मेंडल ने हमें बताया है कि एक नवजात में कोई भी विशेषता इससे निर्धारित होती है कि उसे अपने मां-बाप से कौन से गुण मिले हैं।,ఒక నవజాత శిశువులో ఏదైనా లక్షణం ఆ శిశువు తన తల్లిదండ్రుల నుండి పొందిన లక్షణములను బట్టి నిర్ధారించబడుతుందని మెండల్ తెలిపారు.
हालांकि उनकी इस महत्वपूर्ण खोज का अर्थ लोग 35 साल बाद समझ सके।,"ఏదేమైనా, ప్రజలు అతని ముఖ్యమైన ఆవిష్కరణ యొక్క అర్ధాన్ని 35 సంవత్సరాల తరువాత అవగతం చేసుకోగలిగారు."
19वीं सदी के दूसरे भाग में यूरोप के एक पादरी ने एक अद्भुत खोज कर डाली।,"19వ శతాబ్దం రెండవ భాగంలో, ఐరోపాకు చెందిన ఒక మతాధికారి అద్భుతమైన ఆవిష్కరణ చేశారు."
"यह खोज अपने समय से इतनी आगे थी कि प्रकाशित होने के लगभग 35 साल बाद तक, जिसने भी इसे पढ़ा, किसी को भी इसके महत्व का एहसास ही नहीं हुआ।","ఈ ఆవిష్కరణ అప్పటి సమయానికి ఎంత ముందంజలో ఉందంటే, ఇది ప్రచురించబడిన దాదాపు 35 సంవత్సరాల వరకు, దానిని చదివిన వారు ఎవ్వరూ దాని ప్రాముఖ్యతను గ్రహించలేదు."
अंतत: वर्ष 1900 में दुनिया इस खोज के लिए तैयार हो चुकी थी और तीन वैज्ञानिकों ने स्वतंत्र रूप से इस खोज का पता लगाया।,చివరకు 1900లో ప్రపంచమంతా ఈ ఆవిష్కరణకు సిద్ధంగా ఉంది మరియు ముగ్గురు శాస్త్రవేత్తలు స్వతంత్రంగా ఈ ఆవిష్కరణను వెలికితీసారు.
तो चलिए देखते हैं कि इस पादरी ने ऐसा क्या ख़ास खोज डाला था।,"మరి ఇప్పుడు పదండి, ఈ మతగురువు చేసిన అంత ముఖ్యమైన ఆవిష్కరణ ఏమిటో ఇప్పుడు చూద్దాం."
"वैज्ञानिक ग्रेगर जॉन मेंडल का जन्म 1822 में (डार्विन के जन्म के 13 साल बाद) ऑस्ट्रियन साम्राज्य के सिलेसियन हिस्से में हुआ था, जो अब चेक गणराज्य में पड़ता है।","శాస్త్రవేత్త గ్రెగర్ జాన్ మెండల్ 1822లో (డార్విన్ పుట్టిన 13 సంవత్సరాల తరువాత) ఆస్ట్రియన్ సామ్రాజ్యంలోని సిలేసియన్ భాగంలో, అప్పటికి చెక్ రిపబ్లిక్ లో జన్మించారు."
उनके मां-बाप ने उसका नाम योहान रखा. अपने शहर में बड़े होते मेंडल जानते थे कि उनके जीवन में खेती नहीं लिखी थी।,"అతని తల్లిదండ్రులు అతనికి జోహన్ అని పేరు పెట్టారు, నగరంలో పెరుగుతున్న మెండల్ కు తనకు వ్యవసాయము చేసే అవకాశము రాసిపెట్టబడలేదని తెలుసు."
मेंडल एक गरीब परिवार से थे और जब युवा मेंडल की काबिलियत उनके अध्यापकों ने देखी तो 1833 में घर से कुछ 20 किलोमीटर की दूरी पर एक बड़े स्कूल भेजा गया।,"మెండల్ ఒక పేద కుటుంబానికి చెందినవాడు మరియు యువకుడైన మెండల్ యొక్క సామర్థ్యాన్ని గుర్తించిన అతని ఉపాధ్యాయులు, 1833 లో అతన్నితన ఇంటి నుండి 20 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఒక పెద్ద పాఠశాలకు పంపించారు."
"हालांकि मेंडल के परिवार की आर्थिक हालत काफी ख़राब थी और खगोल-विज्ञान में रुचि दिखाने के बावजूद, मेंडल के पिता ने उन्हें परिवार के खेतों का ज़िम्मा उठाने को कहा पर मेंडल नहीं माने और 1841 में दो साल के एक कोर्स में दाख़िला ले लिया।","మెండల్ కుటుంబం ఆర్థిక పరిస్థితి అంతగా బాగోలేదు, అతను ఖగోళ శాస్త్రములో ఆసక్తి చూపినప్పటికీ, మెండల్ తండ్రి అతనిని వ్యవసాయమును చేపట్టి కుటుంబ బాధ్యతలను అందుకోమని కోరినప్పటికీ, మెండల్ అంగీకరించలేదు మరియు 1841 లో రెండేళ్ల కోర్సులో చేరాడు."
"यहां, मेंडल को भौतिक विज्ञान और गणित के महत्व का एहसास हुआ; साथ-साथ उनमें पौधों के बारे में पढ़ने का शौक भी पैदा हुआ।","ఇక్కడ, మెండల్ భౌతిక శాస్త్రం మరియు గణితం యొక్క ప్రాముఖ్యతను గ్రహించారు; దానితోపాటూ, ఆయనలో మొక్కల గురించి కూడా అధ్యయనము చేయాలనే అభిరుచి మొదలయ్యింది."
उनके जीवन के सर्वश्रेष्ठ काम में उन्होंने गणित और पौधों का एक ऐसा मिलान किया जिससे उनका नाम हमेशा अमर रहेगा।,ఆయన తన జీవితపు అత్యుత్తమ పరిశోధనలో గణితం మరియు మొక్కలను ఏవిధముగా మిళితం చేశారంటే దాని వలన ఆయన పేరు చిరస్థాయిగా మిగిలిపోతుంది.
7 सितंबर 1843 को मेंडल चर्च में दाख़िला लेते हैं।,"7 సెప్టెంబర్ 1843 న, మెండల్ చర్చికి హాజరయ్యారు."
कहते हैं कि उस समय का रिवाज़ था कि चर्च में दाख़िले के बाद आप एक नया नाम अपनाते थे- यहां मेंडल ने ‘ग्रेगर’ नाम अपनाया।,"అప్పటి ఆచారం ప్రకారము చర్చిలో ప్రవేశించిన తరువాత వారు ఒక కొత్తపేరును తమ పేరుకు జోడిస్తారు, అదే విధముగా మెండల్ తన పేరుకు ’గ్రెగర్’ అనే పేరును జోడించుకున్నారని ప్రచారములో ఉంది."
शुरुआती दौर मे मेंडल की ज़िम्मेदारी नज़दीकी अस्पताल जाकर बीमारों को चर्च का ज्ञान देना था।,"చర్చికి వెళ్ళిన ప్రారంభము సమీప ఆసుపత్రికి వెళ్లి, చర్చికి సంబంధించిన జ్ఞానాన్ని రోగులకు ఇవ్వడం మెండల్ బాధ్యత."
"मगर वह एक नर्म दिल के आदमी थे, बीमारों को देख वो ख़ुद बीमार हो जाते थे! ","కానీ అతను సున్నితమైన హృదయము కలిగిన వ్యక్తి, అతను జబ్బుపడినవారిని చూసినప్పుడు ఆయన కూడా అనారోగ్యానికిలోనయ్యేవారు!"
नतीजा यह हुआ की चर्च के पादरी ने उन्हें अस्पताल जाने से राहत दे दी और प्रकृति का अध्ययन करने की सलाह दी।,"ఫలితం ఏమిటంటే, చర్చి మతాధికారి ఆసుపత్రికి వెళ్ళకుండా ఉపశమనం పొందారు మరియు ప్రకృతిని అధ్యయనం చేయమని సలహా ఇచ్చారు."
विज्ञान की दुनिया में एक ठोस क़दम उठाने का मौका मेंडल के पास तब आया जब एक नज़दीकी स्कूल ने विज्ञान और गणित पढ़ाने के लिए चर्च में एक दरख़्वास्त की. इस किरदार की तैयारी के लिए मेंडल को 1851 में दो साल के लिए विएना भेजा गया।,సమీపంలోని పాఠశాల విజ్నానశాస్త్రము మరియు గణితాలను బోధించడానికి చర్చికి ఒక ధరఖాస్తును చేసుకుంది. దాని కోసము మెండల్‌ను 1851 లో రెండేళ్లపాటు వియన్నాకు పంపారు. ఫలితముగా విజ్నాన శాస్త్ర ప్రపంచంలో ఒక దృఢమైన అడుగు వేసే అవకాశం మెండల్‌కు వచ్చింది.
यह साल मेंडल के एक वैज्ञानिक बनने में बुनियादी थे।,మెండల్ శాస్త్రవేత్త కావడానికి ఈ సంవత్సరంలోనే పునాది పడింది.
"ऑस्ट्रिया में मेंडल एक गणितज्ञ से मिले जिनका ये मानना था की दुनिया की हर एक चीज़, चाहे वो मनुष्य द्वारा बनाई गई हो या प्रकृति द्वारा, उसे गणित के एक फॉर्मूले से समझा जा सकता है।","ఆస్ట్రియాలో, మెండల్ ఒక గణిత శాస్త్రవేత్తను కలుసుకున్నారు, ప్రపంచంలోని ప్రతిదీ, మానవ సృష్టి అయినా లేదా ప్రకృతి ద్వారా సృష్టించబడినవి అయినా గణితమునకు సంబంధించిన ఒక సూత్రము ద్వారా అర్థము చేసుకోవచ్చని తెలిపారు."
"जैसा कि हम देखेंगे, ऐसी सोच मेंडल के काम के लिए अनिवार्य थी।","అటువంటి ఆలోచనా సరళి మెండల్ పరిశోధనకు చాలా అవసరము, దీనిని మనము ముందు ముందు చూస్తాము."
1853 में मेंडल वापस ब्रनो स्थित अपने चर्च लौटते हैं और वहां एक दशक से भी अधिक समय तक वो जीवन विज्ञान में उस समय की सबसे महत्वपूर्ण और जटिल समस्या हल करने में लग जाते हैं।,"1853 లో, మెండల్ బ్రనో లో ఉన్న తన చర్చికి తిరిగి వచ్చారు, మరియు ఒక దశాబ్దానికి పైగా అతను జీవ శాస్త్రములో అతి ముఖ్యమైన మరియు సంక్లిష్టమైన సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ఎక్కువ సమయాన్ని కేటాయిస్తారు."
"वो प्रश्न था, ‘किसी भी जीव-जंतु में, मां-बाप से बच्चे तक यानी एक पीढ़ी से दूसरी तक शारीरिक लक्षण कैसे दिए जाते हैं?’","ఏ జంతువులోనైనా, తల్లిదండ్రుల నుండి పిల్లలకు, ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి శారీరక లక్షణాలు ఎలా ఇవ్వబడతాయి?'"
इस प्रश्न का जवाब मेंडल चूहों पर परिक्षण कर खोजने लगे।,"ఈ ప్రశ్నకు సమాధానం ఇవ్వడానికి, మెండల్ ఎలుకలను పరీక్షించడం ప్రారంభించారు."
"बहरहाल, चर्च को ये काम पसंद नहीं आया- उनकी नज़रों में चर्च ईश्वर की महिमा का अध्ययन करने की जगह थी, न कि एक धर्म-निरपेक्ष विश्वविद्यालय।","కాని, చర్చికి మెండల్ చేస్తున్న ఈ పరిశోధనలు రుచించలేదు - వారి దృష్టిలో, చర్చి దేవుని మహిమను అధ్యయనం చేసే ఒక ప్రదేశం, లౌకిక విశ్వవిద్యాలయం కాదు."
"इस कारण से पादरी को मेंडल का चूहों पर काम करना पसंद नहीं आया. परिणामस्वरूप, मेंडल ने चूहों को छोड़, मटर के पौधों पर अपना ध्यान केंद्रित किया।","ఈ కారణంగా, ఎలుకలపై మెండల్ చేస్తున్న పరిశోధనను పాస్టర్ ఇష్టపడలేదు. తత్ఫలితంగా, మెండల్ ఎలుకలను వదిలి, బఠానీ మొక్కలపై తన దృష్టిని కేంద్రీకరించాడు."
उन्होंने देखा की मटर के पौधे की एक ख़ास विशेषता है- उसका फूल या तो सफ़ेद होता है या जामुनी।,బఠానీ మొక్కకు ఒక ప్రత్యేక లక్షణం ఉందని అతను గమనించాడు - దాని పువ్వు తెలుపు లేదా ఊదా రంగులో ఉంటుంది.
अब जानने वाली बात ये थी कि ऐसा क्यों है- और एक पौधे में क्या निर्धारित करता है कि उसका फूल सफ़ेद होगा या जामुनी।,ఇప్పుడు తెలుసుకోవలసిన విషయం ఏమిటంటే ఆ విధముగా అది ఎందుకు ఉంది - మరియు ఒక మొక్క దాని పువ్వు తెలుపు ర్ంగులో ఉంటుందా లేక ఊదా రంగులో ఉంటుందా అనేది నిర్ణయిస్తుంది.
इस सवाल के हल के लिए मेंडल ने कुछ ऐसा किया।,ఈ ప్రశ్నను పరిష్కరించడానికి మెండల్ చేసినదేమిటంటే.
मेंडल का काम समझने से पहले हमें ये जानना होगा कि पौधों के फूलों में नर और मादा दो भाग होते हैं।,"మెండల్ యొక్క పరిశోధనను అర్థం చేసుకునే ముందు, మనము మొక్కల యొక్క పువ్వులలో పురుష మరియు స్త్రీ అనే రెండు భాగాలు ఉంటాయని మనం తెలుసుకోవాలి."
जब नर और मादा का मिलन होता है तो नए पौधे के बीज तैयार होते हैं।,"స్తీ మొక్క మరియు పురుషమొక్క కలిసినప్పుడు, కొత్త మొక్క యొక్క విత్తనాలు తయారవుతాయి."
नया पौधा बनने के लिए नर और मादा एक पौधे से भी हो सकते हैं या अलग-अलग पौधों से भी हो सकते हैं।,కొత్త మొక్క ఏర్పడటానికి ఒక మొక్క యొక్క స్త్రీ మరియు పురుష భాగముల నుండి ఏర్పడవచ్చు లేదా వేర్వేరు మొక్కల నుండి ఏర్పడవచ్చు.
"काम की शुरुआत करने के लिए, मेंडल ने दो ऐसे पौधे लिए, जिनमें से एक पर हमेशा सफ़ेद फूल खिलते थे और दूसरे पर हमेशा जामुनी।","పరిశోధనను ప్రారంభించడానికి, మెండల్ రెండు మొక్కలను తీసుకున్నారు, వాటిలో ఒకటి ఎల్లప్పుడూ తెల్లని పువ్వులు కలిగి ఉంటుంది మరియు మరొకటి ఎల్లప్పుడూ ఊదా రంగు పుష్పములను కలిగి ఉంటుంది."
जब उन्होंने सफ़ेद फूल वाले पौधे का संगमन (मिलन) सफ़ेद फूल वाले पौधे से कराया तो देखा कि जो नया पौधा होता उसमें हमेशा सफ़ेद फूल खिलते।,"అతను తెల్లని పుష్పించే మొక్కతో తెల్లటి పుష్పించే మొక్కను కలిపినప్పుడు, కొత్త మొక్కలో తెల్లని పువ్వులు ఎల్లప్పుడూ వికసించడమును గమనించారు."
"इसी तरह, जब जामुनी फूल वाले पौधे को जामुनी फूल के पौधे से संगमन कराया तो नए पौधे पर हमेशा जामुनी फूल लगते।","అదేవిధంగా, ఊదా రంగు పుష్పించే మొక్కను ఊదా పూల మొక్కతో సంపర్కము చేసినప్పుడు, కొత్త మొక్క ఎల్లప్పుడూ ఊదా రంగు పువ్వులను వికసింపజేస్తుంది."
इसमें शायद कोई हैरान होने वाली बात भी नहीं थी. जब जन्म देने वाले दोनों पौधे सफ़ेद रंग के थे तो नए पौधे के फूल भी सफ़ेद ही आए (और ऐसा ही जामुनी फूल वाले पौधों के साथ हुआ)।,"ఇందులో ఎటువంటి ఆశ్చర్యం లేదు. జన్మనిచ్చే రెండు మొక్కల పువ్వులు తెలుపు రంగులో ఉన్నప్పుడు, కొత్త మొక్క యొక్క పువ్వులు కూడా తెల్లగా ఉన్నాయి (మరియు ఊదా రంగు పువ్వులను పుష్పించే మొక్కలకు కూడా అదే విధముగా జరిగింది)."
इन शुरुआती पौधों को मेंडल ने पीढ़ी नंबर- 1 कहा।,ఈ ప్రారంభ మొక్కలను మెండల్ 1-వ తరము అని పిలిచారు.
पर मज़ेदार बात यह रही कि जब उन्होंने सफ़ेद फूलों वाले एक पौधे का संगमन जामुनी फूल वाले पौधे के साथ कराया को पाया कि नए पौधे के फूल जामुनी होते हैं।,"కానీ తమాషా ఏమిటంటే, వారు తెల్లని రంగు పువ్వులను ఒక మొక్కను ఊదా పువ్వుల మొక్కతో కలిపినప్పుడు, కొత్త మొక్క యొక్క పువ్వులు ఊదా రంగులో ఉన్నాయని వారు గమనించారు."
इससे भी बढ़कर ये बात थी कि यह प्रयोग आप जितनी भी बार कर लीजिए नए पौधे के फूल हमेशा जामुनी ही रहेंगे।,"వీటన్నింటినీ మించి, వారు ఈ ప్రయోగం ఎన్నిసార్లు చేసినా, కొత్త మొక్క యొక్క పువ్వులు ఎప్పుడూ ఊదా రంగులో ఉంటాయి."
"मेंडल इससे हैरान थे कि सफ़ेद फूल बनाने की युक्ति कहां गुम हो गई, जिससे पीढ़ी नंबर- 2 के सारे पौधे जामुनी फूल वाले थे।","తెల్లని పువ్వులు ఎందుకు వికసించటములేదో అని మెండల్ ఆశ్చర్యపోయారు, ఈ కారణంగా 2-వ తరం యొక్క మొక్కలన్నీ ఊదాపువ్వులను వికసింపజేస్తుంది."
अब उन्होंने ऐसा किया जिससे ये कहानी और दिलचस्प हो जाती है।,ఇప్పుడు వారు అనుసరించిన విధానము పరిశోధనను మరింత ఆసక్తికరంగా చేస్తుంది.
अब मेंडल ने दूसरी पीढ़ी के दो पौधे लिए और उनके संगमन से एक नया पौधा बनाया (यह पौधा उन्होंने पीढ़ी नंबर- 3 कहा)।,ఇప్పుడు మెండల్ రెండవ తరం యొక్క రెండు మొక్కలను తీసుకొని వాటి సంపర్కము ద్వారా ఒక కొత్త మొక్కను తయారు చేశారు (ఈ మొక్కను 3-వ తరం మొక్క అని పిలిచాడు).
मज़ेदार बात यह हुई कि इस तीसरी पीढ़ी में कभी नए पौधे के फूलों का रंग सफ़ेद होता तो कभी जामुनी।,"తమాషా ఏమిటంటే, ఈ మూడవ తరంలో, కొత్త మొక్క యొక్క పువ్వులు కొన్ని సార్లు తెలుపు మరియు కొన్నిసార్లు ఊదా రంగులో ఉంటాయి."
"और निश्चित रूप से कहें हो उन्होंने देखा कि अगर यह प्रयोग सैकड़ों बार दोहराया जाए (जैसा कि मेंडल ने किया) तो यह पाया जाएगा कि तीसरी पीढ़ी के जो पौधे हैं, उनमे से 75 प्रतिशत जामुनी फूल वाले हैं और बाकी 25 प्रतिशत सफ़ेद फूल वाले हैं।","మరియు వాస్తవానికి, ఈ ప్రయోగం వందల సార్లు (మెండల్ చేసినట్లు) పునరావృతమైనట్లయితే, మూడవ తరం మొక్కలలో 75 శాతం ఊదా రంగు పువ్వులు మరియు మిగిలిన 25 శాతం తెల్లని పువ్వులు వికసిస్తాయని అని వారు కనుగొన్నారు."
इस अवलोकन से मेंडल के मन मे दो सवाल उठे,ఈ పరిశీలన మెండల్ మనస్సులో రెండు ప్రశ్నలను లేవనెత్తుతుంది.
"पहला, ऐसा क्या हो गया जिससे सफ़ेद रंग पीढ़ी नंबर- 2 में लुप्त हो गया था और फिर पीढ़ी नंबर- 3 में वापस आ गया?","మొదట, 2- వ తరం లో తెలుపు రంగు పువ్వులు అదృశ్యమై, 3-వ తరం లో మరలా తెలుపు రంగు పువ్వులు పూయడానికి కారణము ఏమిటి?"
और दूसरा इन पौधों मे ऐसा क्या चल रहा था जिससे कि यह 75:25 प्रतिशत के आंकड़े का पालन कर रहे थे?,"రెండవది, ఈ మొక్కలు 75:25 శాతం సంఖ్యను ఎందుకు అనుసరిస్తున్నాయి, అలా జరగడానికి మొక్కలలో ఏమి జరుగుతుంది?"
"मेंडल की खोज की महानता यही है कि वह सिर्फ़ इन नतीजों पर ही नहीं रुके, उन्होंने इसका राज़ खोला।","మెండల్ యొక్క ఆవిష్కరణ యొక్క గొప్పతనం ఏమిటంటే, అతను ఈ ఫలితాల వద్ద మాత్రమే ఆగిపోకుండా, అతను దాని రహస్యాన్ని బయటపెట్టారు."
हमें आज यह पता है कि मेंडल एकदम सही दिशा में सोच रहे थे पर आज 21वीं सदी में उनके काम के बारे में बात करते हुए हमें यह ध्यान मे रखना चाहिए कि में ‘डीएनए’ जैसी किसी चीज़ का कोई ज्ञान नहीं था।,"మెండల్ ఖచ్చితంగా సరైన దిశలో ఆలోచించారు, కాని నేడు 21 వ శతాబ్దంలో ఆయన చేసిన పని గురించి మాట్లాడుతుంటే, 'డిఎన్‌ఎ' వంటి దేని గురించి తెలియదు అని మనం గుర్తుంచుకోవాలి."
"खैर, मेंडल ने फूलों के रहस्य को कुछ इस तरह समझाया।","సరే, పువ్వుల రహస్యాన్ని మెండల్ ఈ విధముగా వివరించారు."
"मेंडल ने कहा कि एक नवजात पौधे के फूलों का रंग इस बात से निर्धारित होता है कि उसके जन्म के लिए जिन दो पौधों का संगमन हुआ, उनके फूलों का क्या रंग था।",నవజాత మొక్క యొక్క పువ్వుల రంగు అది పుట్టిన రెండు మొక్కల పువ్వుల రంగు ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది అని మెండల్ చెప్పారు.
वो दोनों युवा पौधे के फूलों का रंग निर्धारित करने के लिए एक तत्व युवा पौधे में छोड़ेंगे और उसके परिणामस्वरूप पौधे के फूलों का रंग निर्धारित होगा।,యువ మొక్క యొక్క పువ్వుల రంగును నిర్ణయించడానికి ఈ రెండూ యువ మొక్కలోని ఒక మూలకాన్ని వదిలివేస్తాయి మరియు తత్ఫలితంగా మొక్క యొక్క పువ్వుల రంగు నిర్ణయించబడుతుంది.
उन्होंने कहा कि उनके प्रयोगों से ऐसा लगता है जैसे फूलों का रंग सफ़ेद भी हो सकता है और जामुनी भी।,తన ఈ ప్రయోగాల ద్వారా పువ్వుల రంగు తెలుపు రంగు కావచ్చు మరియు ఊదా రంగులో కూడా ఉండవచ్చు అని ఆయన తెలిపారు.
"जो सफ़ेद फूल वाले पौधे थे (पीढ़ी नंबर 1 में), उनमें कुछ ऐसा तत्व था जो वो अपने शिशु पौधों को देते थे, जिससे उसके फूलों का रंग सफ़ेद हो।","తెల్లని పుష్పించే మొక్కలు (1-వ తరంలో), తమ శిశు మొక్కలకు ఇచ్చే కొన్ని అంశాలను కలిగి ఉన్నాయి, ఆ లక్షణములు వాటి పువ్వులను తెల్లగా చేస్తాయి."
"इस कारण, दो सफ़ेद फूलों वाले पौधों के संगमन से बनने वाले पीढ़ी नंबर 1 के पौधे हमेशा सफ़ेद फूल ही देंगे- क्योंकि ऐसे पौधे को सिर्फ सफ़ेद रंग देने वाला तत्व ही मिल रहा है।","ఈ కారణంగా, రెండు తెలుపు పువ్వులు కలిగిన మొక్కల సంగమం ద్వారా ఏర్పడిన మొక్కలు ఎల్లప్పుడూ తెల్లని పువ్వులను ఇస్తాయి - ఎందుకంటే అలాంటి మొక్కలు తెలుపు రంగు లక్షణమును మాత్రమే పొందుతున్నాయి."
"पर, जब एक सफ़ेद और एक जामुनी रंग के फूल वाले पौधे के संगमन से नया पौधा मिलता है तो इस पौधे को सफ़ेद रंग देने वाला और जामुनी रंग देने वाला, दोनों तत्व मिलते हैं।","ఏదేమైనా, తెలుపు మరియు ఊదా రంగు పువ్వుల మొక్కల సంగమం నుండి కొత్త మొక్కను పొందినప్పుడు, మొక్కకు తెలుపు రంగు మరియు ఊదా రంగు పువ్వులు రెండూ లభిస్తాయి."
"ऐसे में, मेंडल ने कहा, कि ऐसा प्रतीत होता है जैसे जामुनी तत्व, सफ़ेद तत्व पर भारी पड़ जाता है. परिणामस्वरूप, पीढ़ी नंबर 2 में सारे पौधे जामुनी रंग के फूल देते हैं।","అటువంటి పరిస్థితిలో, ఊదారంగు లక్షణము తెలుపు లక్షణమును అతిక్రమిస్తుందని తెలుస్తుంది అని మెండల్తెలిపారు. ఫలితంగా, రెండవ తరములో అన్ని మొక్కలు ఊదా రంగు పువ్వులను ఇస్తాయి."
"अब पीढ़ी नंबर 2 में सब पौधे जामुनी फूल वाले तो हैं, पर हर पौधे के पास एक सफ़ेद तत्व भी है और एक जामुनी तत्व भी है।","ఇప్పుడు రెండవ తరము లోని అన్ని మొక్కలు ఊదారంగు పువ్వులు, కానీ ప్రతి మొక్కకు తెలుపు లక్షణము మరియు ఊదా రంగు లక్షణము కూడా ఉన్నాయి."
"अब जब ऐसे दो पौधों का संगमन होगा, तब दोनों पौधे, निरुद्देश्य तरीके से अपना कोई एक तत्व शिशु पौधे को देंगे।","
ఇప్పుడు, అలాంటి రెండు మొక్కలు అనుకూలంగా ఉన్నప్పుడు, రెండు మొక్కలు యాదృచ్చికంగా వాటి మూలకాలలో ఒకదాన్ని బేబీ ప్లాంట్‌కు ఇస్తాయి."
मेंडल ने समझाया कि ऐसी स्थिति में पीढ़ी नंबर 3 में 25 प्रतिशत पौधे होंगे जिन्हें दोनों पौधों से सफ़ेद तत्व मिलेगा (यानी सफ़ेद फूल); ,"అటువంటి పరిస్థితిలో, 3వ తరం లోని 25 శాతం మొక్కలు జనకతరం రెండు మొక్కల నుండి (అంటే తెలుపు పువ్వులు) తెల్లని పువ్వుల లక్షణములను పొందుతాయని మెండల్ వివరించారు;"
50 प्रतिशत होंगे जिन्हें एक सफ़ेद तत्व और एक जामुनी तत्व मिलेगा (यानी जामुनी फूल); ,ఒక తెలుపు రంగు లక్షణము మరియు ఒక ఊదా రంగు లక్షణము (అంటే ఊదారంగు పువ్వు) పొందే అవకాశం 50 శాతం మొక్కలు కలిగి ఉంటాయి.
और 25 प्रतिशत ऐसे होंगे जिनमें दोनों जामुनी तत्व मिलेंगे (यानी जमुनी फूल)।,మరియు 25 శాతం మొక్కలలో రెండు ఊదారంగు లక్షణములు (అంటే పర్పుల్ పువ్వులు) కనిపిస్తాయి.
यह एकदम वही आंकड़ा है जो मेंडल ने तीसरी पीढ़ी में देखा।,సరిగ్గా అటువంటి శాతమే మెండల్ 3వ తరంలో కూడా చూశారు.
"तो, मेंडल के नतीजों ने हमें बताया कि एक नवजात में कोई भी विशेषता इससे निर्धारित होती है कि उसे अपने मां-बाप से कौन से तत्व मिले हैं।","కాబట్టి, నవజాత శిశువులో ఏద లక్షణమైనా, ఆ శిశువు తన తల్లిదండ్రుల నుండి పొందిన లక్షణముల ద్వారా నిర్ణయించబడుతుందని మెండల్ ఫలితాలు తెలుపుతున్నాయి."
"वो तत्व अलग भी हो सकते हैं, या एक जैसे भी।",ఆ లక్షణములు భిన్నంగా ఉండవచ్చు లేదా ఒకే విధంగా ఉంటాయి.
"नवजात की विशेषता दोनों तत्वों के गणित से निकलेगी. अक्सर एक तत्व, दूसरे पर भारी पड़ जाता है (जैसे जामुनी रंग सफ़ेद रंग वाले तत्व पर)।",నవజాత శిశువు యొక్క లక్షణం రెండు అంశాల గణితం నుండి ఉద్భవించింది. తరచుగా ఒక మూలకం మరొకదానితో కప్పబడి ఉంటుంది (తెలుపు రంగు మూలకంపై ఊదా వంటివి).
"एक नवजात शिशु के पैदा होने पर हम अकसर ऐसा बोलते हैं, ‘इसकी आंखें मां पर गई हैं, नाक बाप जैसा है इत्यादि।","నవజాత శిశువు జన్మించినప్పుడు, మనము ఆ శిశువు కళ్ళు తల్లి కళ్ళను పోల్లి ఉన్నాయని, ముక్కు తండ్రి ముక్కును పోలి ఉందని అంటూ ఉంటాము."
"पर ऐसा कैसे होता है? जो मेंडल ने हमें मटर के पौधे के माध्यम से समझाया, ठीक वही हमारे और सभी जानवरों के साथ भी होता है।",అయితే ఇది ఎలా జరుగుతుంది? బఠాణీ మొక్క ద్వారా మెండల్ మనకు వివరించినది మనతో/ మానవులతో మరియు అన్ని జంతువులలోనూ ఒకేలా ఉంటుంది.
"जन्म के दौरान मां और पिता दोनों, अपनी-अपनी ओर से तत्व (डीएनए) नवजात को देते हैं।",పుట్టినప్పుడు తల్లి మరియు తండ్రి ఇద్దరూ నవజాత శిశువుకు వారి లక్షణములను (డిఎన్ఎ) ఇస్తారు.
इन दोनों तत्वों में मेंडल के गणित के तहत निर्धारित होता है कि नवजात शिशु कैसा दिखेगा।,ఈ రెండు అంశాలు మెండల్ యొక్క గణితం ద్వారా నవజాత శిశువు ఏవిధంగా ఉంటుందో నిర్ణయిస్తాయి.
"क्योंकि मेंडल का गणित और उनकी खोज सिर्फ मटर ही नहीं, बल्कि प्रकृति के हर एक जानवर पर लागू होती है- इसलिए अनुसंधान के इस क्षेत्र को मेंडलियन आनुवंशिकी कहा जाता है।","ఎందుకంటే మెండల్ యొక్క గణితం మరియు అతని ఆవిష్కరణ బఠానీలకు మాత్రమే కాదు, ప్రకృతిలోని ప్రతి జీవికీ్ వర్తిస్తుంది - అందువల్ల ఈ పరిశోధన ప్రాంతాన్ని మెండలియన్ జన్యుశాస్త్రం అంటారు."
"जब 1865 में मेंडल को अपने नतीजे पढ़ने के लिए एक वैज्ञानिक सम्मेलन में बुलाया गया, तो इतना गणित होने के कारण किसी को उनका काम समझ नहीं आया।","1865 లో మెండల్ తన ఫలితాలను చదవడానికి విజ్నాన సమ్మేళనమునకు ఆహ్వానించినప్పుడు, ఆ పరిశోధనలో అధికముగా గణితం ఉన్నందున అది ఎవరికీ అర్థం కాలేదు."
"परिणामस्वरूप, मेंडल ने हार मानकर अपने ख़र्चे पर अपनी खोज को लिखकर उसकी 40 कॉपियां बनवाईं और उस समय के सर्वश्रेष्ठ वैज्ञानिकों और संस्थानों को भेजीं (कहा जाता है कि उनमें से एक कॉपी उन्होंने डार्विन को भी भेजी थी)।","తత్ఫలితంగా, మెండల్ తన ఓటమిని అంగీకరించి, తన 40 ఆవిష్కరణలను తన సొంత ఖర్చుతో వ్రాసి, ఆ కాలంలోని ఉత్తమ శాస్త్రవేత్తలు మరియు సంస్థలకు పంపించాడు (అతను వాటి ప్రతులను డార్విన్‌కు కూడా పంపినట్లుగా చెబుతారు)."
पर मेंडल के काम को समझने की क्षमता उस समय के जाने-माने वैज्ञानिक भी नहीं रखते थे और अगले 35 साल तक मेंडल वैज्ञानिक इतिहास के पन्नों से लुप्त हो गए।,కానీ అప్పటి ప్రసిద్ధ శాస్త్రవేత్తలకు కూడా మెండల్ రచనలను అర్థం చేసుకునే సామర్థ్యం లేదు మరియు తరువాత 35 సంవత్సరాలు మెండల్ వైజ్ణానిక శాస్త్రము చరిత్ర పుట్టల నుండి చెరిగిపోయింది.
मटर के पौधों पर काम करने के बाद मेंडल ने जीवन के आख़िरी चरण में मधुमखियों पर काम किया।,"బఠానీ మొక్కలపై పరిశోధనల తరువాత, మెండల్ తన జీవన చివరి దశలో తేనెటీగలపై అధ్యయనము చేశారు."
मटर में दिखाई गई 75-25 के आंकड़े को वह मधुमखियों में भी दिखाना चाहते थे।,బఠానీలలో చూపిన 75-25 గణాంకాలను తేనెటీగల్లో చూపించాలనుకున్నారు.
उस समय तक वह चर्च के मठाधीश (हेड पादरी) चुने जा चुके थे।,ఆ సమయానికి అతను చర్చి యొక్క ప్రధాన మతగురువుగా (ప్రధాన పాస్టర్) గా నియమించబడ్డారు.
"एक बार की बात है, मठाधीश मेंडल एक युवक पादरी को मधुमखियों के नज़दीक लेकर गए।","ఒక సారి ఏమి జరిగిందంటే, ప్రధాన మతగురువు మెండల్ ఒక యువ ఫాదర్ ను తేనెటీగల వద్దకు తీసుకుని వెళ్ళారు."
"ठंड का मौसम अभी पूरी तरह से ख़त्म नहीं हुआ था, तो ज़मीन अभी भी बर्फ से सफ़ेद थी।","చలి కాలము ఇంకా ముగియలేదు, కాబట్టి భూమి పై మంచు పడి తెల్లగా ఉంది."
नज़दीक पहुंच मेंडल ने पादरी को अपनी टोपी उतार ज़मीन पर रखने को कहा।,తేనెపట్టుదగ్గరకు వెళ్ళిన తరువాత మెండల్ యువ ఫాదర్ ను తన టోపీని తీసి నేలమీద పెట్టమని కోరారు.
पादरी अभी 30 साल का भी नहीं था और मठाधीश को मना करने का साहस नहीं रखता था।,యువఫాదర్ కు 30 సంవత్సరాలు కూడా నిండలేదు మరియు ప్రధాన మతగురువును తిరస్కరించే ధైర్యం లేదు.
काले रंग की टोपी सफ़ेद बर्फ पर देख सैंकड़ों मधुमक्खियां टोपी की ओर आईं और उस पर अपना मैला फेंक कर टोपी को पीला कर दिया! ,"తెల్లని మంచు మీద ఉన్న టోపీని చూసి, వందలాది తేనెటీగలు టోపీ వైపు వచ్చి వాటి మలమును దానిపైకి విసిరి టోపీని పసుపు రంగులోకి మార్చాయి!"
दरअसल मेंडल जानते थे की सर्दी भर मधुमक्खियां मैला अपने अंदर ही रखती हैं और उसे बाहर फेंकने के लिए वह बर्फ पिघलने का इंतज़ार करती हैं।,"వాస్తవానికి, శీతాకాలమంతా తేనెటీగలు తమ లోపల బురదగా ఉంటాయని మాండెల్‌కు తెలుసు మరియు దానిని బయటకు విసిరేయడానికి మంచు కరిగిపోయే వరకు వారు వేచి ఉన్నారు."
ज़मीन पर काली टोपी उन्हें बर्फ पिघलने के बाद की ज़मीन सी नज़र आएगी जिस पर वह अपना मैला फेंकेगी- मेंडल ऐसा जानते थे और बेचारे पादरी को इस मज़ाक का निशाना बनाया।,"నేలమీద ఉన్న నల్ల టోపీ మంచు కరిగిన తర్వాత వాటిని నేలలాగా చేస్తుంది, దానికి వారు తమ మలినాలను విసిరివేస్తారు - మెండల్కు ఇది తెలుసు మరియు ఈ జోక్ కోసం పేద పాస్టర్‌ను లక్ష్యంగా చేసుకున్నారు."
"हांलाकि, मेंडल ने यह सब सोच तो लिया था पर वो इस सबसे पूरी तरह बेख़बर थे कि यह तत्व क्या हो सकता है।","అయితే, మెండల్ ఇవన్నీ ఆలోచించారు, కాని ఈ లక్షణము ఏమిటో అతను పూర్తిగా విస్మరించాడు."
"जैसा कि मैंने पहले कहा, मेंडल अपने समय से बहुत आगे थे।","నేను ముందుగా చెప్పినట్లుగా, మెండల్ తన సమయము కన్నా చాలా దూరదృష్టి తో ఉన్నారు."
दरअसल उन्होंने 20वीं सदी का सवाल 19वीं सदी में ही हल कर दिया था! ,"వాస్తవానికి, అతను 19 వ శతాబ్దంలోనే 20 వ శతాబ్దం ప్రశ్నను పరిష్కరించారు!"
"शायद इसलिए, अगले 35 साल तक उनके काम का महत्व कोई नहीं समझ पाया. पर यह सब 1900 में बदल गया।","బహుశా ఎందుకంటే, తదుపరి 35 సంవత్సరాలు ఆయన పరిశోధన యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఎవరూ అర్థం చేసుకోలేదు. కానీ ఈ పరిస్థితులన్నీ 1900 లో మారాయి."
"पर रास्ते खोलने के बजाय, मेंडल के काम का महत्व समझने के बाद वैज्ञानिकों में एक युद्ध छिड़ गया।","మెండల్ పరిశోధన యొక్క ప్రాముఖ్యతను తెలుసుకున్న తరువాత, మార్గం సుగమమవ్వడానికి బదులుగా, శాస్త్రవేత్తలలో యుద్ధం మొదలయ్యింది."
डार्विन और वालेस द्वारा प्रस्तावित प्राकृतिक चयन के सिद्धांत को समझने के लिए दो खेमों मे बंट गए।,"డార్విన్ మరియు వాలెస్ ప్రతిపాదించిన సహజ ఎంపిక సిద్ధాంతాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, రెండు శిబిరాలు గా విభజింపబడ్డారు."
"अगले 20 साल, दुनियाभर के वैज्ञानिक इस समस्या को हल करने में जुट गए- पर उस कहानी हम किसी और दिन विचार करेंगे।","తదుపరి 20 సంవత్సరాలు, ప్రపంచం నలుమూలల నుండి శాస్త్రవేత్తలు ఈ సమస్యను పరిష్కరించడం ప్రారంభించారు - కాని మనము ఆ కథను మరో రోజు పరిశీలిద్దాము."
सन् 1856 में ऑस्ट्रिया (आज के चेकोस्लोवाकिया) के ब्रून नगर के एक पादरी ने अपनी मॉनेस्ट्री के बगीचे में मटर के बीज बोए। ,"1856 లో, ఆస్ట్రియాలోని బ్రునో నగరానికి చెందిన ఒక మతాధికారి (ప్రస్తుత చెకోస్లోవేకియా) తన ఆశ్రమంలోని తోటలో బఠానీ విత్తనాలను నాటారు."
अगले दस साल तक वह पादरी मटर के पौधों पर पर-परागण व स्व-परागण के प्रयोग करता रहा। ,తరువాత పదేళ్లపాటు పాస్టర్ బఠానీ మొక్కలపై పరాగసంపర్కం మరియు స్వీయ పరాగసంపర్క ప్రయోగములను ఆయన కొనసాగించారు.
"उसने देखा कि मटर के पौधों के विभिन्न गुण - जैसे फूल का रंग, बीज का आकार आदि - संयोग से नहीं, बल्कि स्पष्ट गणितीय नियमों से अगली पीढ़ियों में प्रसारित होते (पहुंचते) हैं। ","బఠాణీ మొక్కల యొక్క వివిధ లక్షణాలు - పువ్వు రంగు, విత్తనాల పరిమాణం, ఆకారము మొదలైనవి యాదృచ్చికంగా సంక్రమించబడవు, కానీ స్పష్టమైన గణిత నియమాల ద్వారా (ప్రసారం) తరువాత తరములకు సంక్రమించబడతాయి."
यानी जीवन के वंशानुक्रम में नियमबद्धता है। ,"అంటే, జీవిత వారసత్వంలో నియమబద్ధత ఉంది."
उसने यह भी देखा कि प्रत्येक गुण को नियंत्रित करने वाले दो घटक होते हैं। ,ప్రతి లక్షణమును నియంత్రించే రెండు భాగాలు కూడా ఉన్నాయని ఆయన గమనించారు.
इनमें से एक घटक मादा से प्राप्त होता है और दूसरा घटक नर से। ,ఈ లక్షణములలో ఒకటి స్త్రీ నుండి మరియు మరొకటి పురుష నుండి తీసుకోబడుతుంది.
ये घटक निषेचन (फर्टिलाईजेशन) की प्रक्रिया द्वारा बीज में पहुंचते हैं। ,ఫలదీకరణ ప్రక్రియ ద్వారా ఈ భాగాలు విత్తనానికి చేరుకుంటాయి.
इनमें से एक घटक क्रियाशील या प्रभावशाली होता है और दूसरा अप्रभावी। ,ఈ లక్షణములలో ఒకటి బహిర్గతమైనది లేదా క్రియాశీలమైనది మరియు మరొక లక్షణము అంతర్గతమైనది.
अप्रभावी घटक हमेशा के लिए निष्क्रिय नहीं होता है बल्कि उसका प्रभाव आगे आने वाली पीढ़ियों पर पड़ता है। ,"
పనికిరాని భాగం ఎప్పటికీ నిద్రాణమైనది కాదు, ఇది భవిష్యత్ తరాలపై ప్రభావం చూపుతుంది."
जब उस पादरी ने दुनिया को अपने निष्कर्षों के बारे में बताया तब किसी ने उनके महत्व को नहीं समझा। ,"ఆ పాస్టర్ తన పరిశోధనల గురించి ప్రపంచానికి చెప్పినప్పుడు, అతని ప్రాముఖ్యత ఎవరికీ అర్థం కాలేదు."
पैंतीस साल तक उसके अध्ययनों पर किसी ने ध्यान ही नहीं दिया। ,ముప్పై ఐదు సంవత్సరాల వరకూ ఆయన పరిశోధనల పై ఎప్పుడు దృష్టి పెట్టలేదు.
लेकिन आज हम जानते हैं कि इन अध्ययनों ने आनुवंशिकता के बुनियादी नियम स्थापित किए। ,కానీ ఈ అధ్యయనాలు వంశపారంపర్యత సిద్ధాంతమునకు పునాది వంటిది అని మనకు తెలుసు.
उस पादरी का नाम था ग्रेगर मेंडल।,ఆ మతగురువు పేరు గ్రెగర్ మెండల్.
"ग्रेगर( जोहान ) मेंडल का जन्म ऑस्ट्रिया के हाइंसडॉफ गांव में 11 जुलाई, 1822 को हुआ। ","గ్రెగర్ (జోహన్) మెండల్ జూలై 11, 1822 న ఆస్ట్రియాలోని హిన్స్‌డాఫ్ గ్రామంలో జన్మించారు."
पढ़ाई के बाद उसने ब्रून की ऑगस्टिनियन मॉनेस्ट्री में प्रवेश किया। ,తన అధ్యయనం తరువాత అతను బ్రూన్ యొక్క అగస్టీనియన్ ఆశ్రమంలో ప్రవేశించాడు.
यहां वह अपनी मृत्यु तक रहा। ,ఇక్కడ ఆయన చనిపోయే వరకు జీవించారు.
मॉनेस्ट्री का वातावरण काफी उन्मुक्त था। ,మఠం యొక్క వాతావరణం చాలా విముక్తి కలిగించింది.
यहां वह धार्मिक शिक्षा के साथ वनस्पति शास्त्र की ओर भी आकर्षित हुआ।,ఇక్కడ అతను మత విద్యతో పాటూ వృక్షశాస్త్రం వైపు కూడా ఆకర్షితుడయ్యారు.
बचपन में मेंडल ने अपने पिता से कलम लगाने (ग्राफ्टिंग) की कला सीखी थी। ,"బాల్యంలో, మెండల్ తన తండ్రి నుండి మొక్కలకు అంటుకట్టే కళను నేర్చుకున్నారు."
उसने इस विषय के बारे में और गहराई में जाकर पता करने की सोची। ,అతను ఈ విషయం గురించి మరింత వివరంగా తెలుసుకోవాలని అనుకున్నాడు.
मॉनेस्ट्री के अपने बगीचे के एक कोने में उसने फूलों में पर-परागण के प्रयोग किए। ,"తన ఉద్యానవనం యొక్క ఒక మూలలో, అతను పువ్వులలో పరాగసంపర్క ప్రయోగాలు చేశారు."
उसने पाया कि वर्णसंकरों (हाइब्रिड) की कुछ प्रजातियों में आश्चर्यजनक नियमितता के साथ वही गुण बार-बार उभर आता है। ,"కొన్ని సంకరజాతులలో, అదే లక్షణాలు ఆశ్చర్యకరమైన క్రమబద్ధముగా పునరావృతమవుతుంటాయని ఆయన కనుగొన్నారు."
उसने इसका कारण जानने की कोशिश की। ,దీనికి కారణం తెలుసుకోవడానికి ఆయన ప్రయత్నించారు.
इसके लिए उसने चूहों पर प्रयोग किए और ढेरों किताबें छान मारी।,ఇందుకోసం ఎలుకలపై ప్రయోగాలు చేసి అనేక పుస్తకాలను శోధించారు.
उसने पाया कि उसके पहले पर परागण के कुछ प्रयोग ज़रूर हुए थे परंतु उनके परिणामों में कोई नियमबद्धता नहीं थी। ,"దీనికి ముందు కొన్ని పరాగసంపర్క ప్రయోగాలు జరిగాయని, కాని వాటి ఫలితాల్లో సాధారణత్వం లేదని ఆయన గమనించారు."
इन प्रयोगों में कहीं भी वर्णसंकरों को क्रमबद्ध तरीके से पीढ़ी दर पीढ़ी पर-परागित नहीं किया गया था और न ही प्रत्येक पीढ़ी के पौधों के गुणों का कोई लेखा जोखा रखा गया था। ,"ఈ ప్రయోగాలలో ఎక్కడా సంకరజాతులు తరం నుండి తరానికి క్రమబద్ధముగా పరాగసంపర్కం కాబడలేదు, లేదా ప్రతి తరం మొక్కల లక్షణాల గురించి ఎటువంటి సమాచారమూ నమోదుకాబడలేదు."
अब मेंडल ने तय किया कि वह इन प्रयोगों को व्यापक रूप से करेगा।,ఇప్పుడు మెండల్ ఈ ప్రయోగాలను విస్తృతంగా చేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు.
सबसे पहले तो उसे पौधे चुनने की समस्या आई। ,"మొట్టమొదటగా, మొక్కలను ఎంపిక చేయడము ఒక సమస్యగా ఉంది."
क्योंकि इस काम के लिए उसे प्रजाति के विशुद्ध प्रजनन वाले पौधे चाहिए थे। ,ఎందుకంటే ఈ పరిశోధన కోసం అతనికి స్వచ్ఛమైన జాతుల మొక్కలు అవసరం.
दूसरी महत्वपूर्ण जरूरत थी पौधों को हवा व कीड़ों द्वारा लाए गए बाहरी पराग से बचाना। ,రెండవ అక్షరము ముఖ్యమైన అవసరం ఏమిటంటే గాలి మరియు కీటకాలు తీసుకువచ్చిన బాహ్య పుప్పొడి నుండి మొక్కలను రక్షించడం.
वरना वंशानुक्रम में चयनित गुणों में बाहरी गुण भी मिल जाएंगे और प्रयोग असफल हो जाएगा। ,"లేకపోతే వారసత్వంగా ఎంచుకున్న లక్షణాలు కూడా బాహ్య లక్షణాలను పొంది, ప్రయోగం విఫలమవుతుంది."
"काफी छानबीन के बाद उसने इन प्रयोगों के लिए फलीदार पौधों को उपयुक्त पाया और इन्हीं की एक प्रजाति, बगीचे में उगाई जाने वाली मटर को चुना क्योंकि इसमें स्व-परागण होता है और यह बाहरी परागण से आसानी से बचा रहता है।","చాలా పరిశోధనల తరువాత, అతను ఈ ప్రయోగాలకు అనువైన పప్పుధాన్యపు మొక్కలను కనుగొన్నారు మరియు ఈ జాతులలో ఒకదాన్ని ఎంచుకున్నాడు, ఈ జాతులకు సంబంధించిన బఠానీ మొక్కను ఆయన ఎంపిక చేసుకున్నారు-పెరిగిన బఠానీ స్వీయ-పరాగసంపర్కం మరియు బాహ్య పరాగసంపర్కం నుండి సులభంగా రక్షించబడుతుంది."
पहले तो मेंडल ने इस मटर की 34 किस्मों के बीजों को दो साल तक उगाया। ,"మొదట, మెండల్ ఈ బఠానీ యొక్క 34 రకాలను రెండు సంవత్సరాలు పెంచింది."
और फिर उनमें से 22 को अपने प्रयोग के अनुकूल पाया। उसने पौधों व मटर के दानों के गुणों का सात समूहों में बांटाः,ఆపై వారిలో 22 మంది తమ ప్రయోగమునకు అనుకూలముగా కనుగొన్నారు. అతను మొక్కలు మరియు బఠానీల లక్షణాలను ఏడు గ్రూపులుగా విభజించారు:
बीज का आकार - गोल या झुर्सदार,విత్తన పరిమాణం - గుండ్రని లేదా ముడుతలు పడిన
मटर का रंग - पीला या गहरा हरा,బఠానీ రంగు - పసుపు లేదా ముదురు ఆకుపచ్చ
मटर के छिलके का रंग - स्लेटी या सफेद,బఠానీ తొక్క రంగు - బూడిద లేదా తెలుపు
पकी फली का आकार - दानों के बीच फूली या सिकुड़ी हुई,పండిన దళ పరిమాణం - ధాన్యాల మధ్య ఉబ్బిన లేదా కుంచించుకుపోతుంది
कच्ची फली का रंग - हरा या गहरा पीला,ముడి దళ రంగు - ఆకుపచ్చ లేదా ముదురు పసుపు
तने पर फूलों की स्थिति - अक्षवर्ती या शिखरस्थ,కాండం మీద పువ్వుల స్థానం - గ్రీవము లేదా అగ్రము
तने की लंबाई - लंबा या छोटा,కాండం పొడవు - పొడవు లేదా పొట్టిది
अब मेंडल अपने प्रयोगों के लिए तैयार था। ,ఇప్పుడు మెండల్ తన ప్రయోగాలకు సిద్ధంగా ఉన్నారు.
उसने गोल और शुदार बीजों से मटर उगाए। ,అతను గుండ్రని మరియు స్వచ్ఛమైన విత్తనాల నుండి బఠానీలను పెంచాడు.
"जैसे ही झुर्सदार मटर की बेलों में कलियां आई उसने उनके पुंकेसर (स्टेमन) तोड़ डाले, ताकि उनमें स्व-परागण नहीं हो पाए। ","మెత్తటి బఠానీల తీగలలో మొగ్గలు వచ్చిన వెంటనే, వాటిలో స్వీయ-పరాగసంపర్కం జరగకుండా ఉండటానికి, అవి వాటి కేసరాలను విరిచారు."
अतिरिक्त सावधानी के लिए उसने कलियों पर थैलियां भी बांधीं। ,అదనపు జాగ్రత్త కోసం మొగ్గలపై సంచులను కూడా కప్పి ఉంచారు.
प्रयोग के लिए पौधों का चुनाव करते समय मेंडल ने अपने सामने दो प्रमुख उद्देश्य रखे - पहला कि पौधों के गुणों में विभिन्नता काफी स्पष्ट होनी चाहिए और दूसरा कि इनका परागण नियंत्रित करना आसान होना चाहिए। ,"ప్రయోగం కోసం మొక్కలను ఎంపిక చేసుకున్నప్పుడు, మెండల్ రెండు ప్రధాన లక్ష్యాలను ముందుకు తెచ్చారు - మొదట, మొక్కల లక్షణాలలో వైవిధ్యం చాలా స్పష్టంగా ఉండాలి మరియు అవి పరాగసంపర్కాన్ని నియంత్రించడం సులభముగా ఉండాలి."
इस आधार पर उसने मटर को अपने प्रयोग के लिए उपयुक्त पाया।,"ఈ ప్రాతిపదికన, అతను తన ప్రయోగము కోసం అనువైన బఠానీలను కనుగొన్నాడు."
चयनित गुण वंशानुगत ही हों यह निश्चित करने के लिए उसने उनका कई पीढ़ियों तक चयन किया। ,"ఎంచుకున్న లక్షణాలు వంశపారంపర్యంగా ఉండేలా, అనేక తరాల పాటు కొనసాగేలా ఎంచుకున్నారు."
अगर सफेद फूल वाली मटर को सफेद फूल वाली ही दूसरी मटर से निषेचित किया जाए तो वंशजों के फूल भी सफेद ही होने चाहिए। ,"తెలుపు రంగు బఠానీ మరొక తెలుపు రంగు బఠానీ తో ఫలదీకరణం చేస్తే, తరువాత తరము మొక్కల పువ్వులు కూడా తెల్లగా ఉండాలి."
इस आधार पर उसने सफेद फूल वाले पौधों को सफेद फूल वाले दूसरे पौधे से निषेचित किया। ,"ఈ ప్రాతిపదికన, అతను తెల్లటి పుష్పించే మొక్కలను మరొక తెల్లని పుష్పించే మొక్కతో ఫలదీకరణం చేశాడు."
कई बार इस तरह से प्रयोग करने पर भी अगर गुण बरकरार रहता है तो उसने इस गुण को विशुद्ध प्रजनन वाले गुण माना। ,"ఈ విధంగా ఉపయోగించిన తర్వాత కూడా ఆ లక్షణములు చెక్కుచెదరకుండా ఉంటే, అది ఈ గుణాన్ని స్వచ్ఛమైన పునరుత్పత్తిగా పరిగణించారు."
यानी ऐसे गुण जो आनुवंशिक कारणों से निर्धारित होते हैं न कि किसी और अन्य कारक से। ,"అంటే, ఇతర రకాల ద్వారా కాకుండా జన్యుపరమైన రకాల ద్వారా నిర్ణయించబడే లక్షణాలు."
इसी तरह उसने अन्य गुणों का भी चुनाव किया। ,"అదే విధంగా, అతను ఇతర లక్షణాలను కూడా ఎంపిక చేసుకున్నారు."
"जैसे कि लंबे तने व छोटे तने, गोल दानों वाली मटर एवं झुदार दानों वाली मटर, हरी मटर और पीली मटर आदि।","పొడవైన కాండం మరియు పొట్టి కాండం, గుండ్రని బఠానీ మరియు ముడుతలుపడిన బఠానీలు, ఆకుపచ్చని బఠానీ మరియు పసుపు బఠానీలు."
"बीज वाले मटर के पौधों के फूलों से परागकण इकट्ठे किए, और इन्हें झुर्रादार पौधों के वर्तिकाग्र (स्टिग्मा) पर छिड़का। ","విత్తనములు కలిగిన బఠానీ మొక్కల పువ్వుల నుండి పరాగములను సేకరించి, ముడతలు పడిన బఠానీ మొక్కల కీలాగ్రముపై వాటిని పిచ్కారీ చేశారు."
इस प्रकार मेंडल ने उक्त सातों गुणों पर यही प्रयोग किए। उसने पहले प्रयोग में 70 पौधों में 287 परागण किए।,ఈ విధంగా మెండల్ పై ఏడు లక్షణాల మొక్కలపై అదే ప్రయోగాలు చేశాడు. మొదటి ప్రయోగంలో 70 మొక్కలకు 287 పరాగ సంపర్కాలను నిర్వహించారు.
जब फलियां पक गईं तो अपने प्रयोगों के नतीजे देखकर वह खुद हैरान रह गया। ,"బీన్స్ పండినప్పుడు, అతను చేసిన ప్రయోగాల ఫలితాలను చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు."
उसने पाया कि झुर्र्रीदार बीजों वाले पौधों की फलियों के सभी दाने गोल थे। ,ముడతలు పడిన విత్తనాల పప్పు ధాన్యాలన్నీ గుండ్రంగా ఉన్నాయని అతను గమనించారు.
"अब उसने बीजों को दो श्रेणियों में रखा। एक तो प्रभावी गुण -- जो उभरकर सामने आया, जैसे कि गोल मटर या पीला रंग; और दूसरा दबा हुआ या अप्रभावी गुण - जैसे कि झुर्रीदार बीज या हरा रंग, जो दब गया था। ","ఇప్పుడు అతను విత్తనాలను రెండు వర్గాలుగా విభజించారు. ఒకటి బహిర్గత లక్షణములు - గుండ్రని బఠానీలు లేదా పసుపు రంగు వంటివి ఉద్భవించాయి; మరియు మరొక అంతర్గత లేదా అప్రభావకర లక్షణములు - ముడతలు పడిన విత్తనం లేదా ఆకుపచ్చ రంగు వంటివి, ఇది అంతర్గతమైనది."
योजनाबद्ध प्रयोग से उसे इस बात का पता था कि सातों समूहों के बीजों में पर-परागण द्वारा कौन सा गुण उभरा और कौन-सा दबा।,ప్రణాళికాబద్ధమైన ప్రయోగం ద్వారా ఏడు సమూహాల విత్తనాలలో క్రాస్ ఫలదీకరణం ద్వారా ఏ లక్షణాలు బహిర్గతమయ్యాయో మరియు అంతర్గతమైనవో అతనికి తెలుసు.
उसका अगला कदम था यह देखना कि इन वर्णसंकरों में दबे हुए गुणों का क्या होता है। ,అతని తదుపరి అడుగు ఈ వర్ణసంకరణములో అంతర్గత లక్షణాలకు ఏమి జరుగుతుందో చూడటం.
उसने जाड़ों में फिर प्रयोग से प्राप्त बीजों को उगाकर उन पौधों को स्व-निषेचित होने दिया (यानी परागण अपने आप होने दिया) और मटर पकने का इंतज़ार करने लगा। ,"శీతాకాలంలో మళ్ళీ ప్రయోగం నుండి పొందిన విత్తనాలను జతలుగా నాటి, తరువాత వాటిని ఆత్మపరాగసంపర్కము చెందించి (అంటే పరాగసంపర్కం స్వయంచాలకంగా సంభవించింది) మరియు బఠానీలు పక్వానికి వచ్చే వరకు వేచివున్నారు."
दूसरी पीढ़ी की इस मटर के पकने पर उसने दानों को खोला और एक बार फिर हैरान हो गया। ,"రెండవ తరం బఠానీలు వండినప్పుడు, వారు ధాన్యాలు తెరిచి మరోసారి ఆశ్చర్యపోయారు."
उसने देखा कि एक ही फली में गोल व झुर्र्रीदार दोनों दाने मौजूद हैं। ,గుండ్రని మరియు ముడతలు గల బఠానీలు రెండు లక్షణములు ఒకే పాడ్‌లో ఉన్నాయని అతను గమనించాడు.
उसने हिसाब लगाया कि 7324 मटर के दानों में से 5474 गोल और 1850 झुर्र्रीदार थे। ,"7324 బఠానీ విత్తనాలలో 5474 గుండ్రంగా, 1850 ముడతలు పడ్డాయని ఆయన లెక్కించారు."
यानी प्रभावी व दबे हुए गुणों का अनुपात 3 : 1 ही था। ,"అంటే, సమర్థవంతమైన మరియు అణచివేయబడిన లక్షణాల నిష్పత్తి 3: 1."
सभी सातों समूहों में मुख्य और दबे हुए गुणों का अनुपात 3 : 1 ही था। ,మొత్తం ఏడు సమూహాలలో బహిర్గత మరియు అంతర్గత లక్షణాల నిష్పత్తి 3: 1.
उसने इन बीजों को फिर बोया और अगली पीढ़ी में देखा कि झुर्र्रीदार बीज वाली मटर से केवल झुर्र्रीदार बीज ही निकलते हैं। ,అతను మళ్ళీ ఈ విత్తనాలను నాటాడు మరియు తరువాత తరంలో ముడతలు పడిన విత్తన బఠానీల నుండి ముడతలు పడిన విత్తనాలు మాత్రమే బయటకు వచ్చాయి.
उसने सात पीढ़ियों तक इसे दोहराया और यही पाया। ,అతను దీనిని ఏడు తరాల పాటు పునరావృతం చేసి కనుగొన్నారు.
लेकिन गोल बीजों के साथ ऐसा नहीं था। ,కానీ రౌండ్ విత్తనాల విషయంలో ఇది జరగలేదు.
"हर तीन पौधों में से दो में दोनों ही किस्म के बीज दिखते थे, और एक पौधे में केवल गोल बीज मिलते थे और इनमें 3 : 1 का अनुपात बना रहता था।","రెండు రకాల విత్తనాలు ప్రతి మూడు మొక్కలలో రెండింటిలో కనిపించాయి, మరియు ఒక మొక్కలో గుండ్రని విత్తనాలు మాత్రమే కనుగొనబడ్డాయి మరియు 3: 1 నిష్పత్తి గా ఉంది."
"शुद्ध गोले बीज हमेशा गोल बीज ही पैदा करते थे किन्तु वर्णसंकर गोल बीज दोनों किस्म के बीज पैदा करते थे, उसी 3 : 1 के अनुपात में।","స్వచ్చమైన గుండ్రని విత్తనాలు ఎల్లప్పుడూ గుండ్రని విత్తనాలను మాత్రమే ఉత్పత్తి చేస్తాయి, కాని వర్ణసంకరము జరిగిన గుండ్రని విత్తనాలు రెండు రకాల విత్తనాలను ఒకే 3: 1 నిష్పత్తిలో ఉత్పత్తి చేస్తాయి."
प्रयोगों की अगली कड़ी में उसने दो गुणों वाली मटर को दो विपरीत गुणों वाली मटर से पर-परागित कराया - जैसे कि गोल पीले दानों वाली मटर और झुर्र्रीदार हरे दानों वाली मटर। ,"తన ప్రయోగాలకు కొనసాగింపుగా, అతను రెండు లక్షణములు కలిగిన బఠానీలను, రెండు వ్యతిరేక లక్షణములు కలిగిన బఠానీ మొక్కలతో పరాగసంపర్కం చేశారు - గుండ్రని పసుపు బఠానీలు మరియు ముడతలు పడిన పచ్చి బఠానీలు."
पहली पीढ़ी में सिर्फ गोल पीले मटर हुए। ,మొదటి తరం గుండ్రని పసుపు బఠానీలు మాత్రమే కలిగి ఉంది.
"इन्हें जब स्व-निषेचित होने दिया गया तो अगली पीढ़ी में चार किस्म की मटर निकली - गोल पीली झुर्सदार पीली, गोल हरी और झुर्रादार हरी। ","వాటిని స్వీయ- పరాగసంపర్కమునకు అనుమతించినప్పుడు, తరువాత తరం నాలుగు రకాల బఠానీలను ఉత్పత్తి చేసింది -గుండ్రని పసుపు, ముడుతలు పడిన పసుపు, గుండ్రని ఆకుపచ్చ మరియు ముడతలుగల ఆకుపచ్చ లక్షణములను ప్రదర్శించిన మొక్కలను ఇచ్చింది."
"556 मटर में इनकी संख्या थी - 31 5 गोल पीली, 101 झुर्र्रीदार पीली, 108 गोल हरी और 32 झुर्रादार हरी। ","వారి సంఖ్య 556 బఠానీలు - 315 గుండ్రని పసుపు, 101 ముడతలు పసుపు, 108 గుండ్రని ఆకుపచ్చ మరియు 32 ముడతలు గల ఆకుపచ్చ."
और इस बार अनुपात था 9 : 3 : 3 : 1; अब उसने बेहद कठिनाई से तीन गुणों वाली दो विपरीत मटरों में पर-परागण किया - जैसे गोल पीले दानों वाली स्लेटी मटर और झुर्सदार हरे दानों वाली सफेद छिलके की मटर के बीच। ,మరియు ఈసారి నిష్పత్తి 9:3:3:1; ఇప్పుడు ఆయన చాలా కష్టముగా మూడు గుణములు కలిగిన అనగా గుండ్రని పసుపు బఠానీలు మరియు తెలుపు తొక్క కలిగిన ఆకుపచ్చ బఠానీలు రెండు వ్యతిరేక బఠానీ మొక్కలలో పరపరాగ సంపర్కమును జరిపించారు.
उसने पाया कि अगली पीढ़ी में वर्णसंकरों की संख्या 27 हो गई यानी 3 गुना बढ़ गई।,"తరువాత తరంలో వర్ణసంకరముల సంఖ్య 27 కి పెరిగిందని, అంటే 3 రెట్లు పెరిగిందని ఆయన కనుగొన్నారు."
लेकिन मेंडल को खुद इस सटीक नियमबद्ध क्रम पर विश्वास नहीं हुआ। ,కానీ మెండల్ స్వయంగా ఈ ఖచ్చితమైన క్రమానుగత క్రమాన్ని విశ్వసించలేదు.
उसने इसकी पुष्टि के लिए विपरीत पर -निषेचन (बैक क्रॉस फर्टिलाइजेशन) का प्रयोग किया।,దీనిని ధృవీకరించడానికి అతను బ్యాక్ క్రాస్ ఫలదీకరణాము/ పరాగసంపర్కమును ప్రయోగించారు.
मेंडल का बगीचाः मेंडल ने इसी बगीचे में आनुवंशिकता संबंधी अपने प्रयोग किए थे। ,మెండల్ తోట: మెండల్ ఈ తోటలో తన వంశపారంపర్య ప్రయోగాలు చేశారు.
यह चेकोस्लोवाकिया के ब्रून शहर में स्थित है। ,ఇది చెకోస్లోవేకియాలోని బ్రునో నగరంలో ఉంది.
मेंडल की याद में इस बगीचे को संजो कर रखा गया है।,ఈ తోట మెండల్ జ్ఞాపకార్థముగా భద్రపరచబడింది.
उसने दूसरी पीढ़ी की गोल पीली वर्णसंकर मटर का पहली पीढ़ी की गोल पीली मटर से पर-परागण किया। ,అతను మొదటి తరం గుండ్రని పసుపు బఠానీలతో రెండవ తరం రౌండ్ పసుపు వర్ణసంకర బఠానీని పరాగసంపర్కం చేశారు.
"यदि उसका सिद्धांत सही था तो चार तरह की मटर पैदा होनी चाहिए - गोली पीली, गोल हरी, झुर्सदार पीली और झुर्रादार हरी और ठीक यही हुआ भी।","అతని సిద్ధాంతం సరైనది అయితే, నాలుగు రకాల బఠానీలు పుట్టవలసి ఉంది - గుండ్రని పసుపు, గుండ్రని ఆకుపచ్చ,ముడుతలు గల పసుపు మరియు ముడతలుగల ఆకుపచ్చ మరియు అదే విధముగా జరిగింది"
"फलियों में कुल 31 दाने गोल पीले थे, 26 गोल हरे, 27 झुर्सदार पीले और 26 मुरीदार हरे, यानी 1 : 1 : 1 : 1 के अनुपात में। ","
1: 1: 1: 1 నిష్పత్తిలో బీన్స్‌లో మొత్తం 31 ధాన్యాలు గుండ్రని పసుపు, 26 రౌండ్ ఆకుపచ్చ, 27 మెత్తటి పసుపు మరియు 26 మర్రిడ్ ఆకుపచ్చగా ఉన్నాయి."
अब मेंडल पूरी तरह संतुष्ट था।,ఇప్పుడు మెండల్ పూర్తిగా సంతృప్తి చెందారు.
वास्तव में चार्ल्स डार्विन ने भी अपने प्रयोगों में वर्णसंकरों की पीढ़ी में 3 : 1 का अनुपात पाया था। ,"వాస్తవానికి, చార్లెస్ డార్విన్ కూడా తన ప్రయోగాలలో 3: 1 నిష్పత్తిని వర్ణసంకరములను కనుగొన్నారు."
किन्तु गणित से अनभिज्ञ होने के कारण वह जो कुछ देख रहा था उसकी महत्ता नहीं समझ सका। ,"కానీ గణితంపై జ్ఞ్యానం లేనందువలన ఉన్నందున, అతను చూస్తున్న దాని యొక్క ప్రాముఖ్యతను అతను అర్థం చేసుకోలేకపోయారు."
"दूसरी ओर मेंडल ने इसे तुरंत समझ लिया कि यदि प्रत्येक विशिष्ट गुण, एक स्वतंत्र आनुवंशिक कारक है तो विभिन्न संयोजनों से सभी संभावित वर्णसंकर मिलेंगे। ","మరోవైపు, ఒకవేళ ప్రతి ప్రత్యేక లక్షణము, ఒక స్వతంత్ర వారసత్వ కారణంగా ఉంటే విభిన్న కలయికల నుండి సంభావిత వర్ణసంకరములు లభిస్తాయి."
वह इन निष्कर्षों पर पहुंचाः,అతను ఈ నిర్ణయాలకు వచ్చాడు:
"आनुवंशिकता स्वतंत्र इकाइयों के जोड़ों, जिन्हें अब जीन कहते हैं, में पीढ़ी दर पीढ़ी जाती है, क्योंकि वर्णसंकर में प्रभावी व दबे हुए दोनों ही गुण रहते हैं।","అనువంశికత స్వతంత్ర విభాగముల జతల, వీటినే ఇప్పుడు జన్యువులు అని అంటారు, ఇవి తరము నుండి తరమునకు సంక్రమిస్తూ ఉంటాయి, ఎందుకంటే వర్ణసంకరములలో బహిర్గత మరియు అంతర్గతమైన లక్షణములను కలిగి ఉంటుంది."
प्रत्येक वर्णसंकर की प्रजनन कोशिकाओं में अपने दोनों ही जनक की आनुवंशिक सामग्री का आधा आधा हिस्सा होता है। ,ప్రతి ఒక్క వర్ణసంకరము యొక్క ప్రత్యుత్పత్తి కణాలు వారి తల్లిదండ్రుల జన్యు పదార్ధంలో సగం సగం కలిగి ఉంటాయి.
मेंडल का प्रथम नियम या पृथकता का सिद्धांत।,మెండల్ యొక్క మొదటి నియమము లేదా విభజన సూత్రం.
अनेक विपरीत गुणों वाले पौधों या प्राणियों के निषेचन से पैदा हुए वर्णसंकरों में सभी गुणों के संभावित संयोजन मिलेंगे। ,అనేక వ్యతిరేక లక్షణాలతో మొక్కలు లేదా జంతువుల ఫలదీకరణంతో జన్మించిన వర్ణసంకరములలో అన్ని లక్షణాల సంభావ్య కలయికలు లభిస్తాయి.
मेंडल का दूसरा नियम या स्वतंत्र वर्ण विन्यास का सिद्धांत।,మెండల్ యొక్క రెండవ నియమం లేదా స్వతంత్ర అక్షర ఆకృతీకరణ సూత్రం.
"अब तक मेंडल 10,000 वर्णसंकरों के 12,980 नमूनों पर काम कर चुका था। ","ఇప్పటికి మెండల్ 10,000 వర్ణసంకరముల యొక్క 12,980 నమూనాలతో పరిశోధనలు చేసారు."
इसके बाद उसने ब्रून की 'नेचुरल साइंस सोसायटी' में अपने दो शोधपत्र पढ़े। ,ఆ తర్వాత బ్రునో యొక్క 'నేచురల్ సైన్స్ సొసైటీ'లో తన రెండు పరిశోధన పత్రాలను చదివాడు.
"परन्तु वनस्पति शास्त्र और गणित का संयोजन न तो लोगों को समझ आया, और न ही पसंद। ","కానీ వృక్షశాస్త్రం మరియు గణితాల కలయిక అక్కడ ఉన్నవారికి రుచించలేదు, అర్థం కాలేదు మరియు ఇష్టపడలేదు."
लेकिन सोसायटी की पत्रिका के लिए उसके शोध पत्र को आमंत्रित किया गया। ,కానీ అతని పరిశోధనా పత్రాన్ని సొసైటీ పత్రిక కోసం ఆహ్వానించారు.
फिर भी कहीं कोई हलचल नहीं हुई। ,అయినప్పటికీ ఎక్కడా ఎటువంటి కదలికా లేదు.
अंततः उसने अपने प्रयोगों के बारे में उस समय के प्रसिद्ध वनस्पतिशास्त्री म्यूनिख विश्वविद्यालय के प्रो. कार्ल विल्हेम फॉन नागेली को लिखा - ताकि इन नियमों का कोई कारण तो मिल सके। ,చివరికి మ్యూనిఖ్ విశ్వవిద్యాలయం యొక్క అప్పటి ప్రసిద్ధ వృక్షశాస్త్రజ్ఞులు మెండల్ ప్రయోగాల గురించి తెలుసుకున్నారు. ఈ నియమాలకు ఒక కారణమైనా దొరకాలని మెండల్ కార్ల్ విల్హేమ్ నాగేలీకి లేఖను వ్రాసారు.
"पर प्रो. नागेली एक रूढ़िवादी वनस्पतिशास्त्री थे, जो गणित से जरा दूर ही रहते थे। ","కానీ ప్రొ. నాగేలి ఒక సాంప్రదాయిక వృక్షశాస్త్రజ్ఞుడు, అతను గణితశాస్త్రమునకు కొంత దూరముగానే ఉండేవారు."
एक अनजान पादरी की गणनाओं और अनुपात का उनके लिए कोई महत्व नहीं था। ,ఒక అపరిచిత మతగురువు యొక్క లెక్కలు మరియు నిష్పత్తికి అతను అంతగా ప్రాముఖ్యతను ఇవ్వలేదు.
"शायद इसीलिए कई महीनों बाद उन्होंने मंडल को जो पत्र लिखा उसमें कहा कि यह तो एक शुरुआत है, तुम हॉकवीड पौधे पर अपने प्रयोग करो और फिर किसी निष्कर्ष पर पहुंचो। ","బహుశా అందుకే, చాలా నెలల తరువాత, అతను మెండల్ కు రాసిన లేఖలో, ఇది ఇంకా ఒక ఆరంభం అని, మీరు హాక్‌వీడ్ మొక్క‌పై మీ ప్రయోగాలు చేసి, ఆపై కొంత నిర్ణయానికి రావాల్సి ఉందని ఆయన అన్నారు."
मेंडल ने हॉकवीड पर प्रयोग किए पर यह प्रजाति उन प्रयोगों के लिए उपयुक्त नहीं थी। ,మెండల్ హాక్వీడ్ మొక్క పై ప్రయోగాలు చేశారు కాని ఈ జాతి మొక్కలు అటువంటి ప్రయోగాలకు తగినది కాదు.
बाद में मेंडल ने फलियों पर भी प्रयोग किए। ,తరువాత మెండల్ బీన్స్ పై కూడా ప్రయోగాలు చేశారు.
जब उसने सफेद फूल वाली फली को बैंगनी फूल वाली फली से पर-परागित किया तो पहली पीढ़ी में सभी फूल लाल रंग के निकले। ,"అతను ఊదా రంగు పువ్వుల పాడ్ తో తెల్లని పువ్వుల పాడ్ ను పరాగసంపర్కం చేసినప్పుడు, మొదటి తరం లో అన్ని పువ్వులు ఎర్రగా మారాయి."
दूसरी पीढ़ी में सफेद से लेकर बैंगनी तक के कई रंगों के फूल निकले। ,రెండవ తరములో లోతెల్లని పువ్వుల నుండి ఊదారంగు పువ్వుల వరకూ చాలా రంగుల పువ్వులు వచ్చాయి.
इन प्रयोगों के आधार पर उसने निष्कर्ष निकाला कि कुछ पौधों में रंग का गुण शायद एक से अधिक आनुवंशिक इकाई (जीन) से नियंत्रित होता होगा।,"ఈ ప్రయోగాల ఆధారంగా, కొన్ని మొక్కలలో, రంగు యొక్క లక్షణాన్ని ఒకటి కంటే ఎక్కువ జన్యు విభాగముల (జన్యువు) ద్వారా నియంత్రించవచ్చని ఆయన తేల్చారు."
इसीलिए फूलों के रंगों में इतनी भिन्नता पाई गई।,అందుకే పువ్వుల రంగులలో ఇటువంటి వైవిధ్యం కనుగొనబడింది.
कुछ समय बाद ही उसे ब्रून का मठाधीश बना दिया गया और उस के कंधों पर कई जिम्मेदारियां आन पड़ीं। ,కొంత సమయం తరువాత ఆయనను బ్రునో మతగురువుగా నియమించారు మరియు అతని భుజాలపై చాలా బాధ్యతలు వచ్చిపడ్డాయి.
इसके बाद वह अपने प्रयोगों के लिए समय नहीं निकाल सका और अंततः मेंडल का 6 जनवरी 1884 को निधन हो गया।,దీని వలన అతను తన ప్రయోగాలకు సమయం కేటాయించలేకపోయాడు మరియు చివరికి మెండల్ 6 జనవరి 1884 న మరణించారు.
मेंडल के नियमों का एक बड़ा योगदान था डार्विन के विकास के सिद्धांत को वैज्ञानिक आधार देना। ,డార్విన్ యొక్క పరిణామ సిద్ధాంతానికి శాస్త్రీయ ఆధారాన్ని అందించడములో మెండల్ అనువంశిక నియమములు ప్రధాన పాత్రను నిర్వహించాయి.
डार्विन के विकासवाद के अनुसार प्राकृतिक चयन द्वारा अनेक विशेष गुण प्रजातियों में इकट्ठे हो जाते हैं और फिर एक पीढ़ी से दूसरी पीढ़ी में हस्तांतरित होते हैं। ,"డార్విన్ యొక్క పరిణామ సిద్ధాంతము ప్రకారం, సహజ ఎంపిక ద్వారా అనేక ప్రత్యేక లక్షణాల జాతులలో సేకరించబడతాయి తరువాత ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి బదిలీ చేయబడతాయి."
पर यह होता कैसे है? इसका कोई जवाब डार्विन के पास नहीं था। ,అయితే ఇది ఎలా జరుగుతుంది? దీనికి డార్విన్‌ వద్ద సమాధానం లేదు.
दूसरी ओर ‘ब्रून नेचुरल साइंस सोसाइटी' में प्रकाशित शोधपत्र में साफ कहा गया था कि ये गुण विशेष इकाइयों द्वारा एक पीढ़ी से दूसरी पीढ़ी में जोड़ों में जाते हैं। ,"మరోవైపు, 'బ్రాన్ నేచురల్ సైన్స్ సొసైటీ'లో ప్రచురించబడిన ఒక కాగితంలో, ఈ లక్షణాలు ప్రత్యేక విభాగముల ద్వారా ఒక తరం నుండి తరువాత తరానికి జతగా సంక్రమిస్తాయని స్పష్టంగా చెప్పబడింది."
उसने यह भी कहा था कि ये विशेष इकाइयां जनन कोशिकाओं से अलग रहती हैं। ,ఈ ప్రత్యేక విభాగములను సూక్ష్మసిద్ధబీజముల నుండి వేరుగా ఉంటాయని ఆయన అన్నారు.
लेकिन इन दोनों ही अलग-अलग कामों की महत्ता एक डच वनस्पतिशास्त्री ‘ह्यूगो डी रीस' ने समझी। ,కానీ ఈ రెండు వేర్వేరు రచనల యొక్క ప్రాముఖ్యతను డచ్ వృక్షశాస్త్రజ్ఞుడు హ్యూగో డివ్రీస్ అర్థం చేసుకున్నారు.
डी रीस खुद भी डार्विन के प्रश्न का ही उत्तर खोज रहा था। ,డార్విన్ ప్రశ్నకు డివ్రీస్ కూడా సమాధానం కోసం పరిశోధనలు చేస్తున్నారు.
उसका सोचना था कि यदि प्राकृतिक चयन का आधार ही सीमित है तो प्रजातियों में इतनी सारी विभिन्नताएं कैसे होती हैं?,"సహజ ఎంపిక యొక్క ఆధారం పరిమితం అయితే, జాతుల మధ్య అనేక వైవిధ్యాలు ఏవిధముగా ఉంటాయని ఆయన భావించారు."
इसके जवाब में उसने प्रिमरोज़ पर प्रयोग शुरू किए और संबंधित शोधपत्रों को ढूंढना शुरू किया। ,"దీనికి ప్రతిస్పందనగా, అతను ప్రైమ్ రోజ్‌పై ప్రయోగాలు ప్రారంభించారు మరియు సంబంధిత పరిశోధన పత్రాలను కనుగొన్నారు."
रीस ने मेंडल का शोधपत्र खोज निकाला और उसको पढ़ा। ,డీవ్రీస్ మెండల్ యొక్క పరిశోధనపత్రమును కనుగొని అధ్యయనము చేశారు.
24 मार्च 1900 को ‘ह्यूगो डी रीस' ने जर्मन बॉटेनिकल सोसाइटी के सामने अपना शोधपत्र पढ़ा। ,"24 మార్చి 1900 న, హ్యూగో డి వ్రీస్ తన జర్మన్ బొటానికల్ సొసైటీ ముందు తన పరిశోధనపత్రమును చదివారు."
इस शोधपत्र में मेंडल को पूरा श्रेय दिया गया।,"ఈ పరిశోధనపత్రములో, పూర్తి‌ ఘనత మెండల్ కు దక్కుతుంది."
"इसी साल 24 अप्रैल को एक अन्य जर्मन वैज्ञानिक, कार्ल कोरेंस ने मटर के संकरण के अपने प्रयोगों के नतीजे एक शोधपत्र के रूप में इसी सोसायटी के सामने पढ़े; उसे यह विश्वास था कि ये खोज उसी की है। ","అదే సంవత్సరం ఏప్రిల్ 24 న, మరొక జర్మన్ శాస్త్రవేత్త, కార్ల్ కారెన్స్, అదే సమావేశము లోనే బఠానీ మొక్కల సంకరీకరణపై తన ప్రయోగాల ఫలితాలను పరిశోధనా పత్రంగా చదివారు; ఈ ఆవిష్కరణ తనదేనని అతను భావించారు."
"इसके ठीक दो महीने बाद एक ऑस्ट्रियन वैज्ञानिक, एरिक शरमाक, ने इसी सोसाइटी में अपना पेपर पढ़ा - इस पर्चे में भी मेंडल के ही नतीजे दोहराए गए थे।","ఇది జరిగిన రెండు నెలల తరువాత, ఆస్ట్రియన్ శాస్త్రవేత్త ఎరిక్ శర్మక్ అదే స్లమావేశములో తన పరిశోధన పత్రమును చదివారు - మెండల్ ఫలితాలు ఈ పరిశోధన పత్రములో కూడా పునరావృతమయ్యాయి."
उसे भी विश्वास था कि यह उसी की खोज है। ,అతను కూడా అది తన శోధనే అని నమ్మారు.
बाद में दोनों को पता चला कि 35 साल पहले मेंडल यहाँ खोजें प्रकाशित कर चुका है। ,35 సంవత్సరాల క్రితం మెండల్ ఇక్కడ తన పరిశోధనలను వెల్లడించారని ఇద్దరూ తరువాత తెలుసుకున్నారు.
इस त्रिमूर्ति द्वारा मेंडल को उसकी खोजों के लिए श्रेय दिए जाने से पूरी दुनिया के वैज्ञानिकों का ध्यान मेंडल के ऊपर गया। ,ఈ త్రిమూర్తుల ద్వారా మెండల్ చేసిన పరిశోధనల ఘనత ప్రపంచం నలుమూలల ఉన్న శాస్త్రవేత్తలందరి దృష్టిని మెండల్ పరిశోధనలు ఆకర్షించాయి.
दशकों की उपेक्षा के बाद उसे वह वैज्ञानिक प्रतिष्ठा मिली जिसका वह वास्तविक हकदार था। ,"దశాబ్దాల నిర్లక్ష్యం తరువాత, మెండల్ తన పరిశోధనలకు తగిన శాస్త్రీయ ప్రతిష్టను పొందాడు, దీనికి ఆయన పూర్తి హక్కుదారులు."
साथ ही मेंडलवाद की नींव भी पड़ चुकी थी।,"అదే సమయంలో, మెండలిజానికి పునాది కూడా వేశారు."
"बर्फ की एक गेंद को जब बर्फ पर रगडा़ जाता है, तब उसका द्रव्यमान, आयतन तथा साइज़ बढ़ जाता है। ","మంచు బంతిని మంచు మీద రుద్దినప్పుడు, దాని ద్రవ్యరాశి, ఘనపరిమాణము మరియు ఆకారము పెరుగుతుంది."
क्या इसकी तुलना जीवित जीवों में होने वाली वृद्धि से की जा सकती है? क्यों?,ఈ ఉదాహరణను జీవించి ఉన్న జీవులలో జరిగే పెరుగుదలతో పోల్చవచ్చా? ఎందుకు?
एक पर्यावास में 20 पादप जातियां तथा 20 जंतु उपलब्ध हैं। ,ఒక నివాస స్థలంలో 20 మొక్క జాతులు మరియు 20 జంతువులు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
क्या हम इसे ‘विविधता’ अथवा ‘जीवविविधता’ कहेंगे? अपने उत्तर की पुष्टि कीजिए।,మనం దీనిని 'వైవిధ్యం' లేదా 'జీవ వైవిధ్యం' అని పిలుస్తామా? మీ జవాబును నిర్ధారించండి.
वानस्पतिक नामप(ति वेफ अंतर्राष्ट्रीय कोड ने पादपों के वर्गीकरण के लिए एक कोड प्रस्तुत किया है। ,వృక్షశాస్త్ర నామకరణం (టి.ఎఫ్ ఇంటర్నేషనల్ కోడ్) మొక్కల వర్గీకరణ కోసం ఒక కోడ్‌ను ప్రవేశపెట్టింది.
पादपों को वर्गीकृत करते समय तथा वनस्पतिविदों द्वारा इसका अनुसरण किए जाने वाले वर्गीकरण की इकाई का पदानुक्रम प्रस्तुत करिए तथा इकाईयों के लिए प्रयोग किए जाने वाले विभिन्न ‘अनुलग्न’ बताइए।,మొక్కలను వర్గీకరించేటప్పుడు మరియు వృక్షశాస్త్రజ్ఞులు అనుసరించే వర్గీకరణ యూనిట్ యొక్క సోపానక్రమాన్ని ప్రదర్శించేటప్పుడు మరియు యూనిట్ల కోసం ఉపయోగించే వివిధ 'అనులగ్నములను' పేర్కొనండి.
तुंगीय प्रवणता वेफ प्रति अनुक्रिया में एक पादप जाति विभिन्न आकारिकीय विविध्ताएँ प्रदर्शित करती है। ,ఒక మొక్క జాతి ఎత్తు ప్రవణతలకు ప్రతిస్పందనగా విభిన్న ఆకార నిర్మాణములలో వైవిధ్యాలను ప్రదర్శిస్తుంది.
जब इस जाति को वृद्धि की इन्हीं मिलती जुलती परिस्थितियों में उगाया जाता है तब आकारिकीय विविधता गायब हो जाती है और सभी परिवर्त आकारकीय रूप से समान हो जाते हैं। यह ‘‘परिवर्त’’ क्या कहलाते हैं?,"ఈ జాతి యొక్క వృద్ధి ఇటువంటి పరిస్థితులలో పెరిగినప్పుడు, ఆకారనిర్మాణ వైవిధ్యం అదృశ్యమవుతుంది మరియు అన్ని మార్పులు ఆకార నిర్మాణ పరముగా సమానంగా ఉంటాయి. దీనినే ""వైవిధ్యము"" అని పిలుస్తారు."
आप स्वयं अपना हार्बेरियम शीट किस प्रकार तैयार करेंगे? ,మీరు మీ స్వంత హెర్బేరియం షీట్ ఎలా తయారు చేస్తారు?
हर्बेरियम शीट को तैयार करने के लिए जब आप पौधें को एकत्रित करेंगे तब एकत्रीकरण की इस प्रक्रिया के दौरान कौन-कौन से औज़ार अपने साथ रखेंगे? ,"హెర్బేరియం షీట్ సిద్ధం చేయడానికి మీరు మొక్కలను సేకరించినప్పుడు, ఈ సేకరణ ప్రక్రియలో ఏ-ఏ సాధనాలను మీ వద్ద ఉంచుతారు?"
वर्गिकीय अध्ययनों के लिए हर्बेरियम शीट पर परिरक्षित पादप पदार्थ की कौन-कौन सी सूचनाएँ लिखनी चाहिए?,వర్గీకరణ అధ్యయనాల కోసం హెర్బేరియం షీట్లో భద్రపరచబడిన మొక్కల గురించి ఏ సమాచారమును నమోదు చేయాలి?
वनस्पति जात तथा प्राणि-जात के मध्य क्या अंतर है? ,మొక్కల జాతులు మరియు జంతు జాతుల మధ్య తేడా ఏమిటి?
आईकोर्निका एक विदेशज़ जाति है। ,ఐకార్నికా ఒక విదేశీ జాతి.
जबकि रोबोल्फिआ सरपैंन्टीना भारत की देशज जाति कहलाती है। ,కాగా రోబోల్ఫియా సర్పెంటినాను భారతదేశపు జాతి అంటారు.
विदेशज़ तथा देशज शब्द किस ओर इशारा करते हैं?,విదేశీ మరియు స్వదేశీ పదాలు ఏమి సూచిస్తాయి?
विश्व भर में अथवा देश के विभिन्न क्षेत्रों में एक पौधे के कई अलग-अलग नाम हो सकते हैं। ,ఒక మొక్కకు ప్రపంచవ్యాప్తంగా లేదా దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో అనేక పేర్లు ఉండవచ్చు.
इस समस्या का समाधान वनस्पतिविदों ने किस प्रकार किया?,వృక్షశాస్త్రజ్ఞులు ఈ సమస్యను ఎలా పరిష్కరించారు?
"बैंगन तथा आलू का वंश (जीन्स) एक है, परंतु इनकी जातियां (स्पीशीज़) अलग-अलग हैं। ","వంకాయ మరియు బంగాళాదుంప యొక్క జన్యువులు ఒక్కటే, కానీ వాటి జాతులు భిన్నంగా ఉంటాయి."
इन जातियों के किन लक्षणों को किस आधार पर अलग किया जाता है?,ఈ జాతుల లక్షణాలు ఏ ప్రాతిపదికన వేరు చేయబడతాయి?
कोशिकांग के आण्विक संगठन में कोशिकांगों के गुण सदैव नहीं पाए जाते। इसकी पुष्टि कीजिए।,కణముల యొక్క అణు సంఘటనములో కణాల లక్షణాలు ఎల్లప్పుడూ కనిపించవు. దీనిని నిర్ధారించండి.
जीव की संख्या तथा उसकी किस्में स्थिर नहीं रहती हैं। ,జీవి యొక్క సంఖ్య మరియు వాటి రకాలు స్థిరంగా లేవు.
इस कथन की आप कैसे व्याख्या करेंगे?,ఈ కథనము యొక్క వ్యాఖ్యను మీరి ఏవిధముగా వివరిస్తారు?
सजीव शब्द से आप क्या समझते हैं? ,సజీవము అనే పదం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకున్నారు?
सजीव रूपों के ऐसे चार लक्षण बताइए जिनके आधार पर उन्हें परिभाषित किया जाता है।,"సజీవ రూపాల యొక్క నాలుగు లక్షణాలను తెలపండి, వీటి ఆధారము పై వాటిని నిర్వచించండి."
एक वैज्ञानिक को कहीं एक पौधा दिखाई पड़ता है और उसे ऐसा महसूस होता है कि यह एक नई जाति का पौधा है। ,"
ఒక శాస్త్రవేత్త ఎక్కడో ఒక మొక్కను కనుగొని దానిని ఒక కొత్త మొక్కగా భావిస్తారు."
"वह वैज्ञानिक इसकी पहचान, वर्गीकरण तथा उसका नाम रखने के लिए क्या करेगा?","గుర్తించడానికి, వర్గీకరించడానికి మరియు పేరు పెట్టడానికి ఆ శాస్త్రవేత్త ఏమి చేస్తారు?"
वर्गिकी सहायता साधन क्या होते हैं? ,వర్గీకరణకు సహాయ సాధనాలు ఏమిటి?
"वर्गिकी, पादपालय तथा म्यूज़ियम के महत्त्व का वर्णन कीजिए। ","వర్గీకరణము, బొటానికల్ గార్డెన్ మరియు మ్యూజియం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించండి."
जीव विविधता के सरंक्षण में वनस्पतिक उद्यान तथा प्राणि पार्क किस प्रकार से लाभप्रद हैं।,జంతువుల వైవిధ్యాన్ని పరిరక్షించడంలో బొటానికల్ గార్డెన్స్ మరియు జూలాజికల్ పార్కులు ఎలా ఉపయోగపడతాయి.
वर्गक की परिभाषा दीजिए। ,తరగతికి నిర్వచనం ఇవ్వండి.
वर्गिकीय पदानुक्रम से आप क्या समझते हैं? ,తరగతి సోపానక్రమం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
पादप तथा प्राणी के लिए निम्न से उच्च वर्ग की ओर जाते हुए एक प्रवाही आरेख बनाइए। ,నిమ్న వర్గము నుండి ఉన్నత వర్గము వరకూ ఉన్న మొక్కలు మరియు జంతువుల ప్రవాహ రేఖాచిత్రాన్ని గీయండి.
"वार्गिर्कीय पदानुक्रम की दृष्टि से जैसे-जैसे हम ऊपर की ओर जाते हैं, तब व्यष्टियों की संख्या तथा उनके साझे गुणों की संख्या में क्या परिवर्तन आने लगता है?","క్రమానుగత సోపానక్రమం యొక్క కోణం నుండి, మనము పై వర్గములకు వెళ్తూ ఉన్నప్పుడు లక్షణముల సంఖ్య మరియు వాటి భాగస్వామ్య లక్షణాల సంఖ్యలో ఏ మార్పులు జరగడం ప్రారంభిస్తాయి? "
वर्गिकी का अध्ययन करने वाला एक विद्यार्थी परेशान हो उठा जब उसके प्रोफेसर ने उसे पादप की पहचान करने वाली कुंजी देखने को कहा। ,"మొక్కను గుర్తించడానికి ఒక కీలకమైన అంశాలను వెతకమని తన ప్రొఫెసర్ కోరడంతో తరగతి యొక్క అధ్యయనమును చేసే ఒక విద్యార్ధి చాలా కలత చెందాడు,"
वह विद्यार्थी अपने मित्र के पास जाता है और उससे पूछता है कि प्रोफेसर जिस कुंजी के बारे में कह रहे हैं वह कुंजी किस संदर्भ में है? ,"విద్యార్థి తన స్నేహితుడి వద్దకు వెళ్ళి, ప్రొఫెసర్ సూచించే కీలక అంశములు దేనికి సంబంధించినవి అని అడిగాడు?"
उसके मित्र ने उसे कैसे समझाया?,అతని స్నేహితుడు అతనికి ఎలా వివరించాడు?
उपापचय एक ऐसा लक्षण है जो बिना किसी अपवाद के सभी जीव धारियों पर लागू होता है।,జీవక్రియ అనేది అన్ని ప్రాణులకూ మినహాయింపు లేకుండా వర్తించే లక్షణం.
"विट्रो से पृथक की गई उपापचयी अभिक्रियाएँ जीवित चीजें नहीं हैं, परंतु यह जीवित अभिक्रियाएँ अवश्य हैं। ","ఇన్ విట్రో నుండి వేరుచేయబడిన జీవక్రియ ప్రతిచర్యలు జీవించే జీవులు కావు, కానీ అవి జీవుల ప్రతిచర్యలు."
इस पर अपनी टिप्पणी प्रस्तुत कीजिए।,దానిపై మీ వ్యాఖ్యను తెలపండి.
कोमा में चले गए व्यक्ति को आप मृत मानेंगे अथवा सजीव?,మీరు కోమాలోనికి వెళ్ళిన వ్యక్తి చనిపోయినట్లు లేదా సజీవంగా భావిస్తారా?
श्वसन तथा वृद्धि के संदर्भ में साबुत मूँग तथा मूँग की दाल के बीच पाई जाने वाली क्या-क्या समानताएँ तथा विभिन्नताएँ होती हैं? ,శ్వాసక్రియ మరియు పెరుగుదల పరంగా మొత్తం పెసలు మరియు పెసరపప్పుల మధ్య ఉన్న సారూప్యతలు మరియు తేడాలు ఏమిటి?
इन मापदंड़ों के आधार पर इन्हें सजीव तथा निर्जीव में वर्गीकृत कीजिए।,ఈ ప్రమాణముల ఆధారంగా వాటిని జీవ మరియు నిర్జీవులగా వర్గీకరించండి.
ऊतकों के कुछ गुण कोशिकाओं के अवयव नहीं होते हैं। ,కణజాలం యొక్క కొన్ని లక్షణాలు కణాల భాగాలు కావు.
इस कथन के पक्ष में तीन उदाहरण प्रस्तुत कीजिए।,ఈ ప్రకటనకు అనుకూలంగా మూడు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
जीवों के लिए जनन क्यों अनिवार्य है?,జీవులకు ప్రత్యుత్పత్తి ఎందుకు తప్పనిసరి?
जनन जीवों का एक अति महत्त्वपूर्ण लक्षण है। ,ప్రత్యుత్పత్తి అనేది జీవుల యొక్క ముఖ్యమైన లక్షణం.
यह एक अति आवश्यक जैविक प्रक्रिया है। ,ఇది చాలా ముఖ్యమైన జీవ ప్రక్రియ.
जिसके द्वारा न सिर्फ जीवों की उत्तरजीविता में मदद मिलती है बल्कि इससे जीव-जाति की निरन्तरता भी बनी रहती है। ,"దీని ద్వారా జీవుల మనుగడకు సహాయపడటమే కాకుండా, జీవ- జాతి యొక్క కొనసాగింపును కూడా నిర్వహింపబడుతుంది."
जनन जीवों के अमरत्व में भी सहायक होता है। ,ప్రత్యుత్పత్తి జీవుల అమరత్వానికి కూడా ఇది సహాయపడుతుంది.
"प्राकृतिक मृत्यु, वयता वे जीर्णता के कारण होने वाले जीव ह्रास की आपूर्ति, जनन द्वारा ही होती है। ","సహజ మరణం, అవయవముల జీర్ణత్వము కారణముగా కోల్పోయిన ప్రాణములు తిరిగి పుట్టుక ద్వారా జరుగుతుంది."
जनने से जीवों की संख्या बढ़ती है। ,పుట్టుకతో జీవుల సంఖ్య పెరుగుతుంది.
जनन एक ऐसा माध्यम है जिसके द्वारा लाभदायक विभिन्नताएँ एक पीढ़ी से दूसरी पीढ़ी तक स्थानान्तरित होती हैं। ,ప్రత్యుత్పత్తి అంటే ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి లాభదాయకమైన వైవిధ్యాలు బదిలీ చేయబడతాయి.
अत: जनन जैव विकास में भी सहायक होता है। ,"అందువల్ల, జీవ-అభివృద్ధికి ప్రత్యుత్పత్తి కూడా సహాయపడుతుంది."
इन समस्त कारणों के आधार पर कहा जा सकता है कि जनन जीवों के लिए अनिवार्य है।,పై కారణాలన్నింటి వలన ఆధారంగా జీవులకు ప్రత్యుత్పత్తి తప్పనిసరి అని చెప్పవచ్చు.
जनन की अच्छी विधि कौन-सी है और क्यों ?,ప్రతుత్పత్తి మంచి పద్ధతి ఏమిటి మరియు ఎందుకు?
प्राय: लैंगिक जनन को जनन की श्रेष्ठ विधि माना गया है। ,"తరచుగా, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి, ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క ఉత్తమ పద్ధతిగా పరిగణించబడుతుంది."
लैंगिक जनन के दौरान गुणसूत्रों की अदला-बदली होती है जिससे युग्मकों में नये लक्षण विकसित होते हैं तथा नये जीव का विकास होता है जो अपने जनकों से भिन्न होता है। ,"లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి సమయంలో, క్రోమోజోములు మార్పిడి చేయబడతాయి, దీనివల్ల సంయుక్తబీజముల‌లో కొత్త లక్షణాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి మరియు ఏర్పడిన కొత్త జీవులు వారి తల్లిదండ్రుల నుండి భిన్నంగా ఉంటాయి."
अतः लैंगिक जनन जैव विकास में सहायक होता है। ,"అందువల్ల, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జీవ అభివృద్ధికి సహాయపడుతుంది."
"लैगिक जनन द्वारा जीवों के जीवित रहने के अवसर अधिक होते हैं, क्योंकि आनुवंशिक विभिन्नताओं के कारण जीव अधिक क्षमतावान होता है। ","లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా జీవుల మనుగడకు అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి, ఎందుకంటే జన్యు వైవిధ్యాల వల్ల జీవి మరింత సమర్థవంతంగా పనిచేస్తుంది."
लैंगिक जनन से जीवों की संख्या भी बढ़ती है। ,లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి కూడా జీవుల సంఖ్యను పెంచుతుంది.
"अत: लैंगिक जनन ही, जनन की अच्छी विधि है।","అందువల్ల, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి, ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క ఉత్తమ పద్ధతి."
अलैगिक जनन द्वारा उत्पन्न हुई सन्तति को क्लोन क्यों कहा गया है?,అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన సంతతిని క్లోన్ అని ఎందుకు పిలుస్తారు?
आकारिकीय व आनुवंशिक रूप से एक समान जीव क्लोन कहलाते हैं। ,"ఆకారము, నిర్మాణపరంగా మరియు జన్యుపరంగా ఒకేలా ఉండే జీవుల క్లోన్స్ అంటారు."
"अलैंगिक जनन द्वारा उत्पन्न सन्तति आनुवंशिक व आकारिकीय रूप से अपने जनक के एकदम समान होती है, अत: इसे क्लोन कहते हैं।","అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన విత్తనం జన్యుపరంగా మరియు ఆకారనిర్మాణపరముగా దాని తల్లిదండ్రులతో సమానంగా ఉంటుంది, అందుకే దీనిని క్లోన్ అంటారు."
लैगिक जनन के परिणामस्वरूप बनी सन्तति के जीवित रहने के अच्छे अवसर होते हैं। ,లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఫలితంగా ఉత్పత్తి చేయబడిన సంతానం మనుగడకు మంచి అవకాశాలు ఉన్నాయి.
क्यों ? क्या यह कथन हर समय सही होता है?,ఎందుకు? ఈ ప్రకటన అన్ని సమయాలలో నిజమేనా?
लैंगिक जनन के दौरान गुणसूत्रों का विनिमय होने से आनुवंशिक विभिन्नताएँ उत्पन्न होती हैं। ,లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి సమయంలో క్రోమోజోమ్‌ల మార్పిడి వల్ల జన్యుపరమైన తేడాలు తలెత్తుతాయి
जो जनक से सन्तति में स्थानान्तरित होती हैं। ,తల్లిదండ్రుల నుండి పిల్లలకి బదిలీ అవుతాయి.
युग्मकों की उत्पत्ति व निषेचन के कारण नये तथा बेहतर गुणों युक्त सन्तति का जन्म होता है। ,"సంయుక్త బీజములు యొక్క ఉత్పత్తి మరియు ఫలదీకరణం కారణంగా, కొత్త మరియు మంచి లక్షణాలతో ఒక విత్తనం పుడుతుంది."
अत: लैंगिक जनन के परिणामस्वरूप उत्पन्न सन्तति के जीवित रहने के अच्छे अवसर होते हैं।,"అందువల్ల, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఫలితంగా వచ్చే సంతానం మనుగడకు మంచి అవకాశాలు ఉన్నాయి."
यह कथन सदैव सही नहीं होता है। ,ఈ ప్రకటన ఎల్లప్పుడూ నిజం కాదు.
जनकों के रोगग्रस्त होने पर वह रोग आने वाली पीढ़ियों में स्थानान्तरित हो जाता है।,"తల్లిదండ్రులు వ్యాధిగ్రస్తులైన తర్వాత, ఈ వ్యాధి భవిష్యత్ తరాలకు బదిలీ చేయబడుతుంది."
अलैगिक जनन द्वारा बनी सन्तति लैगिक जनन द्वारा बनी सन्तति से किस प्रकार से भिन्न है?,అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా సృష్టించబడిన సంతానం లైంగికప్రత్యుత్పత్తింగా ద్వారా సంతానానికి భిన్నంగా ఉంటుంది?
अलैंगिक जनन द्वारा उत्पन्न सन्तान आनुवंशिक व संरचनात्मक रूप से जनक के समान होती है अर्थात् अपने जनक का क्लोन होती है। ,"అలైంగిక పునరుత్పత్తి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన సంతతించుకుంది తల్లిదండ్రులతో జన్యుపరంగా మరియు నిర్మాణాత్మకంగా సమానంగా ఉంటుంది, అనగా దాని తల్లిదండ్రుల క్లోన్."
इसके विपरीत लैंगिक जनन द्वारा उत्पन्न सन्तान आनुवंशिक रूप से जनक से भिन्न होती है।,"దీనికి విరుద్ధంగా, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన పిల్లలు తల్లిదండ్రుల నుండి జన్యుపరంగా భిన్నంగా ఉంటారు."
अलैगिक तथा लैगिक जनन के मध्य विभेद स्थापित करो। ,లైంగిక మరియు లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి మధ్య వ్యత్యాసాన్ని తెలపండి.
कायिक जनन को प्रारूपिक अलैगिक जनन क्यों माना गया है?,తాత్కాలిక ప్రత్యుత్పత్తిని సాధారణ జన్యు తరం ఎందుకు పరిగణిస్తారు?
अलैंगिक तथा लैंगिक जनन के मध्य विभेद निम्नलिखित हैं,అలైంగిక మరియు లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి మధ్య తేడాలు క్రింది విధముగా ఉంటాయి
"कायिक जनन, अलैंगिक जनन की ऐसी विधि है जिसमें पौधे के कायिक भाग से नये पौधे का निर्माण होता है। ","శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి అనేది అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క ఒక పద్ధతి, దీనిలో మొక్క యొక్క శరీర భాగం నుండి కొత్త మొక్క ఏర్పడుతుంది."
अतः इसमें एक ही जनक भाग लेता है तथा इसके द्वारा उत्पन्न सन्तति आनुवंशिक व आकारिकी में अपने जनक के समान होती है। ,"అందువల్ల, ఒక తల్లిదండ్రులు మాత్రమే ఇందులో పాల్గొంటారు మరియు దాని ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన సంతానం జన్యు మరియు శాస్త్రంలో దాని తల్లిదండ్రులకు సమానంగా ఉంటుంది"
इस प्रकार हम कह सकते हैं कि कायिक जनन वास्तव में प्रारूपिक अलैंगिक जनन है।,శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి వాస్తవానికి విలక్షణమైన అలైంగిక పునరుత్పత్తి అని మనం చెప్పగలం.
कायिक प्रवर्धन से आप क्या समझते हैं ? कोई दो उपयुक्त उदाहरण दो।,శాఖీయ ప్రవర్ధనము ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? ఏదైనా రెండు తగిన ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
कायिक प्रवर्धन जनन की ऐसी विधि है जिसमें पौधे के शरीर का कोई भी कायिक भाग प्रवर्धक का कार्य करता है तथा नये पौधे में विकसित हो जाता है। ,"శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి అనేది ప్రత్యుత్పత్తిలో ఒక పద్ధతి, దీనిలో మొక్క యొక్క శరీరంలోని ఏదైనా శరీర భాగము ప్రవర్ధకముగా పనిచేస్తుంది మరియు కొత్త మొక్కగా అభివృద్ధి చెందుతుంది."
"मातृ पौधे के कायिक अंग; जैसे-जड़, तना, पत्ती, कलिका आदि से नये पौधे का पुनर्जनन, कायिक प्रवर्धन कहलाता है। ","తల్లి మొక్క యొక్క ప్రవర్ధక అవయవాలు; ఉదాహరణకు, వేరు, కాండం, ఆకు, మొగ్గ మొదలైన వాటి నుండి కొత్త మొక్క యొక్క ప్రత్యుత్పత్తిని శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి అంటారు."
कायिक प्रवर्धन के दो उदाहरण निम्न हैं,కిందివి శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క రెండు ఉదాహరణలు
"किशोर चरण – सभी जीवधारी लैंगिक रूप से परिपक्व होने से पूर्व एक निश्चित अवस्था से होकर गुजरते हैं, इसके पश्चात् ही वे लैंगिक जनन कर सकते हैं। ","కౌమార దశ - అన్ని జీవులు లైంగికంగా పరిణతి చెందడానికి ముందు ఒక నిర్దిష్ట దశలో వెళతాయి, అప్పుడే వారు లైంగిక పునరుత్పత్తికి లోనవుతారు."
इस अवस्था को प्राणियों में किशोर चरण यो अवस्था तथा पौधों में कायिक अवस्था कहते हैं। ,ఈ దశ ను జంతువులలో బాల్య దశ మరియు మొక్కలలో సోమాటిక్ దశ అంటారు.
इसकी अवधि विभिन्न जीवों में भिन्न-भिन्न होती है।,వివిధ జీవులలో వ్యవధి మారుతూ ఉంటుంది.
प्रजनक चरण – किशोरावस्था अथवा कायिक प्रावस्था के समाप्त होने पर प्रजनक चरण अथवा जनन प्रावस्था प्रारम्भ होती है। ,"సంతానోత్పత్తి దశ - కౌమార లేదా సోమాటిక్ దశ చివరిలో, ప్రత్యుత్పత్తి దశ లేదా లైంగిక దశ ప్రారంభమవుతుంది."
पौधों में इस अवस्था को स्पष्ट पहचाना जा सकता है। ,మొక్కలలో ఈ పరిస్థితిని స్పష్టంగా గుర్తించవచ్చు.
क्योंकि पौधों में पुष्पन प्रारम्भ हो जाता है। ,ఎందుకంటే మొక్కలలో పుష్పించే ప్రక్రియ మొదలవుతుంది.
प्राणियों में भी अनेक शारीरिकी एवं आकारिकी परिवर्तन आ जाते हैं। ,జంతువులలో చాలా శారీరక మరియు ఆకారనిర్మాణ మార్పులు కూడా జరుగుతాయి.
इस चरण में जीव संतति उत्पन्न करने योग्य हो जाता है। ,ఈ దశలో జీవి సంతానం ఉత్పత్తి చేయగల సామర్థ్యాన్ని కలిగిస్తుంది.
यह अवस्था विभिन्न जीवों में अलग-अलग होती है।,ఈ స్థితి వివిధ జీవులలో భిన్నంగా ఉంటుంది
जीर्णता चरण या जीर्णावस्था – यह जीवन चक्र की अन्तिम अवस्था अथवा तीसरी अवस्था होती है। ,అవసాన దశ లేదా చరమ దశ - ఇది చివరి దశ లేదా జీవిత చక్రం యొక్క మూడవ దశ.
प्रजनन आयु की समाप्ति को जीर्णता चरण या जीर्णावस्था की प्रारम्भिक अवस्था माना जा सकता है। ,"ప్రత్యుత్పత్తి వయస్సును ముగించడం, వృద్ధాప్యం యొక్క ప్రారంభ దశగా పరిగణించబడుతుంది."
"इस चरण में उपापचय क्रियाएँ मन्द होने लगती हैं, ऊतकों का क्षय होने लगता है तथा शरीर के अंग धीरे-धीरे कार्य करना बन्द कर देते हैं और अन्ततः जीव की मृत्यु हो जाती है। ","ఈ దశలో జీవక్రియ కార్యకలాపాలు మందగించడం ప్రారంభమవుతాయి, కణజాలం క్షీణించడం ప్రారంభమవుతుంది మరియు శరీర భాగాలు క్రమంగా పనిచేయడం మానేస్తాయి మరియు చివరికి జీవి చనిపోతుంది."
इसे वृद्धावस्था भी कहते हैं।,దీనిని వృద్ధాప్యం అని కూడా అంటారు.
"अपनी जटिलता के बावजूद बड़े जीवों ने लैगिक प्रजनन को पाया है, क्यों ?","సంక్లిష్టత ఉన్నప్పటికీ, పెద్ద జీవులు లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తికి గురయ్యాయి, ఎందుకు?"
लैंगिक प्रजनन जटिल तथा धीमी गति से होने के बावजूद भी अनेक रूप से उत्तम है। ,"లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి, సంక్లిష్టంగా మరియు నెమ్మదిగా ఉన్నప్పటికీ, అనేక విధాలుగా అద్భుతమైనది."
इस प्रकार के जनन के दौरान गुणसूत्रों का विनिमय होने से नये लक्षण विकसित होते हैं जो पीढ़ी-दर-पीढ़ी स्थानान्तरित होते रहते हैं। ,"క్రోమోజోమ్‌ల ఉత్పరివర్తన సమయంలో, క్రోమోజోమ్‌ల మార్పిడి వల్ల కొత్త లక్షణాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి, ఇవి తరతరానికి బదిలీ చేయబడతాయి."
"गुणसूत्रों के आदान-प्रदान से विभिन्नताएँ भी उत्पन्न होती हैं, जो जैव विकास में सहायक होती हैं। ",జీవ అభివృద్ధికి సహాయపడే క్రోమోజోమ్‌ల మార్పిడి నుండి కూడా వ్యత్యాసాలు తలెత్తుతాయి.
अपने इन्हीं गुणों के कारण बड़े जीवों में लैंगिक जनन पाया जाता है।,"ఈ లక్షణాల కారణంగా, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి పెద్ద జీవులలో కనిపిస్తుంది."
व्याख्या करके बताएँ कि अर्द्धसूत्री विभाजन तथा युग्मकजनन सदैव अन्तर-सम्बन्धित (अन्तर्बद्ध) होते हैं।,క్షయకరణ విభజన మరియు సంయుక్తబీజములు ఎల్లప్పుడూ ఒకదానితో ఒకటి సంబంధం కలిగి ఉన్నాయని వివరించండి.
लैंगिक जनन करने वाले जीवधारियों में प्रजनन के समय अर्द्धसूत्री विभाजन तथा युग्मकजनन प्रक्रियाएँ होती हैं। ,"ప్రత్యుత్పత్తి జీవులలో, ప్రత్యుత్పత్తి సమయంలోక్షయకరణ విభజన మరియు ప్రత్యుత్పత్తి ప్రక్రియలు జరుగుతాయి."
सामान्यतया लैंगिक जनन करने वाले जीव द्विगुणित होते हैं। ,"సాధారణంగా, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జీవులు ద్వయస్థితికముగా ఉంటాయి."
युग्मक निर्माण प्रक्रिया को युग्मकजनन कहते हैं। ,సంయోగ బీజముల తయారీ ప్రక్రియను గేమ్‌టోజెనిసిస్ అంటారు.
शुक्राणुओं के निर्माण को शुक्रजनन तथा अण्डाणुओं के निर्माण को अण्डजनन कहते हैं। ,శుక్రాణువులు ఏర్పడటాన్ని స్పెర్మాటోజోవా అంటారు మరియు అండము ఏర్పడటాన్ని ఎండోజెనిసిస్ అంటారు.
इनका निर्माण क्रमशः नर तथा मादा जनदों में होता है। ,"ఇవి వరుసగా స్త్రీ, పురుష జీవులలో ఏర్పడతాయి."
"युग्मकों में गुणसूत्रों की संख्या आधी रह जाती है, अर्थात् युग्मक अगुणित होते हैं। ","సంయోగ బీజములలో క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య సగానికి సగం, అంటే సంయోగ బీజములు ఏకస్థితికముగా ఉంటాయి."
युग्मकजनन प्रक्रिया अर्द्धसूत्री विभाजन द्वारा होती है। ,సంయోగబీజ ప్రక్రియ క్షయకరణ విభజన ద్వారా సంభవిస్తుంది.
अतः युग्मकजनन तथा अर्द्धसूत्री विभाजन क्रियाएँ अन्तरसम्बन्धित (अन्तर्बद्ध) होती हैं। ,అందువల్ల సంయుక్త బీజ మరియు క్షయకరణ ప్రక్రియలు పరస్పరం సంబంధం కలిగి ఉంటాయి.
निषेचन के फलस्वरूप नर तथा मादा अगुणित युग्मक संयुग्मन द्वारा द्विगुणित युग्माणु बनाता है। ,"ఫలదీకరణ ఫలితంగా, స్త్రీ మరియు పురుష ఏకస్థితిక సంయోగ బీజములు సంయోగము చెందడము వలన ద్వయస్థితిక సంయోగబీజము ఏర్పడుతుంది."
द्विगुणित युग्माणु से भ्रूणीय परिवर्धन द्वारा नए जीव का विकास होता है।,పిండం అభివృద్ధి ద్వారా కొత్త జీవి అభివృద్ధికి దారితీస్తుంది.
प्रत्येक पुष्पीय पादप के भाग को पहचानिए तथा लिखिए कि वह अगुणित है या द्विगुणित है।,ప్రతి పుష్పించే మొక్క యొక్క భాగాన్ని గుర్తించండి మరియు అది ఏకస్థితికమా లేదా ద్వయస్థితికమా అని రాయండి.
पुष्पीय भाग – युग्मनज शुक्राणु तथा अण्ड के मिलने से बनी द्विगुणित संरचना होती है।,పుష్పించే భాగములు - పురుషసంయోఅ బీజము మరియు అండము సంయోగము చెందడము ద్వారా ఏర్పడిన ద్వయస్థితిక నిర్మాణం.
बाह्य निषेचन की व्याख्या कीजिए। इसके नुकसान बताइए।,బాహ్య ఫలదీకరణం గురించి వివరించండి. దాని ప్రతికూలతలను వివరించండి.
बाह्य निषेचन – शुक्राणु (नरे युग्मक) तथा अण्ड (मादा युग्मक) के संयुग्मन या संलयन को निषेचन कहते हैं। ,బాహ్య ఫలదీకరణం - శుక్రాణువులు (పురుష బీజములు) మరియు అండములు ( స్త్రీ బీజము) యొక్క సంయోగం లేదా కలయికను ఫలదీకరణం అంటారు.
इसके फलस्वरूप द्विगुणित युग्माणु का निर्माण होता है। ,ఇది ద్వయస్థితిక యుగ్మము ఏర్పడటానికి దారితీస్తుంది.
"अधिकांश शैवालों, मछलियों में और उभयचर प्राणियों में शुक्राणु (नर युग्मक) तथा अण्ड (मादा युग्मक) का संलयन शरीर से बाहर जल में होता है, इसे बाह्य निषेचन कहते हैं।","చాలా శైవలములు, చేపలు మరియు ఉభయచరాలలో, శుక్రాణువులు (పురుషబీజము) మరియు అండములు (స్త్రీ బీజము) శరీరానికి వెలుపల నీటిలో కలపడం బాహ్య ఫలదీకరణం అంటారు."
जूस्पोर (अलैगिक चल बीजाणु) तथा युग्मनज के बीच विभेद करें।,జూస్పోర్ (శైవలముల చలన బీజాంశం) మరియు సంయుక్తబీజము మధ్య తేడాను గుర్తించండి.
"जूस्पोर (अलैंगिक चल बीजाणु) – यह नग्न, चल, कशाभिका युक्त संरचना है जो अलैंगिक जनन की इकाई है। ","జూస్పోర్ (అలైంగిక చలన బీజాంశం) - ఇది నగ్న, కదిలే, కశాభయుత నిర్మాణం, ఇది అలైంగిక పునరుత్పత్తి యొక్క విభాగము."
इनका निर्माण जनक कोशिका के जीवद्रव्य से सूत्री विभाजन द्वारा होता है। ,మాతృ కణం యొక్క సూక్ష్మసిద్ధబీజదము నుండి కణ విభజన ద్వారా ఇవి ఏర్పడతాయి.
इनके अग्र भाग पर स्थित कशाभिका जल में तैरने हेतु सहायक होती हैं। ,వీటి ముందు భాగంలో ఉన్న కశాభము నీటిలో ఈత కొట్టడానికి సహాయపడుతుంది.
"ये चलबीजाणु धानी में बनते हैं। उदाहरण – यूलोथ्रिक्स, क्लेमाइडोमोनास आदि।","ఈ చలన బీజాణు ధనిలో ఏర్పడతాయి. ఉదాహరణలు - యులోథ్రిక్స్, క్లామిడోమోనాస్ మొదలైనవి."
"युग्मनज – लैंगिक जनन के दौरान नर तथा मादा युग्मकों के निषेचन से बनी रचना, युग्मनज कहलाती है। ",సంయుక్తబీజము - లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి సమయంలో పురుష మరియు స్త్రీ సంయోగబీజము యొక్క ఫలదీకరణం ద్వారా ఏర్పడిన నిర్మాణాన్ని జైగోట్/ సంయుక్త బీజము అని అంటారు.
यह द्विगुणित होता है तथा विकसित होकर भ्रूण अथवा लार्वा में परिवर्तित हो जाता है। ,ఇది మరియు పిండాలు లేదా లార్వాలుగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
लैंगिक जनन करने वाले जीवों का विकास युग्मनज से होता है। ,ఇది ద్వయస్థితికము మరియు పిండాలు లేదా లార్వాలుగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
बाह्य निषेचन करने वाले जीवों में युग्मनज का निर्माण बाह्य माध्यम (जल) में होता है; जैसे – मेढ़क जबकि आन्तरिक निषेचन करने वाले जीवों में यह मादा के शरीर में विकसित होता है; जैसे – मनुष्य आदि।,"బాహ్య ఫలదీకరణ జీవులలో, బాహ్య మాధ్యమంలో (నీరు) సంయోగబీజములు ఏర్పడతాయి; ఇలా - కప్ప అయితే అంతర్గత ఫలదీకరణానికి గురయ్యే జీవులలో, ఇది స్త్రీ శరీరంలో అభివృద్ధి చెందుతుంది; ఉదాహరణకు - మానవులు మొదలైనవి."
युग्मकजनन एवं भ्रूणोद्भव के बीच अन्तर स्पष्ट कीजिए।,సంయుక్తబీజము మరియు పిండోత్పత్తిల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని వివరించండి.
एक पुष्प में निषेचन-पश्च परिवर्तनों की व्याख्या कीजिए।,పువ్వులో ఫలదీకరణానంతరం కలిగే మార్పులను వివరించండి.
पुष्प में निषेचन-पश्च परिवर्तन -पुष्पीय पौधों में दोहरा निषेचन तथा त्रिक संलयन होता है। ,పువ్వులలో ఫలదీకరణం తరువాత మార్పులు - పుష్పించే మొక్కలలో ద్విఫలదీకరణము మరియు త్రికసంయుగ్మము సంభవిస్తుంది.
इसके फलस्वरूप भ्रूणकोष में द्विगुणित युग्मनज तथा त्रिगुणित प्राथमिक भ्रूणपोष केन्द्रक बनता है। ,"ఫలితంగా, పిండంలో ద్వయస్థితిక సంయుక్తబీజము/ జైగోట్ మరియు త్రయస్థితిక ప్రాధమిక పిండ కేంద్రకం ఏర్పడతాయి."
इनसे क्रमशः भ्रूण तथा भूणपोष बनता है। ,అవి వరుసగా పిండం మరియు పిండ పోషణగా మారతాయి.
भ्रूणपोष विकासशील भ्रूण को पोषण प्रदान करता है। ,పిండాలు అభివృద్ధి చెందుతున్న పిండానికి పోషణను అందిస్తాయి.
इसके साथ-साथ बीजाण्ड में निम्नलिखित परिवर्तन होते हैं जिसके फलस्वरूप बीजाण्ड से बीज तथा अण्डाशय से फलावरण का निर्माण होता है।,"దీనితో పాటు, బీజాంశంలో ఈ క్రింది మార్పులు సంభవిస్తాయి, దీని ఫలితంగా బీజాంశం నుండి విత్తనాలు ఏర్పడతాయి మరియు అండాశయాల నుండి ఫలము ఏర్పడుతుంది."
अपने आस-पास से पाँच द्विलिंगी पुष्पों को एकत्र कीजिए और अपने शिक्षक की सहायता से इनके सामान्य (स्थानीय) एवं वैज्ञानिक नाम पता कीजिए।,"మీ గురువు సహాయంతో మీ చుట్టుపక్కల ఉన్నాఇదు ద్విలింగ పువ్వులను సేకరించండి, వాటి సాధారణ (స్థానిక) మరియు శాస్త్రీయ పేర్లను తెలుసుకోండి."
द्विलिंगी पुष्प – जब पुष्प में पुमंग तथा जायांग दोनों होते हैं तो पुष्प द्विलिंगी कहलाता है। ,"ద్విలింగ పుష్పము - ఒక పుష్పములో స్త్రీ మరియు పురుష ప్రత్యుత్పత్తి అవయవములు రెండూ ఉన్నప్పుడు, ఆ పుష్పమును ద్విలింగ పుష్పము అని అంటారు."
सामान्यतया समीपवर्ती क्षेत्रों में पाए जाने वाले द्विलिंगी पुष्प जैसे किसी भी कुकुरबिट पादप के कुछ पुष्पों की जाँच कीजिए और पुंकेसरी व स्त्रीकेसरी पुष्पों को पहचानने की कोशिश कीजिए। ,"ప్రక్కనే ఉన్న ప్రాంతాలలో సాధారణంగా కనిపించే ద్విలింగ పుష్పములను, ఏదైనా కుకుర్బిటేసీ మొక్క యొక్క కొన్ని పువ్వులను పరిశీలించండి మరియు కేసరాలు మరియు అండకోశములను గుర్తించడానికి ప్రయత్నించండి."
क्या आप अन्य एकलिंगी पौधों के नाम जानते हैं?,ఏకలింగ పుష్పములను కలిగిన మొక్కల పేర్లు మీకు తెలుసా?
कुकुरबिट पादप पुष्प एकलिंगी होते हैं। ,కుకుర్బిటేసీ మొక్కపుష్పములు ఏకలింగ పుష్పములు.
नर पुष्प में जायांग अनुपस्थित होता है। ,మగపుష్పములో అండకోశము ఉండదు.
पुष्प में पाँच पुंकेसर होते हैं। ,పువ్వుకు ఐదు కేసరాలు ఉన్నాయి.
ये प्राय: 2 + 2 + 1 के रूप में संयुक्त रहते हैं। ,అవి తరచుగా 2 + 2 + 1 గా కలుపుతారు.
इनके परागकोश व्यावृत होते हैं।,వాటికి పరాగకోశములు విస్తృతంగా ఉన్నాయి.
मादा पुष्प में पुमंग अनुपस्थित होता है। ,స్త్రీ పుష్పములో పురుష ప్రత్యుత్పత్తి అవయవములు ఉండవు.
"जायांग त्रिअण्डपी, युक्ताण्डपी, एककोष्ठीय तथा अधोवर्ती अण्डाशय से बना होता है। ","స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి అవయవము కీలము, కీలాగ్రము మరియు అండాశయముతో కూడి ఉంటుంది."
इसमें भित्तिलग्न बीजाण्डन्यास होता है। ,దీనిలో కుడ్య అండన్యాసము ఉంటుంది.
अण्डाशय से विकसित सरल सरस फल पेपो कहलाता है।,అండాశయం నుండి అభివృద్ధి చేయబడిన సరళమైన రస భాగమును పెపో అంటారు.
अण्डप्रजक प्राणियों की सन्तानों का उत्तरजीवन (सरवाइवल) सजीवप्रजक प्राणियों की तुलना में अधिक जोखिमयुक्त क्यों होता है? व्याख्या कीजिए।,అండము ద్వారా పుట్టిన జీవుల మనుగడ లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ద్వారా పుట్టిన ప్రాణుల కంటే ఎందుకు ప్రమాదకరము?
अण्डप्रजक प्राणियों में निषेचित अण्डे (युग्मनज) का विकास मादा प्राणी के शरीर से बाहर होता है। ,అండప్రజనన జీవులలో ఫలదీకరణ అండము (జైగోట్స్/ సంయోగబీజము) అభివృద్ధి స్త్రీ జీవి యొక్క శరీరం వెలుపల జరుగుతుంది. 
मादा कैल्सियमयुक्त कवच से ढके अण्डों को सुरक्षित स्थान पर निक्षेपित करती है। ,స్త్రీ జీవి కాల్షియం పై పూతగా ఉన్నఅండములను సురక్షితమైన ప్రదేశంలో జమ చేస్తారు.
अण्डों में भ्रूणीय विकास के फलस्वरूप शिशु का विकास होता है। ,అండములో జరిగే పిండం అభివృద్ధి కారణముగా శిశువు యొక్క వికాసము జరుగుతుంది.
शिशु निश्चित अवधि के पश्चात अण्डे के स्फुटन के फलस्वरूप मुक्त हो जाता है। ,కొంత సమయం తరువాత గుడ్డు పగిలినప్పుడు శిశువు బయటకి వస్తుంది.
अण्डप्रजक में बाह्य परिवर्द्धन होता है। ,బాహ్య ప్రజననములో పిండము యొక్క పెరుగుదల బాహ్యముగా జరుగుతుంది.
यह पर्यावरणीय प्रतिकूल परिस्थितियों तथा शिकारी प्राणियों से प्रभावित होता है। ,ఇది పర్యావరణ ప్రతికూల పరిస్థితులు మరియు మాంసాహారులచే ప్రభావితమవుతుంది.
इसके फलस्वरूप इन प्राणियों की उत्तरजीविता अधिक जोखिमयुक्त होती है। ,"ఫలితంగా, ఈ జీవుల మనుగడ మరింత ప్రమాదకరం."
अण्डप्रजक प्राणियों को विकास के लिए कम समय मिलता है। ,అండ ప్రజనన ప్రాణులలో అభివృద్ధికి తక్కువ సమయము పడుతుంది.
अत: इन जीवों में आन्तरिक परिपक्वता सजीवप्रजक की तुलना में कम होती है। ,"కాబట్టి, ఈ జీవులలో అంతర్గత పరిపక్వత లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి జీవులలో కన్నా తక్కువ."
"जैसे – मत्स्य, उभयचर, सरीसृप तथा पक्षी वर्ग के प्राणी अण्डप्रजक होते हैं।","ఉదాహరణకు చేపలు, ఉభయచరాలు, సరీసృపాలు మరియు జాతుల పక్షుల జాతులకు చెందిన జీవులు అండప్రజననమునకు ఉదాహరణలు."
सजीवप्रजक में निषेचित अण्डे (युग्मनज) का परिवर्द्धन मादा प्राणी के शरीर में होता है। ,"లైంగిక ప్రజనన జీవులలో, ఫలదీకరణ జరిగిన అండములు (జైగోట్స్) అభివృద్ధి చెందడం స్త్రీజీవి శరీరంలో జరుగుతుంది"
इसे आन्तरिक परिवर्द्धन कहते हैं। ,దీనిని అంతఃప్రజననము అని అంటారు.
"शिशु का विकास पूरा होने के पश्चात् प्रसव द्वारा इनका जन्म होता है, शिशु का विकास आन्तरिक होने के कारण और परिवर्द्धन में अधिक समय लगने के कारण इनकी उत्तरजीविता अपेक्षाकृत कम जोखिमपूर्ण होती है। ","శిశువు యొక్క అభివృద్ధి పూర్తయిన తర్వాత వారు ప్రసవము ద్వారా జన్మిస్తారు, శిశువు యొక్క అంతర్గత అభివృద్ధి మరియు వారి పెరుగుదలకు ఎక్కువ సమయం పడుతుండటం వలన వారి మనుగడ సాపేక్షంగా తక్కువ ప్రమాదకరంగా ఉంటుంది."
आन्तरिक परिवर्द्धन होने के कारण ये बाह्य वातावरण तथा बाह्य परभक्षी जीवों से सुरक्षित रहते हैं। ,"అంతర్గత ప్రజననము కారణంగా, అవి బాహ్య వాతావరణం మరియు బాహ్య మాంసాహారుల నుండి రక్షించబడతాయి."
यही कारण है कि सजीवप्रजक की उत्तरजीविता अण्डप्रजक की अपेक्षा अधिक होती है।,"ఈ కారణమువల్లనే అంతః ప్రజనన జీవి మనుగడ, బాహ్యప్రజనన జీవి మనుగడ కన్నా ఎక్కువగా ఉంటుంది."
मुकुलन – इस प्रकार का विभाजन यीस्ट एवं कुछ जीवाणुओं में पाया जाता है। ,మొగ్గ తొడగడము/ కోరకీభవనము(బడ్డింగ్) - ఈ రకమైన విభజన ఈస్ట్ మరియు కొన్ని బ్యాక్టీరియాలో కనిపిస్తుంది.
इस प्रक्रिया में कोशिका में बाह्य वृद्धि होकर एक या एक-से-अधिक छोटी रचनाएँ बन जाती हैं तथा केन्द्रक सूत्री-विभाजन द्वारा विभाजित होकर दो भागों में बँट जाता है। ,"ఈ ప్రక్రియలో, కణంలోని బాహ్య పెరుగుదల ద్వారా ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ చిన్న నిర్మాణాలు ఏర్పడతాయి మరియు బిందు విభజన ద్వారా కేంద్రకం రెండు భాగాలుగా విభజించబడుతుంది."
कुछ वैज्ञानिकों के अनुसार केन्द्रक का यह विभाजन असूत्री विभाजन या अमाइटोसिस प्रकार का होता है। ,"కొంతమంది శాస్త్రవేత్తల ప్రకారం, కేంద్రకం యొక్క ఈ విభజన అసమ విభజన లేదా ఎమైటాసిస్."
प्रत्येक मुकुल मातृ कोशिका से अलग होकर यीस्ट की नई कोशिका में परिवर्तित हो जाती है। ,ప్రతి మొగ్గ మాతృ కణం నుండి వేరుచేయబడి కొత్త ఈస్ట్ కణంగా మార్చబడుతుంది.
इस क्रिया को मुकुलन कहते हैं। ,ఈ చర్యను మొగ్గ తొడగడము/ కోరకీ భవనముంది అని అంటారు.
"जब ये उर्द्ध रचनाएँ अपनी मातृ-कोशिका से अलग नहीं होती तो श्रृंखला बनाती हैं, जिसे स्युडोमाइसीलियम कहते हैं। ","ఈ నిలువు కూర్పులు వాటి తల్లి కణాల నుండి వేరు చేయనప్పుడు, అవి ఒక గొలుసు వంటి నిర్మాణమును ఏర్పరుస్తాయి, దీనిని సూడోమైసిలియం అంటారు."
परन्तु अन्त में ये अलग हो जाती हैं।,కాని అంత్యదశలో అవి వేరుపడతాయి.
कृत्रिम कायिक प्रवर्धन की दो विधियों के नाम लिखिए।,కృత్రిమ శాఖీయ వ్యాప్తి యొక్క రెండు పద్ధతులకు పేర్లు వ్రాయండి.
पौधों में जनन की कितनी विधियाँ पायी जाती हैं? प्रत्येक का संक्षेप में वर्णन कीजिए।,మొక్కలలో ఎన్ని ప్రత్యుత్పత్తి పద్ధతులు కనిపిస్తాయి? ప్రతి ఒక్కటి క్లుప్తంగా వివరించండి
पौधों में मुख्य रूप से जनन की निम्नलिखित दो विधियाँ पायी जाती है,ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క క్రింది రెండు పద్ధతులు ప్రధానంగా మొక్కలలో కనిపిస్తాయి.
अलैंगिक जनन – यह जनन का एक सामान्य प्रकार है जिसमें केवल एक ही जीव या जनक भाग लेता है। ,"అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి - ఇది ఒక సాధారణమైన ప్రత్యుత్పత్తి, దీనిలో ఒకే జనక ప్రమేయం అనగా తల్లి లేదా తండ్రి మాత్రమే పాల్గొంటారు."
इस विधि में वयस्क बनने के बाद जीव अपनी हूबहू प्रतिलिपियों के रूप में सन्ततियाँ उत्पन्न करता है। ,"ఈ పద్ధతిలో, ప్రత్యుత్పత్తి వయస్సుకు వచ్చిన తరువాత, జీవి దాని ఖచ్చితమైన సమ రూపంలో ఉన్న సంతానమును ఉత్పత్తి చేస్తుంది."
अतः जनक तथा सन्ततियों के बीच आनुवंशिक पदार्थ एवं लक्षणों में कोई अन्तर नहीं होता है। ,"అందువల్ల, తల్లిదండ్రులు మరియు సంతానముల మధ్య జన్యు పదార్ధం మరియు లక్షణాలలో తేడా లేదు."
इसीलिए अलैंगिक जनन के फलस्वरूप उत्पन्न सन्ततियों को क्लोन कहते हैं। ,అందుకే అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఫలితంగా వచ్చే సంతానాలను క్లోన్స్ అంటారు.
ऐसा जनन अपेक्षाकृत तीव्र दर से होता है। इसके लिए शरीर में कोई विशिष्ट ऊतक या अंग नहीं होते।,"ఇటువంటి ప్రత్యుత్పత్తి సాపేక్షంగా వేగంగా జరుగుతుంది. దీని కోసం, శరీరంలో నిర్దిష్ట కణజాలాలు లేదా అవయవాలు లేవు."
लैंगिक जनन – लैंगिक जनन की प्रक्रिया जटिल होती है। ,లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి - లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ప్రక్రియ సంక్లిష్టమైనది.
इसके लिए शरीर में विशेष प्रकार के जननांग होते हैं। ,ఇందుకోసం శరీరంలో ప్రత్యేక రకాల జననేంద్రియాలు ఉన్నాయి.
शरीर की सामान्य दैहिक कोशिकाओं से भिन्न प्रकार की दो अगुणित कोशिकाओं का संयुग्मन लैंगिक जनन की आधारभूत प्रक्रिया होती है। ,శరీరం యొక్క సాధారణ సోమాటిక్ కణాల నుండి వివిధ రకాలైన రెండు ఏకస్థితిక కణాల సంయోగం లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క ప్రాథమిక ప్రక్రియ.
इन अगुणित कोशिकाओं को लैंगिक कोशिकाएँ या युग्मक कहते हैं। ,ఈ ఏకస్థితిక కణాలను లైంగిక కణాలు లేదా సంయోగబీజములు అంటారు.
शरीर की दैहिक कोशिकाएँ द्विगुणित होती हैं। ,శరీరం యొక్క సోమాటిక్ కణాలు ద్వయస్థితిక కణములుగా ఉంటాయి.
लैंगिक कोशिकाएँ प्रमुख जननांगों अर्थात् जनदों की जनन कोशिकाओं में विशेष प्रकार के अर्धसूत्री या मीयोटिक विभाजन से बनती हैं। ,"ప్రధాన జననేంద్రియాల ప్రత్యుత్పత్తి కణాలలో, అనగా జననేంద్రియాలలో ప్రత్యేక రకమైన క్షయకరణ విభజన లేదా క్షయకరణ విభజన ద్వారా లైంగిక కణాలు ఏర్పడతాయి."
इनके बनने की इस प्रक्रिया को युग्मकजनन कहते हैं।,ఇవి ఏర్పడే ఈ ప్రక్రియను అండోత్పాదకత అని అంటారు.  
संयुग्मन में भाग लेने वाली दो लैंगिक कोशिकाएँ भिन्न प्रकार की होती हैं – एक नर युग्मक कोशिका तथा दूसरी मादा युग्मक कोशिका इनके संयुग्मन से बनी द्विगुणित कोशिका को युग्मनज अर्थात् जाइगोट कहते हैं। ,"సంయోగంలో పాల్గొనే రెండు లైంగిక కణములు వేర్వేరు రకాలుగా ఉంటాయి - పురుష సంయోగబీజము మరియు స్త్రీ సంయోగబీజము, వాటి సంయోగాలతో తయారైన ద్వయస్థితిక కణాన్ని సంయుక్తబీజము/జైగోట్ అని అంటారు. బీజముల"
इसी से नई सन्तान का प्रारम्भ होता है। जनन कोशिकाओं के अर्धसूत्री विभाजन द्वारा बनी युग्मक कोशिकाओं में जनन कोशिकाओं के जोड़ीदार अर्थात् समजात गुणसूत्रों का बँटवारा अनियमित एवं संयोगिक होता है। ,"దీని కారణము వలన నూతన సంతానము యొక్క మొదటి దశ మొదలవుతుంది. జనన కణాల క్షయకరణ విభజన ద్వారా ఏర్పడిన బీజ కణాలలో, సమరూప క్రోమోజోమ్‌లను బీజ కణాలుగా విభజించడం సక్రమంగా మరియు యాదృచ్చికంగా జరుగుతుంది."
फिर युग्मनजों के बनने में नर व मादा युग्मक का संयुग्मन भी संयोगिक होता है। ,"అప్పుడు, సంయుక్త బీజము ఏర్పడటంలో, స్త్రీ మరియు పురుష సంయోగ బీజముల సంయోగం కూడా యాదృచ్చికముగా జరుగుతుంది.  "
इसके कारण युग्मनजों के जीन प्रारूप जनन कोशिकाओं के जीन प्रारूपों से कुछ भिन्न होते हैं। ,"ఈ కారణంగా, సంయుక్త బీజముల జన్యు వైవిధ్యాలు, బీజ కణాల జన్యు నమూనాల నుండి కొంత భిన్నంగా ఉంటాయి."
इसी कारण लैंगिक जनन के फलस्वरूप बनी सन्तति माता-पिता से थोड़ी भिन्न दिखाई देती है।,"ఈ కారణంగా, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి ఫలితంగా ఏర్పడిన సంతానం తల్లిదండ్రుల నుండి కొద్దిగా భిన్నంగా కనిపిస్తుంది."
टिप्पणी लिखिए-ब्रायोफाइट्स में वर्षी प्रजनन।,బ్రయోఫైట్స్‌లో వార్షిక ప్రజననము గురించి వ్యాఖ్య రాయండి.
ब्रायोफाइट्स के युग्मकोभिद् में अनेक प्रकार का वर्षी प्रजनन होता है। ,"బ్రయోఫైట్ మొక్కల యొక్క సంయుక్త బీజములలో, అనేక రకాల వార్షిక ప్రజననము జరుగుతుంది."
"उदाहरणार्थ-विखण्डन, जेमा, कन्दे, पुंतन्तु, पत्र-प्रकलिका द्वारा। ","ఉదాహరణకు, ముక్కలు కావడము (ఫ్రాగ్మెంటేషన్) ద్వారా, పత్రములు, దుంపలు, పురుష తంతువులు మొదలైనవి."
विखण्डन विधि में बहुकोशिकीय जनक पौधे का शरीर दो या दो से अधिक टुकड़ों में विखण्डित हो जाता है तथा प्रत्येक टुकड़ा पुनरुद्भवन द्वारा एक नई वयस्क सन्तति में विकसित हो जाता है। ,"విచ్ఛిత్తి పద్ధతిలో, బహుకణములు కలిగిన మొక్క యొక్క శరీరం రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ముక్కలుగా విభజించబడింది మరియు ప్రతి భాగం పునశ్శోషణం ద్వారా కొత్త సంతానంగా అభివృద్ధి చెందుతుంది."
"कभी-कभी पौधे की पत्ती व तने के अग्र भाग पर बहुकोशिकीय एवं हरे रंग की रचनाएँ निकलती हैं, जिन्हें जेम्यूल कहते हैं। ","కొన్నిసార్లు, మొక్క యొక్క ఆకు మరియు కాండం యొక్క పూర్వ భాగంలో బహుళ కణముల మరియు ఆకుపచ్చ నిర్మాణాలు ఉత్పత్తి అవుతాయి, వీటిని జెమ్యూల్ అని అంటారు."
ये अलग होकर अंकुरण द्वारा नये पौधे को जन्म देती हैं। ,ఇవి తల్లి మొక్క నుండి వేరుపడి కొత్త మొక్కలుగా పెరుగుతాయి.
पौधों के कन्द तथा पुंतन्तु भी नये पौधों को जन्म देते हैं। ,మొక్కల దుంపలు మరియు పురుషతంతువులు కూడా కొత్త మొక్కలకు జన్మనిస్తాయి
ब्रायोफाइट्स में पत्र-प्रकलिकाओं द्वारा भी वर्दी प्रजनन होता है। ,బ్రయోఫైట్లలో పత్ర ప్రకళికల ద్వారా ఏకరీతి ప్రత్యుత్పత్తి జరుగుతుంది.
"वे कलिकाएँ जिनमें खाद्य-पदार्थ संचित रहता है, पत्र-प्रकलिकाएँ कहलाती हैं। ",ఆహారాన్ని నిల్వ చేసిన మొగ్గలను పత్ర-ప్రకళికలు అని అంటారు.
ये कलिकाएँ मातृ पौधे से टूटकर भूमि पर गिर जाती हैं। ,ఈ మొగ్గలు తల్లి మొక్క నుండి విరిగి నేల మీద పడతాయి.
तथा अनुकूल मौसम में इनमें अपस्थानिक जड़े निकल आती हैं जो भूमि से जल एवं खनिज लवणों का अवशोषण करती हैं तथा प्रकलिकाएँ वृद्धि करके नवीन पौधे बनाती हैं।,"మరియు అనుకూలమైన వాతావరణంలో, వీటి నుండి వేర్లు బయటకు వస్తాయి, ఇవి భూమి నుండి నీరు మరియు ఖనిజ లవణాలను గ్రహిస్తాయి మరియు ఈ ప్రక్రియలో పత్ర ప్రకళికల నుండి కొత్త మొక్కలు ఏర్పడతాయి."
सूक्ष्म प्रवर्धन (माइक्रो प्रोपेगेशन) पर एक टिप्पणी लिखिए।,సూక్ష్మ వర్ధనము పై వ్యాఖ్య రాయండి.
ऊतक संवर्धन पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,కణజాల వర్ధనము పై సంక్షిప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
यह कायिक प्रवर्धन की सबसे आधुनिक विधि है। ,ఇది శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క అత్యంత ఆధునిక పద్ధతి.
इस विधि में मातृ पौधे के थोड़े से ऊतक से हजारों की संख्या में पादपों को प्राप्त किया जा सकता है। ,"ఈ పద్ధతిలో, మాతృ మొక్క యొక్క చిన్న కణజాలం నుండి వేలాది మొక్కలను పొందవచ్చు."
यह विधि ऊतक तथा कोशिका संवर्धन तकनीकी पर आधारित है।,ఈ పద్ధతి కణజాలం మరియు కణ జాల వర్ధన పద్ధతులపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
"इस विधि में जिस पौधे से प्रवर्धन करना होता है, उसके किसी भाग से ऊतक का छोटा भाग अलग कर लिया जाता है। ","ఈ పద్ధతిలో, వర్ధనము చేస్తున్న మొక్క యొక్క ఏదైనా చిన్నభాగము యొక్క కణజాలమును వేరుచేయబడుతుంది."
अब इस ऊतक की अजर्म परिस्थितियों में किसी उचित संवर्धन माध्यम में वृद्धि कराते हैं। ,"ఇప్పుడు ఈ కణజాలం, వాంఛనీయ పరిస్థితులలో, సరైన వర్ధన మాధ్యమములో పెంచబడతాయి."
यह ऊतक पोषक पदार्थों का अवशोषण करके वृद्धि करता है जिससे कोशिकाओं के गुच्छे बन जाते हैं जिन्हें कैलस कहा जाता है। ,"ఈ కణజాలం పోషక కణాలను గ్రహించడము ద్వారా అభివృద్ధిచెంది కణముల సమూహముగా ఏర్పడతాయి, వీటిని కాలస్ అని పిలుస్తారు."
इस कैलस को लम्बे समय तक गुणन के लिए सुरक्षित रखा जा सकता है। ,ఈ కాలస్ చాలా కాలము వరకూ గుణకారం కోసం సంరక్షించబడుతుంది.
आवश्यकता पड़ने पर कैलस का एक छोटा टुकड़ा दूसरे ऐसे माध्यम पर स्थानान्तरित कर दिया जाता है जहाँ यह वृद्धि करके नन्हे पौधे के रूप में विकसित होता है। ,"అవసరమైనప్పుడు, కొలస్ యొక్క చిన్నభాగము పెరిగి కొత్త మొక్కగా పెరగడానికి మరొక మాధ్యమానికి బదిలీ చేయబడుతుంది."
इस पादप को निकालकर मृदा में लगा दिया जाता है। ,ఈ మొక్క తొలగించి మట్టిలో నాటబడుతుంది.
इस विधि में एक बार ऊतक संवर्धन करके लम्बे समय तक पौधे प्राप्त किए जाते हैं और ये अधिक संख्या में प्राप्त होते हैं। ,"ఈ పద్ధతిలో, ఒకసారి కణజాల వర్ధనము చేసిన తరువాత ఎక్కువ కాలము వరకూ మొక్కలను పొందవచ్చు మరియు ఎక్కువ సంఖ్యలో పొందవచ్చు."
"यह विधि आर्किड्स, कार्नेशन्स, गुलदाऊदी एवं सतावर में अधिक सफल है। ","ఈ పద్ధతి ఆర్కిడ్లు, కార్నేషన్లు, చామంతి మరియు మందార మొక్కలలో మరింత విజయవంతమవుతుంది"
इस विधि से मशरूमों का भी संवर्धन किया जाता है।,ఈ పద్ధతి ద్వారా పుట్టగొడుగులను కూడా పండిస్తారు.
कायिक जनन किसे कहते हैं? यह कितने प्रकार का होता है? प्राकृतिक कायिक प्रवर्धन का विस्तृत वर्णन कीजिए। ,శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి అంటే ఏమిటి? అది ఎన్ని రకములుగా ఉంటుంది? సహజ శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి గురించి సమగ్రముగా వివరించండి.
कायिक प्रवर्धन किसे कहते हैं? यह कितने प्रकार का होता है?,శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి అంటే ఏమిటి? ఎన్ని రకములుగా ఉంటుంది?
प्राकृतिक कायिक प्रवर्धन पर टिप्पणी लिखिए।,సహజ శారీరక విస్తరణపై వ్యాఖ్య రాయండి.
पौधों में कायिक जनन पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,మొక్కలలో శారీర ప్రత్యుత్పత్తి సంక్షిప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
कायिक जनन प्रजनन की अथवा नए पौधे के पुनर्निर्माण की क्रिया है। ,శారీర ప్రత్యుత్పత్తి అనేది కొత్త మొక్క యొక్క పునరుత్పత్త్తి లేదా పునర్నిర్మాణ ప్రక్రియ.
इस क्रिया में नया पौधा मातृ पौधे के किसी भी कायिक भाग से बनता है। ,"ఈ చర్యలో, తల్లి మొక్క యొక్క ఏదైనా శరీర భాగం నుండి కొత్త మొక్క ఏర్పడుతుంది."
इसके सभी लक्षण व गुण मातृ पौधे के समान ही होते हैं। ,దాని లక్షణాలు మరియు గుణములు అన్ని తల్లి మొక్కల మాదిరిగానే ఉంటాయి.
कायिक जनन को कायिक प्रवर्धन के नाम से भी जाना जाता है।,శారీర ప్రత్యుత్పత్తిని శారీర ప్రవర్ధనము అని కూడా అంటారు.
मातृ पौधे के कायिक अंगों द्वारा नये पादपों का बनना कायिक जनन या कायिक प्रवर्धन कहलाता है।,తల్లి మొక్క యొక్క అవయవాల ద్వారా కొత్త మొక్కల ఏర్పాటును శారీర ప్రత్యుత్పత్తి లేదా శాఖీయ పునరుత్పత్తి అని పిలుస్తారు.
यह क्रिया निम्न पादपों में सामान्य रूप से देखने को मिलती है जबकि उच्च श्रेणी के पौधों में यह केवल निम्न दो प्रकार से होती है यह क्रिया प्रकृति में मिलती है। ,"ఈ ప్రక్రియ సాధారణంగా నిమ్నస్థాయి మొక్కలలో కనిపిస్తుంది, అయితే ఉన్నతస్థాయి మొక్కలలో ఇది క్రింద ఇవ్వబడ్డ రెండు మార్గాల్లో మాత్రమే జరుగుతుంది, ఈ ప్రక్రియ మనకు ప్రకృతిలో కనిపిస్తుంది."
इस क्रिया के अन्तर्गत पादप का कोई अंग अथवा रूपान्तरित भाग मातृ पौधे से अलग होकर नया पौधा बनाता है। ,"ఈ ప్రక్రియలో భాగముగా, మొక్క యొక్క ఏదైనా భాగం లేదా రూపాంతరము చెందిన భాగం తల్లి మొక్క నుండి వేరుచేసి కొత్త మొక్కగా చేయబడుతుంది."
यह क्रिया अनुकूल परिस्थितियों में होती है। ,ఈ చర్య అనుకూలమైన పరిస్థితులలో జరుగుతుంది.
"पौधे का कायिक भाग; जैसे-जड़, तना व पत्ती इस क्रिया में भाग लेते हैं। ","మొక్క యొక్క శరీర భాగం; ఉదాహరణకు- వేరు, కాండం మరియు ఆకు ఈ ప్రక్రియలో పాల్గొంటాయి."
ये भाग इस प्रकार से रूपान्तरित होते हैं कि वे अंकुरित होकर नया पौधा बना सकें। ,"ఈ భాగాలు రూపాంతరము చెంది, మొలకెత్తి కొత్త మొక్కగా ఏర్పడతాయి."
विभिन्न प्राकृतिक कायिक प्रवर्धन की विधियाँ अग्रवत् हैं,వివిధ సహజ శాఖీయ పద్ధతులు అధునాతనమైనవి.
भूमिगत तना: तने का मुख्य भाग अथवा कुछ भाग भूमिगत वृद्धि करता है तथा एक प्रकार से भोजन संग्रह करने वाले अंग के रूप में रूपान्तरित हो जाता है। ,భూగర్భ కాండం: కాండం యొక్క ప్రధాన భాగం లేదా ఒక భాగం భూగర్భంలో పెరుగుతుంది మరియు ఒక విధంగా ఆహార నిల్వ చేయబడే అవయవంగా మారుతుంది.
परन्तु इस पर कक्षस्थ कलिकाएँ मिलती हैं जिनसे नया पौधा विकसित होता है अथवा शाखाएँ निकलती हैं जो मृदा से बाहर आकर नया पौधा बना लेती हैं। ,"కానీ దీనిపై, గ్రీవపు మొగ్గలు ఉన్నాయి, వీటి నుండి కొత్త మొక్క అభివృద్ధి చెందుతుంది లేదా కొమ్మలు ఉద్భవించి నేల నుండి బయటకు వచ్చి కొత్త మొక్కను ఏర్పరుస్తాయి."
उदाहरण के लिए कन्द – वृद्धि असमान होती है; जैसे – आलू। ,"ఉదాహరణకు, ప్రకాండము యొక్క అభివృద్ధి అసమానంగా ఉంటుంది; బంగాళాదుంపలు."
"इस पर आँख मिलती है, जिसमें कक्षस्थ कलिका शल्क पत्रों से ढकी रहती है। ","వీటిపై కన్ను వంటి నిర్మాణము కనిపిస్తుంది, దీనిలో గ్రీవపు మొగ్గ అతి చిన్న పత్రముల/ పొలుసాకుల చేత కప్పబడి ఉంటుంది."
यह कक्षस्थ कलिका अनुकूल समय में अंकुरित होकर नया पौधा बना लेती है। ,ఈ గ్రీవపు మొగ్గ అనుకూలమైన సమయంలో మొలకెత్తి కొత్త మొక్కగా ఏర్పడుతుంది.
निश्चित पर्व सन्धियाँ नहीं मिलती हैं।,ఖచ్చితమైన కణుపులు ఎప్పుడూ కలుసుకోవు.
प्रकन्द – यह भूमिगत तना मृदा के भीतर समानान्तर अथवा क्षैतिज वृद्धि करता है। ,రైజోమ్ - ఈ భూగర్భ కాండం మట్టిలో సమాంతరంగా లేదా అడ్డంగా పెరుగుతుంది.
इस पर पर्व व पर्वसन्धियाँ मिलती हैं। ,"దీనిపై, కణుపులు, కణుపు మొగ్గలు ఉంటాయి."
पर्व संघनित होते हैं। पर्वसन्धियाँ शल्कपत्रों से ढकी रहती हैं जिनमें कक्षस्थ कलिका मिलती है। ,"కణుపులు గట్టిగా ఉంటాయి. కణుపు మొగ్గలు పొలుసాకులతో కప్పబడి ఉంటాయి, దీనిలో గ్రీవపు మొగ్గ కనిపిస్తుంది. "
"इन कक्षस्थ कलिकाओं से नए पौधे निकलते हैं; जैसे—अदरक, हल्दी आदि।","గ్రీవపు మొగ్గల నుండి కొత్త మొక్కలు ఉద్భవించవు; అల్లం, పసుపు మొదలైనవి."
घनकन्द – यह भूमिगत तना मृदा में ऊर्ध्व वृद्धि करता है। ,కంద కాండము - ఈ భూగర్భ కాండం నేలలో నిట్ట నిలువుగా పెరుగుతుంది.
"इसमें पर्वसन्धियों पर शल्कपत्रों से कलिकाएँ ढकी रहती हैं जिनसे नया पोधा बनता है; जैसे – अरबी, केसर, जिमीकन्द आदि।","అందులో, మొగ్గలు కణుపులు పొలుసాకులచేత కప్పబడి ఉంటాయి, ఇవి కొత్త మొక్కను ఏర్పరుస్తాయి; అరబి, కుంకుమ, జిమికాండ్ మొదలైనవి."
शल्ककन्द – यह प्ररोह का वह रूपान्तरण है जहाँ तना छोटा होता है तथा इसे समानीत तने के चारों ओर रसीले गूदेदार शल्क पत्र मिलते हैं। ,"లశునాలు - ఇదికాండభాగము యొక్క రూపాంతరము, దీని కాండము చిన్నదిగా ఉంటుంది, మరియు దీని కాండం చుట్టూ రసభరితమైన పొలుసాకులు ఉంటాయి."
"शल्क पत्रों के कक्ष में कक्षस्थ कलिकाएँ होती हैं जो नये पौधे को जन्म देती हैं; जैसे – प्याज, ट्यूलिप, रजनीगंधा आदि।","పొలుసాకుల గ్రీవములో గ్రీవపు మొగ్గలు ఉన్నాయి, అవి కొత్త మొక్కలకు జన్మనిస్తాయి. ఉదాహరణకు ఉల్లిపాయలు, తులిప్స్, ట్యూబెరోస్, రజనీగంధ మొదలైనవి."
अर्धवायवीय तना - यह तना भूमि के समानान्तर क्षैतिज वृद्धि करता है। ,"ఉప వాయుగత కాండము - ఈ కాండం భూమికి సమాంతరంగా, అడ్డముగా పెరుగుతుంది."
प्रत्येक पर्वसन्धि से जड़े तथा प्ररोह (शाखा) निकलते हैं। ,ప్రతి కణుపు నుండి వేర్లు మరియు కొమ్మలు బయటపడతాయి.
कभी-कभी पर्वसन्धि का कुछ भाग मृदा में अथवा जल में मिलता है। ,కొన్నిసార్లు కణుపు మధ్యమముల యొక్క కొంత భాగము మట్టిలోలేదా నీటిలో కనిపిస్తుంది.
उदाहरण के लिए ऊपरी भूस्तारी – यह तना विसर्गी होता है तथा मृदा के बाहर की ओर क्षैतिज रूप से मिलता है। ,"ఉదాహరణకు, పై పొర- ఈ కాండము వ్యాపించి ఉంటుంది మరియు మట్టి బయట సమాంతరముగా కనిపిస్తుంది."
प्रत्येक पर्वसन्धि से जड़े फूटती हैं तथा प्ररोह (शाखा) निकलता है जो विपरीत दिशा में वायु में वृद्धि करता है। ,"ప్రతి కణుపు నుండి వేర్లు వెలువడతాయి మరియు ఒక కొమ్మ కూడా వెలువడుతుంది, అది భూమికి వ్యతిరేకముగా గాలిలోనికి పెరుగుతుంది."
"पर्वसन्धि से निकलती प्रत्येक शाखा एक नया पौधा बना लेती है; जैसे—दूब घास, खट्टी बूटी, सेन्टेला आदि।","కణుపు నుండి ఉద్భవించే ప్రతి శాఖ/ కొమ్మ కొత్త మొక్కను సృష్టిస్తుంది; ఉదాహరణకు దూర్వా గడ్డి, ఆక్సాలిస్, సెంటెల్లా మొదలైనవి."
भूस्तारी – इनमें पर्वसन्धियों से जड़े एवं वायवीय भाग निकलते हैं। ,స్టోలేన్ లు - వీటి కణుపుల నుండి వేర్లు మరియు కాండము యొక్క భాగములు వెలువడతాయి.
"भूस्तारी के टूटने पर प्रत्येक वायवीय शाखा स्वतन्त्र पौधा बन जाती है; उदाहरण–अरवी, केला आदि।","స్టోలేనులు విచ్ఛిన్నమైనప్పుడు ప్రతి శాఖ ఒక స్వతంత్ర మొక్క అవుతుంది; ఉదాహరణలు - అర్వి, అరటి మొదలైనవి."
भूस्तारिका – जलोभिद होने के कारण इनकी पर्वसन्धियाँ जल निमग्न होती हैं। ,ఆఫ్ సెట్ - ఇది ఒకే కణుపు కలిగిన నీటిలో మునిగి ఉండే ఉపవాయుగత కాండము.
"प्रत्येक पर्वसन्धि से पत्तियों का एक समूह निकलता है, जिसमें नीचे जड़ों का गुच्छा होता है जो मातृ पादप से अलग होकर नया पादप बनाता है; जैसे–समुद्र सोख, पिस्टिया आदि।","ప్రతి కణుపు నుండి ఆకుల యొక్క ఒక సమూహం ఉద్భవిస్తుంది, దిగువన వేర్ల యొక్క సమూహం ఉంటుంది, ఇది తరువాత తల్లి మొక్క నుండి వేరు పడి కొత్త మొక్కగా ఏర్పడుతుంది; ఉదాహరణకు ఇకార్నియా, పిస్టియా మొదలైనవి."
अन्त:भूस्तारी – मुख्य तना (पर्व) मृदा के भीतर क्षैतिज रूप में बढ़ता है। ,సక్కర్ లు - ప్రధాన కాండం (కణుపు) మట్టిలో అడ్డంగా పెరుగుతుంది.
शाखाएँ प्रत्येक पर्वसन्धि से मृदा के बाहर निकल आती हैं जैसे-पोदीना,ఇటువంటి మొక్కలలో ప్రతి ఒక్క కణుపు నుండి కొమ్మలు మట్టి నుండి బయటకు వస్తాయి. ఉదాహరణ- పుదీనా 
"कुछ पौधों के मूल (जड़) कायिक प्रवर्धन करते हैं; जैसे – शकरकन्द, सतावर, डेहलिया, याम आदि में अपस्थानिक कलिकाएँ निकलती हैं जो नया पौधा बना लेती हैं। ","కొన్ని మొక్కల యొక్క వేర్లు శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తిని జరుపుతాయి, ఉదాహరణకు చిలగడ దుంప, శతావర్, ఢాలియా, యామ్ మొదలుగు వాటిలో అబ్బురపు వేర్లు వెలువడతాయి అవి తరువాత కొత్తమొక్కగా పెరుగుతాయి."
"कुछ काष्ठीय पौधों की जड़ों; जैसे-मुराया, एल्बीजिया, शीशम आदि से भी प्ररोह निकलते हैं। ","కొన్ని చెక్క మొక్కల వేర్లు; ఉదాహరణకు, మురాయ, అల్బియా, షీషమ్ మొదలైన వాటి నుండి కూడా కొమ్మలు పెరుగుతాయి."
जिनकी वृद्धि नए पौधे के रूप में होती है।,అవి అభివృద్ధి చెంది కొత్త మొక్కల రూపములో పెరుగుతాయి.
पत्तियों द्वारा कायिक प्रवर्धन सामान्यतः कम ही मिलता है। ,ఆకుల ద్వారా శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి సాధారణంగా తక్కువ జరుగుతుంది.
कुछ पौधों; जैसे–ब्रायोफिल्लम तथा केलेन्चो में पत्ती के किनारों पर पत्र कलिकाएँ बनती हैं जिनसे छोटे-छोटे पौधे विकसित होते हैं। ,"కొన్ని మొక్కలు; బ్రయోఫిల్లమ్ మరియు కెలాంచో మాదిరిగా, ఆకు మొగ్గలు ఆకుకు రెండు వైపులా ఏర్పడతాయి, అవి ఆకు నుండి చిన్న చిన్న మొక్కలుగా పెరుగుతాయి."
बिगोनिया अथवा एलिफेन्ट इअर प्लान्ट में पत्र कलिकाएँ पर्णवृन्त तथा शिराओं आदि पर व पूर्ण सतह पर निकलती हैं।,"బెగోనియా లేదా ఎలిఫెంట్ చెవి మొక్కలో, ఆకు మొగ్గలు పత్రవృంతము మరియు ఈనెలు మొదలైన వాటిపై మరియు మొత్తం ఉపరితలంపై పెరుగుతాయి."
बुलबिल - ये प्रकलिकाएँ कायिक प्रवर्धन करने वाले जनन अंग हैं। ,బల్బిల్స్ - ఇవి శాఖీయ పునరుత్పత్తి అవయవాలు.
ग्लोबा बल्बीफेरा में पुष्पक्रम के निचले भाग के कुछ पुष्प बुलबिल अथवा प्रकलिकाएँ बनाते हैं जो रूपान्तरित बहुकोशिकीय संरचनाएँ हैं। ,"గ్లోబా బల్బిఫెరాలో, పుష్పగుచ్ఛాల క్రింది భాగం యొక్క కొన్ని పుష్పాలు బల్బిల్స్ లేదా పుష్ప కోరకములు, ఇవి రూపాంతరత చెందిన బహుకణ నిర్మాణములు."
"प्याज, अमेरिकन एलोइ आदि में भी प्रकलिकाएँ मिलती हैं जो बहुत-से पुष्पों के परिवर्तन से बनती हैं। ","ఉల్లిపాయలు, అమెరికన్ అలోయి మొదలైనవి కూడా అనేక పుష్పకోరకముల ద్వారా ఏర్పడే నిర్మాణములు కలిగి ఉంటాయి."
प्रकलिकाएँ मातृ पौधे से अलग होकर नए पौधे के रूप में विकसित होती हैं।,పుష్పకోరకములు మాతృ మొక్క నుండి వేరు పడి కొత్త మొక్కగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.
डायोस्कोरिया बल्बीफेरा की जंगली प्रजाति तथा लिलियम बल्बीफेरम आदि में प्रकलिका पत्ती के अक्ष से निकलती है। ,"అడవి జాతుల డియోస్కోరియా బల్బిఫెరా మరియు లిలియం బల్బిఫెరం మొదలైన వాటిలో, ఈ పుష్పకోరకము ఆకు అక్షం ( ప్రధాన ఈనె) నుండి ఉద్భవించింది."
खट्टी बूटी में प्रकलिकाएँ कन्दिल मूल के फूले हुए भाग से निकलती हैं। ,ఆక్సాలిస్ లో ఉబ్బిన దుంపవేరు యొక్క పై భాగం నుండి ఈ పత్రప్రకళికలు ఉద్భవిస్తాయి.
ये सभी प्रकलिकाएँ मातृ पादप से अलग होकर नए पादप में विकसित होती हैं।,ఈ గ్రీవపు కోరకములన్నీ మాతృ మొక్క నుండి వేరు పడి మరియు కొత్త మొక్కగా అభివృద్ధి చెందుతాయి.
तथापि अधिकतर विविधिताएँ वंशागत होती हैं। ,"అయినప్పటికీ, చాలా వైవిధ్యాలు వంశపారంపర్యంగా ఉంటాయి."
यद्यपि वास्तविकता यह है कि सिद्धांत रूप में जीव संख्या विस्फोटक रूप से बढ़ सकती है। ,"వాస్తవికత ఏమిటంటే, సిద్ధాంతంలో జనాభా సంఖ్య విపరీతముగా పెరిగే అవకాశము కూడా ఉంది."
"यदि हर एक स्वतंत्र जीव अधिकतम प्रजनन करें (इस तथ्य को बैक्टीरियाई जीवसंख्या की वृद्धि में देखा जा सकता है) और यह तथ्य कि वास्तविकता में जीवसंख्या का आकार सीमित है, का मतलब है कि संसाधनों के लिए प्रतियोगिता है। ","ప్రతి స్వతంత్ర జీవి గరిష్టముగా ప్రత్యుత్పత్తిని జరిపితే (ఈ వాస్తవం బ్యాక్టీరియా జనాభా పెరుగుదలలో చూడవచ్చు) మరియు వాస్తవానికి జనాభా పరిమాణం పరిమితం అయితే, వనరులకు గట్టి పోటీ ఉందని అర్థం."
केवल कुछ ही दूसरों की कीमत पर उत्तरजीवित रह पाते हैं जो कि स्वयं नहीं फल-फूल (उन्नति कर) सकते हैं। ,"కొద్దిమంది మాత్రమే ఇతరుల పై ఆధారపడి వారి జీవితమును అనుభవించగలరు ఎందుకంటే వారు తమంతట తాము పండ్లు, కాయలను(అభివృద్ధి పరచలేరు) పండించలేరు."
डार्बिन की नूतनता एवं वैचारिक प्रगल्भता अंतर्विचार यह था कि उन्होंने दावा किया कि विविधताएँ जो कि वंशागत होती हैं और जो कुछ एक के लिए संसाधनों की उपयोगिता बेहतर बनाती हैं (पर्यावरण से बेहतर अनुकूलन करती हैं); ,"డార్బిన్ యొక్క నూతన జీవ పరిణామ సిద్ధాంత పరంగా, వారసత్వముగా వచ్చిన వివిధ లక్షణములు మరియు ఎవెరైతే ఒకరికోసం వనరుల యొక్క వినియోగం మెరుగుపరుస్తాయి( పర్యావరణము నుండి మెరుగైన అనుకూలనములు పెంపొందించుకుంటాయి)."
केवल उन्हें ही इस योग्य बनाती हैं कि वे प्रजनन करें और अधिकाधिक संतति छोड़ जाएँ। ,కేవలం వాటినే సంతానోత్పత్తికి యోగ్యముగా చేయగలవు మరియు అధిక సంతానమును ఇవ్వగలవు.
"इस प्रकार से, एक समयावधि के दौरान, बहुत सारी पीढियों के बाद उत्तरजीवी अधिकाधिक संततियाँ छोड़ जाएँगे और वे जीवसंख्या की विशिष्टता में एक बदलाव होंगे और इस तरह पैदा होने के लिए नए स्वरूप प्रकट होते हें।","ఈ విధంగా, కాలక్రమేణా అనేక తరాలు గడిచిన తరువాత ప్రాణులు అధిక సంతానమునకు జన్మనిస్తాయి మరియు అవి జనాభా సంఖ్య యొక్క విశిష్టతలో ఒక పరిణామముగా ఉంటుంది మరియు ఇవి కొత్త స్వరూపాలతో జన్మిస్తాయి."
विविधता का उद्गम क्‍या है और प्रजाति की उत्पत्ति केसे होती है? ,వైవిధ్యం యొక్క మూలం ఏమిటి మరియు ప్రజాతి ఎలా పుడుతుంది?
यद्यपि मेंडल ने ऐसे वंशानुक्रमी कारकों के विषय. में बताया; जो दृश्य प्ररूप (फीनोटाइप) को प्रभावित करते हैं। ,మెండల్ వంశపారంపర్య కారకాలకు సంబంధించిన సిద్ధాంతములో ఇది దృశ్యరూపము(ఫీనోటైప్) ను ప్రభావితమును చేస్తుందని తెలిపారు.
डार्विन ने इस तरफ ध्यान नहीं दिया और इस विषय में चुप्पी ही साधी। ,డార్విన్ ఈ విషయము పై అంతగా దృష్టిని సారించలేదు మరియు మౌనం వహించారు.
बीसवीं सदी के प्रथम दशक में ह्यूगो डीवेरीज़-ने. इबनिंग प्राइमरोंज पर काम करके म्यूटेशन (उत्परिवर्तन) के विचार को आगे बढ़ाया। म्यूटेशन का अर्थ है जीव संख्या में सहसा आने वाले बड़े-बड़े परिवर्तन। ,ఇరవయ్యో శతాబ్దం మొదటి దశాబ్దంలో హ్యూగో డివ్రీస్ ఈవెనింగ్ ప్రైమ్ రోజ్ అనే మొక్క‌లపై పనిచేయడం ద్వారా ఉత్పరివర్తనము పై తన అధ్యయనమును కొనసాగించారు. ఉత్పరివర్తనలు అంటే జనభా లో కలిగే పెద్దపెద్ద మార్పులు.
इनका मत था कि ये बड़े से उत्परिवर्तन ही विकास के कारण हैं न कि छोटी-छोटी विविधताएँ; जिन पर डार्विन ने बल दिया था। ,"ఈ పెద్ద ఉత్పరివర్తనలు మాత్రమే పరిణామానికి కారణమని, చిన్నచిన్న వైవిధ్యాలు ఉత్పరివర్తనములకు కారణము కాదని ఆయన అభిప్రాయం, వీటి పైనే డార్విన్ అత్యధిక ప్రాముఖ్యమును ఇచ్చారు."
उत्परिवर्तन यादूच्छिक और दिशाहीन होते हैं जबकि डार्बिन की विविधताएँ छोटी-छोटी और दिशावान। डार्विन के लिए विकास क्रमबद्ध होता है जबकि डीवेरीज़ के अनुसार उत्परिवर्तन ही प्रजाति (स्पीशीज) की उत्पत्ति का कारण है। ,"ఉత్పరివర్తనలు యాదృచ్ఛికంగా ఉంటాయి మరియు వాటికి దిశ ఉండదు, కాని డార్విన్ యొక్క వైవిధ్యాలు చిన్నవి మరియు దిశను కలిగినవి. డార్విన్ ప్రకారం, పరిణామమనేది క్రమబద్ధముగా ఉంటుంది, అయితే డివ్రీస్ ప్రకారం, ఉత్పరివర్తనములు జాతులు ఏర్పడటానికి కారణము.."
इन्होंने इसे साल्टेशन (विशाल उत्परिवर्तन का बड़ा कदम) बताया। ,అతను దానిని సాల్టేషన్ / ప్రకృతి క్రీడలు లేదా లంఘనములు ( స్థూల ఉత్పరివర్తనములకు ఒక పెద్ద దశ) అని పిలిచారు.
समष्टि आनुवंशिकी में किए गए बाद के अध्ययनों से इसमें स्पष्टता आः गयी।,స్థూల జన్యుశాస్త్రంలో తరువాత జరిగిన అధ్యయనాలు ఈ సిద్ధాంతమునకు స్పష్టత తెచ్చాయి.
"हार्डी-वेनवर्ग सिद्धांत कहता है कि एक जीव संख्या में अलील (युग्मविकल्पी) आवृत्तियाँ और उनके लोकस (विस्थल) सुस्थिर होती हैं, ",హార్డీ - వీన్బెర్గ్ సిద్ధాంతం ప్రకారం ఒక జనాభాలో ఉన్న యుగ్మ వికల్పాలు ( అలీల్) పౌనఃపున్యం మరియు వాటి లోకస్ స్థిరంగా ఉంటుంది.
जो एक पीढ़ी से दूसरी पीढ़ी तक निरंतर रहते हैं। ,ఇవి ఒక తరం నుండి మరొక తరం వరకు నిరంతరంగా ఉంటాయి.
जीन कोश (कुल जीव संख्या में जीनें व उन युग्मविकल्पी) सदा अपरिवर्तनीय रहते हैं। इसे आनुवंशिक संतुलन कहते हैं। ,జన్యుకోశము (మొత్తం జన్యువులు మరియు యుగ్మ వికల్పాల సంఖ్య) ఎల్లప్పుడూ స్థిరంగా ఉంటాయి. దీనిని జన్యు సమతుల్యత అంటారు.
"सभी अलील आवृत्तियाँ 1 होती हैं तथा व्यष्टिगत आवृत्तियों को पी, क्यू, (9.4) आदि कहा जा सकता है। ","అన్ని యుగ్మ వికల్ప పౌనః పున్యాలు 1 గా ఉంటాయి మరియు వ్యక్తిగత పౌనఃపున్యాలను పి, క్యూ, (9.4) మొదలైనవి అని పిలవవచ్చు."
"अभिव्यक्ति है, ठीक यही जब नापी गयी आवृत्ति, अपेक्षित मान से भिन्‍न होती है, यह भिन्‍नता (दिशा) विकासीय परिवर्तन की व्यापकता का संकेत देती है। ","వ్యక్తీకరణ, ఖచ్చితంగా కొలిచిన పౌనఃపున్యం ఊహించిన విలువకు భిన్నంగా ఉన్నప్పుడు, ఆ వైవిధ్యం (దిశ) అభివృద్ధి పరిణామము యొక్క ప్రాబల్యమును సూచిస్తుంది."
"आनुवंशिक साम्यता में विभिन्‍नता, जैसे कि-एक जीव संख्या में अलील की आवृति में परिवर्तन के परिणाम स्वरूप विकास होता है। ","జన్యు సారూప్యతలో భిన్నత్వం, ఉదాహరణకు ఒక జనాభాలో యుగ్మ వికల్పముల పౌనఃపున్యంలో కలిగిన మార్పుల కారణముగా పరిణామ స్వరూప అభివృద్ధి చెందుతుంది."
पाँच घटक हार्डी-वेनवर्ग साम्यता को प्रभावित करते हें। ,ఐదు భాగాలు హార్డీ - వీన్బెర్గ్ సమానత్వాన్ని ప్రభావితం చేస్తాయి.
"ये हें जीन पलायन या जीन प्रवाह, आनुवंशिक विचलन, उत्परिवर्तन, आनुवंशिक पुनर्योग तथा प्राकृतिक वरण। ","ఇవి జన్యు వలస లేదా జన్యు ప్రవాహం, జన్యుపరమైన ఉల్లంఘన, ఉత్పరివర్తన, జన్యు పునఃసంయోగం మరియు సహజ ఎంపిక."
जब जीव संख्या का स्थान परिवर्तन होता है तो जीन आवृतियाँ भी बदल जाती हैं। ,జనాభా స్థానం లో మార్పు కలిగినప్పుడు జన్యు పౌనః పున్యాలు కూడా మారిపోతాయి.
यह दोनों मौलिक तथा नई जीव संख्या में होता है। ,ఈ రెండూ మౌలికమైనవి మరియు కొత్త జనాభాలో సంభవిస్తాయి.
नयी समधष्टि में नई जीनें और अलीलें (युग्मविकल्पी) जोड़ दी जाती हैं और पुरानी समष्टि से ये घट जाती हें।,కొత్త జన్యువులు మరియు యుగ్మ వికల్పాలు ( అలీల్) కొత్త స్థూలానికి జోడించబడతాయి మరియు అవి పాత స్థూలము నుండి తొలగించబడతాయి.
यदि यह जीन संस्थानांतरण बार-बार होता है तो जीन प्रवाह संभव हो जाता है।,"ఈ జన్యు బదిలీ పదేపదే జరిగినప్పుడు, జన్యు ప్రవాహం సాధ్యమవుతుంది."
परिवर्तन संयोगवश होता है तो आनुवंशिक अपवाह (जेनेटिक ड्रिफ्ट) कहलाता है।,ఈ పరివర్తనము సంయోగం కారణముగా జరుగితే దీనిని జన్యువిస్థాపకము అని అంటారు.
कभी-कभी अलील आवृत्ति का यह परिवर्तन समष्टि के नए नमूने में इतना भिन्‍न हो जाता है तो वह नूतन प्रजाति (स्पीशीज़) ही हो जाती है। ,"అప్పుడప్పుడు యుగ్మ వికల్పం యొక్క ఈ మార్పు జనాభా యొక్క క్రొత్త నమూనాలో చాలా భిన్నంగా ఉంటుంది, అది కొత్త జాతిగా మారుతుంది."
मौलिक अपवाहित समष्टि संस्थापक बन जाती है और इस प्रभाव को संस्थापक प्रवाह कहा जाता है।,ప్రాథమిక అపవాహిత జనాభా సంస్థాపకము అవుతుంది మరియు ఈ ప్రభావాన్ని వ్యవస్థాపక ప్రవాహం అంటారు.
सूक्ष्म जीवों में किए गए प्रयोग दर्शाते हैं कि जब पूर्व विद्यमान लाभकारी उत्परिवर्तनों का वरण होता है तब परिणाम स्वरूप नए फीनोटाइपों (दृश्य प्ररूपों) का आविर्भाव होता है। ,జీవులలో మొదటి నుండి ఉన్న ప్రయోజనకరమైన ఉత్పరివర్తనములు సంక్రమించినప్పుడు పరిణామ స్వరూపముగా కొత్త (దృశ్య రూపముల) ఆవిర్భావము జరుగుతుందని సూక్ష్మజీవులలో చేయబడ్డ ప్రయోగముల ద్వారా నిరూపించబడింది.
कुछ पीढ़ियों के बाद यही नव प्रजाति (स्पीशीज़) की उत्पत्ति हो जाएगी। ,కొన్ని తరముల తరువాత ఈ కొత్తజాతి ఆవిర్భవిస్తుంది.
"प्राकृतिक वरण वह प्रक्रम है, जिससे अधिक जीवन सम वंशानुगत विविधता को जनन के अधिक अवसर मिलते हैं और संताने अधिक संख्या में उत्पन्न होती हैं। ","
సహజ ఎంపిక అనేది జీవితంలోని ఎక్కువ వంశానుగత వైవిధ్యం పునరుత్పత్తికి ఎక్కువ అవకాశాలను ఇస్తుంది మరియు ఎక్కువ సంఖ్యలో పిల్లలు పుడతారు."
तार्किक विश्लेषण हमें विश्वास दिलाता है कि उत्परिवर्तन या युग्मकोत्पादन के दौरान का पुनर्योजन या जीन अपवाह का परिणाम होता है-जीन आवृत्ति या अलील का आगामी पीढ़ी में परिवर्तन। ,ఉత్పరివర్తనము లేదా సంయోగబిజములు ఏర్పడే క్రమములోపునః సంయోగము లేదా జన్యుప్రవాహము యొక్క ఫలితము అని ఈ తార్కిక విశ్లేషణ మనకు విశ్వాసము కలిగిస్తుంది- జన్యు పౌనఃపున్యములేదా యుగ్మవికల్పము రాబోయే తరాలలో మార్పుకు కారణమవుతుంది.
जनन की सफलता के सहारे से प्राकृतिक वरण इसको भिन्‍न समष्टि का आभास दे देता है।,ప్రత్యుత్పత్తిలో విజయము ద్వారా ప్రకృతి వరణము దీనికి భిన్న జనాభాగా ఒక స్థూల ముద్రను ఇస్తుంది.
प्राकृतिक वरण स्थायित्व प्रदान करता है (व्यष्टियों को लक्षण प्राप्त होना) दिशात्मक परिवर्तन या विदारण (डिसरप्शन) जो वितरण वक्र के दोनों सिरों में होता है ।,"ప్రకృతి వరణము (వ్యక్తులు లక్షణాలను పొందడము) స్థిరత్వంను ఇస్తుంది, దిశాత్మక పరిణామములు లేదా విస్థాపకము పంపిణీ వక్రత యొక్క రెండు శీర్షములలోనూ సంభవిస్తుంది."
लगभग 2000 मिलियन वर्ष पूर्व पृथ्वी पर जीवन का प्रथम कोशिकीय रूप प्रकट हुआ।,జీవము యొక్క మొదటి కణ రూపం సుమారు 2000 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం భూమిపై కనిపించింది.
"विशाल बृहदणु का गैर कोशकीय पुंज झिल्लीयुक्त आवरण के साथ कोशिका में कैसे विकसित हुआ, इसकी क्रियाविधि अज्ञात रही। ","ఒక పెద్ద బృహదణువు ఇతర కణ సమూహమును పొరలతో కూడిన త్వచముతో కణములో ఏవిధముగా అభివృద్ధి చెందిందో, ఆ క్రియా విధానము కోసం ఎటువంటి జ్ణానమూ లేదు."
इनमें से कुछ कोशिकाओं में ऑक्सीजन को मुक्त करने की क्षमता थी। ,ఈ కణాలలో కొన్ని ఆక్సిజన్‌ను విడుదల చేసే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయి.
यह अभिक्रिया संभवत: प्रकाश संश्लेषण में प्रकाश अभिक्रिया के समान ही रही होगी। ,ఈ ప్రతిచర్య బహుశా కిరణ సంయోగక్రియలో కాంతి ప్రతిచర్యను పోలి ఉండవచ్చు.
जहाँ पर पानी संगृहीत होकर सौर ऊर्जा की सहायता से विघटित होता है। ,దీనిలో నీరు నిల్వ చేయబడి సౌరశక్తి సహాయంతో విఘటితమవుతుంది.
यह ऊर्जा प्रकाश संग्राही वर्णकों से प्रेरित होती है। ,ఈ శక్తి లేత వర్ణము కలిగిన పిగ్మెంట్/ వర్ణద్రవ్యముల ద్వారా ప్రేరేపించబడుతుంది.
धीरे-धीरे एक कोशिकीय जीव बहुकोशिकीय जीवों में परिवर्तित हुए। ,క్రమంగా ఏకకణ జీవులు బహుకణ జీవులుగా రూపాంతరం చెందుతాయి.
500 मिलियन वर्ष पूर्व अकशेरुकी जीव बने एवं क्रियाशील हुए। ,"500 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, అకశేరుకాలు క్రియాశీలకంగా మారాయి."
"जबड़े रहित मछली संभवत: 350 मिलियन वर्ष पूर्व विकसित हुईं समुद्री खरपतवार एवं कुछ पादप संभवत: 320 मिलियन वर्ष पूर्व अस्तित्व में आए। हमने पहले भी बताया था कि जो पहले जीव धरती पर प्रकट हुए, वे पादप थे।","దవడ లేని చేప బహుశా 350 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఉద్భవించింది, సముద్రపు కలుపు మొక్కలు మరియు కొన్ని మొక్కలు 320 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఉనికిలోకి వచ్చాయి. భూమిపై కనిపించిన మొదటి జీవులు మొక్కలేనని మనం ముందే చెప్పాము."
जब धरती पर पशु अस्तित्व में आए तब ये पादप धरती पर खूब फैल चुके थे। ,భూమిపై జంతువులు ఉనికిలోకి వచ్చినప్పటికే మొక్కలు భూమిపై చాలా వ్యాపించాయి.
मजबूत एवं सुदृढ़ पखों वाली मछलियाँ धरती पर आ जा सकती थीं। ,బలమైన మరియు బలమైన రెక్కలు కలిగిన చేపలు భూమికి వచ్చి వెళ్ళి ఉండవచ్చు.
"ऐसा लगभग 350 मिलियन वर्ष.पूर्व संभव हुआ था। सन्‌ 1938 में दक्षिण अफ्रीका में एक मछली पकड़ी गई जो सीलाकेंधि थी, जिसे विलुप्त मान लिया गया था। ","350 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఇది సాధ్యమైంది. 1938 లో, దక్షిణాఫ్రికాలో ఒక సీలాకేంధీ చేప పట్టుబడింది, ఇది అంతరించిపోయినట్లుగా పరిగణించబడింది."
ऐसे प्राणियों को लोबेफिन (पालिपरव) कहा गया जो कि पहले उभयचर प्राणी के रूप में विकसित हुए और जो जल एवं थल दोनों पर ही रहे । ,"ఇటువంటి జీవులను లోబో ఫిన్ (పాలిపర్వా) అని పిలుస్తారు, ఇది మొదటి ఉభయచర జీవులుగా పరిణామం చెందింది మరియు నీరు మరియు భూమి రెండింటిలోనూ నివసించింది."
हमारे पास आज इनका कोई भी नमूना नहीं बचा है। ,నేడు మా వద్ద దీనికి సంబంధించి ఎటువంటి నమూనా లేదు.
हालाँकि ये आधुनिक युग के प्राणी मेंढक एवं सैलामैंडर (सरट) जीवों के पूर्वज थे। ,"అయితే, ఈ ఆధునిక జీవులు కప్పలు మరియు సాలమండర్ (ఉభయ చరములు) జీవుల పూర్వీకులుగా భావించారు."
यही उभयचर प्राणी सरीसूपों के रूप में विकसित हुए। ,ఈ ఉభయచరాలు సరీసృపాలుగా పరిణామం చెందాయి.
ये मोटे कवच वाले अंडे देते हैं जो उभयचर अंडों की तरह धूप में सूख नहीं जाते। ,అవి మందపాటి కవచము కలిగిన గుడ్లను పెడతాయి. ఉభయచర జీవుల గుడ్ల మాదిరిగా ఎండకు ఎండిపోవు. 
"एक बार फिर आज हम इनके केवल उत्तराधिकारी कच्छप, कछुआ, तथा मगर (क्रोकोडाइल) या घड़ियाल ही देख सकते हैं।",ఈ రోజు మరోసారి మనం కేవలము వాటి వారసులు తాబేలు మరియు మొసలిని మాత్రమే చూడవచ్చు.
विशाल पर्णाग (फर्न) या टेरिडोफाइट उपस्थित थे; किंतु वे सभी धीरे-धीरे मर कर कोयले के भंडार बन -गए। ,విశాలమైనదార్లు ఆకులు (ఫెర్న్) లేదా టెరిడోఫైట్ ఉండేది; కానీ అవన్నీ క్రమంగా చనిపోయి బొగ్గు నిల్వలుగా మారాయి.
इनमें से कुछ सरीसृप पुनः पानी में वापस चले गए और लगभग 200 मिलियन वर्ष पूर्व संभवतः मछली जैसे सरीसृप (जैसे इक्थियोसाएस) के रूप में प्रकट हुए। ,"ఈ సరీసృపాలలో కొన్ని తిరిగి నీటిలోకి వెళ్లి చేపల లాంటి సరీసృపాలుగా (ఇఖ్థియోసిస్ వంటివి) మారాయి, బహుశా 200 మిలియన్ సంవత్సరాల పూర్వము చేపల మాదిరిగా కనిపించి ఉండవచ్చు. "
पृथ्वी पर रहने वाले सरीसृप निश्चित ही डायनासौर थे। ,భూమిపై నివసించే సరీసృపాలు ఖచ్చితంగా డైనోసార్లే.
इनमें सबसे बड़ा अर्थात्‌ ट्राइरैनोसोरस रेक्स लगभग 20 फुट ऊँचा तथा विशाल डरावने कटार जैसे दाँतों वाला था। ,"వాటిలో అతిపెద్దది, అవి ట్రైరన్నోసారస్ రెక్స్, సుమారు 20 అడుగుల ఎత్తు మరియు భారీ భయానక బాకు లాంటి దంతాలను కలిగి ఉండేది."
लगभग 65 मिलियन वर्ष पूर्व अचानक पृथ्वी से डायनासौर समाप्त हो गए। ,"సుమారు 65 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, డైనోసార్‌లు అకస్మాత్తుగా భూమి నుండి అదృశ్యమయ్యాయి."
हमें इसके सही कारणों का पता नहीं हैं। ,దీనికి ఖచ్చితమైన కారణాలు మనకు తెలియదు.
कुछ लोगों का मत है कि वातावरण एवं जलवायु परिवर्तनों ने इन्हें मारा। ,కొంతమంది పర్యావరణం మరియు వాతావరణ మార్పులు వాటిని చంపాయని నమ్ముతారు.
भूवैज्ञानिक कालों में होकर कशेरूकियों का विकासीय इतिहास का चित्रण माप विकसित हो गए। ,భౌగోళిక కాలాల ద్వారా సకశేరుకాల పరిణామ చరిత్రను వర్ణించే కొలతలు అభివృద్ధి చెందాయి.
सत्य शायद इन्हीं दोनों के बीच निहित हैं। ,నిజం బహుశా ఈ రెండింటి మధ్య ఉండి ఉంటుంది.
उस युग के छोटे सरीसूप आज के दौर में भी विद्यमान है।,ఆ యుగానికి చెందిన చిన్న సరిసృపాలు నేటికీ మనుగడలో ఉన్నాయి.
पहले स्तनधारी प्राणी श्रू (मंजोरू) थे इसके जीवाश्म (फोसिल) छोटे आकार के हैं।,"మొదటి క్షీరదాలు ష్రూ (మంజోరు), దాని (శిలాజాలు) చిన్న ఆకారము కలిగినవి."
स्तनधारी प्राणी जरायुज होते हैं तथा उनके अजन्मे शिशु माँ के शरीर के अंदर (गर्भ में) सुरक्षित रहते हैं।,క్షీరద జంతువులు క్రిసాలిస్ మరియు వారి పుట్టబోయే పిల్లలు తల్లి శరీరం లోపల (గర్భంలో) రక్షించబడతాయి.
बचाव करने में बुद्धिमान होते थे। ,తమ రక్షణ సంబంధిత విషయములలో అవి చాలా తెలివైనవారు.
"जब सरीसूपों की कमी हुई, तब स्तनधारी प्राणियों ने स्थल पर कब्जा कर लिया। यहाँ पर दक्षिण अमेरिकी स्तनधारी घोड़े से मिलता-जुलता, हिप्पोपोटेमस (दरियाई घोड़ा), भालू तथा खरगोश आदि थे। ","సరీసృపాల కొరత కలిగినప్పుడు, క్షీరద జీవులు వాటి స్థానమును ఆక్రమించాయి. ఇక్కడ దక్షిణ అమెరికా క్షీరదాలు గుర్రాలు, హిప్పోపొటామస్ (హిప్పోపొటామస్), ఎలుగుబంట్లు మరియు కుందేళ్ళు మొదలైనవి కలిసిమెలిసి ఉండేవి."
महाद्वीपीय विचलन के कारण जब दक्षिणी एवं उत्तरी अमरीका एक दूसरे से जुड़े तो इन जीवों ने उत्तर अमरीका तक विस्तार बनाया और ये उत्तरी अमरीकी प्राणि जगत पर छा गए। ,"ఖండాంతర విచలనం కారణంగా దక్షిణ మరియు ఉత్తర అమెరికా ఒకదానితో ఒకటి కలిసిపోయినప్పుడు అయినప్పుడు, ఈ జీవులు ఉత్తర అమెరికా వరకు విస్తరించాయి మరియు అవి ఉత్తర అమెరికా జంతు ప్రపంచంలో ఆధిపత్యం వహించాయి."
महाद्वीपीय विस्थापन के कारण जब दक्षिणी अमरीका उत्तरी अमरीका से मिल गया तो ये जीव उत्तरी जंतुओं के दबाव में आ गए और वे बहुसंख्य हो गए। ,"ఖండాంతర స్థానభ్రంశం కారణంగా దక్షిణ అమెరికా ఉత్తర అమెరికాతో విలీనం అయినప్పుడు, ఈ జీవులు ఉత్తర అమెరికా జంతువుల సామ్రాజ్యంలోనికి వచ్చాయి మరియు అవి మెజారిటీ అయ్యాయి."
महाद्वीपीय विस्थापन के कारण ही आस्ट्रेलियाई स्तनधारी (जैसे कंगारू आदि) जीवित रहे; क्‍योंकि उन्हें दूसरे अन्य स्तनधारी जीवों से कम प्रतियोगिता थी। ,ఖండాంతర స్థానభ్రంశం కారణంగా ఆస్ట్రేలియన్ క్షీరదాలు (కంగారూలు మొదలైనవి) బయటపడ్డాయి; ఎందుకంటే అవి ఇతర క్షీరదాల నుండి తక్కువ పోటీలను కలిగి ఉన్నాయి.
आधुनिक युग के कुछ स्तनधारी प्राणियों के पूर्वजों को चित्र में दिखाया गया है।,ఆధునిక యుగానికి చెందిన కొన్ని క్షీరద జీవుల పూర్వీకులు చిత్రంలో చూపించబడ్డాయి.
"कहीं हम यह बताना भूल तो नहीं गए कि कुछ स्तनधारी प्राणी पूरी तरह से जल में ही रहते हैं जेसे कि ह्वेल, डालफिन, सील तथा समुद्री गाएँ आदि। ","కొన్ని క్షీరదాలు తిమింగలం, డాల్ఫిన్, సీల్ మరియు సముద్ర ఆవులు వంటి నీటిలో పూర్తిగా నివసిస్తాయని ఎక్కడో చెప్పడం మర్చిపోలేదుకదా!"
"हाथी, घोडे एवं कुत्ते के विकास की बातें विकास की विशिष्ट कहानियाँ हैं। ","ఏనుగు, గుర్రం మరియు కుక్కల అభివృద్ధి కి సంబంధించిన పరిణామ కథలు."
इसके बारे में आप उच्च कक्षाओं में पढेंगे। मनुष्य का विकास सर्वाधिक सफलता की कहानी है। ,మీరు దాని గురించి ఉన్నత తరగతులలో చదువుతారు. మానవ పరిణామము అత్యంత గొప్ప విజయమునకు నిదర్శనము.
"इसके पास भाषा, कौशल एवं आत्मबोध या स्वचेतना है। ","దీనికి భాష, నైపుణ్యం మరియు స్వీయ-సాక్షాత్కారం లేదా స్వీయ-అవగాహన ఉంది."
"जीवन के स्वरूपों के विकास, भू-भौगोलिक मापदंड पर उनकी समय तथा भू-भौगोलिक समयावधि एवं उनके संकेतों को स्थूल रेखा चित्रों में दर्शाया गया है।","జీవన రూపాల పరిణామం, వాటి సమయం మరియు భూ- భౌగోళిక శాస్త్ర ప్రమాణముల పై వాటి సూచనలు స్థూల రేఖాచిత్రాలలో చూపించబడ్డాయి."
लगभग 15 मिलियन वर्ष पूर्व ड्रायोपिथिकस तथा रामापिथिकस नामक नरवानर विद्यमान थे। ,"సుమారు 15 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, డ్రయోపిథికస్ మరియు రామాపితికస్ అనే నరవానరులు ఉన్నారు."
इन लोगों के शरीर बालों से भरपूर थे तथा गोरिल्ला एवं चिपैंजी जैसे चलते थे।,ఈ వ్యక్తుల దేహాలు జుట్టుతో నిండి ఉన్నాయి మరియు గొరిల్లాస్ మరియు చింపాంజీల వలె నడవడానికి ఉపయోగించబడ్డాయి.
रामापिथिकस अधिक मनुष्यों जेसे थे. जबकि ड्रायोपिथिकस वनमानुष (ऐप) जेसे थे।,రామాపితికస్ మానవుల మాదిరిగానే ఉండేవాడు. కాని డ్రైయోపిథికస్ నరవానరము (అనువర్తనం) లాంటిది.
इथोपिया तथा तंजानिया में कुछ जीवाश्म (फासिल) अस्थियाँ मानवों जैसी प्राप्त हुई हैं। ,"ఇథియోపియా మరియు టాంజానియాలో, కొన్ని శిలాజ (ఫాజిల్) ఎముకలు మనుషుల మాదిరిగా కనుగొనబడ్డాయి."
ये जीवाश्म मानवी विशिष्टताएँ दर्शाते हैं जो इस विश्वास को आगे बढ़ाती हैं कि 3-4 मिलियन वर्ष पूर्व मानव जैसे नर बानर गण (प्राइमेट्स) पूर्वी-अफ्रीका में विचरण करते रहे थे। ,"ఈ శిలాజాలు మానవ లక్షణాలను చూపిస్తాయి, ఇవి 3-4 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం నరమానవు వంటి మానవులు తూర్పు-ఆఫ్రికాలో తిరుగుతున్నాయనే నమ్మకాన్ని చూపిస్తుంది."
ये लोग संभवत: ऊँचाई में 4 फुट से बडे नहीं थे; किंतु वे खड़े होकर सीधे चलते थे।,ఈ వ్యక్తులు బహుశా 4 అడుగుల కంటే ఎక్కువ ఎత్తులో ఉండరు; కానీ అతను నిలబడి నేరుగా నడిచేవాడు.
लगभग 2 मिलियन वर्ष पूर्व ऑस्ट्रालोपिथेसिन (आदिमानव) संभवत: पूर्वी अफ्रीका के घास स्थलों में रहता था। ,సుమారు 2 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఆస్ట్రాలోపిథెసిన్ (ఆదిమ మానవులు) బహుశా తూర్పు ఆఫ్రికాలోని గడ్డి భూములలో నివసించేవారు.
"साक्ष्य यह प्रकट करते हैं कि वे प्रारंभ में पत्थर के हथियारों से शिकार करते थे, किंतु प्रारंभ में फलों का ही भोजन करते थे। ","వారు మొదట రాతి ఆయుధాలతో వేటాడారని, కాని మొదట్లో పండ్లను మాత్రమే తినేవారని ఆధారాలు సూచిస్తున్నాయి."
खोजी गई अस्थियों में से कुछ अस्थियाँ बहुत ही भिन्‍न थीं। ,కనుగొన్న కొన్ని ఎముకలు చాలా భిన్నంగా ఉన్నాయి.
इस जीव को पहला मानव जैसे प्राणी के रूप में जाना गया और उसे होमो हेबिलिस कहा गया था। ,ఈ జీవి మొదటి మానవుని లాంటి జీవిగా ప్రసిద్ది చెందింది మరియు దీనిని హోమో హెబిలిస్ అని పిలుస్తారు.
उसकी दिमागी क्षमता 650-800 सीसी के बीच थी। वे संभवत: माँस नहीं खाते थे। ,ఆమె మెదడు సామర్థ్యం 650–800 సిసి మధ్య ఉంది. వారు బహుశా మాంసం తినలేదు.
1991 में जावा में खोजे गए जीवाश्म ने अगले चरण के बारे में भेद प्रकट किया। ,1991 లో జావాలో కనుగొనబడిన ఒక శిలాజం తదుపరి దశ గురించి ఒక వ్యత్యాసాన్ని వెల్లడించింది.
यह चरण था होमो इरैक्टस जो 1.5 मिलियन वर्ष पूर्व हुआ। ,ఈ దశ 1.5 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం సంభవించిన హోమో ఎరెక్టస్.
होमो इरैक्टस का मस्तिष्क बड़ा था जो लगभग 900 सीसी का था । ,"హోమో ఎరెక్టస్ పెద్ద మెదడును కలిగి ఉంది, అది సుమారు 900 సిసి."
होगो इरैक्टस संभवत: माँस खाता था।,హోగో ఎరెక్టస్ బహుశా మాంసం తినేవాడు.
"आधुनिक वयस्क मानव, शिशु चिंपैंजी और वयस्क चिंपैंजी की खोपडियों की तुलना। ","ఆధునిక వయోజన మనిషి, శిశు చింపాంజీ మరియు వయోజన చింపాంజీ యొక్క పుర్రెల పోలిక"
शिशु चिंपैंजी की खोपड़ी अधिक मानव सम है अपेक्षाकृत वयस्क चिंपैंजी की खोपड़ी के।देशों में रहते थे। ,శిశు చింపాంజీ యొక్క పుర్రె వయోజన చింపాంజీ యొక్క పుర్రె కంటే ఎక్కువగా మానవుని పుర్రెతో సారూప్యతలను కలిగి ఉంది.
वे अपने शरीर की रक्षा के लिए खालों का इस्तेमाल करते थे और अपने मृतकों को जमीन में गाड़ते थे। ,అవి తమ శరీరాలను రక్షించడానికి మరియు చనిపోయినవారిని భూమిలో పాతిపెట్టడానికి తోలును ఉపయోగించాయి.
"होगो सेंपियंस (मानव) अफ्रीका में विकसित हुआ और धीरे-धीरे महाद्वीपों से पार पहुँचा था तथा विभिन्‍न महाद्वीपों में फैला था, इसके बाद वह भिन्‍न जातियों में विकसित हुआ। ","హోగో సాంపియన్స్ (మానవులు) ఆఫ్రికాలో పరిణామం చెందారు మరియు క్రమంగా ఖండాలను దాటి వివిధ ఖండాలలో వ్యాపించారు, తరువాత వారు వివిధ జాతులుగా అభివృద్ధి చెందారు."
"75,000 से 10,000 वर्ष के दौरान हिमयुग में यह आधुनिक युगीन मानव पैदा हुआ। ","ఈ ఆధునిక యుగం మానవుడు 75,000 నుండి 10,000 సంవత్సరాలలో మంచు యుగంలో జన్మించాడు."
"मानव ने प्रागैतिहासिक गुफा-चित्रों की रचना लगभग 18,000 वर्ष पूर्व हुई। ","మానవులు 18,000 సంవత్సరాల క్రితం చరిత్రపూర్వ గుహ చిత్రాలను నిర్మించి ఉంటారు."
"कृषि कार्य लगभग 10,000 वर्ष पूर्व आरंभ हुआ और मानव बस्तियाँ बनना शुरू हुईं। ","వ్యవసాయ పనులు సుమారు 10,000 సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభమయ్యాయి మరియు మానవ నివాసములు ఏర్పడటం ప్రారంభించాయి."
बाकी जो कुछ हुआ वह मानव इतिहास या वृद्धि का भाग और सभ्यता की प्रगति का हिस्सा है।,తరువాత ఏమి జరిగిందొ అదంతా మానవ చరిత్ర లేదా పరిణామము మరియు నాగరికత పురోగతిలో భాగం.
पृथ्वी पर जीवन के उद्भव को समझने के लिए ब्रह्मांड और पृथ्वी के उद्गम की जानकारी की पृष्ठभूमि अपेक्षित है। ,"భూమిపై జీవన మూలాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, విశ్వం మరియు భూమి యొక్క మూలం గురించి సమాచారం యొక్క నేపథ్యం అవసరం."
अधिकांश वैज्ञानिकों का विश्वास रासायनिक विकास में है अर्थात्‌ जीवन के प्रथम कोशिकीय रूपों के उदय के पूर्व द्वि-अणु पैदा हुए। ,"చాలా మంది శాస్త్రవేత్తలు రసాయన అభివృద్ధిని నమ్ముతారు, అనగా, జీవితం యొక్క మొదటి కణ రూపాల ఆవిర్భావమునకు ముందు, రెండు అణువులు పుడతాయి."
प्रथम जीवों के बाद की उत्तरोत्तर घटनाक्रम कल्पना मात्र है जिसका आधार प्राकृतिक वरण द्वार जेव विकास संबंधी डार्विन का विचार है। ,"మొదటి జీవుల యొక్క తరువాత జరిగిన ఘ్హటనాక్రమమంతా కేవలం కల్పితము, దీనికి ఆధారం సహజ ఎంపిక ద్వారా జీవుల పరిణామం గురించి డార్విన్ ఆలోచన."
करोड़ों वर्षों के दौरान जीवन में विविधता रही है। ,కోటి సంవత్సరాల జీవితంలో వైవిధ్యం ఉండి ఉంటుంది.
माना जाता है कि जीव संख्या की विविधता परिवर्ती चरणों के दौरान हुई। ,జీవుల వైవిధ్యం విభిన్న దశలలో సంభవించిందని నమ్ముతారు.
आवास विखंडन और आनुवंशिक प्रवाह ने नव प्रजाति की उत्पत्ति में सहायता की और इस प्रकार विकास संभव हो सका। ,కొత్త జాతుల పుట్టుకకు నివాస విభజన మరియు జన్యు ప్రవాహం సహాయపడింది మరియు తద్వారా వాటి పరిణామము సాధ్యమైంది.
शाखावत्‌ अवतरण का स्पष्टीकरण सहजातता ने किया। ,శాఖాపరమైన సంతతిని స్పష్టముగా సహజతత్వమును వివరించింది.
"तुलनात्मक शरीर रचना, जीवाश्म तथा तुलनात्मक जीव रसायन विकास के प्रमाण उपस्थित करते हैं। ","తులనాత్మక శరీర నిర్మాణ శాస్త్రం, శిలాజాలు మరియు తులనాత్మక జీవరసాయన అభివృద్ధికి ఆధారాలు."
व्यक्तिगत प्रजाति के विकास की कहानियों में आधुनिक मानव की विकास कथा सबसे रोचक है और लगता है यह मानव मस्तिष्क और भाषा में विकास के समानांतर चलता है।,"వ్యక్తిగత జాతుల పరిణామ కథలలోకెల్లా ఆధునిక మానవుని పరిణామ కథ చాలా ఆసక్తికరంగా, రోమాంచితముగా ఉంటుంది మరియు మానవ మస్తిష్కము/ మెదడు మరియు భాషలో పరిణామమునకు సమాంతరంగా నడుస్తుంది."
डार्विन के चयन सिद्धांत के परिप्रेक्ष्य में जीवाणुओं में देखी गई प्रतिजेविक प्रतिरोध का स्पष्टीकरण करें।,డార్విన్ యొక్క ఎంపిక సిద్ధాంతం యొక్క దృక్పథంలో బ్యాక్టీరియాలో గమనించిన వ్యాధి నిరోధకతను వివరించండి.
समाचार पत्रों और लोकप्रिय वैज्ञानिक लेखों से विकास संबंधी नए जीवाश्मों और मतभेदों की जानकारी प्राप्त करें।,వార్తాపత్రికలు మరియు ప్రసిద్ధ శాస్త్రీయ వ్యాసాల నుండి కొత్త శిలాజాలు మరియు పరిణామానికి సంబంధించిన తేడాల గురించి సమాచారాన్ని పొందండి.
प्रजाति की स्पष्ट परिभाषा देने का प्रयास करें।,జాతుల గురించి స్పష్టమైన నిర్వచనం ఇవ్వడానికి ప్రయత్నించండి.
"मानव-विकास के विभिन्‍न घटकों का पता करें (संकेत - मस्तिष्क साइज और कार्य,कंकाल-संरचना, भोजन में पसंदगी आदि)।","మానవ అభివృద్ధి యొక్క వివిధ భాగాలను కనుగొనండి (సంకేతాలు - మెదడు పరిమాణం మరియు పనితీరు, అస్థిపంజర నిర్మాణం, ఆహారంలోఇష్టములూ మొదలైనవి)."
इंटरनेट (अंतरजाल-तंत्र) या लोकप्रिय विज्ञान लेखों से पता करें कि क्‍या मानवेत्तर किसी प्राणी में आत्म संचेतना थी।,మానవేతర జీవికి స్వీయ-అవగాహన ఉందా అని ఇంటర్నెట్ (అంతర్జాలవ్యవస్థ) లేదా ప్రసిద్ధ విజ్ఞాన కథనాల నుండి తెలుసుకోండి.
इंटरनेट (अंतरजाल-तंत्र) संसाधनों के उपयोग करते हुए आज के 10 जानवरों और उनके विलुप्त जोड़ीदारों की सूची बनाएँ (दोनों के नाम दें)।,నేటి 10 జంతువులను మరియు వాటి అంతరించిపోయిన జత (పేరు రెండూ ) ఇంటర్నెట్ (అంతర్జాలవ్యవస్థ) వనరులను ఉపయోగించి ఒక జాబితాను చేయండి.
विविध जंतुओं और पौधों के चित्र बनाएँ।,వివిధ జంతువులు మరియు మొక్కల చిత్రాలను గీయండి.
अनुकूलनी विकिरण को एक उदाहरण का वर्णन करें।,అనుకూల వికిరణము యొక్క ఉదాహరణను వివరించండి.
क्‍या हम मानव विकास को अनुकूलनी विकिरण कह सकते हैं?,మనం మానవ అభివృద్ధిని అనుకూల వికిరణము అని పిలవగలమా?
विभिन्‍न संसाधनों जैसे कि विद्यालय का पुस्तकालय या इंटरनेट (अंतरजाल-तंत्र) तथा अध्यापक से चर्चा के बाद किसी जानवर जैसे कि घोड़े के विकासीय चरणों को खोजें।,పాఠశాల గ్రంధాలయము లేదా అంతర్జాల వ్యవస్థ (ఇంటర్నెట్-నెట్‌వర్క్) మరియు గురువు వంటి వివిధ వనరులతో చర్చించిన తరువాత గుర్రం వంటి జంతువు యొక్క పరిణామ దశల కోసం చూడండి.
जीव विज्ञान प्रकृत विज्ञान की सबसे अपरिपक्व औपचारिक विद्या है। ,ప్రకృతి విజ్ణాన శాస్త్రంలో జీవశాస్త్రం చాలా అపరిపక్వ అధ్యయన శాస్త్రము.
जीव विज्ञान की तुलना में भौतिकी तथा रसायन विज्ञान में प्रगति काफी तीत्र गति से हुई हमारी रोजाना की जिंदगी में जीव विज्ञान की अपेक्षा भौतिकी तथा रसायन विज्ञान के उपयोग की स्पष्टता कहीं अधिक है।,"జీవశాస్త్రంతో పోల్చితే, భౌతిక శాస్త్రం మరియు రసాయన శాస్త్రంలో పురోగతి చాలా వేగంగా జరిగింది, మన రోజువారీ జీవితంలో, జీవశాస్త్రంలో కంటే భౌతిక శాస్త్రం మరియు రసాయన శాస్త్రాల ఉపయోగములో స్పష్టత అధికముగా ఉంది. "
"यद्यपि बीसवीं तथा 21 वीं शताब्दी ने मानव के अग्रिम कल्याण के लिए विशेषकर स्वास्थ्य के क्षेत्र में, अथवा कृषि में, जीव विज्ञान के ज्ञान की उपयोगिता को स्पष्ट रूप से व्यक्त किया है। ",ఇరవయ్యవ మరియు 21 వ శతాబ్దం మానవుల ముందస్తు సంక్షేమం కోసం ముఖ్యంగా ఆరోగ్య రంగంలో లేదా వ్యవసాయ రంగంలో జీవశాస్త్ర పరిజ్ఞానం యొక్క ప్రయోజనాన్ని స్పష్టంగా వ్యక్తం చేయబడింది.
प्रतिजेविकों (ऐंटिबायोटिकों) तथा संश्लेषित पादप व्युत्पनन औषधियों और निश्चेतक आदि की खोज ने एक ओर तो चिकित्सा व्यवसाय तथा दूसरी ओर मानव स्वास्थ्य के क्षेत्र में अभूतपूर्व परिवर्तन किए हैं। ,ఒకవైపు వ్యాధి నిరోధకములు మరియు సంశ్లేషిత మొక్కల వ్యుత్పనన ఔషధముల మరియు మత్తుమందు మొదలైనవి కనుగొనడం మరియు మరోవైపు మానవ ఆరోగ్యం వైద్య వృత్తిలో అపూర్వమైన మార్పులను తెచ్చిపెట్టింది.
इन वर्षों में मानव की जीवन संभावना में नाटकीय परिवर्तन आए हैं। ,ఈ సంవత్సరాల్లో మానవుల ఆయుర్దాయం లో అనూహ్య మార్పులు కనిపించాయి.
"मानव समुदाय में कृषि, खाद्य संसाधन तथा निदानशास्त्र ने सामाजिक-सांस्कृतिक परिवर्तन उत्पन्न कर दिए हैं। ","మానవ సమాజంలో వ్యవసాయం, ఆహార వనరులు మరియు విశ్లేషణలు సామాజిక-సాంస్కృతిక మార్పులను సృష్టించాయి."
इस ईकाई के निम्न तीन अध्यायों में इसी का संक्षिप्त विवरण प्रस्तुत किया गया है।,దీని యొక్క సంక్షిప్త వివరణ ఈ విభాగములో క్రింది మూడు అధ్యాయాలలో వివరించబడింది.
जन्म अगस्त 1925 में तामिलनाडु के कुम्बाकोनम में हुआ था। ,తమిళనాడులోని కుంబాకోణంలో ఆగస్టు 1925 లో జన్మించారు.
मोनकाम्बू सांबासिवन स्वामीनाथन ने मद्रास विश्वविद्यालय से वनस्पति विज्ञान में स्नातक तथा स्नात्कोत्तर की उपाधियाँ ग्रहण की।,మోనకాంబు సాంబశివన్ స్వామినాథన్ మద్రాస్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి వృక్షశాస్త్రంలో తన బ్యాచిలర్ మరియు మాస్టర్ పట్టాలను పొందారు.
इन्होंने भारत वर्ष तथा विदेशों में स्थित कई संस्थानों में अलग-अलग हैसियत में कार्य किया तथा पादप-प्रजनन तथा आनुवंशिकी में अपनी सुविज्ञता का विकास किया।,అతను భారతదేశం మరియు విదేశాలలో ఉన్న అనేక సంస్థలలో వేర్వేరు స్థానాలలో  పనిచేశారు మరియు మొక్కల పెంపకం మరియు జన్యుశాస్త్రంలో తన నైపుణ్యాన్ని అభివృద్ధి చేసుకున్నారు.
"भारतीय कृषि अनुसंधान संस्थान (आईएआरआई) में स्थित कोशिकानुवंशकी तथा विकिरण अनुसंधान स्कूल ने आपको एवं आपके सहयोगियों को अल्प कालीन उच्च उत्पादन प्रदान करने वाली धान की किस्मों, जिसमें सुगंधित बासमती भी शामिल है, को विकसित करने में काफी सहायता की। ",భారతీయ వ్యవసాయ పరిశోధనా సంస్థ (ఐఎఆర్ఐ) లోని స్కూల్ ఆఫ్ సెల్యులార్ రేడియేషన్ అండ్ రేడియేషన్ రీసెర్చ్ వీరికి మరియు వీరి సహచరులకు సుగంధ బాస్మతితో సహా తక్కువ దిగుబడినిచ్చే బియ్యం రకాలను అభివృద్ధి చేయడానికి బాగా సహాయపడింది.
"आपने क्रॉप कैफिटेरिया, सस्य कार्यक्रम तथा आनुवंशिक रूप से उपज तथा गुणवत्ता में सुधार आदि से संबंधित धारणायें विकशित करने वाले वैज्ञानिक के रूप में भी जाने जाते हैं।","పంట ఫలహారశాల, వ్యవసాయ కార్యక్రమం మరియు జన్యుపరంగా మెరుగైన దిగుబడి మరియు నాణ్యత మొదలైన వాటికి సంబంధించిన నమ్మకాలను అభివృద్ధి చేసిన శాస్త్రవేత్తగా కూడా ఆయన సుప్రసిద్ధులు."
स्वामीनाथन ने नॉस्मैन बॉरलॉग के साथ मिलकर कार्य आरंभ किया जिसके परिणामस्वरूप भारतवर्ष में गेहूँ की मैक्सीकन किस्मों के प्रवेश से चेरमोत्कर्ष हरित क्रांति आई। ,"స్వామినాథన్ నోస్మాన్ బోర్లాగ్‌తో కలిసి పనిచేయడం ప్రారంభించాడు, దీని ఫలితంగా భారతదేశంలో మెక్సికన్ రకాల గోధుమల ప్రవేశంతో హరిత విప్లవం చరమాంకమునకు చేరుకుంది."
इनके इस कार्य को अत्यधिक मान्यता एवं सराहना मिली। ,అతని పని బాగా గుర్తించబడింది మరియు ప్రశంసించబడింది.
"आप '“लैब-टू लैंड कार्यक्रम के, तथा खाद्य-सुरक्षा और कई अन्य पर्यावरणीय कार्यक्रमों के आरंभिक रहे हैं। ","వీరు ""ల్యాబ్-టు-ల్యాండ్"" కార్యక్రమానికి మరియు ఆహార భద్రత మరియు అనేక ఇతర పర్యావరణ కార్యక్రమాలకు మూలం."
"इन्हें राजकीय सम्मान पद्यम भूषण तथा कई उत्कृष्ट संस्थानों से प्रतिष्ठा पूर्ण पुरस्कार, मेडल तथा फैलोशिप मिलने का गौरव प्राप्त है।","వీరికి మన దేశము నుండి ప్రతిష్ఠాకరమైన పద్మ భూషణ్ మరియు ప్రతిష్టాత్మక పదవులు, పతకాలు మరియు ఫెలోషిప్లను అనేక అత్యుత్తమ సంస్థల నుండి అందుకున్న ఘనత ఆయనకు ఉంది."
"एक लंबे समय तक स्वास्थ्य को शरीर और मन की ऐसी स्थिति माना गया, जिसमें देह के कुछ तरलों (ह्यूमर) का संतुलन बना रहता था।","చాలా కాలంగా, శరీరం మరియు మనస్సు, శరీర ద్రవాలలో (హ్యూమర్) కొనసాగించబడే సమతుల్యతనే ఆరోగ్యముగా భావించేవారు."
प्राचीन यूनानवासी जैसेकि हिप्पोक्रेटेज और चिकित्सा का भारतीय आयुर्वेद तंत्र भी यही दावा करते थे। ,పురాతన గ్రీకు తత్వవేత్తలు హిప్పోక్రటీస్ మరియు భారతీయ ఆయుర్వేద వైద్య విధానం కూడా ఆరోగ్యమునకు నిర్వచనము ఇదే అని పేర్కొన్నారు.
ऐसा माना जाता था कि काले पित्त (ब्लैक बाइल) वाले व्यक्ति गरम व्यक्तित्व वाले होते हैं और उन्हें बुखार होता है। ,"నల్లని పిత్తాశయము ఉన్న వ్యక్తి శరీరము ఉష్ణతత్వము కలిగి ఉంటుందని, వారికి తరచుగా జ్వరం వస్తూ ఉంటుందని నమ్ముతారు."
"इस प्रकार के निष्कर्ष का कारण मात्र विमर्शी, विचारधारा थी। ","అటువంటి తీర్మానానికి కారణం కేవలం చర్చ, భావజాలం."
विलियम हावें द्वारा प्रयोगात्मक विधि अपनाते हुए रक्त परिसंचरण की खोज और थर्मामीटर का उपयोग करते हुए काले पित्त वाले व्यक्तियों के शरीर का तापमान प्रसामान्य दर्शाने से स्वास्थ्य के अच्छे तरल की परिकल्पना (हाइपोथिसिस) को गलत सिद्ध कर दिया। ,విలియం హూవే ప్రయోగాత్మక పద్ధతిని ఉపయోగించి రక్త ప్రసరణ యొక్క ఆవిష్కరణ మరియు నల్ల పిత్త వ్యక్తుల శరీర ఉష్ణోగ్రతను సాధారణమైనదిగా చూపించడానికి థర్మామీటర్లను ఉపయోగించి నిరూపించడము వలన మంచి ఆరోగ్యము యొక్క పరికల్పనను తప్పుగా నిరూపించారు.
कुछ वर्षो बाद जैविकी ने बताया कि तंत्रिका तंत्र (न्यूरल सिस्टम) और अंत: स्रावी तंत्र (इंडोक्राइन सिस्टम) हमारे प्रतिरक्षा तंत्र (इम्यून सिस्टम) को प्रभावित करता है और हमारा प्रतिरक्षा तंत्र हमारे स्वास्थ्य को बनाए रखता है। ,కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత జీవశాస్త్రం నాడీ వ్యవస్థ (నాడీ వ్యవస్థ) మరియు అంతఃస్రావక గ్రంధుల వ్యవస్థ (ఎండోక్రైన్ వ్యవస్థ) మన రోగనిరోధక శక్తిని ప్రభావితం చేస్తుందని మరియు మన రోగనిరోధక వ్యవస్థ మన ఆరోగ్యాన్ని కాపాడుతుందని నివేదించింది.
इस प्रकार मन और मानसिक अवस्था हमारे स्वास्थ्य पर असर डालती है।,ఈ విధంగా మనస్సు మరియు మానసిక స్థితి మన ఆరోగ్యము పై ప్రభావమును చూపిస్తాయి.
"निःसंदेह, स्वास्थ्य निम्नलिखित बातों से प्रभावित होता है","నిస్సందేహముగా, ఆరోగ్యం క్రింద ఇవ్వబడిన అంశాల వలన ఆరోగ్యము ప్రభావితము అవుతుంది."
आनुवंशिक विकार (जेनेटिक डिसऑर्डर) -- वे अपूर्णताएँ जिन को लेकर बच्चा जन्मता है और वे अपूर्णताएँ जो बच्चे को जन्म से ही माँ-बाप से वंशागत रूप से मिलती हें।,జన్యుపరమైన రుగ్మత - పిల్లవాని లోపాలు మరియు పుట్టినప్పటి నుండి కలిగి ఉంటే తల్లిదండ్రుల నుండి వారసత్వంగా పొందే లోపాలు అనువశికముగా సంక్రమిస్తాయి.
"हमारी जीवन शैली जिसमें, जो खाना हम खाते हैं और पानी हम पीते हैं, ","మన జీవనశైలి, దీనిలో మనం తినే ఆహారం మరియు త్రాగే నీరు,"
"जो विश्राम हम शरीर को देते हैं और जो व्यायाम हम करते हैं, जो स्वभाव हमारे भीतर है और जिनकी हममें कमी है; आदि शामिल हें।","మనం శరీరమునకు ఇచ్చే విశ్రాంతి మరియు మనం చేసే వ్యాయామము, మన స్వభావం మరియు మనలో ఉన్న లోపాలు మొదలైనవి ఉన్నాయి."
हम सभी स्वास्थ्य शब्द का प्रयोग धड़ल्ले से करते हैं। इसकी क्‍या परिभाषा है?,మన మందరం ఆరోగ్యం అనే పదాన్ని విచక్షణారహితంగా ఉపయోగిస్తాము. అసలు ఆరోగ్యం నిర్వచనం ఏమిటి?
स्वास्थ्य का अर्थ मात्र रोग की अनुपस्थिति अथवा शारीरिक स्वस्थता नहीं है। ,ఆరోగ్యం అంటే వ్యాధి లేకపోవడం లేదా శారీరక దృఢత్వం కాదు.
"इसे पूर्णछूपेण शारीरिक, मानसिक और सामाजिक स्वास्थ्य के रूप में परिभाषित किया जा सकता है। ","దీనిని పూర్తి శారీరక, మానసిక మరియు సామాజిక ఆరోగ్యం అని నిర్వచించవచ్చు."
जब लोग स्वस्थ होते हैं तो वे काम में अधिक सक्षम होते हैं। ,ప్రజలు ఆరోగ్యంగా ఉన్నప్పుడు వారికి పని చేయగల సామర్థ్యం ఎక్కువగా ఉంటుంది.
इससे उत्पादकता बढ़ती है और आर्थिक संपन्‍नता आती है। ,ఇది ఉత్పాదకతను పెంచుతుంది మరియు ఆర్థిక శ్రేయస్సును తెస్తుంది.
स्वास्थ्य से लोगों का आयुकाल बढ़ता है और शिशु तथा मातृ मृत्युदर में कमी होती है।,ఆరోగ్యం వలన ప్రజల జీవితకాలం పెంచుతుంది మరియు తల్లి శిశు మరణాలను తగ్గిస్తుంది.
"अच्छा स्वास्थ्य बनाए रखने के लिए संतुलित आहार, व्यक्तिगत स्वच्छता और नियमित व्यायाम बहुत महत्त्वपूर्ण है। ","మంచి ఆరోగ్యాన్ని కాపాడుకోవడానికి సమతుల్య ఆహారం, వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత మరియు క్రమం తప్పకుండా వ్యాయామం చేయడం చాలా ముఖ్యం."
शारीरिक और मानसिक स्वास्थ्य पाने के लिए अतिप्राचीन काल से योग का अभ्यास किया जा रहा है। ,శారీరక మరియు మానసిక ఆరోగ్యం పొందడానికి పురాతన కాలం నుండి యోగాను అభ్యసిస్తున్నారు.
"रोग और शरीर के विभिन्‍न प्रकार्यों पर उनके प्रभाव के बारे में जागरूकता, संक्रामक रोगों के प्रति टीकाकरण (प्रतिरक्षीकरण), अपशिष्टों (वेस्ट) का समुचित निपटान, रोगवाहकों (वेक्टर्स) का नियंत्रण एवं खाने और पानी के संसाधनों का स्वच्छ रखरखाव अच्छे स्वास्थ्य के लिए आवश्यक है।","వ్యాధుల గురించి అవగాహన మరియు వివిధ శరీర అవయవముల పనితీరుపై వాటి ప్రభావం, అంటు వ్యాధుల నుండి రోగనిరోధకత (వ్యాధి నిరోధకత), వ్యర్థాలను సరైన రీతిలో పారవేయడం, రోగ వాహకముల నియంత్రణ మరియు మంచి ఆరోగ్యం కోసం ఆహారం మరియు నీటి వనరులను శుభ్రంగా నిర్వహించడం అవసరం."
जब शरीर के एक या अधिक आंगों या तंत्रों के प्रकार्यों पर प्रतिकूल प्रभाव पड़ता है और विभिन्‍न चिह्न और लक्षण प्रकट होते हैं तो हम कहते हैं कि हम स्वस्थ नहीं हैं अर्थात्‌ हमें रोग हो गया है। ,"శరీరంలో ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ అవయవాలు లేదా వ్యవస్థలు ప్రతికూలంగా ప్రభావితమైనప్పుడు మరియు వివిధ సంకేతాలు మరియు లక్షణాలు కనిపించినప్పుడు, మనం ఆరోగ్యంగా లేమని, అంటే మనకు వ్యాధి సంక్రమించిందని అర్థం."
रोगों को मोटे तौर पर संक्रामक और असंक्रामक समूहों में बाँट जा सकता है। ,వ్యాధులను విస్తృతంగా సాంక్రమిక వ్యాధులు మరియు అసాంక్రమిక వ్యాధి సమూహాలుగా విభజించవచ్చు.
"जो रोग एक व्यक्ति से दूसरे में आसानी से संचारित हो सकते हें, उन्हें संक्रामक रोग कहते हैं। ",ఒక వ్యక్తి నుండి మరొకరికి సులభంగా వ్యాప్తి చెందే వ్యాధులను సాంక్రమిక వ్యాధులు /అంటు వ్యాధులు అని అంటారు.
संक्रामक रोग बहुत आम है और हम सब कभी न कभी इसके शिकार हुए हैं। ,అంటు వ్యాధి చాలా సాధారణం మరియు మనమందరం ఎప్పుడో ఒకప్పుడు దీనికి బలి అయ్యాము. 
"कुछ संक्रामक रोग, जैसेकि एड्स, घातक होते हैं। ",ఎయిడ్స్ వంటి కొన్ని సాంక్రమిక వ్యాధులు ప్రాణాంతకం.
असंक्रामक रोगों में कैंसर मृत्यु का प्रमुख कारण है। ,సంక్రమించని వ్యాధులలో మరణానికి ప్రధాన కారణం క్యాన్సర్.
नशीले पदार्थों (ड्रग) और ऐल्कोहल का कुप्रयोग भी हमारे स्वास्थ्य पर प्रतिकूल प्रभाव डालता है।,మాదకద్రవ్యాలు మరియు మద్యం యొక్క వినియోగం మన ఆరోగ్యాన్ని కూడా ప్రతికూలంగా ప్రభావితం చేస్తుంది.
"अनेकानेक जीव जिसमें जीवाणु (बैक्टीरिया), विषाणु (वायरस), कवक (फंजाई), प्रोटोजोअन, कृमि (हेल्मिंथ) आदि शामिल हैं, मनुष्य में रोग पैदा करते हैं। ","బ్యాక్టీరియా (జీవాణువులు), వైరస్లు (విషాణువులు), శిలీంధ్రాలు (ఫంగై), ప్రోటోజోవాన్లు, పురుగులు (హెల్మిన్త్స్ మొదలైనవి) సహా అనేక సూక్ష్మ జీవులు మానవులలో వ్యాధికి కారణమవుతాయి."
ऐसे रोगकारक जीवों को रोगजनक (पैथोजन) कहते हैं। ,ఇటువంటి వ్యాధులను కలిగించే జీవులను వ్యాధికారక జీవులు అని అంటారు.
"इसलिए अधिकांश परजीवी (पैरासाइट) रोगजनक हैं, क्योंकि ये परपोषी (होस्ट) के भीतर या उसके ऊपर रहकर उसे क्षति या हानि पहुँचाते हैं। ","అందువల్ల, చాలా వరకు పరాన్నజీవులు వ్యాధి కారకమైనవి, ఎందుకంటే అవి ఆతిధేయి (హోస్ట్) లోపల లేదా దానిపై నివసిస్తాయి, ఇవి ఆ ఆతిధేయ జీవికి నష్టం లేదా హాని కలిగిస్తాయి. "
रोगजनक हमारे शरीर में कई तरह से प्रवेश कर सकते हैं एवं अपनी संख्या में वृद्धि कर हमारी सामान्य अत्यावश्यक क्रियाओं में बाधा पहुँचाते हैं। ,వ్యాధి కారకాలు మన శరీరంలోకి అనేక విధాలుగా ప్రవేశించగలవు మరియు వాటి సంఖ్యను పెంచడం ద్వారా అవి మన సాధారణ అత్యవసర కార్యకలాపాలకు ఆటంకం కలిగిస్తాయి. 
"फलस्वरूप, आकृतिक (मार्फोलॉजिकल) और प्रकार्यात्मक क्षति होती है। ","పర్యవసానంగా, శరీరము యొక్క పదనిర్మాణ మరియు క్రియాత్మక వ్యవస్థలపై ప్రతికూల ప్రభావమును చూపిస్తుంది."
रोगजनकों के लिए आवश्यक है कि वे परपोषी के भीतरी वातावरण के अनुसार अपने को अनुकूलित कर लें। ,వ్యాధి కారకాలకు ఆతిధేయి యొక్క శరీర అంతర్గత వాతావరణము అనుగుణంగా ఉండటం అవసరం.
उदाहरण के लिए जो रोगजनक आंत्र में प्रवेश करते हैं उनमें आमाशय (स्टोमक) के निम्न पीएच में जीवित रहने और विभिन्‍न पाचक एंजाइमों का प्रतिरोध करने की क्षमता होनी चाहिए,"ఉదాహరణకు, ప్రేగులోకి ప్రవేశించే వ్యాధి కారకాలు జీర్ణాశయము యొక్క తక్కువ pH (స్టోమాక్) వద్ద జీవించే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉండాలి మరియు వివిధ జీర్ణ ఎంజైమ్‌లను నిరోధించగలిగే సామర్ద్యము కలిగి ఉండాలి."
रोगों के प्रति निरेधक और नियंत्रक उपायों के बारे में भी संक्षेप में बताएँगे।,వ్యాధుల నివారణ మరియు నియంత్రణ చర్యల గురించి కూడా క్లుప్తంగా వివరిస్తాము.
साल्मोनेला टाइफी एक रोगजनक जीवाणु है जिससे मानव में टाइफॉइड ज्वर होता है। ,సాల్మొనెల్లా టైఫి అనేది మానవులలో టైఫాయిడ్ జ్వరాన్ని కలిగించే వ్యాధికారక బాక్టీరియం.
यह रोगजनक आमतौर से संदूषित (कंटामिनेटेड) भोजन और पानी द्वारा छोटी आँत में घुस जाता है और वहाँ से रक्त द्वारा शरीर के अन्य आंगों में पहुँच जाता है। ,ఈ వ్యాధికారక సాధారణంగా కలుషితమైన ఆహారం మరియు నీటి ద్వారా చిన్న ప్రేగులోకి చొచ్చుకుపోతుంది మరియు అక్కడ నుండి ఇది రక్తం ద్వారా శరీరంలోని ఇతర అవయవాలకు చేరుకుంటుంది.
"इस रोग के कुछ सामान्य लक्षण हैं-- लगातार उच्च ज्वर (39"" से 40"" सेंटी.), कमजोरी, आमाशय में पीड़ा, कब्ज, सिरदर्द और भूख न लगना आदि। ","ఈ వ్యాధి యొక్క కొన్ని సాధారణ లక్షణాలు- నిరంతర అధిక జ్వరం (39"" నుండి 40"" శాతం.), బలహీనత, గ్యాస్ట్రిక్ నొప్పి, మలబద్ధకం, తలనొప్పి మరియు ఆకలి లేకపోవడం."
गंभीर मामलों में आंत्र में छेद और मृत्यु भी हो सकती है। ,"తీవ్రమైన సందర్భాల్లో, పేగులకు గాయములు మరియు మరణం కూడా సంభవించవచ్చు."
टाइफॉइड ज्वर की पुष्टि विडाल परीक्षण से हो सकती है।,విడాల్ పరీక్ష ద్వారా టైఫాయిడ్ జ్వరాన్ని నిర్ధారించవచ్చు.
"आयुर्विज्ञान में एक चिरप्रतिष्ठित मामला, मैरी मैलॉन (उपनाम टाइफाइड मैरी) का है जिसका यहाँ उल्लेख करना सटीक है। ","ఔషధ విజ్ణానములో బాగా తెలిసిన కేసు మేరీ మలోన్ (ఇంటిపేరు టైఫాయిడ్ మేరీ), ఇది ఇక్కడ ప్రస్తావించడం అవసరం."
वह पेशे से रसोईया थी और जो खाना वह बनाती थी उसके द्वारा वर्षों तक टाइफॉइड वाहक के रूप में टाइफॉइड फैलाती रही।,ఆమె వృత్తిరీత్యా వంట మనిషిగా ఉండేది మరియు ఆమె రోజూ ఆహారమును తయారుచేసేది దాని ద్వారా చాలా సంవత్సరముల వరకు టైఫాయిడ్ వాహకముగా టైఫాయిడ్ ను వ్యాపింపజేస్తూ ఉండేది. 
स्ट्रेपपोकोकस न्युमोनी और हीमोफिल्स इफ्लुएँजी जैसे जीवाणु मानव में न्‍्युमोनिया रोग के लिए उत्तरदायी हैं। ,స్ట్రెపోకాకస్ న్యుమోనియా మరియు హేమోఫిల్స్ ఇన్ఫ్లుఎంజీ వంటి బాక్టీరియా మానవులలో న్యుమోనియా రోగమునకు కారణమవుతుంది.
इस रोग में फुप्फुस (लंग्स) के वायुकोष्ठ (एलव्यूलाई) संक्रमित हो जाते हैं। ,ఏ వ్యాధి వలన ఊపిరితిత్తుల్లో అల్వియోలీ సోకుతుంది.
संक्रमण के फलस्वरूप वायुकोष्ठों में तरल भर जाता है जिसके कारण सांस लेने में गंभीर समस्याएँ पैदा हो जाती हैं। ,"వ్యాధి సంక్రమణ ఫలితంగా, అల్వియోలై ద్రవం నిండి, తీవ్రమైన శ్వాస సమస్యలను కలిగిస్తుంది."
"ज्वर, ठिठुरन, खाँसी और सिरदर्द आदि न्युमोनिया के लक्षण हैं। ","జ్వరం, చలి, దగ్గు మరియు తలనొప్పి న్యుమోనియా లక్షణాలు."
"गंभीर मामलों में, होंठ और हाथ की उंगलियों के नाखूनों का रंग धूसर से लेकर नीला तक हो जाता है। ","తీవ్రమైన సందర్భాల్లో, పెదవుల, వేలుగోళ్లు మరియు చేతి వేళ్లు బూడిద నుండి నీలం వరకు మారుతూ ఉంటాయి."
स्वस्थ मनुष्य को संक्रमण किसी संक्रमित व्यक्ति द्वारा छोड़े गए बिंदुकों (ड्रॉप्लेट्स) अथवा एयरोसॉल साँस द्वारा अंदर लेने से या संक्रमित व्यक्ति के गिलास या बर्तन इस्तेमाल करने से भी हो जाता है। ,వ్యాధి సోకిన వ్యక్తి వదిలిపెట్టిన స్వేద బిందువులు లేదా ఏరోసోల్స్ పీల్చడం ద్వారా లేదా సోకిన వ్యక్తి యొక్క గాజు లేదా పాత్రలను ఉపయోగించడం ద్వారా కూడా ఆరోగ్యకరమైన మానవునికి సంక్రమించే అవకాశము ఉంది.
"मानव में होने वाले कुछ अन्य जीवाण्वीय रोग हैं- अतिसार पेचिश (डाइसेंटरी), प्लेग और डिफ्थीरिया आदि।","విరేచనాలు, ప్లేగు మరియు డిఫ్తీరియా మొదలైనవి మానవులలో సంభవించే కొన్ని ఇతర బాక్టీరియా కారక వ్యాధులు."
बहुत से विषाणु भी मानव में रोग का कारक होते हैं। ,చాలా రకములైన వైరస్లు మానవులలో కూడా వ్యాధిని కలిగిస్తాయి.
"विषाणुओं का ऐसा ही एक समूह नासाविषाणुओं (राइनोवायरस) का है जो मानव में सबसे ज्यादा संक्रामक रोग, सामान्य जुकाम फैलाता है। ","అటువంటి వైరస్ సమూహం నాసికా వైరస్ (రినోవైరస్లు), ఇది మానవులలో సాధారణ జలుబు, సాంక్రమిక జలుబును వ్యాపింపజేస్తాయి."
"ये नाक और श्वसन पथ को संक्रमित करते हैं, लेकिन फेफड़ों को नहीं। ","అవి ముక్కు మరియు శ్వాసకోశానికి సోకుతాయి, కానీ ఊపిరితిత్తులకు కాదు."
"संक्रमित व्यक्ति की खाँसी या छींकों से निकले बिंदुक जब स्वस्थ व्यक्ति द्वारा साँस लेने पर अंदर जाते हैं अथवा पेन, किताबों, प्यालों, दरवाजे की मूठों, कंप्यूटरों के कीबोर्ड या माउस जैसी संदूषित हुई वस्तुओं के संपर्क में आता है, तो उसे भी संक्रमण हो जाता है।","వ్యాధి సోకిన వ్యక్తి యొక్క దగ్గు లేదా తుమ్ములు, వారు వదిలిన గాలిని పీల్చినప్పుడు లేదా పెన్నులు, పుస్తకాలు, కప్పులు, డోర్ బెల్లు, కంప్యూటర్ కీబోర్డులు లేదా ఎలుక వంటి కలుషితమైన జంతువులతో సంపర్కములోనికి వచ్చినప్పుడు ఈ వ్యాధులు సంక్రమిస్తాయి."
मानव में कुछ रोग प्रोटोजोआ से भी होते हैं। ,మానవులలో కొన్ని వ్యాధులు ప్రోటోజోవా జీవుల వల్ల కూడా వస్తాయి.
"आपने मलेरिया के बारे में सुना होगा, एक ऐसा रोग जिससे मनुष्य कई सालों से लड़ता आ रहा है। ",చాలా సంవత్సరాలుగా మానవులు పోరాడుతున్న మలేరియా అనే వ్యాధి గురించి మీరు తప్పక వినే ఉంటారు.
प्लेजगोडियम नामक एक बहुत ही छोटा सा प्रोटेजोअन इस रोग के लिए उत्तरदायी है।,ప్లాస్మోడియం అనే చాలా చిన్న ప్రోటోజోవాన్ ఈ వ్యాధికి కారణం.
"प्लैज्मोडिया की विभिन्‍न जातियाँ ( प्ले.वाइवेक्स, प्लैमेलिरिआई और प्लेफेल्सीपेरम) विभिन्‍न प्रकार के मलेरिया के लिए उत्तरदायी हैं। ","వివిధ రకాలైన ప్లాస్మోడియా (ప్లెవివాక్స్, ప్లామెల్లిరి మరియు ప్లెఫెల్సిపరం) వివిధ రకాల మలేరియాకు కారణమవుతాయి."
इनमें से प्लैज्मोडियम फेल्सीपेरम द्वारा होने वाला दुर्दम (मेलिगनेंट) सबसे गंभीर है और यह घातक भी हो सकता है।,"వీటిలో, ప్లాస్మోడియం ఫాల్సీపేరం వల్ల కలిగే వ్యాధి (ప్లాస్మిడియం) అత్యంత తీవ్రమైనది మరియు ప్రాణాంతకం కూడా కావచ్చు."
जब मच्छर दूसरे मानव को काटता है तब जीवाणुज काटने के साथ मानव के शरीर में चले जाते हं।,"ఒక దోమ మరొక మనిషిని కరిచినప్పుడు, అప్పుడు ఆ కాటుతో పాటూ వ్యాధికారకములు కూడా మానవ శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి."
निकलकर मच्छर की लार(लाला) ग्रेथियों में चले जाते हैं।,దోమ యొక్క లాలాజలం (సెలైవా) నుండి ఎర్ర రక్తకణాలలోనికి వెళుతుంది.
परजीवी (जीवाणुज) रक्त द्वारा व्यक्ति के यकृत में चले जाते हैं।,పరాన్నజీవులు (బ్యాక్టీరియా) రక్తం గుండా ఒక వ్యక్తి కాలేయానికి వెళతాయి.
परजीवी यकृत कोशिकाओं में अलेंगिक रूप से जनन करता है। ,పరాన్నజీవి కాలేయ కణాలలో అలైంగికముగా ప్రత్యుత్పత్తి జరుపుతాయి.
"मोचित परजीवी, नई रक्त कोशिकाओं लैंगिक अवस्थाएँ (युग्मकजनक) लाल को संक्रमित करते हैं","వ్యాధి కారక పరాన్నజీవులు, లైంగిక దశలలో సంయోగ బీజముల(స్పోరోజాయిట్లు) దశలో ఎర్ర రక్త కణములకు సంక్రమిస్తాయి."
रुधिर कोशिकाओं में परिवर्धन होता है।,రక్త కణాలలో అవి పెరుగుతాయి.
संक्रमित मादा ऐनोफेलीज मानव को काटती है तो प्लैज्योडियम जीवाणुज (स्पोरोजॉइट्स) के रूप में मानव शरीर में घुस जाते हैं। जीवाणुज संक्रामक रूप है।,"సంక్రమిత ఆడ అనోఫిలస్ దోమ మానవుడిని కుడితే, ప్లాస్మోడియం బ్యాక్టీరియా (స్పోరోజోయిట్లు) మానవ శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి. బాక్టీరియా ఒకసాంక్రమిక రూపం."
ही जीव विज्ञान करते हैं जिससे लाल रक्त कणिकाएँ फट जाती हें।,ఎర్ర రక్త కణములు విరిగిపోవడానికి కారణమయ్యే జీవశాస్త్రం మాత్రమే చేయండి.
लाल रक्त कणिकाओं के फटने के साथ ही एक अविषालु (टॉक्सिक) पदार्थ हीमोजोइन निकलता है जो ठिठुरन और प्रत्येक तीन से चार दिन के अंतराल से आने वाले उच्च आवर्ती ज्वर के लिए उत्तरदायी है। ,"ఎర్ర రక్త కణాల విస్ఫోటనంతో, హేమోజోయిన్ అనే ఒక విష పదార్థం విడుదలవుతుంది, హోమోజాయిన్ ప్రతి మూడు, నాలుగు రోజులకు సంభవించే చలి మరియు అధిక పునరావృత జ్వరాలకు కారణమవుతుంది."
"जब मादा ऐनोफेलीज मच्छर किसी संक्रमित व्यक्ति को काटती है, तब परजीवी उसके शरीर में प्रवेश कर जाते हैं ओर उनका आगे का परिवर्धन वहाँ होता है। ","ఆడ అనోఫిలస్ దోమ సోకిన వ్యక్తిని కుట్టినప్పుడు, పరాన్నజీవులు శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి మరియు వాటి పెరుగుదల మరింత ఎక్కువగా అక్కడ సంభవిస్తుంది."
ये परजीवी मच्छर में बहु संख्यात्मकरूप से बढ़ते रहते हैं और जीवाणुज बन जाते हैं जो उसकी लार ग्रंथियों में जमा हो जाते हैं। ,ఈ పరాన్నజీవులు దోమలో గుణీకృతమయ్యి దాని లాలాజల గ్రంథులలో పేరుకుపోయే బ్యాక్టీరియాగా మారుతాయి.
जब यह मच्छर किसी मानव को काटता है तो जीवाणुज उसके शरीर में प्रवेश कर जाते हैं और इस प्रकार ऊपर वर्णित घटना आंरभ हो जाती है। ,"ఈ దోమ మనిషిని కుట్టినప్పుడు, బ్యాక్టీరియా అతని శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తుంది మరియు పైన వివరించిన దృగ్విషయం ప్రారంభమవుతుంది."
"यह दिलचस्प बात है कि मलेरिया परजीवी को अपना जीवन चक्र पूरा करने के लिए, मनुष्य और मच्छर, दो परपोषियों की जरूरत पड़ती है। ",మలేరియా పరాన్నజీవికి దాని జీవిత చక్రాన్ని పూర్తి చేయడానికి మనుషులు మరియు దోమలు అనే రెండు ఆతిధేయి జీవులు అవసరము.
मादा ऐनोफेलीज रोगवाहक अर्थात्‌ रोग का संचरण करने वाली भी है।,ఆడ అనోఫిలిస్ దోమ రోగ వాహకము అనగా రోగమును సంక్రమింపజేసే వాహకము.
मानव की वृहत्‌ आंत्र में पाए जाने वाले एटअमीबा हिस्टोलिटिका नामक प्रोटोजोन परजीवी से अमीबता (अमीबिएसिस ) या अमीबी अतिसार होता है। ,మానవుల పెద్ద ప్రేగులలో కనిపించే అంటామీబా హిస్టోలిటికా అనే ప్రోటోజోవాన్ పరాన్నజీవి అమీబియాసిస్ లేదా అమీబిక్ డయేరియాకు కారణమవుతుంది.
"कोष्ठबद्धता (कब्ज), उदरीय पीड़ा और ऐंठन, अत्यधिक श्लेषमल और रक्त के थकक्‍्के वाला मल इस रोग के लक्षण हैं। ","మలబద్ధకం (కడుపు మలబద్ధకం), కడుపు నొప్పి మరియు తిమ్మిరి, అధిక శ్లేష్మం మరియు రక్తం గడ్డకట్టడం ఈ వ్యాధి లక్షణాలు."
घरेलू मक्खियाँ इस रोग की शारीरिक वाहक हैं और परजीवी को संक्रमित व्यक्ति के मल से खाद्य और खाद्य पदार्थों तक ले जाकर उन्हें संदूषित कर देती हैं । ,దేశీయ ఈగలు ఈ వ్యాధి యొక్క భౌతిక వాహకాలు మరియు సోకిన వ్యక్తి యొక్క మలం నుండి పరాన్నజీవులను ఆహారం మరియు ఆహార పదార్థాలకు తీసుకువెళ్ళి వాటిని కలుషితం చేస్తాయి.
मल पदार्थ द्वारा संदूषित पेय जल और खाद्य पदार्थ संक्रमण के प्रमुख स्रोत हें।,తాగునీరు మరియు మురుగునీటి ద్వారా కలుషితమైన ఆహారాలు సంక్రమణకు ప్రధాన వనరులు.
"सामान्य गोलकृमि, ऐस्कारिस और फाइलेरिया कृमि, वुचेरेरिया कुछ ऐसे कृमि हैं जो मनुष्य के लिए रोगजनक हें। ","సాధారణ రౌండ్‌వార్మ్‌లు, అస్కారిస్ మరియు ఫిలేరియా పురుగులు, వుచెరెరియా మానవులకు వ్యాధికారక పురుగులు."
आंत्र परजीवी ऐस्कारिस से ऐस्केरिसता ( ऐस्केरिएसिस ) नामक रोग होता है। ,పేగు పరాన్నజీవి అస్కారిస్ నుండి అస్కారియాసిస్ అనే వ్యాధి.
"आंतरिक रक्तस्राव , पेशीय पीड़ा, ज्वर, अरक्तता और आंत्र का अवरोध इस रोग के लक्षण हैं। ","అంతర్గత రక్తస్రావం, కండరాల నొప్పి, జ్వరం, రక్తహీనత మరియు పేగు అవరోధం ఈ వ్యాధి లక్షణాలు."
"इस परजीवी के अंडे संक्रमित व्यक्ति के मल के साथ बाहर निकल आते हैं और मिट्टी, जल, पौधों आदि को संदूषित कर देते हैं। ","ఈ పరాన్నజీవి యొక్క గుడ్లు సంక్రమించిన వ్యక్తి యొక్క మలంతో బయటకు వచ్చి నేల, నీరు, మొక్కలు మొదలైన వాటిని కలుషితం చేస్తాయి."
"स्वस्थ व्यक्ति में यह संक्रमण संदूषित पानी, शाक-सब्जियों, फलों आदि के सेवन से हो जाता है।","ఆరోగ్యకరమైన వ్యక్తిలో, కలుషితమైన నీరు, కూరగాయలు, పండ్లు మొదలైనవి తీసుకోవడం వల్ల ఈ వ్యాధి వస్తుంది."
"वुचेरेरिया (बु. बेंक्रोफ्टाई और वु.मेलाई) ऐसे फाइलेरिआई कृमि हैं जिनके कारण अंगों में, प्रायः अर्थ; पाद की लसीका वाहिकाओं (लिम्फैटिक वेसेल्स) में, धीरे-धीरे बढ़ने वाला दीर्घकालिक शोथ हो जाता है। ","వుషెరేరియా (బు. బాన్‌క్రాఫ్టై మరియు వు. మేలై) ఫైలేరియల్ క్రిములు, వీటి కారణముగా అవయవములలో,బహుశా అర్ధము; పాదము యొక్క శోషరస నాళాలలో, నెమ్మది నెమ్మదిగా పెరుగుతున్న దీర్ఘకాలిక వాపుగా మారుతుంది."
ये कृमि इन अंगों में कई वर्षों तक रहते हें। ,ఈ పురుగులు ఈ అవయవాలలో చాలా సంవత్సరాలు నివసిస్తాయి.
यह रोग हस्तिपाद (हाथी पाँव) या शलीपद (एलीफैंशीएसिस ) अथवा फाइलेरिया (फाइलेरिएसिस ) कहलाता है । ,ఈ వ్యాధిని హస్తి పాద (ఎలిఫెంట్ ఫీట్) లేదా షాలిపాద్ (ఎలిఫెంటియాసిస్) లేదా ఫిలేరియాసిస్ (ఫిలేరియాసిస్) అంటారు.
जननिक अंग भी अक्सर इस रोग से प्रभावित हो जाते हैं और इसकी वजह से बड़ी भारी विरूपताएँ आ जाती हैं।,"జననేంద్రియ అవయవాలు కూడా తరచుగా ఈ వ్యాధితో ప్రభావితమవుతాయి మరియు ఈ కారణంగా, చాలా తీవ్రమైన వైకల్యాలు సంభవిస్తాయి."
"मादा मच्छर जब किसी स्वस्थ व्यक्ति को काटती है, तो रोगजनक उस व्यक्ति के शरीर में संचारित हो जाते हें।","ఆడ దోమ ఆరోగ్యకరమైన వ్యక్తిని కుట్టినప్పుడు, ఆ వ్యక్తి శరీరానికి వ్యాధికారక వ్యాప్తి చెందుతుంది."
"माइक्रोस्पोरम, ट्राइकोफाइटॉन और एपिडमॉफाइटॉन आदि वंश (जेनरा) के अनेक कवक, दाद (रिंवर्म) के लिए उत्तरदायी हैं। ","మైక్రోస్పోరం, ట్రైకోఫైటన్ మరియు ఎపిడెమోఫైటన్ వంటి అనేక వంశాలు (జాతులు) షింగిల్స్ (రి‌వార్మ్) కు కారణమవుతాయి."
यह संक्रामक रोग मनुष्यों में बहुत ही सामान्य है। ,ఈ అంటు వ్యాధి మానవులలో చాలా సాధారణం.
"शरीर के विभिन्‍न भागों जैसे-त्वचा, नाखून और शिरोवल्क (स्कैल्प) पर सूखी, शल्की विक्षतियाँ (स्केली लीजन) इस रोग के प्रमुख लक्षण हैं। ","చర్మం, గోర్లు, తల పై మాడు భాగము/స్కాల్ప్ వంటి శరీరంలోని వివిధ భాగాలపై పొడి, పొలుసుల వలన గాయాలు ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రధాన లక్షణాలు."
इन विक्षतियों में तेज खुजली होती है। ,ఈ వైపరీత్యము తీవ్రమైన దురదకు కారణమవుతుంది.
"ऊष्मा और नमी इन कवकों को त्वचा के वलनों (फोल्ड), जैसेकि ग्रोइन अथवा पादंगुलियों के बीच पनपने में मदद करती हैं। ",వేడి మరియు తేమ వలన ఈ శిలీంధ్రాలు గజ్జ లేదా కాలి వంటి చర్మం యొక్క మడతల మధ్య పెరగడానికి సహాయపడతాయి.
"दाद आमतौर पर मिट्टी से या संक्रमित व्यक्तियों के तौलिए, कपड़े या कंघे तक का प्रयोग करने से हो जाता है।","రింగ్వార్మ్/ తామర సాధారణంగా మట్టి నుండి లేదా సంక్రమించిన వ్యక్తి ఉపయోగించిన తువ్వాళ్లు, బట్టలు లేదా దువ్వెనలను ఆరోగ్యకరమైన వ్యక్తి ఉపయోగిస్తే ఈ వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది."
"अनेक संक्रामक रोगों के निरोध और नियंत्रण के लिए व्यक्तिगत तथा जन स्वच्छता बनाए, रखना बहुत महत्त्वपूर्ण है। ",అనేక సాంక్రమిక వ్యాధుల నివారణ మరియు నియంత్రణకు వ్యక్తిగత మరియు ప్రజా పరిశుభ్రత పాటించడం చాలా ముఖ్యం.
"व्यक्तिगत स्वच्छता सें शरीर को साफ रखना, पीने के लिए साफ पानी, खाना, शाक-सब्जियों, फल आदि का सेवन शामिल है। ","వ్యక్తిగత పరిశుభ్రతలో శరీరాన్ని శుభ్రంగా ఉంచడం, తాగడానికి శుభ్రమైన నీరు, తాజా కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, పండ్లు తినడము మొదలైనవి ఉంటాయి."
"जन स्वास्थ्य में अपशिष्ट पदार्थ और मल-मूत्र उत्सर्ग (एक्सक्रीटा) का समुचित निपटान; जलाशयों, कुंडों (पूल) और मलकुंडों (सेसपूल्स) और तालाबों की समय-समय पर सफाई - और विसंक्रमण तथा जन खान-पान प्रबंध में स्वच्छता के मानक का पालन करना है। ","ప్రజారోగ్యంలో వ్యర్థ పదార్థాలు మరియు మలమూత్రాలను సరైన రీతిలో పారవేయడం; జలాశయాలు, కొలనులు మరియు చెరువులను ఎప్పటికప్పుడు శుభ్రపరచడం మరియు క్రిమిసంహారక మరియు ఆహార మరియు త్రాగునీరు ప్రమాణములను పాటించాలి."
"ये उपाय विशेषरूप से वहाँ अनिवार्य हैं जहाँ संक्रामक रोग खाद्य पदार्थ और पानी के द्वारा संचारित होते हैं जेसेकि टाइफॉइड, अमीबता, ऐस्केरिसता।","టైఫాయిడ్, అమీబియాసిస్, అస్కారియాసిస్ వంటి ఆహారం మరియు నీటి ద్వారా అంటు వ్యాధులు సంక్రమించే చోట ఈ చర్యలు ముఖ్యంగా తప్పనిసరి."
न्यूमोनिया और सामान्य जुकाम जैसे वायुवाहित (एयर-बॉर्न) रोगों के मामले में ऊपर बताए गए उपायों के अलावा संक्रमित व्यक्तियों के या उनके सामान के निकट संपर्क में आने से बचना चाहिए। ,"న్యుమోనియా మరియు గాలి ద్వారా వచ్చే వ్యాధుల వంటి సాధారణ జలుబు విషయంలో, పైన పేర్కొన్న చర్యలతో పాటు, సోకిన వ్యక్తులతో లేదా వారి వస్తువులతో సంపర్కమును నివారించాలి."
कीट रोगवाहकों के द्वारा संचारित होने वाले मलेरिया और फाइलेरिया जैसे रोगों के लिए सबसे महत्त्वपूर्ण उपाय रोगवाहकों और उनके प्रजनन (ब्रीडिंग) की जगहों का नियंत्रण या उन्हें खत्म कर देना है। ,పురుగుల వాహకాల ద్వారా సంక్రమించే మలేరియా మరియు ఫైలేరియాసిస్ వంటి వ్యాధులకు ముఖ్యమైన నివారణ వ్యాధికారక మరియు వాటి సంతానోత్పత్తి ప్రదేశాల నియంత్రణ లేదా తొలగించడం.
"यह लक्ष्य आवासीय क्षेत्रों में और उसके आस पास पानी को जमा नहीं होने देने, घरेलू शीतलयंत्रों (कूलर) की नियमित सफाई, मच्छरदानी का प्रयोग मच्छर के डिंबकों (लार्वा) को खाने वाली गंबुज़िया जेसी मछलियाँ डालने, खाइयों, जलनिकास क्षेत्रों और अनूपों (दलदलों) (स्वंप्स) आदि में कीटनाशकों के छिड़काव से जा सकता है। ","నివాస ప్రాంతాలలో మరియు చుట్టుపక్కల మురుగు నీరు పేరుకుపోవడం, గృహ శీతలీకరణ యంత్రములను (కూలర్లు) క్రమం తప్పకుండా శుభ్రపరచడం, దోమల గుడ్లు (లార్వా), కందకాలు, పారుదల ప్రాంతాలు మరియు బురద (చిత్తడి నేలలు) పై గాంబుజియా లాంటి చేపలను (దోమలను తినడానికి) వేయడం, నీటి నిల్వ ప్రదేశములు(సంపుల) వద్ద పురుగుమందులతో పిచికారీ చేయడం మొదలైనవి."
"इसके अलावा दरवाजों और खिड़कियों में जाली लगानी चाहिए, ताकि मच्छर अंदर न घुस सकें।","ఇంతేకాకుండా, తలుపులు మరియు కిటికీలకు మెష్ లను అమర్చుకోవాలి, తద్వారా ఇంటిలోకి దోమలు ప్రవేశించవు."
भारतवर्ष के बहुत से भागों में हाल ही में रोगवाहक-वाहित (एडीज मच्छर) डेंगू और चिकनगुनिया जैसे रोगों का व्यापक रूप से फेलने के संदर्भ में ऐसे उपाय और भी महत्त्वपूर्ण हो गए हैं। ,"ఇటీవల, భారతదేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో, ఈడెస్ దోమ, డెంగ్యూ మరియు చికున్‌గున్యా వంటి వ్యాధులు విస్తృతంగా వ్యాపించిన నేపథ్యంలో ఇటువంటి చర్యలు మరింత ముఖ్యమైనవి."
163 जीव विज्ञान में हुई प्रगति से हमें अनेक संक्रामक रोगों से निबटने के लिए कारगर हथियार मिल गए हैं। ,"163 జీవశాస్త్రంలో పురోగతితో, అనేక అంటు వ్యాధులను ఎదుర్కోవటానికి సమర్థవంతమైన ఆయుధాలను పొందగలిగాము."
टीका (वैक्सीन) के उपयोग और प्रतिरक्षीकरण कार्यक्रमों से चेचक जैसे जानलेवा रोग का पूरी तरह से उन्मूलन कर दिया गया है। ,టీకా వాడకం మరియు రోగనిరోధకత కార్యక్రమాలు మశూచి వంటి ప్రాణాంతక వ్యాధులను పూర్తిగా నిర్మూలించాయి.
तक नियंत्रित कर लिया गया है। ,వరకు నియంత్రించబడింది
"जैवप्रौद्योगिकी (बायोटेक्नोलॉजी), जिसके बारे में आप बारहवें अध्याय में और ज्यादा पढ़ेंगे, नए-नए और अधिक सुरक्षित वैक्‍्सीन बनाने के कगार पर है।","జీవ సాంకేతికత, మీరు పన్నెండవ అధ్యాయంలో మరింత చదువుతారు, కొత్త మరియు మరింత సురక్షితమైన టీకాలను రూపొందించే క్రమములో నిమగ్నమై ఉంది."
प्रतिजेविको (एँटीबायोटिक) एवं अन्य दूसरी औषधियों की खोज ने भी संक्रामक रोगों के प्रभावी ढंग से उपचार करने में हमें सक्षम बनाया है।,రోగనిరోధకములు మరియు ఇతర ఔషధముల ఆవిష్కరణ అంటు వ్యాధులకు సమర్థవంతంగా చికిత్స చేయడానికి కూడా మనకు సహాయపడింది.
हमें हर रोज बड़ी संख्या में संक्रामक कारकों का सामना करना पड़ता है। ,మనం రోజూ పెద్ద సంఖ్యలో అంటు వ్యాధి కారకాలను ఎదుర్కోవలసి ఉంటుంది.
"परंतु, इनमें से कुछ ही रोग के शिकार बनाते हैं- क्यों? इसका कारण यह है कि हमारा शरीर अधिकांश बाह्य कारकों से अपनी रक्षा कर लेता है। ","కానీ, వారందరిలో కొద్దిమంది మాత్రమే వ్యాధి బారిన పడుతున్నారు- ఎందుకు? దీనికి కారణం మన శరీరం చాలా బాహ్య కారకాల నుండి తనను తాను రక్షించుకుంటుంది."
"परपोषी की रोगकारक जीवों से लड़ने की क्षमता जो उसे प्रतिरक्षी-तंत्र के कारण मिली है, प्रतिरक्षा (इम्युनिटी) कहलाती है। ",రోగనిరోధక వ్యవస్థ కారణంగా వ్యాధికారక జీవులపై పోరాడటానికి ఆతిధేయి సంపాదించిన సామర్థ్యాన్ని రోగనిరోధక శక్తి అంటారు.
प्रतिरक्षा दो प्रकार की होती है- (क) सहज प्रतिरक्षा (ख) उपार्जित प्रतिरक्षा।,రోగనిరోధక శక్తి రెండు రకాలు - (ఎ) సహజమైన రోగనిరోధక శక్తి (బి) సంపాదించుకున్న రోగనిరోధక శక్తి.
सहज प्रतिरक्षा (इनेट इम्युनिटी) एक प्रकार की अविशिष्ट रक्षा हैं जो जन्म के समय मौजूद होती है। ,సహజమైన రోగనిరోధక శక్తి అనేది పుట్టుకతోనే ఉన్న ఒక రకమైన విశిష్ట రక్షణ.
यह प्रतिरक्षा हमारे शरीर में बाह्य कारकों के प्रवेश के सामने विभिन्‍न प्रकार के रोध खड़ा करने से हासिल होती है। ,మన శరీరంలో బాహ్య కారకాల ప్రవేశానికి వ్యతిరేకంగా వివిధ రకాల ప్రతిరోధకములను ఉత్పత్తిచేయడము ద్వారా ఈ రోగనిరోధక శక్తి సాధించబడుతుంది.
सहज प्रतिरक्षा में चार प्रकार के रोध होते हैं। ये रोध हैं-,సహజమైన రోగనిరోధక శక్తిలో నాలుగు రకాల ప్రతిఘటనలు ఉన్నాయి. ఇవి నిరోధకములు
शारीरिक रोध ( फीजिकल बैरियर ) - हमारे शरीर पर त्वचा मुख्य रोध है जो सूक्ष्मजीवों के प्रवेश को रोकता है। ,"శారీరక అవరోధం - మన శరీరంలో చర్మం ప్రధాన రోగ నిరోధకము, ఇది సూక్ష్మజీవుల ప్రవేశాన్ని నిరోధిస్తుంది."
"श्वसन, जठररांत्र (गैस्ट्रोइंटेटइनल) और जननमूत्र पथ को आस्तरित- करने वाली एपिथीलियम का श्लेष्मा आलेप (म्यूकस कोटिंग) भी शरीर में घुसने वाले रोगाणुओं को रोकने में सहायता करता है।","శ్వాసకోశ, జీర్ణశయాంతర మరియు జన్యుసంబంధమైన మార్గాలను కప్పి ఉంచే ఎపిథీలియం యొక్క శ్లేష్మ పూత (శ్లేష్మ పూత) కూడా రోగకారకములను శరీరంలోకి రాకుండా సహాయపడుతుంది."
"कायिकीय रोध ( फीजियोलॉजिकल बैरियर ) - आमाशय में अम्ल, मुँह में लार, आँखों के आँसू, ये सभी रोगाणीय वृद्धि को रोकते हें।","శరీరధర్మ నిరోధకము - కడుపులో ఆమ్లం, నోటిలో లాలాజలం, కళ్ళ లో కన్నీళ్లు, ఇవన్నీ రోగలక్షణ పెరుగుదలను నిరోధిస్తాయి."
"कोशिकीय रोध (सेल्युलर बैरियर) - हमारे शरीर के रक्त में बहुरूप केंद्रक श्वेताणु उदासीनरंजी जैसे कुछ प्रकार के श्वेताणु और एककेंद्रकाणु (मोनोसाइट्स) तथा प्राकृतिक, मारक लिंफोसाइट्स के प्रकार एवं ऊतकों में बृहत्‌ भक्षकाणु (मैक्रोफेजेज) रोगाणुओं का भक्षण करते और नष्ट करते हैं।","కణనిరోధకము - మన శరీర రక్తంలో కొన్ని రకాల ల్యూకోసైట్లు మరియు మోనోసైట్లు, ల్యూకోరోయా, మోనోసైట్లు మరియు కణజాలాలలో సహజ, యాంటీ-లింఫోసైట్లు మరియు మాక్రోఫేజెస్ వంటివి సూక్ష్మక్రిములను తిని నాశనం చేస్తాయి"
साइटोकाइन रोथध - विषाणु संक्रमित कोशिकाएँ इंटरफेरॉन नामक प्रोटीनों का ख्रवण करती हैं जो असंक्रमित कोशिकाओं को और आगे विषाणु-संक्रमण से बचाती हें।,"సైటోకిన్ రోత్ధ్ - వైరస్-సోకిన కణాలు ఇంటర్ఫెరాన్స్ అని పిలువబడే ప్రోటీన్లను స్రవిస్తాయి, ఇవి సోకిన కణాలను మరింత వైరల్ సంక్రమణ నుండి రక్షిస్తాయి."
दूसरी ओर उपार्जित प्रतिरक्षा रोगजनक-विशिष्ट है।,"పొందిన రోగనిరోధక శక్తి, మరోవైపు, వ్యాధికారక-నిర్దిష్టమైనది."
इसका अभिलक्षण स्मृति है। ,దాని లక్షణం జ్ఞాపకశక్తి.
बाद में उसी रोगजनक से सामना होने पर बहुत ही उच्च तीव्रता की जज बंधक स्थल प्रतिजन बंधक स्थल द्वितीयक या पूर्ववृत्तीय (एनामिस्टिक) जअ अनुक्रिया होती है। ,"తరువాత అదే వ్యాధి కారకము ఎదురుపడినప్పుడు, చాలా ఎక్కువ తీవ్రత కలిగిన వ్యాధినిరోధక బంధక స్థలము ద్వితీయ లేదా పూర్వవృత్తీయ( అనామిస్టిక్) అనామోర్ఫిక్ గా ప్రతిస్పందనగా ఉంటుంది."
इसका कारण यह तथ्य है कि हमारे शरीर को प्रथम मुठभेड़ की स्मृति है।,దీనికి నిజమైన కారణము మన శరీరం మొదటి సంహారాన్ని గుర్తుంచుకోవడం.
"प्राथमिक और द्वितीयक प्रतिरक्षा अनुक्रियाएँ हमारे शरीर के रक्त में मौजूद दो विशेष प्रकार के लसीकाणुओं द्वारा होती हैं। ये हैं, बी-लसीकाणु और टी-लसीकाणु। ",మన శరీరంలో రక్తంలో ఉండే రెండు ప్రత్యేక రకాల లింఫోసైట్ల కారణంగా ప్రాధమిక మరియు ద్వితీయ రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనలు జరుగుతాయి.అవి బి-లింఫోసైట్స్ మరియు సి-లింఫోసైట్స్.
रोगजनकों की अनुक्रिया में बी-लसीकाणु हमारे रक्त में प्रोटीनों की सेना उत्पन्न करते हैं ताकि वे रोगजनकों से लड़ सकें। ,"వ్యాధికారకాలకు ప్రతిస్పందనంగా మన శరీరంలో బి-లింఫోసైట్లు ఉత్పత్తి చేసే ప్రోటీన్ సేన, రోగకారకాలతో పోరాడుతుంది."
ये प्रोटीने प्रतिरक्षी (एंटीबायोटिक्स) ; कहलाती हैं। ,వీటిని ప్రోటీన్ ప్రతిరోధకాలు అంటారు (యాంటీబయాటిక్స్).
"टी-कोशिकाएँ खुद तो चित्र प्रतिरक्षी अणु की संरचना प्रतिरक्षियों का स्रवण नहीं करतीं, लेकिन प्रोटीन उत्पन्न करने में बी-कोशिकाओं की सहायता करती हें। ","టి-కణాలు స్వయంగా ఇమేజ్ యాంటీబాడీ మూలకాల నిర్మాణానికి యాంటిబాడీలను స్రవించవు, కానీ ప్రోటీన్లను ఉత్పత్తి చేయడంలో బి-కణాలకు సహాయపడతాయి."
"प्रत्येक प्रतिरक्षी अणु में चार पेप्टाइड श्रृंखलाएँ होती हैं, दो छोटी जो लघु श्रृंखलाएँ कहलाती हैं और दो बड़ी जो दीर्घ श्रृंखलाएँ कहलाती हैं। ","ప్రతి యాంటీబాడీ మాలిక్యూల్ నాలుగు పెప్టైడ్ శృంఖలాలను కలిగి ఉంటుంది, రెండు చిన్నవి వీటిని లఘు శృంఖలాలు అంటారు మరియు రెండు పెద్దవి, వీటిని పొడవు శృంఖలాలు అంటారు."
"इसलिए प्रतिरक्षी को पं), के रूप में दर्शाया जाता है।","కాబట్టి యాంటీడోట్ పం), రూపంలో సూచిస్తారు."
एक प्रतिरक्षी का कार्टून ऊपर दिया गया है। ,ఒక యాంటీడోట్ యొక్క కార్టూన్ పైన ఇవ్వబడినది.
"ये प्रतिरक्षी रक्त में पाई जाती हैं, इसलिए इन्हें तरल प्रतिरक्षा अनुक्रिया (द्युमोरल इम्युन रेसपांस) कहा जाता है। ","ఈ యాంటీడోట్ రక్తంలో ఉంటుంది, అందువలన వీటిని ద్రవ రోగనిరోధన స్పందనలు అని అంటారు."
यह दो प्रकार की प्रतिरक्षी माध्यित उपार्जित प्रतिरक्षा अनुक्रियाओं में से एक है। ,ఇది రోగనిరోధక-మాధ్యమ రోగనిరోధన స్పందనలు రెండు రకాలలో ఒకటి.
दूसरे प्रकार की अनुक्रिया कोशिका-माध्यित प्रतिरक्षा अनुक्रिया या कोशिका-माध्यित प्रतिरक्षा (सी एम: आई-सेल मेडिएटेड इम्युनिटी) कहलाती है।,రెండవ రకం ప్రతిస్పందను కణ-మాధ్యమ రోగనిరోధక స్పందన లేదా కణ-మాధ్యమ రోగనిరోధకత (సి‌ఎంఎల్ ఐ-కణ మాధ్యమ రోగనిరోధకత) అంటారు.
टी-लसीकाणु सी एम आई का माध्यम बनते हैं। ,సి‌ఎం‌ఐ యొక్క మాధ్యమాన్ని టి-లింఫోసైట్లు తయారుచేస్తాయి.
"जब हृदय, नेत्र, यकृत जैसे अंग संतोषजनक रूप से काम करना बंद कर देते हैं तो एकमात्र उपचार प्रतिरोपण होता है जिससे रोगी सामान्य जीवन जी सेके। ","గుండె, కళ్ళు, కాలేయం వంటి అవయవాలు సంతృప్తిగా పని చేయడం ఆపినప్పుడు, రోగి సాధారణ జీవితం గడపటానికి ఉన్న ఒకే ఒక చికిత్స."
किसी उपयुक्त दाता की तब तलाश शुरू होती है।,తగిన దాత కొరకు వెతకటం అప్పుడు ప్రారంభమవుతుంది.
"ऐसा क्‍यों है कि प्रतिरोपण के लिए. हर किसी दाता के अंग नहीं लिए जा सकते? वह क्या है जिसकी जाँच डॉक्टर करते हैं? किसी भी स्रोत - पशु, अन्य प्राइमेट, या किसी भी मानव का निरोप (ग्राफ्ट) नहीं लगाया जा सकता; क्योंकि वे देर-सबेर नकार दिए जाएँगे। ","ఇది ఎందుకంటే మార్పిడి కొరకు ఎవరో ఒక దాత యొక్క అవయవాలను తీసుకోరు. అప్పుడు వైద్యులు ఏం పరీక్ష చేస్తారు?ఏదైనా మూలము - జంతువులు, ఇతర వానరాలు, లేదా ఎవరైనా మనిషి యొక్క గ్రాఫ్ట్ ను స్వీకరించలేరు; ఎందుకంటే అవి తక్షణమే తిరస్కరించబడతాయి."
कोई भी निरोप/प्रतिरोप लेने से पहले ऊतक मिलान और रक्त मिलान अत्यावश्यक है और इसके बाद भी रोगी को अपने शेष जीवन भर प्रतिरक्षा-निरोधक (इम्युनोसप्रेसेंट) लेने पड़ते हैं। ,ఏదైనా చికిత్స/యాంటీడోట్ తీసుకునే ముందు కణజాలాలు మరియు రక్తము సరిపోలటం ముఖ్యము మరియు దీని తరువాత కూడా రోగి తన జీవితకాలం అంతా ఇమ్మునోసప్రసెంట్స్ తీసుకోవలసి ఉంటుంది.
शरीर स्वयं” और पर में भेद करने में सक्षम है और कोशिका-माध्यित प्रतिरक्षा अनुक्रिया निरोप को अस्वीकृत करने के लिए उत्तरदायी है।,శరీరంలో జరిగే మార్పుల మధ్య తేడాను గుర్తించగలదు మరియు సెల్-మెడియేటెడ్ రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన విరమణను తిరస్కరించడానికి బాధ్యత వహిస్తుంది.
जब परपोषी प्रतिजनों (एंटीजेंस) का सामना करता है तो उसके शरीर में प्रतिरक्षी पैदा होते हैं। ,ఎప్పుడైతే హోస్ట్ యాంటిజెన్స్ ను అడ్డుకుంటుందో అప్పుడు శరీరంలో యాంటిజెన్స్ ఉత్పత్తి అవుతాయి.
"प्रतिजन, जीवित या मृत रोगाणु या अन्य प्रोटीनों के रूप में हो सकते हैं। ",యాంటిజెన్స్ జీవించి ఉన్న లేదా మరణించిన క్రిములు లేదా ప్రోటీన్ల రూపంలో ఉండవచ్చు.
इस प्रकार की प्रतिरक्षा सक्रिय प्रतिरक्षा (ऐक्टिव इम्युनिटी) कहलाती है। ,ఈ రకమైన రోగనిరోధక శక్తిని క్రియాశీల రోగనిరోధక శక్తి అంటారు.
सक्रिय प्रतिरक्षा धीमी होती है और अपनी पूरी प्रभावशाली अनुक्रिया प्रदर्शित करने में समय लेती है।,క్రియాశీల రోగనిరోధకత నెమ్మదిగా ఉంటుంది మరియు తన పూర్తి ప్రభావం చూపించడానికి దానికి సమయం తీసుకుంటుంది.
प्रतिरक्षीकरण (इम्यूनाइजेशन) के दौरान जानबूझकर रोगाणुओं का टीका देना अथवा प्राकृतिक संक्रमण के दौरान संक्रामक जीवों का शरीर में पहुँचना सक्रिय प्रतिरक्षा को प्रेरित करता है। ,ఇమ్మ్యునైజేషన్ సమయంలో కావాలని క్రిములని టీకా రూపంలో ఎక్కించడం లేదా ప్రకృతి సహజ సంక్రమణ సమయంలో సంక్రమించిన క్రిములు శరీరంలోకి చేరడం వలన క్రియాశీల రోగనిరోధకత ప్రేరేపించబడుతుంది
जब शरीर की रक्षा के लिए बने बनाए प्रतिरक्षी सीधे ही शरीर को दिए जाते हैं तो यह निष्क्रिय प्रतिरक्षा (पैसिव इम्युनिटी) कहलाती है। ,శరీరానికి రక్షణ కల్పించడానికి తయరుచేసిన యాంటీబాడీలను నేరుగా శరీరంలోకి ఎక్కించడాన్నినిష్క్రియ రోగనిరోధకత (పాసివ్ ఇమ్మ్యూనిటీ) అంటారు.
क्या आप जानते हैं कि हाल ही में जन्मे शिशु के लिए माँ का दूध क्‍यों बहुत ही आवश्यक माना जाता है? ,ఇటీవల పుట్టిన శిశువుకు తల్లి పాలు అత్యావశ్యకమని ఎందుకు పరిగణిస్తారో మీకు తెలుసా?
दुग्धस्रवण (लैक्टेशन) के प्रारंभिक दिनों के दौरान माँ द्वारा स्रावित पीले से तरल पीयूष (कोलोस्ट्रम) में प्रतिरक्षियों की प्रचूरता होती है जो शिशु की रक्षा करता है।,స్తన్యోత్పాదన (లాక్టేషన్) ప్రారంభ రోజులలో తల్లి నుండి వచ్చే పసుపు రంగు ముర్రు పాలు (కొలోస్ట్రమ్) లో శిశువును రక్షించే రోగనిరోధక శక్తి పుష్కలంగా ఉంటుంది.
सगर्भता (प्रीग्नेंसी) के दौरान भ्रूण को भी अपरा (प्लैसेंटा) द्वारा माँ से कुछ प्रतिरक्षी मिलते हैं। ,"గర్భధారణ సమయంలో, పిండము అపరాయువు ద్వారా తల్లి నుండి కొద్దిగా రోగనిరోధక శక్తిని పొందుతుంది. "
ये निष्क्रिय प्रतिरक्षा के कुछ उदाहरण हें।,ఇవి నిష్క్రియ రోగనిరోధకత యొక్క కొన్ని ఉదాహరణలు.
प्रतिस्‍क्षीकरण या टीकाकरण का सिद्धांत प्रतिरक्षा तंत्र की स्मृति के गुण पर आधारित है।,రోగనిరోధకత లేదా టీకా సూత్రం రోగనిరోధక వ్యవస్థ యొక్క జ్ఞాపకశక్తి నాణ్యతపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
टीकाकरण में रोगजनक या निष्क्रियित दुर्बलीकृत रोगजनक (टीका) की प्रतिजनी प्रोटीनों को निर्मित शरीर में प्रवेश कराई जाती है। ,"టీకాలో, వ్యాధికారక లేదా క్రియారహిత బలహీనమైన వ్యాధికారక (టీకాలు) యొక్క యాంటిజెనిక్ ప్రోటీన్లు తయారు చేయబడిన శరీరంలోకి ప్రవేశపెడతారు."
इन प्रतिजनों के विरूद्ध शरीर में उत्पन्न प्रतिरक्षियाँ वास्तविक संक्रमण के दौरान रोगजनी कारकों को निष्प्रभावी बना देती हैं। ,ఈ యాంటీబాడీలకు వ్యతిరేకంగా శరీరంలో ఉత్పన్నమయ్యే యాంటిజెన్లు అసలైన సంక్రమణ సమయంలో వ్యాధికారకాలను తటస్థీకరిస్తాయి.
टीका स्मृति-बी और टी-कोशिकाएँ भी बनाते हैं जो परिवर्ती प्रभावन (सब्सीक्वेंट एक्सपोजर) होने पर रोगजनक को जल्‍दी से पहचान लेती हैं और प्रतिरक्षियों के भारी उत्पादन से हमलावर को हरा देती हैं। ,టీకాలు మెమరీ-బి మరియు టి-కణాలను కూడా తయారుచేస్తాయి ఇవి తదుపరి ప్రభావితం (సబ్సీక్వెంట్ ఎక్స్పోజర్) అయినప్పుడు వ్యాధికారకాలను త్వరగా గుర్తుపడతాయి మరియు యాంటీబాడీలను భారీగా ఉత్పత్తి చేసి దాడి చేసిన వాటిని ఓడిస్తాయి.
"अगर व्यक्ति किन्हीं ऐसे घातक रोगाणुओं से संक्रमित होता है जिसके लिए फौरन प्रतिरक्षियों की आवश्यकता है, ","ఒకవేళ ఒక వ్యక్తి అటువంటి ఏదైనా ప్రమాదకర బాక్టీరియా సంక్రమణకు గురవుతే, వీటికి తక్షణమే రోగనిరోధకత అవసరం అయితే,"
"जैसा कि टिटेनस में, तो प्रभावकारी निष्पादित प्रतिरक्षियों या प्रतिआविष (एंटीटॉक्सिन- एक ऐसी निर्मित जिसमें आविष के लिए प्रतिरक्षियाँ होती हैं) को टीके के रूप में सीधे ही दिए जाने की जरूरत है। ","టెటనస్ వంటి వాటిలో లాగా, అప్పుడు సమర్ధవంతమైన యాంటిబాడీలను లేదా యాంటీవైరల్ లను ( యాంటీటాక్సిన్ - టాక్సిన్ కి వ్యతిరేకంగా యాంటీబాడీలను కలిగి ఉండేలా చేసినది) టీకా రూపంలో నేరుగా ఎక్కించవలసిన అవసరం ఉంటుంది."
साँप के-काटे जाने के मामलों में भी रोगी को जो सुई लगाई जाती है उसमें सर्प जीविष (वेनम) -के विरूद्ध निष्पादित प्रतिरक्षी होते हैं। ,పాము కరిచినప్పుడు కూడా రోగికి ఇవ్వబడే ఇంజెక్షన్ లో పాము విషము (వెనమ్) యొక్క వ్యతిరేక పాము విషం ఉంటుంది.
इस प्रकार का प्रतिरक्षीकरण निष्क्रिय प्रतिरक्षीकरण कहलाता है।,ఈ రకమైన రోగనిరోధక శక్తిని నిష్క్రియాత్మక రోగనిరోధకత అంటారు.
पुनर्योगज डीएनए (रिकम्बिनेंट डीएनए) प्रौद्योगिकी से जीवाणु या खमीर (यीस्ट) में रोगजनक की प्रतिजनी पॉलिपेप्टाइड का उत्पादन होने लगा है। ,పునఃసంయోజక డి‌ఎన్‌ఏ (రికంబినెంట్ డి‌ఎన్‌ఏ) బాక్టీరియా లేదా ఈస్ట్ లలో వ్యాధికారకం యొక్క యాంటిజెన్ పాలిపెప్టైడ్ యొక్క ఉత్పత్తి జరుగుతున్నది.
"इस विधि से टीकों का बड़े पैमाने पर उत्पादन होने लगा है और इसलिए प्रतिरक्षीकरण हेतु उन टीकों की उपलब्धता खूब बढ़ी है, जैसे-खमीर से बनने वाला यकृतशोथ बी टीका।","ఈ రకంగా టీకాలను పెద్ద ఎత్తున ఉత్పత్తి చేయడం ప్రారంభించారు మరియు దీనివలన ఇమ్యునైజేషన్ కొరకు ఆ టీకాలు అందుబాటులో ఉండటం కూడా పెరిగింది, ఉదాహరణకు ఈస్ట్ నుండి తయారుచేయబడే హెపటైటిస్ బి టీకా."
उस जगह से लौट आते हैं तो आपके ये लक्षण गायब हो जाते हैं? ,ఆ ప్రదేశం నుండి తిరిగి వస్తే మీలో ఆ లక్షణాలు మాయమవుతాయా?
हममें से कुछ लोग पर्यावरण में मौजूद कुछ कणों के प्रति संवेदनशील होते हैं। ,మనలో కొంతమంది వాతావరణంలో ఉండే కొన్ని కణాల పట్ల సున్నితంగా ఉంటాము.
"उपर्युक्त अभिक्रिया पराग, चिचड़ी (माइट) आदि के प्रति ऐलर्जी के कारण हो सकती है। ","పై ప్రతిచర్య పుప్పొడి, పురుగులు (మైట్స్) వంటి కొన్నిటి పట్ల ఎలర్జీ కారణంగా కలుగవచ్చు."
जो भिन्‍न-भिन्‍न जगहों पर भिन्‍न-भिन्‍न हो सकते हें।,ఇది వేరు వేరు ప్రదేశాలలో వేరు వేరుగా ఉండవచ్చు.
पर्यावरण में मौजूद कुछ प्रतिजनों के प्रति प्रतिरक्षा तंत्र की अतिरंजित अनुक्रिया ऐलर्जी कहलाती है। ,వాతావరణంలో ఉండే కొన్ని యాంటిజెన్లకి వ్యతిరేకంగా కలిగే మితిమీరిన ప్రతిస్పందన వ్యవస్థను ఎలర్జీ అంటారు.
"ऐसे पदार्थ, जिनके प्रति ऐसी प्रतिरक्षित अनुक्रिया होती है ऐलर्जन कहलाते हैं। ",అటువంటి రోగనిరోధక స్పందన కలిగి ఉన్నటువంటి పదార్ధాలను ఎలర్జీ కారకాలు అని అంటారు.
इनके प्रति बनने वाली प्रतिरक्षियाँ 182 प्रकार की होती है। ,వీటికి వ్యతిరేకంగా తయారయ్యే యాంటీబాడీలు 182 రకాలు ఉన్నాయి.
"एलर्जन के सामान्य उदाहरण हैं-धूल में चिचड़ी, पराग, प्राणी लघुशल्क (डैंडर) आदि। ","ఎలర్జీ కలిగించే వాటి సాధారణ ఉదాహరణలలో దుమ్ము, పుప్పొడి, చుండ్రు (డాండర్) వంటివి ఉంటాయి."
"ऐलर्जीय अनुक्रियाओं के लक्षणों में छींकना, पनीली आँखें, बहती नाक और साँस लेने में कठिनाई शामिल हें। ","ఎలర్జీ ప్రతిక్రియల వలన కలిగే లక్షణాలలో తుమ్మడం, కళ్ల నుండి నీరు కారడం, ముక్కు నుండి నీరు కారడం మరియు ఊపిరి పీల్చడంలో ఇబ్బందులు ఉంటాయి."
ऐलर्जी मास्ट कोशिकाओं से हिस्टैमिन और सीरोटोनिन जैसे रसायनों के निकलने के कारण होती है। ,మాస్ట్ కణాల నుండి హిస్టమిన్ మరియు సెరోటోనిన్ వంటి రసాయనాలు విడుదల అవడం వలన ఎలర్జీ వస్తుంది.
ऐलर्जी का कारण जानने के लिए रोगी को संभावित एलर्जनों की बहुत ही थोड़ी सी मात्रा टीके द्वारा दी जाती है और प्रतिक्रिया का अध्ययन किया जाता है। ,ఎలర్జీకి కారణం తెలుసుకునేందుకు రోగికి చాలా కొద్ది మొత్తంలో సంభావ్య ఎలర్జీ కారకాలను టీకా ద్వారా ఇవ్వబడుతుంది మరియు ప్రతిస్పందన గురించి అధ్యయనం జరుగుతుంది.
"प्रतिहिस्टेमिन, एड्रीनेलिन और स्टीराइडों जेसी औषधियों के प्रयोग से ऐलर्जी के लक्षण जल्दी घट जाते हैं। ","యాంటీ హిస్టమిన్, ఎడ్రినెలిన్ మరియు స్టెరాయిడ్ వంటి ఔషధాల వాడకం వలన ఎలర్జీ లక్షణాలు త్వరగా తగ్గుతాయి."
"लेकिन, आधुनिक जीवन शैली के फलस्वरूप लोगों में प्रतिरक्षा घटी है और एलर्जनों के प्रति संवेदनशीलता बढ़ी है। ","కానీ, ఆధునిక జీవన శైలి ఫలితంగా ప్రజలలో రోగనిరోధకత తగ్గింది మరియు ఎలర్జీ కారకాల పట్ల సున్నితత్వం పెరిగింది."
भारतवर्ष के महानगरों- के अधिकाधिक बच्चे पर्यावरण के प्रति संवेदनशशीलता के कारण ऐलर्जियों और दमा (अस्थमा) से पीड़ित रहते हैं। ,భారతదేశం యొక్క మహానగరాలలో ఎక్కువ సంఖ్యలో పిల్లలు వాతావరణం పట్ల సున్నితత్వం కారణంగా ఎలర్జీలు మరియు ఆయాసం (ఆస్త్మా) వంటి వాటితో బాధపడుతున్నారు.
इसका कारण बच्चों के प्रारंभिक जीवनकाल में उन्हें बहुत रक्षित पर्यावरण में रखना हो सकता है।,దీనికి కారణం పిల్లలను వారి చిన్నతనంలో అతి సురక్షితమైన వాతావరణంలో ఉంచడం కావచ్చు.
उच्चतर कशेरूकियों में विकसित स्मृति-आधारित उपार्जित प्रतिरक्षा अपनी कोशिकाओं और विजातीय जीवों (जैसे-रोगाणु) के बीच भेद कर सकने की क्षमता पर आधारित है।,ఎక్కువ సకశేరుకాలలో అభివృద్ధి చెందిన జ్ఞాపక-ఆధారిత రోగనిరోధకత కణాలు మరియు విభిన్న జీవులు (ఉదా. సూక్ష్మక్రిములు). మధ్య తేడా చూడగలిగే సామర్ధ్యం పై ఆధారపడి ఉంటుంది.
"भेद कर सकने की इस क्षमता का आधार क्‍या है, यह हमें अभी भी पता नहीं चला है।",ఈ వేరు చేయగలిగే సామర్ధ్యానికి ఆధారం ఏమిటో మనకు ఇంకా తెలియదు.
फिर भी इस बारे में दो उपसिद्धांतों को समझना होगा। ,అయినప్పటికీ దీని గురించి రెండు ఉపసూత్రాలను మనము అర్ధం చేసుకోవాలి.
"पहला, उच्चतर कशेरूकी विजातीय अणुओं और विजातीय जीवों को भी पहचान सकते हैं। ","మొదటిది, సకశేరుకాలు విజాతీయ కణాలు మరియు విజాతీయ జీవులను కూడా గుర్తించగలుగుతాయి."
प्रयोगात्मक प्रतिरक्षा विज्ञान इस संबंध में जानकारी देता है। ,ప్రయోగాత్మక ఇమ్మునాలజీ ఈ విషయంలో మనకి సమాచారం అందిస్తుంది.
"दूसरा, कभी-कभी आनुवंशिक और अज्ञात कारणों से शरीर अपनी ही कोशिकाओं पर हमला कर देता है। ","రెండవది, కొన్నిసార్లు వంశపారంపర్య మరియు తెలియని కారణాల వలన శరీరం తన కణాల పైనే దాడి చేస్తుంది."
इसके फलस्वरूप शरीर को क्षति पहुँचती है और यह स्वप्रतिरक्षा रोग कहलाता है। ,దీని ఫలితంగా శరీరానికి హాని కలుగుతుంది మరియు దీనిని ఆటోఇమ్యూన్ వ్యాధి అని అంటారు.
हमारे समाज में बहुत से लोग आमवाती संधिशोथ (रूमेटोयाड आर्थाइटिस) से प्रभावित हैं जो एक स्व-प्रतिरक्षा रोग है।,మన సమాజంలో చాలా మంది వాత దోషం (రుమటాయిడ్ ఆర్థరైటిస్) తో బాధపడుతున్నారు ఇది ఒక ఆటో ఇమ్యూన్ వ్యాధి.
"मानव प्रतिरक्षा तंत्र में लसीकाभ अंग (लिम्फ्वायड ऑर्गंस), ऊतक, कोशिकाएँ और घुलनशील अणु जैसाकि प्रतिरक्षी शामिल है। ","
మానవ రోగనిరోధక వ్యవస్థలో లింఫోయిడ్ అవయవాలు, కణజాలాలు, కణాలు మరియు ప్రతిరోధకాలు వంటి కరిగే అణువులు ఉన్నాయి."
"जैसाकि आप पढ़ चुके हें, प्रतिरक्षा तंत्र इस मायने में बेजोड़ है कि यह विजातीय प्रतिजनों को पहचानता है, इनके प्रति अनुक्रिया करता है और इन्हें याद रखता है। ","మీరు ఇప్పటికే చదివినట్లు, రోగనిరోధక వ్యవస్థ చాలా ప్రత్యేకంగా ఉంటుంది, అది విభిన్న యాంటెజెన్స్ ను గుర్తిస్తుంది, వాటికి స్పందిస్తుంది మరియు గుర్తుంచుకుంటుంది."
"प्रतिरक्षा तंत्र ऐलर्जी प्रतिक्रियाओं, स्व प्रतिरक्षा रोगों औ अंग प्रतिरोपण में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाता है।","ఎలర్జిక్ ప్రతిస్పందనలు, ఆటోఇమ్యూన్ వ్యాధులు మరియు అవయవ మార్పిడిలో రోగనిరోధక వ్యవస్థ ముఖ్యమైన పాత్రను పోషిస్తుంది."
लसीकाभ अंगः ये ही वे अंग हैं जिनमें लसीकाणुओं की उत्पत्ति और / या परिपक्वन (मैचुरेसन) और प्रचुरोदभवन (प्रोलिफरेसन) होता है। ,లింఫాటిక్ అవయవాలు: లింఫోసైట్లు పుట్టే మరియు/లేదా పరిపక్వత (మెచ్యురేషన్) మరియు విస్తరణ జరిగేది ఈ అవయవాలలోనే.
"अस्थि मज्जा (बोन मैरो) और थाइमस ऐसे प्राथमिक लसीका लसीकाभ अंग हैं जहाँ अपरिपक्व लसीकाणु, प्रतिजन संवेदनशील ग्रंथियाँ लसीकाणुओं में विभेदित होते हैं। ","ఎముక మజ్జ (బోన్ మారో) మరియు థైమస్, ప్రాధమిక లింఫ్ అవయవాలలో, అపరిపక్వ లింఫోసైట్లు, యాంటీజెన్ సున్నిత గ్రంధులు లింఫోసైట్లగా మారే ప్రాధమిక లింప్ అవయవాలు."
"परिपक्वन के बाद लसीकाणु प्लीहा (स्पलीन), लसीका ग्रंथियों, टांसिलों, रुद्रांतर के पेयर पैचों और परिशेषिका (अपेंडिक्स) जैसे द्वितीयक अंगों में चले जाते हैं। ","పరిపక్వత చెందిన తరువాత ఇవి, లింఫ్ నోడ్లు ప్లీహము, లింఫోసైట్ గ్రందులు, టాన్సిల్స్, పృష్ట భాగము మరియు అపెండిక్స్ వంటి సెకండరీ అవయవాలను చేరుకుంటాయి."
ट्वितीयक थाइमस लसीकाभ अंग ऐसे स्थान है जहाँ लसीकाणुओं की प्रतिजन के साथ पारस्परिक क्रिया होती है जो बाद में प्रचुर संख्या में उत्पन्न होकर प्रभावी कोशिकाएँ बन जाते हैं। ,లింఫోసైట్లు ప్రతిజనకములతో పరస్పర చర్యలు జరిపిన తరువాత చాలా అధిక సంఖ్యలో ఉత్పన్నమయ్యి  ద్వితీయ థైమస్ లింఫోసైట్లలో ప్రభావవంతమైన కణములుగా ఏర్పడతాయి.
मानव शरीर में विभिन्‍न लसीकाभ लसीका अंगों की स्थिति चित्र 8.5 में दर्शित है।,మానవ శరీరంలో విభిన్న లింఫ్ నోడ్స్ యొక్క స్థితి చిత్రం 8.5 లో చూపబడింది.
वाहिकाएँ अस्थि मज्जा मुख्य लसीकाभ अंग है जहाँ लसीकाणुओं समेत सभी रुधिर कोशिकाएँ उत्पन्न होती हैं। ,ఎముక మజ్జ ప్రధానమైన లింఫోసైట్ అవయవము ఇక్కడ లింఫోసైట్లతో సహా అన్ని రక్తకణాలు ఉత్పత్తి చేయబడతాయి.
थाइमस एक सपालि (लोब्ड) अंग है जो हृदय के पास उरोस्थि के नीचे स्थित है। ,థైమస్ అనేది గుండె వద్ద రొమ్ము ఎముక క్రింద ఉండే ఒక లోబ్ద్ అవయవము.
"जन्म के समय चित्र 8.5 लसीका तंत्र थाइमस काफी बड़ा होता है, लेकिन बढ़ती उम्र के साथ आकार में घटता रहता है और यौवनावस्था आने पर यह बहुत छोटे आकार का रह जाता है। ","పుట్టినప్పుడు, చిత్రం 8.5 లో ఉన్నట్లు థైమస్ యొక్క లింఫాటిక్ వ్యవస్థ చాలా పెద్దదిగా ఉంటుంది, కానీ వయసు పెరిగిన కొద్దీ ఆకారం తగ్గుతుంది మరియు యవ్వనంలోకి రాగానే ఇది చాలా చిన్న పరిమాణంలో ఉండిపోతుంది."
"अस्थि मज्जा और थाइमस, दोनों ही ठी-लसीकाणुओं के परिवर्धन और परिपक्वन के लिए सूक्ष्म पर्यावरण मुहैया कराते हैं।","ఎముక మజ్జ మరియు థైమస్, రెండూ టి-లింఫోసైట యొక్క వృద్ధి మరియు పరిపక్వత కొరకు సూక్ష్మ వాతావరణాన్ని అందిస్తాయి."
प्लीहा सेम के आकार का बड़ा अंग है। ,"ప్లీహము, బీన్స్ ఆకారంలో ఉండే ఒక అవయవము."
इसमें मुख्यरूप से लसीकाणु और भश्षकाणु होते हैं। ,దీనిలో ప్రధానంగా లింఫోసైట్లు మరియు పారాసైట్లు ఉంటాయి.
यह रुधिर में पैदा होने वाले सूक्ष्म जीवों को फांसकर रुधिर निस्यंदक (फिल्टर) के रूप में काम करते हैं। ,ఇవి రక్తంలో వృద్ధి చెందే సూక్ష్మజీవులను అడ్డుకొని రక్తాన్ని శుద్ధి (ఫిల్టర్) చేసే ఫిల్టర్గా పని చేస్తాయి.
प्लीहा में लाल रक्त कणिकाओं का बड़ा भंडार होता है। ,ప్లీహంలో ఎర్ర రక్త కణాల యొక్క పెద్ద భండాగారం ఉంటుంది.
"लसीका ग्रंथियाँ छोटी ठोस संरचनाएँ होती हें, जो लसीका तंत्र पर भिन्न-भिन्न स्थलों पर स्थित हैं। ","లింఫోసైట్ గ్రంధులు చిన్న ధృడమైన నిర్మాణలు, ఇవి లింఫాటిక్ వ్యవస్థ వివిధ ప్రదేశాలలో ఉంటాయి."
"जो सृक्ष्मजीव या दूसरे प्रतिजन लसीका और ऊतक तरल में आ जाते हैं, लसीका ग्रंथिया उन्हें फाँस लेती हैं। ",లింఫ్ మరియు కణజాల ద్రవం లోకి వెళ్ళే ఇతర యాంటీజెన్ లు మరియు సూక్ష్మజీవులను ఇవి అడ్డుకుంటాయి.
लसीका ग्रंथियों में फँसे प्रतिजन वहाँ मौजूद लसीकाणुओं के संक्रियण और प्रतिरक्षा अनुक्रिया के लिए उत्तरदायी हैं।,శోషరస గ్రంథులలో చిక్కుకున్న యాంటిజెన్‌లు అక్కడ ఉన్న లింఫోసైట్‌ల క్రియాశీలత మరియు రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనకు కారణమవుతాయి.
"प्रमुख पथों (श्वसन, पाचन और जननमूत्र पथ) के आस्तरों (लाइनिंग) के भीतर लसीकाभ ऊतक स्थित हैं जो एलेष्म संबद्ध लसीकाभ ऊतक (एम ए एल टी-म्यूकोसल एसोसिएटेड लिम्फॉयड टिशू) कहलाते हैं। ","ప్రధాన మార్గాలైన (శ్వాస, జీర్ణకోశ మరియు జననేంద్రియ మార్గము) యొక్క అసెట్స్ (లైనింగ్స్) లో ఉన్న ఈ లింఫాటిక్ కణజాలాలను లింఫాటిక్ అల్లీడ్ లింఫాయిడ్ కణజాలము (మాల్ట్-మ్యూకస్ అనుబంధిత లింఫాయిడ్ కణజాలము) అని పిలుస్తారు."
यह मानव शरीर के लसीकाभ ऊतक का लगभग 50 प्रतिशत है।,ఇది మానవ శరీరం యొక్క లింఫోయిడ్ కణజాలంలో 50 శాతం.
एड्स शब्द उपार्जित प्रतिरक्षा न्यूनता संलक्षण (एड्स-एक्वायर्ड इम्यूनो डिफिसियेंसी सिंड्रोम) के लिए प्रयुक्त होता है। ,ఎయిడ్స్ అనే పదము తెచ్చుకున్న రోగనిరోధకత లోపము (ఎయిడ్స్ - ఎక్వైర్డ్ ఇమ్మ్యునో డిఫీషియన్సీ సిండ్రోమ్) కొరకు ఉపయోగించబడుతుంది.
"इसका अर्थ है प्रतिरक्षा तंत्र की न्यूनता, जो व्यक्ति के जीवनकाल में उपार्जित होती है और जो इस बात का संकेत है कि यह न्यूनता कोई जन्मजात रोग नहीं है। ","దీని అర్ధం రోగనిరోధక వ్యవస్థ యొక్క లోపము, మానవుని జీవితకాలంలో తెచ్చుకోబడుతుంది మరియు ఇది పుట్టుకతోనే వచ్చిన వ్యాధి కాదని దీని పేరు సూచిస్తుంది."
एड्स का सबसे पहले 1981 में पता चला और जो लगभग पिछले 25 वर्षों में सारे विश्व में फैल गया है और इस रोग से दो करोड़ पचास लाख लोगों की मृत्यु हो चुकी है।,ఎయిడ్స్ గురించి ముందుగా 1981 లో తెలిసింది మరియు ఇది గత 25 సంవత్సరాలలో దాదాపు ప్రపంచం అంతటా వ్యాప్తి చెందింది మరియు ఈ వ్యాధి కారణంగా రెండు కోట్ల యాభై లక్షల మంది కన్నుమూశారు.
एड्स एक विषाणु रोग है जो मानव में प्रतिरक्षा न्यूनता विषाणु (एचआईवी- ह्यूमन इम्यूनो डिफिसिएंसी वायरस) के कारण होता है। ,ఎయిడ్స్ వైరస్ వలన కలిగే వ్యాధి ఇది మానవులలో రోగనిరోధకత లోపాన్ని కలిగించే వైరస్ (హెచ్‌ఐ‌వి - హ్యూమన్ ఇమ్మునో డెఫిసియేన్సీ సిండ్రోమ్ వైరస్) కారణంగా కలుగుతుంది.
एचआईवी विषाणुओं के उस समूह में आता है जिसे पश्चविषाणु (रिट्रोवायरस) कहते हैं जिनमें आरएनए जीनोम को ढकने वाला आवरण होता है । ,రిట్రోవిరల్ అని పిలిచే సమూహంలోకి హెచ్ఐవి వైరస్ వస్తుంది వీటి ఆర్‌ఎన్‌ఏ జీనోమ్ను కప్పే తొడుగు ఉంటుంది.
आमतौर पर एचआईवी का संक्रमण निम्नलिखित से होता है,సాధారణంగా హెచ్ఐవి క్రింది పేర్కొన్న వారికి సోకుతుంది
"शिरा द्वारा ड्रग लेते है, ऐसे व्यक्ति जिन्हें बार बार रक्त-आधान की जरूरत होती है और संक्रमित माँ से जन्मे बच्चे। ","మాదక ద్రవ్యాలను సిరల ద్వారా తీసుకోవడం, తరచుగా రక్తమార్పిడి చేయవలసిన వ్యక్తులు మరియు హెచ్‌ఐ‌వి సోకిన తల్లికి పుట్టిన పిల్లలు."
क्या आपको मालूम है कि लोगों को बार-बार रक्‍्त-आधान की आवश्यकता कब होती है? ,కొంతమందికి రక్తమార్పిడి తరచుగా ఎందుకు చేయవలసి వస్తుందో మీకు తెలుసా?
यहाँ पर यह ध्यान देना महत्त्वपूर्ण है कि एचआईवी एड्स केवल छूने या शरीर के संपर्क में आने से नहीं फैलता है। ,హెచ్‌ఐ‌వి ఎయిడ్స్ కేవలము అంటుకోవటం వలన లేదా శరీరాన్ని తాకటం వలన వ్యాప్తి చెందదు అనే విషయాన్ని ఇప్పుడు మీరు గుర్తించుకోవాలి.
यह केवल शरीर में स्रवित द्रवों से फैलता है। ,ఇది కేవలము శరీరం స్రవించే ద్రవాలతో మాత్రమే వ్యాప్తి చెందుతుంది.
इसलिए यह भी महत्त्वपूर्ण है कि शारीरिक एवं मनोवैज्ञानिक स्वस्थता के लिए यह आवश्यक है कि एच आई वी/एड्स प्रभावित व्यक्ति को परिवार से या समाज से अलग-थलग न किया जाए। ,శారీరక మరియు మానసిక ఆరోగ్యం కొరకు హెచ్‌ఐ‌వి/ఎయిడ్స్ లకు గురి అయిన వ్యక్తిని కుటుంబం నుండి లేదా సమాజం నుండి వేరు చేయకుండా ఉండటం కూడా చాలా ముఖ్యము.
पता लगाइए और ऐसी परिस्थितियों की सूच बनाइए। ,ఇటువంటి పరిస్థితుల గురించి తెలుసుకోండి మరియు జాబితా తయారుచేయండి.
संक्रमण होने और एड्स के लक्षण प्रकट होने के बीच हमेशा अंतराल होता है यह अवधि कुछ महीनों से लेकर कई वर्षों (प्रायः 5-10 वर्ष) की हो सकती है।,సంక్రమించడానికి మరియు ఎయిడ్స్ యొక్క లక్షణాలు కనిపించడానికి మధ్య ఎప్పుడూ సమయం ఉంటుంది ఈ వ్యవధి కొన్ని నెలల నుండి కొన్ని సంవత్సరాల (సుమారు 5-10 సంవత్సరాలు) వరకూ ఉండవచ్చు.
"व्यक्ति के शरीर में आ जाने के बाद विषाणु बृहतभक्षकाणु (मेक्रोफेग) में प्रवेश करता है जहाँ उसका आरएनए जीनोम, विलोम ट्रांसक्रिप्टेज प्रकिण्व (रिवर्स ट्रांसक्रिप्टेज एँजाइम) की सहायता से प्रतिकृतीयन (रेप्लीकेसन) द्वारा विषाणवीय डी एन ए बनाता है।","మనిషి శరీరంలోకి ప్రవేశించిన తరువాత బాక్టీరియా మాక్రోఫేజ్ లోకి ప్రవేశిస్తుంది, దాని ఆర్‌ఎన్‌ఏ జినోమ్ ఇక్కడ, వ్యతిరేక ట్రాన్స్క్రిప్టేజ్ ఎంజైమ్ సహాయంతో, ప్రతిరూపణ ద్వారా వైరల్ డి‌ఎన్‌ఏ ను సృష్టిస్తుంది."
यह विषाणवीय डीएनए परपोषी की कोशिका के डीएनए में समविष्ट होकर संक्रमित कोशिकाओं को विषाणु कण पैदा करने का निर्देश देता है। ,వైరల్ డి‌ఎన్‌ఏ‌ఏ హోస్ట్ కణం యొక్క డి‌ఎన్‌ఏ లో చేరుతుంది మరియు సంక్రమణకు గురయిన కణాలను వైరస్ కణాలను ఉత్పత్తి చేయమని నిర్దేశిస్తుంది.
बृहतभक्षकाणु विषाणु उत्पन्न करना जारी रखते हैं और इस तरह एक एचआईवी फैक्टरी की तरह काम करते हैं। ,మాక్రోఫేజ్ లు వైరస్లను ఉత్పత్తి చేయడం కొనసాగిస్తాయి మరియు ఒక విధంగా హెచ్‌ఐ‌వి కర్మాగారాలుగా పని చేస్తాయి.
"इसके साथ ही एचआईवी सहायक टी-लसीकाणुओं (टी एच) (टी-लसीकाणुओं के एक प्रकार या उपसमुच्चय है जिसके बारे में आप ऊपर प्रतिरक्षा तंत्र में पढ़ चुके हैं) में घुस जाता है, प्रतिकृति बनाता है और संतति विषाणु पैदा करता है। ","ఇంతేకాకుండా, హెచ్ఐవి సహాయక టి-లింఫోసైట్స్ (టి‌హెచ్) (పైన రోగనిరోధక వ్యవస్థలూ మీరు చదివిన టి-లింఫోసైట్ల యొక్క ఉపవర్గము లేదా ఒక రకము) లోకి చొచ్చుకుపోయి, ప్రతిబింబిస్తుంది మరియు వైరస్ల సంతతిని కలుగజేస్తుంది"
रुधिर में छोड़े गए संतति विषाणु दूसरे सहायक टी-लसीकाणुओं पर हमला करते हैं। ,రక్తంలోకి విడుదల చేయబడిన వైరస్ ల సంతతి ఇతర సహాయక టి-లింఫోసైట్ల పై దాడి చేస్తాయి.
यह क्रम बार-बार दोहराया जाता है जिसकी वजह से संक्रमित व्यक्ति-के शरीर में सहायक टी-लसीकाणुओं की संख्या में उत्तरोत्तर कमी होती है। ,"ఈ క్రమము పదేపదే పునరావృతం చేయబడుతుంది, దీని కారణంగా సంక్రమణానికి గురయిన వ్యక్తి శరీరంలో సహాయక టి-లింఫోసైట్స్ సంఖ్య క్రమంగా తగ్గిపోతుంది."
"इस अवधि के दौरान, बार-बार बुखार और दस्त आते हैं तथा वजन घटता है। ","ఈ సమయంలో, తరచుగా జ్వరము మరియు విరేచనాలు వస్తాయి మరియు బరువు తగ్గడం సంభవిస్తాయి."
"सहायक टी-लसीकाणुओं की संख्या में गिरावट के कारण व्यक्ति जीवाणुओं, विशेषरूप से माइकोबेक्टीरियम, विषाणुओं, कवकों यहाँ तक की टॉक्सोप्लेज्मा जैसे परजीवियों के संक्रमण का शिकार हो जाता है। ","సహాయక టి-లింఫోసైట్ల సంఖ్యలో తగ్గుదల కారణంగా, ఆ వ్యక్తి బాక్టీరియాల సంక్రమణానికి లొంగిపోతాడు, ప్రత్యేకించి మైకోబాక్టీరియమ్, వైరస్లు, ఫంగి మరియు టాక్సోప్లాస్మా వంటి పారాసైట్లకి కూడా."
रोगी में इतनी प्रतिरक्षा न्यूनता हो जाती है कि वह इन संक्रमणों से अपनी रक्षा करने में असमर्थ हो जाता है। ,రోగి రోగనిరోధక లోపం ఉన్నందున అతను ఈ ఇన్ఫెక్షన్ల నుండి తనను తాను రక్షించుకోలేకపోతున్నాడు.
एड्स के लिए व्यापकरूप से काम में लाया जाने वाला नैदानिक परीक्षण एंजाइम्स संलग्न प्रतिरक्षा रोधी आमापन एलीसा (एलीसा-एंजाइम लिंक्ड इम्यूनोजारबेट एस्से) है। ,దీని కొరకు విస్తృతంగా ఉపయోగించబడే రోగ నిర్ధారణ పరీక్ష ఎంజైమ్-అనుసంధానిత ఇమ్యూనో పరీక్ష ఎలిజా (ఈ‌ఎల్‌ఐ‌ఎస్‌ఏ - ఎంజైమ్-లింక్డ్ ఇమ్మ్యునోజార్బెట్ అస్సే).
प्रति-पश्चविषाणवीय (एंटी रिट्रोवायगल) औषधियों से एड्स का उपचार आंशिक रूप से ही प्रभावी है। ,రిట్రోవైరల్ వ్యతిరేక (యాంటీ రిట్రోవైరల్) మందులతో ఎయిడ్స్ యొక్క చికిత్స కేవలము పాక్షికంగా మాత్రమే ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది.
"ये औषधियाँ रोगी की अवश्यंभावी मृत्यु को आगे सरका सकती हैं, रोक नहीं सकती।","ఈ మందులు రోగి యొక్క అనివార్య మరణానికి దారితీస్తాయి, కానీ పూర్తిగా ఆపలేవు."
एड्स की रोकथाम - एड्स को ठीक नहीं किया जा सकता; इसलिए इसकी रोकथाम ही सबसे उत्तम उपाय है। ,ఎయిడ్స్ నివారణ - ఎయిడ్స్ ను నయం చేయడం సాధ్యం కాదు; అందువలన దీనిని నివారించడం మాత్రమే ఉత్తమ మార్గము.
"इसके अलावा, एचआईवी संक्रमण सचेतन व्यवहार पैटर्न के 170 कारण फैलता है न कि न्यूमोनिया या टाइफॉइड की तरह अनजानें में। ","ఇది కాకుండా, న్యూమోనియా లేదా టైఫాయిడ్ లాగా తెలియని కారణాల వలన కాకుండా, హెచ్‌ఐ‌వి సంక్రమణము సచేతన ప్రవర్తన విధానాల యొక్క తెలిసిన 170 కారణాల వలన వ్యాప్తి చెందుతుంది."
एकमात्र बहाना अनभिज्ञता हो सकती है लेकिन कहावत बिल्कुल सही है कि अज्ञानता के कारण मत मरो!।,"అజ్ఞానం అనేది ఒక వంక మాత్రమే, కానీ సామెత చెప్పినట్లు, అజ్ఞానంతో మరణించరాదు."
गैर-सरकारी संगठन (एन जी ओ) लोगों को एड्स के बारे में शिक्षित करने के लिए बहुत काम कर रहे हैं। ,ప్రభుత్వేతర సంస్థలు (ఎన్‌జి‌ఓ) ఎయిడ్స్ గురించి అవగాహన కలిగించడానికి ఎంతో కృషి చేస్తున్నాయి.
एचआईवी संक्रमण को फैलने से रोकने के लिए विश्व स्वास्थ्य संगठन ने अनेक कार्यक्रम आरंभ किए हैं। ,హెచ్ఐవి సంక్రమణాన్ని నిరోధించడానికి ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ ఎన్నో కార్యక్రమాలను ప్రారంభించింది.
"रक्त बैंकों के रक्त को एचआईवी से मुक्त करना, ","రక్త బ్యాంకులలో హెచ్‌ఐ‌వి రక్తం లేకుండా చూడటం,"
"सार्वजनिक और निजी अस्पतालों और क्लिनिकों में केवल प्रयोज्य (डिस्पोजेबल) सुईयाँ और सिरिंज ही काम में लाई जाएँ-इसकी व्यवस्था करना, कंडोम का मुफ्त वितरण, ड्रग के कुप्रयोग को नियंत्रित करना, सुरक्षित यौन संबंधों की सिफारिश करना और सुग्राहीसमष्टि (ससेप्टेबुल पॉपुलेशन) में एचआईवी के लिए नियमित जाँच को बढ़ावा देना, इनकार्यक्रमों में से कुछ एक है।","ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్ ఆసుపత్రులలో మరియు క్లినిక్స్ లో, కేవలము పునర్వినియోగపరచని సూదులు మరియు సిరంజులను మాత్రమే ఉపయోగించడం - వాటిని ఏర్పాటు చేయడం, కండోమ్లను ఉచితంగా పంచడం, మాదక ద్రవ్యాల వినియోగాన్ని నియంత్రించడం, సురక్షితమైన లైంగిక సంభోగాన్ని సిఫారసు చేయడం, మరియు ఇది వచ్చే అవకాశం ఉన్నవ్యక్తులు, క్రమం తప్పకుండ హెచ్‌ఐ‌వి స్క్రీనింగ్ చేయించుకునేలా ప్రోత్సహించడం ముఖ్యమైన వాటిలో కొన్ని."
एच आई वी से संक्रमण या एड्स से ग्रस्त होना कोई ऐसी बात नहीं है जिसे छुपाया जाए; क्योंकि छुपाने से यह संक्रमण और भी ज्यादा लोगों में फैल सकता है। ,హెచ్‌ఐ‌వి సంక్రమణం కలగడం లేదా ఎయిడ్స్ వ్యాధికి గురికావడం దాచిపెట్టవలసిన విషయం కాదు; ఎందుకంటే దాచిపెట్టడం వలన ఇది ఇంకా ఎంతోమందికి వ్యాపించవచ్చు.
समाज में एचआईवी/एड्स संक्रमित लोगों को सहायता और सहानुभूति की जरूरत होती है एवं उन्हें हेय दृष्टि से नहीं देखा जाना चाहिए। ,సమాజంలో హెచ్‌ఐ‌వి/ఎయిడ్స్ వచ్చినవారికి సహాయము చేసి మరియు సానుభూతి చూపించవలసిన అవసరం ఉంది అలాగే వారిని హీనంగా చూడకూడదు.
"जब तक समाज इसे एक ऐसी समस्या के रूप में नहीं देखेगा जिसका समाधान सामूहिक तौर पर किया जाना चाहिए, तब तक रोग के व्यापक रूप से फैलने की गुंजाइश कई गुना ज्यादा बढ़ेगी । ","దీనిని కలిసికట్టుగా ఎదుర్కొనవలసిన సమస్యగా సమాజము చూడనంతవరకూ, ఈ వ్యాధి గణనీయంగా పెరిగే అవకాశాలు ఎక్కువవుతాయి."
यह एक ऐसी व्याधि है जिसके फैलाव को समाज और चिकित्सक वर्ग के सम्मिलित प्रयास से ही रोका जा सकता है।,ఈ వ్యాధి వ్యాప్తిని సమాజము మరియు వైద్య సిబ్బంది కలిసి ప్రయత్నిస్తే మాత్రమే ఆపగలము.
मानव के भयंकर रोगों में से एक कैंसर है और विश्वभर में मौत का प्रमुख कारण है।,మానవులకు వచ్చే అతి భయంకర వ్యాధులలో క్యాన్సర్ ఒకటి మరియు ప్రపంచవ్యాప్తంగా మరణాలకి కారణమవుతున్న వాటిలో ఇది ప్రధానమైనది.
भारतवर्ष में प्रतिवर्ष दस लाख से भी ज्यादा लोग कैंसर से पीड़ित होते हें और इससे बड़ी संख्या में मर जाते हैं। ,భారతదేశంలో ప్రతి సంవత్సరమూ పది లక్షల కంటే ఎక్కువ మంది క్యాన్సర్ బారిన పడుతున్నారు మరియు దీనికంటే ఎక్కువ సంఖ్యలో మరణిస్తున్నారు.
"कैंसर होने की क्रियाविधि अथवा कोशिकाओं का कैंसरजनी रूपांतरण (कार्सिनोजेनिक ट्रांसफारमेशन), इसका उपचार और नियंत्रण जेविकी और आयुर्विज्ञान में गहन अनुसंधान का विषय है।","క్యాన్సర్ యొక్క క్రియావిధి మరియు కణాలు కాన్సర్ కారకాలుగా మారే యంత్రాంగం (కార్సినోజెనిక్ ట్రాన్స్ఫర్మేషన్), దాని చికిత్స మరియు నియంత్రణలు జీవశాస్త్రం మరియు వైద్యశాస్త్రాలలో తీవ్రమైన పరిశోధనలకు అంశాలు."
हमारे शरीर में कोशिका वृद्धि और विभेदन-अत्यधिक नियंत्रित और नियमित है,మన శరీరంలో కణాల వృద్ధి మరియు తేడా అధికంగా నియంత్రించబడుతుంది మరియు క్రమబద్ధీకరించబడుతుంది.
"कैंसर कोशिकाओं में, ये नियामक क्रियाविधियाँ टूट जाती हैं। ",క్యాన్సర్ కణాలలో ఈ క్రమబద్ధీకరణ యంత్రాంగం పని చేయదు.
प्रसामान्य कोशिकाएँ ऐसा गुण दर्शाती हैं जिसे संस्पर्श संदमन (कांटेक्ट इनहिबिसन) कहते हैं और इसी गुण के कारण दूसरी कोशिकाओं से उनका संस्पर्श उनकी अनियंत्रित वृद्धि को संदमित करता है।,సాధారణ కణాలు స్పర్శ నిరోధం (కాంటాక్ట్ ఇన్హిబిషన్) అని పిలువబడే ఒక ధర్మాన్ని చూపుతాయి మరియు ఈ ధర్మం కారణంగా ఇతర కణాలతో వీటి స్పర్శ అనియంతృత వృద్ధికి దోహదపడుతుంది.
ऐसा लगता है कि कैंसर कोशिकाओं में यह गुण खत्म हो गया है। ,క్యాన్సర్ కణాలలో ఈ ధర్మం నశిస్తుంది అని తెలుస్తున్నది.
इसके फलस्वरूप कैंसर कोशिकाएँ विभाजित होना जारी रख कोशिकाओं का भंडार खड़ा कर देती हैं जिसे अर्बुद (ट्यूमर) कहते हैं। ,"దీని ఫలితంగా క్యాన్సర్ కణాలు విభజించబడటం కొనసాగించి, ట్యూమర్ అని పిలువబడే కణాల నిల్వని సృష్టిస్తాయి."
"सुदम अर्बुद सामान्यतया अपने मूल स्थान तक सीमित रहते हैं, शरीर के दूसरे भागों में नहीं फैलते तथा इनसे मामूली क्षति होती है। ","సాధారణంగా కొన్ని ట్యూమర్లు వాటి అసలైన స్థానాలలోనే ఉండిపోతాయి, శరీరంలోని ఇతర భాగాలకు వ్యాపించవు మరియు చిన్న నష్టాన్ని కలిగిస్తాయి."
दूसरी और दुर्दम अर्बुद प्रचुरोदभवी कोशिकाओं का पुंज है जो नवद्रव्यीय (नियोप्लास्टिक) कोशिकाएँ कहलाती हैं। ,ఇతర తీవ్రమైన రకము ట్యూమర్ నియోప్లాస్టిక్ అని పిలువబడే విస్తారంగా ఉండే కణాల ద్రవ్యరాశి.
ये बहुत तेजी से बढ़ती हैं और आस पास के सामान्य ऊतकों पर हमला करके उन्हें क्षति पहुँचाती हैं। ,ఇవి చాలా వేగంగా పెరుగుతాయి మరియు చుట్టుపక్కల ఉన్న సాధారణ కణజాలలపై కూడా దాడి చేసి వాటికి హాని కలిగిస్తాయి.
अर्बुद कोशिकाएँ सक्रियता से विभाजित और वर्धित होती है जिससे वे अत्यावश्यक पोषकों के लिए सामान्य कोशिकाओं से स्पर्धा करती हैं और उन्हें भूखा मारती हैं।,"చురుకుగా విభజించబడుతున్న ట్యూమర్ కణాలు, అవసరమైన పోషకాల కొరకు సాధారణ కణాలతో పోటీపడతాయి మరియు వాటిని ఆకలితో చంపేస్తాయి."
मैटास्टेसिस कहलाने वाला यह गुण दुर्दम अर्बुदों का सबसे डरावना गुण है।,మెటాస్టాసిస్ అని పిలువబడే ఈ ఆస్తి ప్రాణాంతక కణితుల యొక్క అత్యంత భయంకరమైన ఆస్తి.
"कैंसर के कारण - प्रसामान्य कोशिकाओं का कैंसरी नवद्रव्यीय कोशिकाओं में रूपांतरण को प्रेरित करने वाले कारक भौतिक, रासायनिक अथवा जैविक हो सकते हैं। ","క్యాన్సర్ కు కారణాలు - సాధారణ కణాలు నియోప్లాస్టిక్ క్యాన్సర్ కణాలుగా మారడానికి దోహదపడే కారకాలు భౌతిక, రసాయన లేదా జీవసంబంధమైనవి కావచ్చు."
ये कारक कैंसरजन कहलाते हैं। ,వీటిని కార్సినోజెన్ అని పిలుస్తారు.
"एक्स-किरण और गामा किरणों जैसे आयनकारी विकिरण और पराबैंगनगी जैसे अनायनकारी विकिरण डीएनए को क्षति पहुँचाते हैं, जिससे नवद्र॒व्ययी रूपांतरण होता है। ","ఎక్స్ కిరణాలు మరియు గామా కిరణాల వంటి అయోనైజింగ్ రేడియోధార్మికత మరియు అల్ట్రావయొలెట్ వంటి రేడియోధార్మికత లేని రేడియేషన్ డి‌ఎన్‌ఏ కు నష్టం కలిగిస్తాయి, దీని వలన నియోవాస్క్యులర్ మార్పుకి కారణమవుతాయి."
तंबाकू के धूएँ में मौजूद रासायनिक कैंसरजन फेफड़े के कैंसर के मुख्य कारण हैं। ,పొగాకు పొగలో ఉండే రసాయనిక క్యాన్సర్ కారకాలు ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ కి ముఖ్యమైన కారణము.
कैंसर उत्पन्न करने वाले विषाणु अर्बुदीय विषाणु (आंकोजेनिक वायरस) कहलाते हैं। ,క్యాన్సర్ ను కలిగించే వైరస్ లను ట్యూమర్ వైరస్లు (ఆంకోజెనిక్ వైరస్) అని పిలుస్తారు.
इनमें जो जीन होते हैं उन्हें विषाणुवीय अर्बुदजीन (वायरल आंकोजिन) कहते हैं। ,వీటిని కలిగి ఉండే జన్యువులను వైరల్ ట్యూమర్స్ (వైరల్ ఆంకోజెన్) అని అంటారు.
इसके अलावा प्रसामान्य कोशिकाओं में कई जीनों का पता चला है जिन्हें कुछ विशेष परिस्थितियों में सक्रियित किए जाने पर वे कोशिकाओं का कैंसरजनी रूपांतरण कर देते हैं। ,"ఇవి కాకుండా సాధారణ కణాలలో ఎన్నో జన్యువులు గుర్తించబడ్డాయి, ఇవి కొన్ని ప్రత్యేక పరిస్థితులలో క్రియాశీలం గావించబడినప్పుడు అవి కణాలను కాన్సర్ కణాలుగా మారుస్తాయి."
ये जीन कोशिकीय अर्बुदजीन (सेल्यूलर आंकोजिन-सी आंक) या आबिअर्बुद जीन (प्रोटे-आकोजिन) कहलाते हैं।,ఈ జన్యువులను కణ కణితులు/ సెల్యులార్ ట్యూమర్ (సెల్యులార్ ఆంకోజెన్-సి డేటా) లేదా ట్యూమర్ జన్యువు (ప్రోట్-ఆంకోజెన్) అని అంటారు. 
"कैंसर अभिज्ञान और निदान - कैंसरों का शुरू में ही पता लगाना बहुत ही आवश्यक है, क्योंकि ऐसा होने पर कई मामलों में इस रोग का सफलतापूर्वक उपचार किया जा सकता है। ","క్యాన్సర్ను గుర్తించడం మరియు నిర్ధారించడం - క్యాన్సర్ను ప్రారంభంలోనే గుర్తించడం చాలా అవసరం, ఎందుకంటే ఇలా జరిగినప్పుడు ఎన్నో కేసులలో విజయవంతంగా చికిత్స చేయవచ్చు."
कैंसर अभिज्ञान ऊतकों की जीवूतिपरीक्षा (बायोप्सी) और ऊतक विकृति (हिस्टोपैथोलॉजिकल) अध्ययनों तथा बढ़ती कोशिका गणना के लिए रुधिर तथा अस्थिमज्जा परीक्षण पर आधारित है जैसाकि अधिश्वेतरक्तता (ल्यूकीमिया) के मामले में होता है। ,"కణజాలాల బయాప్సీ మరియు హిస్టోపాథాలాజికల్ అధ్యయనం, రక్త క్యాన్సర్ లాంటి కేసులలో పెరిగిన కణ కౌంట్ కొరకు రక్తము మరియు ఎముక మజ్జ పరీక్ష వంటి వాటిపై క్యాన్సర్ గుర్తింపు ఆధారపడి ఉంటుంది."
जीवूतिपरीक्षा में जिस ऊतक पर शक होता है उसका एक टुकड़ा लेकर पतले अनुच्छेदों में काटकर अभिरंजित करके रोग विज्ञानी द्वारा जाँचा जाता है। ,"అనుమానించబడిన ఒక కణజాలం ముక్కని బయాప్సీ తీస్తారు మరియు సన్నని ముక్కలుగా కత్తిరించి, స్టెయిన్ చేసి పాథాలజిస్ట్ ద్వారా తనిఖీ చేస్తారు."
"आंतरिक अंगों के कैंसर का पता लगाने के लिए विकिरण-चित्रण (रेडियोग्राफी) (एक्स-किरणों का प्रयोग), अभिकलित टॉमोग्राफी (सी टी-कंप्यूटेड टॉमोग्राफी) और चुंबकीय अनुनादी इमेजिंग (एम आर आई- मैगनेटिक रेजोजेंस इमेजिंग) जेसी तकनीकें बहुत उपयोगी है।","అంతర్గత అవయవాల యొక్క క్యాన్సర్లను కనిపెట్టటానికి రేడియోగ్రఫీ (కంప్యూటెడ్ ఎక్స్-రేలు), కంప్యూటెడ్ టొమోగ్రఫీ (సి‌టి-కంప్యూటెడ్ టొమోగ్రఫీ) మరియు మాగ్నెటిక్ రెసోనెన్స్ ఇమేజింగ్ (ఎం‌ఆర్‌ఐ-మాగ్నెటిక్ రెసోనెన్స్ ఇమేజింగ్) వంటి పద్ధతులు ఉపయోగకరంగా ఉంటాయి."
अभिकलित गॉमोग्राफी -एक्स-किरणों का उपयोग करके किसी अंग के भीतरी भागों की त्रिविम प्रतिबिंब बनाती है। ,కంప్యూటెడ్ గోమోగ్రఫీ ఎక్స్ కిరణాలను ఉపయోగించే అంతర్గత అవయవాల యొక్క స్టీరియో ప్రతిబింబాన్ని తయారు చేస్తుంది.
जीवित ऊतक में वेकृतिक (पैथोलॉजिकल) और कायिकीय (फिजियोलॉजिकल) परिवर्तनों का एकदम सही पता लगाने के लिए एम आर आई में तेज चुंबकीय क्षेत्रों और अनायनकारी विकिरणों का उपयोग किया जाता है।,సజీవ కణజాలాలలో సహజమైన (పాథలాజికల్) మరియు శారీరక మార్పులను ఖచ్చితంగా కనిపెట్టటానికి ఎం‌ఆర్‌ఐ లో త్వరిత ఆయస్కాంత క్షేత్రాలను మరియు రేడియో యాక్టివ్ కాని రేడియేషన్ ను ఉపయోగిస్తారు.
कुछ कैंसरों का पता लगाने के लिए कैंसर-विशिष्ट प्रतिजनों के विरूद्ध प्रतिरक्षियों का भी उपयोग किया जाता है। ,కొన్ని క్యాన్సర్లను కనిపెట్టటానికి క్యాన్సర్-నిర్దిష్ట యాంటీజెన్ లకు వ్యతిరేకంగా యాంటీబాడీలను కూడా ఉపయోగిస్తారు.
कुछ कैंसरों के प्रति वंशागत सुग्रहिता वाले व्यक्तियों में जीनों का पता लगाने के लिए आण्विक (मॉलीकुलर) जेविकी की तकनीकों को काम में लाया जा सकता है। ,కొన్ని క్యాన్సర్లకు వంశపారంపర్య సంభావ్యత ఉన్న వ్యక్తులలో జన్యువులను గుర్తించేందుకు అణు జీవశాస్త్రం పద్దతులను ఉపయోగించవచ్చు.
"ऐसे जीनों की पहचान, जो किसी व्यक्ति को विशेष कैंसरों के प्रति प्रवृत (प्रीडिस्पोज) करते हैं, कैंसर की रोकथाम के लिए बहुत उपयोगी हो सकते थ् हैं। ",నిర్దిష్ట క్యాన్సర్లకు ఒక వ్యక్తిని ముందడుగు వేసే జన్యువులను గుర్తించడం క్యాన్సర్ నివారణకు చాలా ఉపయోగపడుతుంది.
"ऐसे व्यक्तियों को कुछ ऐसे विशेष कैंसरजनों से, जिनके प्रति बे सुग्राही हैं, (जैसे-फुप्फुस कैंसर में तंबाकू का धुआँ) से बचने की सलाह देनी चाहिए।",అటువంటి వ్యక్తులు వారికి వచ్చే అవకాశం ఉన్న కొన్ని క్యాన్సర్ల కారకాలకు దూరంగా ఉండమని సూచిస్తారు (ఉదా. ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ లో పొగాకు త్రాగడం)
"कैंसरों का उपचार - आमतौर पर कैंसरों के उपचार के लिए शल्यक्रिया, विकिरण चिकित्सा और प्रतिरक्षा चिकित्सा का सहारा लिया जाता है। ","క్యాన్సర్లకు చికిత్స - సాధారణంగా క్యాన్సర్లకు చికిత్స కొరకు శస్త్రచికిత్స, రేడియేషన్ చికిత్స మరియు ఇమ్యూనోథెరపీ చికిత్సలు ఉపయోగించబడతాయి."
पास वाले प्रसामान्य ऊतकों का पूरा ध्यान रखा जाता है। ,చుట్టుపక్కల ఉన్న సాధారణ కణజాలాల గురించి శ్రద్ధ తీసుకోబడుతుంది.
कैंसर-कोशिकाओं को मारने के लिए. अनेक रसोचिकित्सीय (कीमोथेरा प्यूटिक) औषध काम में लाए जाते हैं। ,క్యాన్సర్-కణాలను చంపటానికి ఎన్నోరసాయన చికిత్స ఔషధాలు (కెమోథెరప్యూటిక్) మందులు ఉపయోగించబడతాయి.
इनमें से कुछ औषध विशेष अर्बुदों के लिए विशिष्ट हैं। ,ఈ మందులలో కొన్ని నిర్దిష్ట ట్యూమర్లకు ప్రత్యేకమైనవి.
"अधिकांश औषधों के अनुषंगी प्रभाव या दुष्प्रभाव (साइड इफेक्ट) होते हैं जेसेकि बालों का झड़ना, अरक्तता आदि। ","చాలా మందులలో దుష్ప్రభావాలు లేదా జుట్టు రాలడం, రక్తహీనత మొదలైన దుష్ప్రభావాలు ఉంటాయి."
"अधिकांश कैंसर का उपचार शल्यकर्म, विकिरण चिकित्सा और रसोचिकित्सा के संयोजन से किया जाता है। ","చాలా వరకూ క్యాన్సర్ చికిత్స శస్త్రచికిత్స, రేడియేషన్ చికిత్స మరియు కెమోథెరపీలను కలపడం ద్వారా చేయబడుతుంది."
अर्बुद कोशिकाएँ प्रतिरक्षा तंत्र द्वार पता लगाए जाने और नष्ट किए जाने से बचती हैं। ,రోగనిరోధక వ్యవస్థ చే గుర్తించబడటం మరియు నాశనం చేయడం నుంచి ట్యూమర్ కణాలు తప్పించుకుంటాయి.
"इसलिए, ऐसे पदार्थ दिए जाते हैं जिन्हें जेविक अनुक्रिया रूपांतरण कहते हैं, ","అందువలన, సేంద్రీయ ప్రతిస్పందన ట్రాన్స్ఫార్మ్స్ అని పిలువబడే పదార్ధాలు ఇవ్వబడతాయి."
"जैसेकि ४-इंटरफेरॉन, जो उनके प्रतिरक्षा तंत्र को सक्रियित करता और अर्बुद को नष्ट करने में सहायता करता है।","4-ఇంటర్ఫెరాన్ వంటివి, ఇవి రోగనిరోధక వ్యవస్థను క్రియాశీలం చేస్తాయి మరియు ట్యూమర్ ను నాశనం చేయడంలో సహాయపడతాయి."
"सर्वेक्षों और आँकड़ों से पता चलता है कि ड्रग और ऐल्कोहल का उपयोग, विशेषरूप से नवयुवकों में बढ रहा है। ","మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యం వినియోగం, ప్రత్యేకించి యువతలో పెరుగుతున్నదని అధ్యయనాలు మరియు గణాంకాలు సూచిస్తున్నాయి."
यह सचमुच चिंता का विषय है; क्योंकि इसके अनेक दुष्परिणाम होते हैं।,ఇది నిజంగా ఆందోళన చెందవలసిన విషయం; ఎందుకంటే దీని వలన ఎన్నో దుష్పరిణామాలు ఉంటాయి.
समुचित शिक्षा और मार्गदर्शन से नवयुवक इन खतरनाक आदतों से अपने आप को बचा पायेंगे और स्वस्थ जीवन शैली अपनाएँगे।,సరైన విద్యా మరియు మార్గదర్శకత్వం ద్వారా యువత ఈ ప్రమాదకర అలవాట్ల నుండి తమని తాము రక్షించుకోగలరు మరియు ఆరోగ్యవంతమైన జీవన శైలిని అనుసరించగలరు.
आमतौर पर जिन ड्रगों का कुप्रयोग किया जाता है वे हैं ,సాధారణంగా దుర్వినియోగం చేయబడే మాదక ద్రవ్యాలు
"ओपिऑइड्स, कैनेबिनॉइड्स और कोका एल्कैलॉइड्स। ","ఓపియాయిడ్లు, కన్నాబినాయిడ్లు మరియు కోకా ఆల్కలాయిడ్లు."
इनमें से अधिकांश पुष्पी पादपों से प्राप्त किए जाते हैं। ,వీటిలో ఎక్కువ భాగం పుష్పించే మొక్కల నుండి తీసుకోబడ్డాయి.
कुछ ऐसे भी हैं जो कवकों से निकाले जाते हें।,కొన్ని శిలీంధ్రాల నుండి తీసేవి కూడా ఉంటాయి.
ओपिऑडइड्स ऐसे ड्रग हैं जो हमारे केंद्रीय तंत्रिका तंत्र और जटठरांत्र पथ में मौजूद विशिष्ट ओपिऑइड्स ग्राहियों (रिसेप्ट्सस) से बंध जाते हैं। ,ఓపియాయిడ్లు మన కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థను మరియు జీర్ణాశయ ప్రేగులలో ఉండే నిర్దిష్ట ఓపియాయిడ్ గ్రాహకాలను (రెసెప్టర్) లను బంధిస్తాయి.
"आमतौर पर स्मैक के नाम से मशहूर हिरोइन, रासायनिक रूप से डाइएसिटिल मॉर्फीन हैं जो एक सफेद, गंधहीन, तीखा रवेदार यौगिक होता है। ","సాధారణంగా స్మోక్ అనే పేరుతో ప్రఖ్యాతి చెందిన హెరాయిన్, రసాయనిక డైసెటైల్ మార్ఫైన్, ఇది తెల్లగా, వాసన లేకుండా మరియు తీవ్రమైన కుళ్ళు యొక్క సమ్మేళనము."
"यह मॉर्फिन के एसीटिलीकरण से प्राप्त किया जाता है, जो कि पोस्त के पौधे पैपेवर सोम्नीफेरम के लेटेक्स के निष्कर्षण द्वारा प्राप्त किया जाता है।",గసగసాల మొక్క పాపావర్ సోమ్నిఫెరమ్ నుండి పాలను తీయడం ద్వారా పొందిన మార్ఫిన్ ని ఎసిటైలేషన్ చేయడం ద్వారా దీనిని పొందుతారు.
आमतौर पर हिरोइन नाक द्वारा जोर से सांस लेकर या टीके द्वारा ली जाती है। ,సాధారణంగా హెరాయిన్ను ముక్కు ద్వారా గాఢంగా పీలుస్తారు లేదా ఇంజెక్షన్ ద్వారా తీసుకుంటారు.
यह एक अवसादक (डीप्रेसेंट) है और शरीर के प्रकार्यों को धीमा करती है।,ఇది ఒక నిస్పృహ ను కలిగించే పదార్ధము (డిప్రెసెంట్) ఇది శరీర క్రియలను నెమ్మదింపజేస్తుంది.
प्राकृतिक कैनेबिनॉइड कैनेबिस सैटाइवा पौधे के पुष्पक्रम (इंफ्लोरिसेंस) से प्राप्त किए जाते हैं । ,సహజసిద్ధమైన గంజాయి సాటివా మొక్క యొక్క పుష్పగుచ్ఛము నుండి తీసుకోబడింది.
"भाँग के फूलों के शीर्ष, पत्तियाँ और राल (रेसिन) के विभिन्‍न संयोजन मैरिजुआना, हशीश, चरस और गाँजा बनाने के काम आते हैं। ","ఒక రకం గంజాయి యొక్క పూల శీర్షాలు, ఆకులు మరియు జిగురు (రెసిన్) విభిన్న సమ్మేళనాలతో మార్జువానా, హషిస్, చరస్ మరియు గంజాయిలను తయారుచేయడంలో ఉపయోగపడతాయి."
आमतौर पर अंतःश्वसन और मुँह द्वारा खाए जाने वाले मादक द्रव्य (ड्रग) शरीर के हृद-वाहिका तंत्र (कार्डियो-वैस्कुलर सिस्टम) को प्रभावित करते हें।,సాధారణంగా ఊపిరి ద్వారా పీల్చే లేదా నోటి ద్వారా తీసుకునే మాదక ద్రవ్యాలు (డ్రగ్స్) శరీరంలోని హృదయ నాళ వ్యవస్థను (కార్డియో వాస్క్యులర్ వ్యవస్థ) ప్రభావితం చేస్తాయి.
कोका ऐल्कोलॉइड या कोकिन कोका पादप ऐशरिश्रोज़ाइलम कोका से प्राप्त किया जाता है जो कि मूलरूप से दक्षिण अमेरिका का पौधा है। ,"కోకా ఆల్కలాయిడ్ లేదా కొకిన్. కోకా ను అకరిశ్రోజైలమ్ కోకా అనే మొక్క నుండి తీస్తారు, ఇది నిజానికి దక్షిణ అమెరికాలోని మొక్క."
यह तंत्रिकाप्रेषक (न्यूरोट्रांसमीटर) डोपेमीन के परिवहन में बाधा डालती है। ,ఈ నాడీ ప్రసరిణి (న్యూరోట్రాన్స్మీటర్) డొంప్రమైన్ ప్రసారాన్ని ఆపుతుంది.
"कोकेन, जिसे आमतौर से कोक या क्रैक कहा जाता है, प्राय: जोर से साँस द्वारा अंदर खींची जाती है। ","సాధారణంగా కోక్ లేదా క్రాక్ అని పిలిచే కొకైన్, తరచుగా శ్వాస ద్వారా లోపలికి గట్టిగా పీల్చుకోబడుతుంది."
इसका केंद्रीय तंत्रिका तंत्र पर जोरदार उद्दीपक (स्टीमुलेटिंग) असर पड़ता है जिससे सुखाभास (यूफोरिया) और ऊर्जा में वृद्धि की अनुभूति होती है। ,దీని వలన కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థ పైన బలమైన ప్రేరణ (స్టిమ్యులేటింగ్ ప్రభావం) పడుతుంది దీని ద్వారా సుఖబ్రాంతి (యూఫోరియా) మరియు శక్తి వృద్ధిల అనుభూతిని పొందుతారు.
कोकेन की अत्यधिक मात्रा से विभ्रम (हेलुसिनेसन) हो जाता है। ,కొకైన్ని ఎక్కువగా తీసుకుంటే భ్రమలు (హెలూసినేషన్) కలుగుతాయి.
"अन्य 174 प्रसिद्ध पादप, जिनमें विभ्रम पैदा करने का गुण है, ऐट्रोफा बेलेडोना और धतूरा हें। ","ఇతర 174 ప్రముఖ మొక్కలలో, భ్రమలను కలిగించే గుణం కలిగి ఉన్నవి, ఎత్రోఫా బెలేదేనా మరియు ధతురా."
आजकल कुछ खिलाड़ी भी कैनोबिनॉइडों का दुरुपयोग करते हें।,ఈ రోజులలో ఆటగాళ్లు కూడా కనోబెనాయిడ్ ను దుర్వినియోగం చేస్తున్నారు.
"बर्बिट्यूरेट, एंफेटेमीन और बेंजोडायजेपीन जैसे ड्रग और इन जैसे अन्य ड्रग जो अवसाद(डिप्रेसन) और अनिद्रा (इनसोम्नीया) जैसे मानसिक व्याधि से ग्रस्त रोगियों की सहायता के लिए सामान्यतया औषधियों के रूप में काम में लिए जाते हैं, इनका भी कुप्रयोग होता है।","బార్బిటురేట్, యాంఫేటమిన్ మరియు బెంజోడియాజిపైన్స్ వంటి మందులు మరియు మాదకద్రవ్యాలు సాధారణంగా మాంద్యం (నిరాశ) మరియు నిద్రలేమి (నిద్రలేమి) వంటి మానసిక అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న రోగులకు సహాయపడే మందులుగా ఉపయోగిస్తారు."
"विशभ्रमी गुणवाले अनेक पादपों, फलों, बीजों का विश्वभर में लोक औषधि, धार्मिक उत्सवों और अनुष्ठानों में सैकड़ों वर्षों से उपयोग हो रहा है। ","గ్రామీణ మందులు, మతపరమైన పండుగలు మరియు ఆచారాలలో వందల సంవత్సరాల నుండి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రత్యేక గుణాలు ఉన్న ఎన్నో మొక్కలు, పళ్ళు, విత్తనాలను ఉపయోగిస్తున్నారు."
"जब ये औषधियाँ चिकित्सा के बजाय दूसरे उद्देश्य से ली जाती हैं या इतनी मात्रा में इतनी बार ली जाती हैं कि व्यक्ति के शारीरिक, कार्यिक अथवा मनोवैज्ञानिक प्रकार्यों को गड़बड़ा देती हैं तो यह डूगों का कुप्रयोग बन जाता है।","వీటిని చికిత్స కొరకు కాకుండా వేరే ప్రయోజనం కొరకు ఉపయోగించినప్పుడు లేదా శారీరక, జీవికోపయోగ మరియు మానసిక విధులకు అంతరాయం కలిగించేంత మొత్తంలో తరచుగా ఉపయోగించినప్పుడు, ఆ ఔషధం దుర్వినియోగం అవుతుంది."
धूम्रपान से इन तीब्र ड्गों के सेवन का रास्ता खुल जाता है। ,పొగ త్రాగడం తీవ్రమైన ఈ మాదక ద్రవ్యాలను సేవించడానికి దారి చూపుతుంది.
तंबाकू का प्रयोग मानव 400 वर्षों से भी अधिक समय से करता आ रहा है। ,మానవులు పొగాకును 400 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ సమయం నుండి వినియోగిస్తున్నారు.
"तंबाकू (धूम्रपान) पीया जाता है, चबाया जाता है या सुँघा (सुँघनी लेना) जाता है। ","పొగాకు (దూమపానం) త్రాగబడుతుంది, నమలబడుతుంది లేదా వాసన పీల్చుకోబడుతుంది."
"तंबाकू में बहुत से रासायनिक पदार्थ होते हैं जिनमें एक ऐल्केलाइड, निकोटीन शामिल है। ","పొగాకులో ఎన్నో రసాయనిక పదార్ధాలు ఉంటాయి, వీటిలో ఆల్కలాయిడ్లు, నికోటిన్ ఉంటాయి."
"निकोटीन अधिवृक्क ग्रंथि (एड्रीनल ग्लैंड) को उद्दीपित करती है, जिससे एड्रिललीन और नॉर-एड्रिनलीन रक्त परिसंचरण में मोचित होती हैं अर्थात्‌ छोड़ी जाती हैं। ","నికోటిన్ అడ్రినల్ గ్రంధి (ఎడ్రినల్ గ్లాండ్) ని ప్రేరేపిస్తుంది, దీనివలన అడ్రినల్ మరియు నార్-ఎడ్రినల్ రక్త ప్రవాహంలోకి విడుదల చేయబడతాయి, అంటే విడువబడతాయి."
ये दोनों रक्तचाप और हृदय स्पंदन दर बढ़ाती हैं। ,ఇవి రక్తపోటుని మరియు హృదయ స్పందన వేగాన్ని పెంచుతాయి.
"धूम्रपान फुफ्फुस, मूत्राशय, और गले के कैंसर, श्वसनीशोथ (ब्रोंकाइटिस), वातस्फीति (एम्फीसिमा), हृदयरोग, जठर ब्रण (गेस्ट्रिक अल्सर) से संबद्ध है। ","ధూమపానం ఊపిరితిత్తులు, మూత్రాశయం మరియు గొంతు క్యాన్సర్, ఉబ్బసం (బ్రాంకైటిస్), ఎంఫిసెమా, గుండె జబ్బు, కడుపులో పుండు (గాస్టృక్ అల్సర్) లతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది."
तंबाकू चबाना मुख कोटर के कैंसर के खतरे को बढ़ा देता है। ,పొగాకు నమలడం కారణంగా నోటి క్యాన్సర్ వచ్చే ప్రమాదం పెరుగుతుంది.
धूम्रपान से रक्त में कार्बनमोनोक्साइड की मात्रा बढ़ जाती है ओर हीमआबद्ध ऑक्सीजन की सांद्रता घट जाती है। ,పొగత్రాగడం వలన రక్తంలో కార్బన్ మోనాక్సైడ్ పెరుగుతుంది మరియు హెమో-బద్ధ ఆక్సిజన్ సాంద్రతను కూడా తగ్గిస్తుంది.
इससे शरीर में ऑक्सीजन की कमी हो जाती है।,దీని ఫలితంగా శరీరంలో ఆక్సిజన్ తక్కువ ఉంటుంది.
जब व्यक्ति सिगरेट के पैकेट खरीदता है तो यह नहीं हो सकता कि उसकी निगाह पैकेट पर छपी उस वैधानिक (कानूनी) चेतावनी पर न पड़े जोकि धूम्रपान से आगाह करती है और बताती है यह किस प्रकार स्वास्थ्य के लिए हानिकारक है। ,"ఒక వ్యక్తి సిగరెట్ ప్యాకెట్ కొన్నప్పుడు, అతని దృష్టి ధూమపానం మరియు అది ఆరోగ్యానికి చేసే హాని గురించి చెప్పే వైద్యపరమైన (చట్టపరమైన) హెచ్చరిక మీద పడే అవకాశం ఉండదు."
आजकल फिर भी युवाओं और वृद्धों दोनों में धूम्रपान का खूब चलन है। ,ఈ రోజుల్లో యువత అలాగే వృద్ధులలో కూడా ధూమపానం అలవాటు ఎక్కువగా ఉంది.
धूम्रपान और तंबाकू चबाने के ख़तरे और इसकी लत पड़ जाने वाली प्रवृत्ति को देखते हुए युवा और वृद्ध दोनों को इसकी आदत से बचना चाहिए। ,"ధూమపానం మరియు పొగాకు నమలడం వలన కలిగే ప్రమాదాలు మరియు వ్యసనంగా మారే దీని స్వభావాన్ని గురించి తెలుసుకొని, యువకులు మరియు వృద్ధులు ఈ అలవాటు నుండి బయటపడాలి."
किसी भी लत से छुटकारा पाने के लिए परामर्श तथा चिकित्सा सहायता की आवश्यकता होती है।,ఏదైనా వ్యసనంగా మారితే దాని నుండి బయటపడటానికి కౌన్సిలింగ్ మరియు చికిత్సల సహాయం తీసుకోవాలి.
किशोरावस्था का अर्थ एक अवधि और एक प्रक्रिया दोनों से है जिसके दोरान एक बालक समाज में अपनी प्रभावी सहभागिता के लिए अपनी वृत्ति और विश्वास के अनुसार परिपक्व होता है। ,"కౌమార దశ యొక్క అర్ధం ఒక వయసు మరియు ఒక ప్రక్రియ, ఒక బాలుడు సమాజానికి తన వంతు ప్రభావితం చేయడానికి తన వృత్తి మరియు విశ్వాసం ప్రకారం ఈ దశలో పరిపక్వం చెందుతాడు."
12-18 वर्ष की आयु की अवधि को किशोरावस्था माना जा सकता है।,12-18 సంవత్సరాల మధ్య వయసును కౌమారదశ అని పరిగణిస్తారు.
"दूसरे शब्दों में किशोरावस्था, बचपन और प्रौढ़ता को जोड़ने वाला पुल है। ","మరో మాటలో చెప్పాలంటే కౌమార దశ, బాల్యం మరియు ప్రౌఢ దశలను కలిగే ఒక వంతెన."
किशोरावस्था के साथ-साथ उनमें अनेक जीवविज्ञान और व्यवहारात्मक परिवर्तन आते हैं। ,కౌమార దశతో పాటు వారిలో అనేక శారీరక మరియు ప్రవర్తనా సంబంధమైన మార్పులు వస్తాయి.
इस प्रकार किशोरावस्था किसी व्यक्ति का मानसिक और मनोवैज्ञानिक विकास का बहुत ही नाजुक समय है।,ఈ విధంగా కౌమార దశ ఎవరైనా వ్యక్తి జీవితంలో మానసిక మరియు మనోవైజ్ఞానిక అభివృద్ధికి చాలా సున్నితమైన సమయము.
"जिज्ञासा, जोखिम उठाने और उत्तेजना के प्रति आकर्षण और प्रयोग करने की इच्छा, ऐसे सामान्य कारण हैं जो किशोरों को ड्रग तथा ऐल्कोहल के लिए अभिप्रेरित करते हें।","కుతూహలము, ప్రమాదకరమైన పనులు చేయడానికి ఆకర్షితమవడం మరియు ప్రయోగాలు చేయాలనే కోరిక, ఇటువంటి సాధారణ కారణాలతో కౌమార దశలో మాదక ద్రవ్యాలు అలాగే మద్యం తీసుకునేలా ప్రేరేపించబడతారు."
बच्चे की प्राकृतिक जिज्ञासा उसे प्रयोग के लिए अभिप्रेरित करती है। ,పిల్లలలో సహజంగా ఉండే కుతూహలం వారిని ప్రయోగాలు చేసేలా ప్రోత్సహిస్తుంది.
ड्रग और ऐल्कोहल के प्रभाव को फायदे के रूप में देखने से समस्या और भी जटिल हो जाती है।,మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యం ప్రభావాన్ని ప్రయోజనాల రూపంలో చూస్తే ఈ సమస్య మరింత జటిలమవుతుంది.
"ड्रग या ऐल्कोहल का पहली बार सेवन जिज्ञासा या प्रयोग करने के कारण हो सकता है, लेकिन बाद में बच्चा इनका उपयोग समस्याओं का सामना करने से बचने के लिए करने लगता है।","మాదక ద్రవ్యాలు లేదా మద్యాలను మొదటి సారి తీసుకోవడానికి కారణం కుతూహలం లేదా ప్రయోగం చేయాలని కావచ్చు, కానీ తరువాత పిల్లలు సమస్యల నుండి తప్పించుకోడానికి వీటిని ఉపయోగించడం ప్రారంభిస్తారు."
पिछले कुछ समय से शैक्षिक क्षेत्र में या परीक्षा में सबसे आगे रहने के दबाव से उत्पन्न तनाव ने भी किशोरों को ऐल्कोहल या ड्गों को आजमाने के लिए फुसलाने में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाई है। ,గత కొంత కాలంగా విద్యారంగంలో లేదా పరీక్షలలో అందరికంటే ముందు ఉండాలనే ఒత్తిడి వలన కలిగిన కౌమారులు మద్యం లేదా మత్తు పదార్ధములను తీసుకునేలా చేయడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. 
"युवकों में यह बोध भी कि धूम्रपान करना, ड्रग या ऐल्कोहल का उपयोग व्यक्ति के ठंडा या प्रगति” का प्रतीक है, यही इन आदतों को शुरू करने का मुख्य कारण है। ","ఒక వ్యక్తి పొగ త్రాగడం, మద్యం లేదా మత్తు పదార్ధములను సేవించడం ""కూల్ గా ఉండటాన్ని లేదా ప్రగతిని"" సూచిస్తుంది అని యువత భావించడం ఈ అలవాట్లను ప్రారంభించడానికి ముఖ్య కారణం అవుతుంది. "
"इस बोध को बढ़ावा देने में टेलीविजन, सिनेमा, समाचार पत्र, इंटरनेट ने भी सहायता की है। ","ఈ భావనకి మద్దతు ఇవ్వడానికి టెలివిజన్, సినిమా, వార్తా పత్రికలు, ఇంటర్నెట్ కూడా సహాయపడుతున్నాయి."
"किशोरों में ड्रग और ऐल्कोहल के कुप्रयोग के अन्य कारणों में, परिवार के ढाँचे में अस्थिरता या एक दूसरे को सहारा देने तथा मित्रों के दबाव का अभाव भी है।","కౌమారులు మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యాన్ని దుర్వినియోగం చేయడానికి ఇతర కారణాలలో, కుటుంబం నిర్మాణంలో అస్థిరత లేదా ఒకరి నుండి ఒకరికి మద్దతు లేకపోవడం మరియు స్నేహితుల నుండి వత్తిడి."
"यह समझ कि डृग लाभकारी हैं, इन्हें बार-बार लेने का कारण है। ","మాదక ద్రవ్యాలు ప్రయోజనం కలిగిస్తాయి అని భావించడం, వీటిని పదే పదే తీసుకోవడానికి కారణం."
"सबसे महत्त्वपूर्ण बात यह है कि ऐल्कोहल और ड्ग की अंतर्निहित व्यसनी प्रकृति है, लेकिन व्यक्ति इस बात को समझ नहीं पाता। ","అన్నిటికంటే ముఖ్య విషయం ఏమిటంటే మద్యం మరియు మాదక ద్రవ్యాలు స్వాభావికంగా వ్యసనం కలిగించే స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి, అయితే ప్రజలు ఇది అర్ధం చేసుకోరు."
"ड्रगों और एल्कोहॉल के कुछ प्रभावों के प्रति लत, एक मनोवैज्ञानिक आशक्त है। ","మద్యం మరియు మాదకద్రవ్యాల ప్రభావాల పట్ల వ్యసనం, ఒక మానసిక ఉద్దీపన."
(यह प्रभाव है सुखाभास और भला चंगा होने की अस्थाई भावना) जो व्यक्ति को उस समय भी ड्रग एवं ऐल्कोहल लेने के लिए प्रेरित करने से जुड़ी हैं जबकि उनकी जरूरत नहीं होती या उनका इस्तेमाल आत्म-घाती है। ,(ఈ ప్రభావాలు సుఖభ్రాంతి మరియు బావున్నామనే తాత్కాలిక భావన) ఇది మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యాలను అవసరం లేనప్పుడు లేదా స్వీయ హానికరం అయినా కూడా ఉపయోగించడానికి వ్యక్తులను ప్రేరేపించడంతో సంబంధం కలిగి ఉన్నాయి.
ड्रग के बार बार उपयोग से हमारे शरीर में मौजूद ग्राहियों का सह्य स्तर बढ़ जाता है। ,మాదక ద్రవ్యాలను పదేపదే ఉపయోగించడం వలన మన శరీరంలో ఉన్న గ్రాహకాల సహన స్థాయి పెరుగుతుంది.
"इसके फलस्वरूप ग्राही, ड्रगों याऐल्कोहल की. केवल उच्चतर मात्रा-के प्रति अनुक्रिया करते हैं,","గ్రాహకాలు, మందులు లేదా మద్యం ఫలితంగా. అధిక వాల్యూమ్‌లు మాత్రమే ప్రతిస్పందిస్తాయి,"
जिसके कारण अधिकाधिक मात्रा में लेने की लत पड़ जाती है। ,"దీని కారణంగా, ఓవర్ డోస్ తీసుకోవడం వ్యసనంగా మారుతుంది."
लेकिन एक बात बुद्धि में बिल्कुल स्पष्ट होनी चाहिए कि इन ड्रग को एक बार लेना भी व्यसन बन सकता है। ,"కానీ మీరు ఖచ్చితంగా తెలుసుకోవలసినది ఒకటి ఉంది, ఈ మాదక ద్రవ్యాలను ఒకసారి తీసుకోవడం కూడా వ్యసనంలా మారవచ్చు."
"इस प्रकार, ड्रग और ऐल्कोहल की व्यसनी शक्ति उन्हें इस्तेमाल करने वाले / वाली को एक दोषपूर्ण चक्र में घसीट लेते हैं,","ఈ విధంగా, మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మధ్యం యొక్క వ్యసనాల శక్తి ఉపయోగిస్తున్న అతను/ఆమె ని తప్పులు చేసే చక్రంలోకి లాగుతుంది."
जिससे इनका नियमित सेवन (कुप्रयोग) करने लगते हैं और इस चक्र से बाहर निकलना उनके बस में नहीं रहता। ,దీని వలన వారు వాటిని క్రమం తప్పకుండా (దుర్వినియోగం) తీసుకుంటారు మరియు ఈ చక్రం నుండి బయటకు రావడం వారి చేతిలో ఉండదు.
किसी मार्गदर्शन या परामर्श के अभाव में व्यक्ति व्यसनी (लती) बन जाता है और उनके ऊपर आश्रित होने लगता है।,ఎటువంటి మార్గదర్శకత్వం లేదా కౌన్సెలింగ్ లేనప్పుడు వ్యక్తి వ్యసనపరుడు అయిపోతాడు మరియు వాటి మీద ఆధారపడటం ప్రారంభిస్తాడు.
निर्भरता शरीर की वृत्ति है जो ड्रग / ऐल्कोहल की नियमित मात्रा अचानक बंद कर दिए जाने पर अभिलक्षणिक और अप्रिय विनिवर्तन संलक्षण (विद्ड्रावल सिंड्रोम) के रूप में व्यक्त होती है। ,ఆధారపడటం అనేది శరీరం యొక్క భావన ఇది మాదక ద్రవ్యాలు / మద్యాలను క్రమం తప్పక తీసుకోవడాన్ని హఠాత్తుగా ఆపడం వలన కలిగే ఉపసంహరణ సిండ్రోమ్ (విత్ డ్రాల్ సింప్టమ్) రూపంలో వ్యక్తపరచబడుతుంది.
"इसके अभिलक्षण हैं चिंता, कंपन, मिचली और पसीना आना जिनसे ड्रग / ऐल्कोहल का इस्तेमाल फिर से चालू कर दिए जाने पर छुटकारा मिल जाता है। ","దీని లక్షణాలు విచారం, వణుకు, వికారం మరియు చెమటలు, ఇవి మాదక ద్రవ్యాలు / మద్యం వాడకాన్ని తిరిగి ప్రారంభించినప్పుడు తగ్గుతాయి."
कुछ मामले में विनिवर्तन संलक्षण गंभीर हो सकता है और जीवन के लिए खतरनाक भी तथा व्यक्ति को चिकित्सीय देख रेख की आवश्यकता पड़ सकती है।,"
కొన్ని సందర్భాల్లో డిఫ్రాక్షన్ సిండ్రోమ్ తీవ్రంగా ఉంటుంది మరియు ప్రాణాంతకమవుతుంది మరియు వ్యక్తికి వైద్య సంరక్షణ అవసరం కావచ్చు."
निर्भरता के कारण रोगी अपनी आवश्यकताओं की पूर्ति के लिए पर्याप्त धन पाने के लिए तमाम सामाजिक मानदंडों को ताक पर रख देता है। ,"ఆధారపడటం వలన, తన అవసరాలు తీరడానికి కావలసినంత ధనం పొందడానికి, రోగి అన్నిసామాజిక నియమాలను గాలికి వదిలేస్తాడు."
इनसे अनेक सामाजिक समायोजन संबंधी समस्याएँ उत्पन्न हो जाती हें।,దీని కారణంగా ఎన్నో సామాజిక సంబంధాలలో సమస్యలు తలెత్తుతాయి.
"ड्रग और ऐल्कोहल के तत्कालिक प्रतिकूल प्रभाव अंधाधुध व्यवहार, बर्बरता और हिंसा के रूप में व्यक्त होते हैं।","మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యం యొక్క త్వరిత తాత్కాలిక ప్రభావాలు విచక్షణా రహితంగా ప్రవర్తించడం ద్వారా, విధ్వంసం చేయడం మరియు హింసకు పాల్పడటం వంటి ద్వారా వ్యక్తీకరించబడతాయి."
हृद-पात (हर्ट-फेल्योर) अथवा प्रमस्तिष्क रक्तस्राव (सेरेब्रल हेमरेज) के कारण संमूर्च्छा (कोमा) और मृत्यु हो सकती है। ,గుండె వైఫల్యం లేదా సెరిబ్రల్ హ్యామరేజ్ కారణంగా కోమాలోకి వెళ్ళడం లేదా మరణం సంభవించవచ్చు.
ड्रग/ऐल्कोहल के कुप्रयोग के दूरगामी परिणाम भी हो सकते हैं। ,మాదక ద్రవ్యాలు/మద్యాల దుర్వ్యసనాల వలన దీర్ఘ ఇబ్బందులు కూడా కలుగవచ్చు.
अगर कुप्रयोगकर्ता को ड्रग/ऐल्कोहल खरीदने के लिए पैसे नहीं मिलें तो वह चोरी का सहारा ले सकता/सकती है। ,ఒక వేళ దుర్వ్యసనపరుడు మాదక ద్రవ్యాలు/మద్యం కొనడానికి ధనాన్ని కలిగి ఉండకపోతే దొంగతనానికి కూడా పాల్పడతాడు/పాల్పడుతుంది.
ये प्रतिकूल प्रभाव केवल ड्रग/ऐल्कोहल का सेवन करने वाले तक सीमित नहीं रहता। कभी-कभी डृग/ऐल्कोहल आदि का अपने परिवार या मित्र आदि के लिए भी मानसिक और आर्थिक कष्ट का कारण बन सकता/सकती है।,ఈ ప్రతికూల ప్రభావం మాదక ద్రవ్యం/మద్యం తీసుకునే వాళ్ళకే పరిమితం కాదు. కొన్నిసార్లు మాదక ద్రవ్యాలు / మద్యం మొదలైనవాటి ప్రభావం కుటుంబం లేదా స్నేహితులకు కూడా మానసిక మరియు ఆర్ధిక ఇబ్బందులకు కారణం కావచ్చు.
"जो अंतःशिरा द्वारा (सुई और सिरिंज से सीधे ही शिरा में इंजेक्शन) ड्रग लेते हैं,",నరాల ద్వారా మాదక ద్రవ్యాలు తీసుకునే వారు (సూది మరియు సిరంజీ ద్వారా నేరుగా సిరలలోకి ఎక్కించుకుంటారు)
उनको एड्स और यकृतशोथ-बी जैसे गंभीर संक्रमण होने की संभावना अधिक होती है।,ఎయిడ్స్ మరియు హెపటైటిస్-బి వంటి ప్రమాదకర వ్యాధుల సంక్రమణానికి గురయ్యే అవకాశం అధికంగా ఉంటుంది.
इन रोगों के विषाणु संक्रमित सुई और सिरिंज के साझा प्रयोग से एक व्यक्ति से दूसरे व्यक्ति में स्थानांतरित हो जाते हैं। ,సంక్రమణం చెందిన సూదులు మరియు సిరంజీలను పంచుకోవడం వలన ఈ రోగాల వైరస్ లు ఒక వ్యక్తి నుండి ఇంకొక వ్యక్తికి బదిలీ అవుతాయి.
"एड्स और यकृतशोथ-बी, दोनों ही संक्रमण, चिर्कारी संक्रमण हैं और अंततः घातक होते हैं। ",ఎయిడ్స్ మరియు హెపటైటిస్ బి సంక్రమణలు రెండూ దీర్ఘకాలికమైనవి మరియు ప్రాణాంతకమైనవి.
"एड्स पति/पत्नी द्वारा मैथुन से स्थानांतरित होता है, जबकि यकृतशोथ बी संक्रमित रुधिर द्वारा स्थानांतरित होता है।",ఎయిడ్స్ వ్యాధి భార్యా భర్తల మధ్య సంభోగం/ శారీరక సంపర్కము ద్వారా ఒకరి నుంచి ఒకరికి సోకుతుంది అలాగే హెపటైటిస్- బి సంక్రమిత రక్తం ద్వారా బదిలీ అవుతుంది.  
किशोरावस्था के दौरान ऐल्कोहल के सेवन का दीर्घकालिक प्रभाव भी हो सकता हैं; इससे प्रौढ़ावस्था में बहुत अधिक पीने की लत लग सकती है।,కౌమార దశలో మద్యం సేవించడం దీర్ఘ కాల ప్రభావాలను కూడా చూపించవచ్చు. ఇది పెద్ద వయసులో అధికంగా మద్యం సేవించడానికి దారి తీయవచ్చు.
ड्रग और ऐल्कोहल के चिरकारी उपयोग से तंत्रिका तंत्र और यकृत को क्षति (सेरोसिस) पहुँचती है। ,దీర్ఘకాలం మద్యము మరియు మాదక ద్రవ్యాలను తీసుకోవడం వలన శరేరంలోని నాడీ వ్య్వస్థ మరియు కాలేయం (సెరోసిస్) దెబ్బతింటాయి.
ऐसा भी ज्ञात है कि गर्भावस्‍था के दौरान ड्रगों एवं ऐल्कोहल का उपयोग गर्भ पर प्रतिकूल प्रभाव डालता है।,గర్భధారణ సమయంలో మత్తు పదార్ధములు లేదా మద్యం తీసుకోవడం వలన గర్భస్థ శిశువుపై తీవ్ర ప్రతికూల ప్రభావం పడుతుందని కూడా తెలిసిందే. 
ड्रगों का एक और दुरुपयोग कुछ खिलाडियों द्वारा अपने प्रदर्शन को और बेहतर करने के लिए हो सकता है। ,మాదక ద్రవ్యాల దుర్వినియోగం మరొక విధంగా తమ ప్రదర్శనను మెరుగుపరచుకునేందుకు ఆటగాళ్ల ద్వారా చేయబడుతుంది.
"वे खेलों में स्वापक पीड़ा हर (नारकोटिक एनलजेसिक्स), उपचयी स्टेराइडों, मृत्रल दवाओं और कुछ हॉर्मोनों का कुप्रयोग, मांसपेशियों को शक्तिशाली बनाने और अक्रामकता को बढ़ाने और फलस्वरूप खेल प्रदर्शन के लिए करते हैं। ","నార్కోటిక్ అనల్జెసిక్స్ ను, అనబాలిక్ స్టెరాయిడ్లను, జిగువు వంటి ఔషధాలను మరియు కొన్ని కండరాల దుర్వినియోగం, కండరాలను బలోపేతం చేయడం మరియు దూకుడును పెంచుకోవడం వంటి వాటి కొరకు మరియు క్రీడలలో విజయవంతమైన ప్రదర్శన కొరకు ఉపయోగిస్తారు."
"महिलाओं में उपचयी स्टेराइडों के सेवन के अनुषंगी प्रभावों में पुस्त्वन (मैस्कुलिनाइजेसन) (यानी पुरूष जैसे लक्षण), बढ़ी अक्रामकता, भावदशा में उतार-चढ़ाव, अवसाद, असामान्य आर्तव चक्र, मुँह ओर शरीर-पर बालों की अत्यधिक वृद्धि, भगशेफ का बढ़ जाना, आवाज का गहरा होना शामिल हें। ","అనబాలిక్ స్టెరాయిడ్లను మహిళలు తీసుకోవడం వలన వచ్చే దుష్ప్రభావాలలో పురుషత్వం, (పురుష లక్షణాలు), దూకుడుతనం పెరగడం, మూడ్ మారుతూ ఉండటం, కుంగుబాటు, అసాధారణ రుతుచక్రం, నోరు మరియు శరీరం పై అధికంగా వెంట్రుకలు పెరగడం, యోని పరిమాణం పెరగడం, గొంతు గంభీరం కావడం వంటివి ఉంటాయి."
"पुरूषों में मुँहासे, बढ़ी अक्रामकता, भावदशा में उतार चढ़ाव, अवसाद, वृषणों के आकार का घटना, शुक्राणु उत्पादन में कमी, यकृत और वृक्‍क की संभावित दुष्क्रियता (डिस्फंकसन), वक्ष (स्तन) का बढ़ना, समयपूर्व गंजापन, प्रोस्टेट ग्रंथि का बढ़ना शामिल हैं। ","పురుషులలో మొటిమలు రావడం, దూకుడు ఎక్కువ కావడం, మూడ్ మారుతూ ఉండటం, కుంగుబాటు, వృషణం పరిమాణం పెరగడం, వీర్య కణాల ఉత్పత్తి తగ్గడం, కాలేయం మరియు మూరపిండాలు పనిచేయకపోవడం, థొరాక్స్ పెరగడం (ఛాతీ), ముందుగానే బట్టతల రావడం, ప్రోస్టేట్ గ్రంధి పెరగడం వంటివి ఉంటాయి."
लंबे समय तक सेवन से ये प्रभाव स्थायी हो सकते हैं। ,దీర్ఘ కాలం వీటిని ఉపయోగించడం వలన ప్రభావాలు శాశ్వతం కావచ్చు.
"युवा नर या स्त्रियों में, मुँह और शरीर के सख्त मुँहासे, और लंबी अस्थियों के वृद्धि केंद्रों का कालपूर्व बंद होने के फलस्वरूप वृद्धि रुद्ध हो सकती है।","యువతీ, యువకులలో, ముఖము మరియు శరీరం పై తీవ్రంగా మొటిమలు, మరియు దీర్ఘ ఎముకల యొక్క అభివృద్ధి ముందుగానే ఆగిపోయి, పెరుగుదల ఆగిపోతుంది."
पुरानी कहावत चिकित्सा से रोकथाम (बचाव) अच्छी है यहाँ पर भी खरी बैठती है।,చికిత్స కంటే నివారణ మంచిది (రక్షణ) అని చెప్పే పాత సామెత ఇక్కడ కూడా వర్తిస్తుంది
"यह भी सच है कि धूम्रपान, ड्रग या ऐल्कोहल के सेवन की आदतें पड़ने की संभावना छोटी उम्र में, ज्यादातर किशोरावस्था के दौरान, अधिक होती है। ","పొగ త్రాగడము, మత్తుపదార్ధము లేదా మద్యం తీసుకునే అలవాటు చిన్న వయసులో, ఎక్కువగా కౌమార దశలో వచ్చే అవకాశం అధికంగా ఉంటుంది. "
इसलिए ऐसी परिस्थितियों की पहचान करना सबसे उत्तम है जो किशोर को ऐल्कोहल या ड्रग के सेवन की ओर धकेलती हैं ताकि समय रहते उसके चिकित्सीय उपाय किए जा सकें। ,"అందువల్ల, యువకుడిని మద్యం లేదా మాదకద్రవ్యాల వైపు నెట్టే పరిస్థితులను గుర్తించడం మంచిది, తద్వారా అతని వైద్య చర్యలు సకాలంలో తీసుకోవచ్చు."
इस मामले में माता-पिता और अध्यापकों का विशेष उत्तरदायित्व है। ,ఈ విషయంలో తల్లి-తండ్రి మరియు ఉపాధ్యాయులకు విశేషమైన బాధ్యత ఉంటుంది.
"ऐसा लालन-पालन जिसमें पालन-पोषण का स्तर ऊँचा हो और सुसंगत अनुशासन हो, ऐल्कोहल/ड्रग/तंबाकू के कुप्रयोग का खतरा कम कर देता है। ","పోషణ, స్థిర క్రమశిక్షణ కలిగిన పెంపకం మాదక ద్రవ్యాలు/మద్యం/పొగాకుల ప్రమాదాన్ని తగ్గిస్తుంది."
यहाँ दिए. गए कुछ उपाय किशोरों में ऐल्कोहल और ड्रग के कुप्रयोग की रोकथाम तथा नियंत्रण में विशेषरूप से कारगर होंगे --,క్రింద చెప్పబడిన కొన్ని చర్యలు కౌమారులలో మద్యం మరియు మాదక ద్రవ్యాల దుర్వినియోగాన్ని నివారించడంలో మరియు నియంత్రించడంలో ప్రభావంతంగా ఉంటాయి.
"आवश्यक समकक्षी दबाव से बच्चों- प्रत्येक बच्चे की अपनी पसंद और अपना व्यक्तित्व होता है, जिसका सम्मान और जिसे प्रोत्साहित करना चाहिए।","తోటివారి అవసరమైన వత్తిడి ఉన్న పిల్లలు - ప్రతి బిడ్డ అతని లేదా ఆమె యొక్క సొంత ఎంపిక మరియు వ్యక్తిత్వాన్ని కలిగి ఉంటుంది, దీనిని గౌరవించాలి మరియు ప్రోత్సహించాలి."
"चाहे मामला अध्ययन, खेल कूद या अन्य गतिविधियों का हो, बालक को उसकी अवसीमा (श्रेसोल्ड) से अधिक करने के लिए अनावश्यक दबाव नहीं डालना चाहिए।","ఇది చదువులో, క్రీడలు లేదా ఇతర కార్యకలాపాలలో అయినా, తన పరిధి (థ్రెష్ హోల్డ్) దాటి వెళ్లాలని, బిడ్డను అనవసరమైన ఒత్తిడికి గురి చేయరాదు."
शिक्षा और परागर्श-- समस्याओं और दबावों का सामना करने और निराशाओं तथा असफलताओं को जीवन का एक हिस्सा समझकर स्वीकार करने की शिक्षा एवं परामर्श उन्हें देना चाहिए। ,విద్య మరియు కౌన్సెలింగ్ - సమస్యలు మరియు ఒత్తిడులను ఎదుర్కునేందుకు మరియు నిరాశ మరియు ఓటములను జీవితంలో ఒక భాగంగా స్వీకరించగలిగేలా వారికి శిక్షణ మరియు కౌన్సిలింగ్ లను ఇవ్వాలి.
"यह भी उचित होगा कि बालक की ऊर्जा को खेल-कूद, पढ़ाई, संगीत, योग और पाठ्यक्रम के अलावा दूसरी स्वस्थ गतिविधियों की दिशा में भी लगाना चाहिए।","పిల్లల శక్తిని క్రీడలు, చదువు, సంగీతము, యోగా మరియు పాఠాలపైనే కాకుండా ఇతర ఆరోగ్య కార్యకలాపాల వైపు కూడా మళ్లించడం మంచిది."
"माता-पिता और समकक्षियों से सहायता लेना-- माता-पिता और समकक्षियों से फौरन मदद लेनी चाहिए, ताकि वे उचित मार्गदर्शन कर सकें। ","అల్లిదండ్రులు మరియు తోటివారి నుండి మద్దతు తీసుకోవడం - తల్లిదండ్రులు మరియు తోటివారి నుండి వెంటనే మద్దతు తీసుకోవాలి, తద్వారా వారు సరైన మార్గదర్శనం చేస్తారు."
निकट और विश्वसनीय मित्रों से भी सलाह लेनी चाहिए। ,దగ్గరి మరియు విశ్వసనీయులైన స్నేహితుల నుండి కూడా సలహాలను తీసుకోవాలి.
युवाओं की समस्याओं को सुलझाने के लिए समुचित सलाह से उन्हें अपनी चिंता और अपराध भावना को -अभिव्यक्त करने में सहायता मिलेगी।,యువతను సమస్యల నుంచి బయటకు తేవడానికి వారికి సరైన సలహా ఇచ్చి వారి విచారము మరియు అపరాధ భావనను వ్యక్తపరచడానికి సహాయం దొరుకుతుంది.
संकट के संकेतों को देखना- सावधान माता-पिता और अध्यापकों को चाहिए कि ऊपर बताए गए खतरे के संकेतों पर ध्यान दें और उन्हें पहचानें।,సమస్య యొక్క సంకేతాలను చూడటం - జాగ్రత్తగా ఉండే తల్లిదండ్రులు మరియు ఉపాధ్యాయులు పైన చెప్పిన ప్రమాదాల సంకేతాల పై ధ్యాస పెట్టాలి మరియు వాటిని గుర్తించాలి.
मित्रों को भी चाहिए कि अगर वे परिचित को ड्रग या ऐल्कोहल लेते हुए देखें तो वे उस व्यक्ति के भले के लिए माता-पिता या अध्यापक को बताने में हिचकिचाएँ नहीं। ,తమకు పరిచయం ఉన్నవారు మాదక ద్రవ్యాలు లేదా మద్యం తీసుకోవడం చూసినట్లైతే మిత్రులు కూడా వారి బాగు కొరకు తల్లిదండ్రులు లేదా ఉపాధ్యాయులకు చెప్పడానికి వెనుకాడరాదు.
इसके बाद बीमारी को पहचानने और उसके पीछे छुपे कारणों का पता लगाने के लिए उचित उपाय करने होंगे। ,దీని తర్వాత జబ్బుని గుర్తించడం మరియు దాని వెనుక కారణాలను కనుగొనటానికి సరైన ఆలోచన చేయవచ్చు.
इससे समुचित चिकित्सीय उपाय आरंभ करने में सहायता मिलेगी।,దీని వలన సరైన వైద్య చికిత్సను ప్రారంభించడంలో సహాయం లభిస్తుంది.
"व्यावसायिक और चिकित्सा सहायता लेना - जो व्यक्ति दुर्भाग्यवश डुग/ ऐल्कोहल के कुप्रयोग रूपी दलदल में फँस गया है उसकी सहायता के लिए उच्च योग्यता प्राप्त मनोवैज्ञानिकों, मनोरोगविज्ञानियों की उपलब्ध और व्यसन छुड़ाने तथा पुनः स्थापना कार्यक्रमों हेतु काफी सहायता उपलब्ध है। ","ఒకేషనల్ మరియు వైద్య సహాయం పొందడం - దురదృష్టవశాత్తు మాదక ద్రవ్యాలు/మద్యాల దుర్వినియోగ బురదలో చిక్కుకున్న వ్యక్తికి సహాయం కొరకు అత్యధిక అర్హతలున్న సైకాలజిస్టులు, సైకియాట్రిస్ట్ లు అందుబాటులో ఉన్నారు మరియు వ్యసనాన్ని దూరం చేయడానికి మరియు పునరావాస కార్యక్రమాలను ఎంతో సహాయం అందుబాటులో ఉంది."
ऐसी सहायता से प्रभावित व्यक्ति पर्याप्त प्रयासों और इच्छाशक्ति द्वारा इस समस्या से पूरी तरह छुटकारा पा सकता है और पूर्णरूपेण प्रसामान्य और स्वस्थ जीवन जी सकता है।,అటువంటి సహాయంచే ప్రభావితం అయిన వ్యక్తి ఎన్నో ప్రయత్నాలు మరియు సంకల్పం ద్వారా ఈ సమస్య నుండి పూర్తిగా బయటపడగలడు మరియు సాధారణ మరియు ఆరోగ్యకరమైన జీవితాన్ని గడుపగలడు.
स्वास्थ्य केवल रोग की अनुपस्थिति नहीं है। ,ఆరోగ్యం అంటే కేవలము రోగం లేకపోవడం కాదు.
"यह संपूर्ण शारीरिक, मानसिक, सामाजिक और मनोवैज्ञानिक स्वास्थ्य की स्थिति है। ","ఇది పూర్తిగా శారీరక, మానసిక, సామాజిక మరియు సైకలాజికల్ గా ఆరోగ్యంగా ఉండే స్థితి."
"टाइफॉइड, हैजा, न्युमोनिया, त्वचा का कवकीय संक्रमण, मलेरिया आदि और कई अन्य रोग मानव के लिए कष्ट के प्रमुख कारण हें।","మానవులకు ఇబ్బంది కలిగించే ప్రముఖ కారణాలు టైఫాయిడ్, న్యుమోనియా, ఫంగల్ సంక్రమణ వలన చర్మ వ్యాధి, మలేరియా మొదలైన రోగాలు."
"रोगवाहक द्वारा होने वाले रोग जैसे कि मलेरिया, विशेषरूप से प्लैज्मोडियम फैल्सीपेरम से होने वाला मलेरिया का यदि उपचार नहीं किया जाए तो प्राणघातक सिद्ध हो सकता है।","మలేరియా వంటి రోగవాహకాల ద్వారా కలిగే వ్యాధులు, ప్రత్యేకించి పాస్మోడియమ్ ఫైల్సీపెరమ్ ద్వారా వచ్చే మలేరియా వంటి వాటికి చికిత్స అందించకపోతే అవి ప్రాణాంతకం అయ్యే ప్రమాదం ఉంటుంది."
"व्यक्तिगत स्वच्छता के अलावा, अपशिष्ट का समुचित निपटान, पीने के पानी को प्रदूषणरहित बनाना, मच्छर जैसे रोगवाहकों का नियंत्रण और प्रतिरक्षीकरण, इन रोगों की रोकथाम करने में बहुत सहायक हैं। ","వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత కాకుండా, చెత్తను సరైన పద్ధతిలో పారవేయడం, త్రాగునీటిని పరిశుభ్రంగా ఉంచుకోవడం, దోమల వంటి వ్యాధికారకాల యొక్క నియంత్రణ మరియు ఇమ్యునైజేషన్ ఈ వ్యాధులను నివారించడంలో చాలా ఉపయోగకరంగా ఉంటాయి."
जब हमें रोग-कारक ऐजेंटों का खतरा होता है तो हमारा प्रतिरक्षा तंत्र इन रोगों की रोकथाम में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाता है। ,"మనకి వ్యాధిని కలిగించే ఏజెంట్ల నుండి ప్రమాదం ఉన్నప్పుడూ, మన రోగనిరోధక వ్యవస్థ ఈ వ్యాధులను నివారించడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తుంది."
"हमारे शरीर के जन्मजात रक्षा-तंत्र जेसे कि त्वचा, श्लेषमल झिल्लियाँ, हमारे आँसुओं में मौजूद रोगाणुरोधी पदार्थ, लार और भक्षाणुक कोशिकाएँ आदि, रोगाणुओं को हमारे शरीर में प्रवेश करने से रोकने में सहायता देती हैं। ","చర్మము, మ్యూకస్ మెంబ్రేన్, కన్నీటిలో ఉండే యాంటీ మైక్రోబియల్ పదార్ధాలు, లాలాజలం మరియు మన శరీరం యొక్క సహజ రక్షణ యంత్రాంగం, పారాసిటిక్ కణాలు మొదలైనవి, మన శరీరంలోకి క్రిములు ప్రవేశించకుండా ఆపడంలో సహాయం చేస్తాయి."
अगर रोगाणु हमारे शरीर में प्रवेश करने में सफल हो जाते हैं तो विशिष्ट प्रतिरक्षी (तरल प्रतिरक्षा अनुक्रिया) और कोशिकाएँ (कोशिका माध्यत प्रतिरक्षा अनुक्रिया) इन रोगाणुओं को मार देती हैं। ,"
సూక్ష్మక్రిములు మన శరీరంలోకి ప్రవేశించగలిగితే, నిర్దిష్ట ప్రతిరోధకాలు (ద్రవ రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనలు) మరియు కణాలు (సెల్ అంటే రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనలు) ఈ సూక్ష్మజీవులను చంపుతాయి."
प्रतिरक्षा तंत्र की स्मृति होती है। ,రోగనిరోధక వ్యవస్థకు స్మృతి ఉంటుంది.
"उसी रोगाणु का पुनः खतरा होने पर, प्रतिरक्षा अनुक्रिया तेज और अधिक तीत्र होती है। ",బాక్టీరియాలతో తిరిగి ప్రమాదం ఉన్నప్పుడు రోగనిరోధక వ్యవస్థ యొక్క ప్రతిస్పందన మరింత వేగంగా మరియు అధిక తీవ్రతరంగా ఉంటుంది.
टीकाकरण और प्रतिरक्षीकरंण से होने वाली रक्षा का यही आधार है। ,టీకాలు వేయడం మరియు ఇమ్యునైజేషన్ ద్వారా పొందే రక్షణకు ఇదే కారణం.
"अन्य रोगों में, एड्स और कैंसर से विश्वभर में बहुत मौतें होती हैं। ","ఇతర వ్యాధులలో, ఎయిడ్స్ మరియు క్యాన్సర్ వలన ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఎంతో మంది మృత్యువాత పడుతున్నారు."
"मानव प्रतिरक्षान्यूनता विषाणु (एच आई वी) से होने वाला एड्स घांतक होता है,","హ్యూమన్ అక్వైర్డ్ డెఫీషియన్సీ సిండ్రోమ్ (హెచ్‌ఐ‌వి) వైరస్ ద్వారా వచ్చే ఎయిడ్స్ ప్రాణాంతకం అవుతుంది,"
लेकिन अगर कुछ सावधानियाँ बरती जाएँ तो इसकी रोकथाम हो सकती हैं। ,కానీ కొన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకుంటే దాన్ని నివారించవచ్చు.
अगर जल्दी पता लगा लिया जाए और समुचित चिकित्सीय उपाय अपनाएँ जाएँ तो कई कैंसर ठीक हो जाते हैं। ,త్వరగా కనుగొనగలిగితే మరియు సరైన చికిత్స విధానాలను అనుసరిస్తే క్యాన్సర్ నయమవుతుంది.
"हाल ही में, युवकों और किशोरों में ड्रग तंथा ऐल्कोहल का कुप्रयोग चिंता का दूसरा कारण बन गया है।","ఇటీవల కాలంలో, యువత మరియు కౌమారులైన పిల్లలలో మాదక ద్రవ్యాలు మరియు మద్యం యొక్క దుర్వినియోగం ఆందోళన కలిగించే రెండవ కారణంగా మారింది."
"ऐल्कोहल और डूगों की व्यसनी प्रकृति और उनसे समझे जाने वाले लाभ जैसे कि तनाव से आराम के कारण समकक्षी दबाव, परीक्षा -संबंधी और प्रतियोगिता संबंधित तनावों से सामना होने पर व्यक्ति इन डुग/ऐल्कोहल के सेवन का प्रयास कर सकता है। ","వ్యసనంగా మారే స్వభావం ఉన్న మద్యం మరియు మాదక ద్రవ్యాలు మరియు వాటి ద్వారా వస్తాయని భావించే ప్రయోజనాలు, ఒత్తిడి నుండి ఉపశమనానికి సహచరుల ఒత్తిడి, పరీక్షలకు సంబంధించిన మరియు పోటీలకు సంబంధించిన వత్తిడి వంటివి, ఈ మాదక ద్రవ్యాలు/మద్యం వీరు ఉపయోగించేలా చేస్తాయి."
ऐसा करने पर उसे इनकी लत पड़ जाती है। ,ఇలా చేయడం ద్వారా వారు వీటికి బానిసలవుతారు.
इनके हानिकारक प्रभावों के बारे में बताना और परामर्श देना तथा तुरंत व्यावसायिक और चिकित्सा सहायता लेने से व्यक्ति इन बुराइयों से पूरी तरह मुक्त हो सकता है।,వాటి ప్రమాదకర ప్రభావాల గురించి మాట్లాడటం మరియు సలహా ఇవ్వడం మరియు తక్షణమే ప్రొఫెషనల్ మరియు వైద్య సహాయం తీసుకోవడం వలన ఒక వ్యక్తి ఈ చెడ్డ అలవాట్ల నుంచి పూర్తిగా బయటపడేలా చేస్తాయి.
"डी एन ए वेक्सीन के संदर्भ में ""उपयुक्त जीन के अर्थ के बारे में अपने अध्याय से चर्चा कीजिए।","డి‌ఎన్‌ఏ వాక్సిన్ యొక్క విషయంలో ""మీ అధ్యయనం నుండి తగిన జన్యువు యొక్క అర్ధాన్ని గురించి చర్చించండి."""
प्राथमिक और द्वितीयक लसीकाओं के अंगों के नाम बताइए इस अध्याय में निम्नलिखित सुप्रसिद्ध संकेताक्षर इस्तेमाल किए गए हैं। ,ప్రాధమిక మరియు సెకండరీ లింఫ్ నోడ్ల యొక్క అవయవాలను పేర్కొనండి. ఈ అధ్యాయంలో క్రింద ఇవ్వబడిన బాగా తెలిసిన సంక్షిప్త రూపాలు ఉపయోగించబడినాయి.
इनका पूरा रूप निम्नलिखित में भेद कीजिए और प्रत्येक के उदाहरण दीजिए।,ఈ క్రింది రూపంలో వీటి మధ్య తేడాను గుర్తించండి మరియు ప్రతి దాని ఉదాహరణను ఇవ్వండి.
प्रतिरक्षी (प्रतिपिंड) अणु का अच्छी तरह नामांकित चित्र बनाइए।,చక్కగా పేర్లు రాయబడిన యాంటీ బాడీ అణువు యొక్క చిత్రాన్ని గీయండి.
वे कौन से विभिन्‍न रास्ते हैं जिनके द्वारा मानव प्रतिरक्षान्यूनता विषाणु (एच आई वी) का संचारण होता है?,హ్యూమన్ అక్వైర్డ్ డెఫీషియన్సీ సిండ్రోమ్ (హెచ్‌ఐ‌వి) వైరస్ ఏ మార్గాల ద్వారా సోకుతుంది?
वे कौन सी क्रियाविधि है जिससे एड्स विषाणु संक्रमित व्यक्ति के प्रतिरक्षा तंत्र का हास करता है।,ఏ యంత్రాంగం ద్వారా ఎయిడ్స్ వైరస్ సోకిన వ్యక్తి యొక్క రోగనిరోధక వ్యవస్థ క్షీణింపజేయబడుతుంది?
प्रसामान्य कोशिका से कैंसर कोशिका किस प्रकार भिन्‍न है?,సాధారణ కణము మరియు క్యాన్సర్ కణాల మధ్య తేడా ఎలా ఉంటుంది?
मैटास्टेसिस का क्‍या मतलब है व्याख्या कीजिए।,మెటాస్టాసిస్ అంటే ఏమిటి వ్యాఖ్యానించండి.
ऐल्कोहल/ड्ग के द्वारा होने वाले कुप्रयोग के हानिकारक प्रभावों की सूची बनाएँ।,మద్యం/మాదక ద్రవ్యాల దుర్వినియోగం వలన కలిగే ప్రమాదకర ప్రభావాల జాబితా తయారుచేయండి.
"क्या आप ऐसा सोचते हैं कि मित्रगण किसी को ऐल्कोहल/ड्रग सेवन के लिए प्रभावित कर सकते हैं? यदि हाँ, तो व्यक्ति ऐसे प्रभावों से कैसे अपने आपको बचा सकते हैं?","స్నేహితులు మద్యం/మాదక ద్రవ్యాలను తీసుకోవడానికి ఎవరినైనా ప్రభావితం చేయగలరని మీరు భావిస్తున్నారా? అవును అయితే, అటువంటి ప్రభావాల నుండి తమని తాము ఎలా రక్షించుకోవాలి?"
ऐसा क्‍यों है कि जब कोई व्यक्ति ऐल्कोहॉल या ड्रग लेना शुरू कर देता है तो उस आदत से छुटकारा पाना कठिन होता है? अपने अध्यापक से चर्चा कीजिए।,"ఎవరైనా మాదక ద్రవ్యాలు లేదా మద్యం తీసుకోవడం ప్రారంభిస్తే, ఆ అలవాటును వదులుకోవడం ఎందుకు కష్టతరం అవుతుంది? మీ ఉపాధ్యాయునితో చర్చించండి."
आपके विचार से किशोरों को ऐल्कोहॉल या ड्रग के सेवन के लिए क्या प्रेरित करता है और इससे कैसे बचा जा सकता है?,మీ ఉద్దేశ్యం ప్రకారము కౌమార దశలో ఉన్నవారిని మద్యం లేదా మాదక ద్రవ్యాలు తీసుకునేలా ఏవి ప్రేరేపిస్తాయని భావిస్తున్నారు మరియు దీని నుండి ఎలా రక్షణ పొందాలి?
"पशुपालन, पशुप्रजनन तथा पशुधन वृद्धि की एक कृषि पद्धति है। ","పశువుల సంరక్షణ, పశువుల పోషణ మరియు పశు సంపదను పెంచడం అనేవి వ్యవసాయ పద్ధతులు."
यह किसानों के लिए एक प्रमुख निपुणता तथा वैज्ञानिकों के लिए कला है।,ఇది రైతులకు ఉండే ఒక ప్రధాన నైపుణ్యము అలాగే శాస్త్రవేత్తలకు ఉండే ఒక కళ.
"पशुपालन का संबंध पशुधन जैसे-भैंस, गाय, सूअर, घोड़ा, भेड़, ऊँट, बकरी आदि के प्रजनन तथा उनकी देखभाल से होता है जो मानव के लिए लाभप्रद हैं। ","గేదె, ఆవు, పంది, గుర్రం, గొర్రె, ఒంటె, మేక మొదలైన పశువుల పంపకానికి సంబంధించి వాటి పోషణ మరియు సంరక్షణ ఉంటాయి ఇవి మానవులకు లాభదాయకంగా ఉంటాయి."
यदि विस्तृत रूप से देखा जाय तो इसमें कुक्कुट तथा मत्स्य पालन भी शामिल हें। ,విస్తృత రూపంలో చూస్తే దీనిలో కోళ్ళ పెంపకం మరియు చేపల పెంపకం కూడా ఉంటాయి.
"मात्स्यिकी में मत्स्यों (मछलियों),मृदुकवची (मोलस्क), तथा क्रस्टेशिआई (प्रॉन, क्रेब आदि) का पालन पोषण, उनको पकड़ना (शिकार) बेचना आदि शामिल है। ","ఫిషరీస్ లో (చేపలు), మృదుకావచ్చి (మొలస్క్), మరియు క్రస్టెషియా (రొయ్య, పీత వంటివి) ల పోషణ, వాటిని పట్టుకోవడం (వేటాడటం) అమ్మడం మొదలైనవి ఉంటాయి."
"अति प्राचीनकाल से मानव द्वारा जेसे - मधुमक्खी, रेशमकीट, झींगा (प्रॉन), केकड़ा (क्रेब), मछलियाँ, पक्षी, सुअर, भेड़, ऊँट आदि का प्रयोग उनके उत्पादों जैसे-- दूध, अंडे, माँस, ऊन, रेशम, शहद आदि प्राप्त करने के लिए किया जाता रहा है।","పురాతన కాలం నుండి, తేనెటీగలు, పట్టు పురుగు, రొయ్యలు (రొయ్యలు), పీత (పీత), చేపలు, పక్షులు, పందులు, గొర్రెలు, ఒంటెలు మొదలైనవి పాలు, గుడ్లు, మాంసం, ఉన్ని, పట్టు, తేనె మొదలైన ఉత్పత్తులను ఉపయోగిస్తాయి. "
एक गणना के अनुसार विश्व की 70 प्रतिशत से भी अधिक पशुधन भारत तथा चीन में है। ,ఒక గణన ప్రకారము ప్రపంచంలోని 70 శాతం కంటే ఎక్కువ పశుసంపద భారతదేశం మరియు చైనాలలో ఉంది.
यद्यपि यह जानकर आश्चर्य होगा कि इनका विश्व फार्म उत्पादों का योगदान मात्र 25 प्रतिशत है। ,ప్రపంచ ఫార్మ్ ఉత్పాదనల్లో 25% మాత్రమే వీటి నుంచి ఉంటుంది అని తెలుసుకోవడం బహుశా ఆశ్చర్యాన్ని కలిగించవచ్చు.
इसका अर्थ यह हुआ कि प्रति ईकाई उत्पादकता की दर बहुत ही कम है। ,దీని అర్ధం ప్రతి యూనిట్కి ఉత్పాదకత చాలా తక్కువగా ఉంది.
अतः पशु प्रजनन तथा देखभाल की पारंपरिक पद्धतियों के अतिरिक्त गुणवत्ता तथा उत्पादकता में सुधार लाने के लिए नयी प्रौद्योगिकी का भी प्रयोग करना होगा।,"అందువలన, పశు పోషణ మరియు సంరక్షణ యొక్క సాంప్రదాయ పద్ధతులకు అదనంగా, నాణ్యత మరియు ఉత్పాదకత పెంచడానికి కొత్త సాంకేతికతను కూడా ఉపయోగించాలి."
"फार्म प्रबंधन की पारंपरिक पद्धतियों की एक व्यवसायिक पहुँच होनी चाहिए, जिससे हमारे खाद्य उत्पादन को और अधिक आवश्यक बढ़ावा मिल सके। ","వ్యవసాయ నిర్వహణ యొక్క సాంప్రదాయ పద్ధతులు వాణిజ్యపరంగా ఉండాలి, ఇది మన ఆహార ఉత్పత్తికి మరింత అవసరమైన ప్రోత్సాహాన్ని ఇస్తుంది."
"आइए! विभिन्‍न पशु-फार्म-प्रणाली में कुछ प्रबंधन प्रक्रियाएँ, जिन्हें प्रयोग में लाया जाता है, उन पर विचार विमर्श करें।",రండి! వివిధ జంతు వ్యవసాయ వ్యవస్థలలో ఉపయోగించే కొన్ని నిర్వహణ విధానాలను చర్చించండి.
"डेरी-उद्योग एक पशु प्रबंधन है, जिससे मानव खपत के लिए दुग्ध तथा इसके उत्पाद प्राप्त होते हैं। ","డైరీ పరిశ్రమ, మానవ వినియోగానికి పాలు మరియు పాల ఉత్పత్తులను పొందగలిగే ఒక పశు నిర్వహణ విధానము."
क्या आप ऐसे पशुओं की सूची तैयार कर सकते हैं जो डेरी में रहते हैं?,డైరీలో ఉండే పశువుల జాబితాను మీరు తయారుచేయగలరా?
डेरी फार्म के दुग्ध से बने विभिन्‍न प्रकार के उत्पाद कौन-कौन से होते हैं? ,డైరీ పాలతో తయారయ్యే వివిధ రకాల డైరీ ఉత్పత్తులు ఏమిటి?
डेरी फार्म प्रबंधन में हम उन संसाधनों तथा तंत्रों के विषय में अध्ययन करते हैं जिनसे दुग्ध की गुणवत्ता में सुधार तथा उसका उत्पादन बढ़ता है। ,"డెయిరీ ఫార్మ్ నిర్వహణలో, మనము పాల నాణ్యతను మరియు ఉత్పత్తిని పెంచే వనరులు మరియు యంత్రాంగం గురించి అధ్యయనం చేస్తాము."
दुग्ध उत्पादन मूल रूप से फार्म में रहने वाले पशुओं की नस्ल की गुणवत्ता पर निर्भर करता है। ,పాల ఉత్పత్తి ప్రాథమికంగా పొలంలో పశువుల జాతి నాణ్యతపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
"अच्छी नस्ल, जिसमें उच्च उत्पादन क्षमता वाली अच्छी नस्ल (क्षेत्र की जलवायु परिस्थितियों के तहत) का चयन तथा उनकी रोगों के प्रति प्रतिरोधक क्षमता को महत्त्वपूर्ण माना जाता है। ","మంచి జాతి, దీనిలో అధిక ఉత్పత్తి సామర్ధ్యం (ఆ ప్రాంతం లోని వాతావరణ పరిస్థితులలో) మరియు వ్యాధులకు వాటి నిరోధకతలను ముఖ్యంగా పరిగణిస్తారు."
"अच्छी उत्पादन क्षमता प्राप्त करने के लिए पशुओं की अच्छी देखभाल, जिसमें उनकें रहने का अच्छा घर तथा पर्याप्त जल तथा रोगमुक्त वातावरण होना आवश्यक है। ","మంచి ఉత్పత్తి సామర్థ్యాన్ని పొందడానికి, జంతువులను బాగా చూసుకోవడం అవసరం, దీనిలో వారికి మంచి ఇల్లు మరియు తగినంత నీరు మరియు వ్యాధి లేని వాతావరణం ఉంటుంది."
पशुओं को भोजन प्रदान करने का ढंग वैज्ञानिक होना चाहिए। ,పశువులకు ఆహారం అందించే పద్ధతి సాంకేతికంగా ఉండవలసి ఉంటుంది.
इसमें विशेषकर चारे की गुणवत्ता तथा मात्रा पर बल दिया जाना चाहिए। ,పశుగ్రాసం యొక్క నాణ్యత మరియు పరిమాణం పై దృష్టి పెట్టవలసి ఉంటుంది.
"इसके. अतिरिक्त दुग्धीकरण, तथा दुग्ध उत्पादों के भंडारण, तथा परिवहन के दौरान कड़ी सफाई तथा स्वास्थ्य (पशु तथा पशु पर कार्य करने वाला व्यक्ति) का महत्त्व सर्वोपरि है। ","అదనపు పాలు, పాల ఉత్పత్తుల నిల్వ, రవాణా సమయంలో పరిశుభ్రత మరియు ఆరోగ్యము (పశువులు మరియు పశువుల వద్ద పని చేసే వ్యక్తుల) ప్రధానమైన ప్రాముఖ్యతలు."
"यद्यपि; इन दिनों इनमें से अधिकांश संसाधन यांत्रिक हो चुके हैं, परिणामस्वरूप जो व्यक्ति इस कार्य को देखता है; उसके संपर्क में यह उत्पाद सीधे नहीं आते। ","అయితే, ఈ రోజులలో, వీటిలో ఎక్కువ వనరులు యాంత్రికం అయ్యాయి, ఫలితంగా ఈ పనులను పర్యవేక్షించే వ్యక్తి, ఈ ఉత్పత్తులతో నేరుగా సంపర్కం కలిగి ఉండడు."
इन कठोर उपायों को सुनिश्चित करने के लिए सही-सही रिकार्ड रखने एवं निरीक्षण की आवश्यकता होती है। ,"ఈ కఠినమైన చర్యలను నిర్ధారించడానికి, ఖచ్చితమైన రికార్డ్ కీపింగ్ మరియు తనిఖీ అవసరం అవుతాయి."
इससे समस्याओं की पहचान और उनका समाधान शीघ्रतापूर्वक निकालना संभव हो जाता है। ,దీని ద్వారా సమస్యను గుర్తించడం మరియు వాటికి సమాధానాలను త్వరితంగా కనుగొనడం సాధ్యమవుతుంది.
पशु-चिकित्सक का नियमित जाँच हेतु आना अनिवार्य है।,పశువుల వైద్యుడు క్రమం తప్పకుండా పరీక్ష చేయడానికి రావడం తప్పనిసరి.
"संभवत: आपको अत्यंत ही रोचक लगेगा यदि आपको डेरी उद्योग के विविध पहलुओं पर एक प्रश्नावली तैयार करने को कहा जाय, आप अपने पास में स्थित डेरी फार्म जाकर उसका निरीक्षण करें और अपने द्वारा तैयार प्रश्नावली के उत्तर प्राप्त करें।","డైరీ పరిశ్రమ యొక్క వివిధ అంశాల పై ప్రశ్నావళిని తయారు చేయమని మిమ్మల్ని కోరితే మీకు చాలా ఆసక్తి కరంగా ఉండవచ్చు, మీకు దగ్గరలోని డైరీ ఫార్మ్ కు వెళ్ళి దానిని పరిశీలించండి మరియు మీరు తయారుచేసిన ప్రశ్నావళికి సమాధానాలను పొందండి"
"कुक्कुट, पालतू कुक्कुटादि का एक वर्ग है जिसका प्रयोग भोजन के लिए अथवा उनके अंडों को प्राप्त करने के लिए किया जाता है।",పౌల్ట్రీ అనగా కోళ్ళను పెంచడం ద్వారా వాటి నుండి ఆహారం మరియు గుడ్లను పొందే ఒక రకం కోళ్ళ పరిశ్రమ.
तथा कभी-कभी टर्की और गीज भी शामिल किये गए है। ,కొన్నిసార్లు టర్కీ మరియు బాతులు కూడా కలిసి ఉంటాయి.
बहुधा कुक्कुट (पोलट्री) शब्द का प्रयोग केवल इन पक्षियों के माँस के लिए ही किया जाता है; परंतु सामान्यत: अन्य पक्षियों का माँस भी इसमें शामिल है।,తరచుగా కోళ్ళ పెంపకం (పౌల్ట్రీ) అనే పదం కోళ్ళ మాంసం అనే అర్ధంలోనే ఉపయోగించబడుతుంది; కానీ సాధారణంగా ఇతర పక్షుల మాంసం కూడా దీనిలో చేరి ఉంటుంది.
"डेरी उद्योग की भाँति कुक्कुट फार्म प्रबंधन के लिए भी उपयुक्त नस्‍्लें, सही, सुरक्षित फार्म की परिस्थितियाँ, सही-सही आहार तथा जल और सफाई एवं स्वास्थ्य महत्त्वपूर्ण घटक हें।","డైరీ పరిశ్రమ లాగే, పౌల్ట్రీ ఫార్మ్ నిర్వహణలో పెంపకం, సరైన, సురక్షితమైన ఫార్మ్ పరిస్థితులు, సరైన ఆహారం మరియు నీరు అలాగే శుభ్రత మరియు ఆరోగ్యం అనే ముఖ్యమైన అంశాలు ఉంటాయి."
"आपने टेलीवीज़न की खबरों तथा अखबारों में बर्ड फ्लू वायरस के बारे में तो अवश्य देखा, सुना और पढ़ा होगा। इससे देशभर में सनसनी ओर डर का वातावरण उत्पन्न हो गया था। ","టెలివిజన్ వార్తలు మరియు వార్తాపత్రికల్లో మీరు బర్డ్ ఫ్లూ వైరస్ గురించి చూసి, విని మరియు చదివి ఉంటారు. ఇది దేశవ్యాప్తంగా సంచలనాన్ని మరియు భయంకర వాతావరణాన్ని సృష్టించింది."
इसके परिणाम स्वरूप अंडों तथा चिकन की खपत पर भयकर प्रभाव पड़ा। ,దీని ఫలితంగా గుడ్లు మరియు చికెన్ యొక్క వినియోగం పై భయంకరమైన ప్రభావం పడింది.
इसके बारे में और अधिक जानने का प्रयत्न करो और विचार-विमर्श करके पुष्टि करो कि उत्पन डर का वातावरण कहाँ तक सही था? यदि कुछ कुक्कुट संक्रमित हों तब इस फ्लू को फैलने से किस प्रकार रोकेंगे।,"దీని గురించి మరింత ఎక్కువ తెలుసుకునేందుకు ప్రయత్నించండి మరియు ఉత్పత్తుల గురించి భయం వాతావరణం ఎంతవరకూ సరైనదో ధృవీకరించండి? ఒకవేళ కొన్ని పక్షులకు సంక్రమణం సోకితే, ఆ ఫ్లూ వ్యాప్తి చెందకుండా మనము ఎలా ఆపగలము? "
"पशु प्रजनन, पशु पालन का एक महत्त्वपूर्ण पहलू है।",పశుసంవర్ధకం లో పశువుల పోషణ అనేది ఒక ముఖ్యమైన అంశము.
पशु प्रजनन का उद्देश्य पशुओं के उत्पादन को बढ़ाना तथा उनके उत्पादों की वांछित गुणवत्ता में सुधार करना है। ,జంతువుల పెంపకం యొక్క ఉద్దేశ్యం జంతువుల ఉత్పత్తిని పెంచడం మరియు వాటి ఉత్పత్తుల యొక్క కావలసిన నాణ్యతను మెరుగుపరచడం.
किस किस्म के लक्षणों को प्राप्त करने के लिए हम पशु-प्रजनन करते हैं? क्या लक्षणों का चयन पसंद के पशुओं से अलग है?,పశు పోషణ యొక్క ముఖ్య ప్రయోజనం పశువుల ఉత్పత్తిని పెంచడం మరియు వాటి ఉత్పత్తుల యొక్క అవసరమైన నాణ్యతను మెరుగుపరచడము.
हम नस्ल शब्द से क्या समझते हैं। ,మనకి జాతి అనే పదం గురించి ఏమి అర్ధం అవుతుంది?
"पशुओं का वह समूह जो वंश तथा सामान्य लक्षणों जैसे सामान्य दिखावट, आकृति, आकार, संरूपण आदि में समान हों, एक नस्ल के कहलाते हैं। ","వంశము మరియు, సాధారణ స్వరూపము, ఆకారము, పరిమాణము, ఆకృతి మొదలైనవి ఒకేలా ఉండే సమూహాన్ని జాతి అని అంటారు."
आप अपने क्षेत्र के फार्म के पशुओं को कुछ सामान्य नस्‍्लों के नामों का पता लगाएँ।,మీ ప్రాంతంలో ఉన్న ఫార్మ్ పశువుల సాధారణ జాతుల పేర్ల గురించి తెలుసుకోండి.
एक ही नस्ल के पशुओं के मध्य जब प्रजनन होता है तो वह अंतःप्रजनन कहलाता है। ,"ఒకే జాతి పశువుల మధ్య సంతానోత్పత్తి జరిగినప్పుడు, దీనిని ఇన్ బ్రీడింగ్ అంటారు."
जबकि भिन्‍न-भिन्‍न नस्‍लों के मध्य प्रजनन कराया जाए वह बहिःप्रजनन कहलाता है।,"వేరువేరు జాతుల మధ్య సంతానోత్పత్తి జరిగినప్పుడు, దానిని ఔట్ బ్రీడింగ్ అంటారు."
अतः प्रजनन - अंतःप्रजनन का अर्थ एक ही नस्ल के अधिक निकटस्थ व्यक्ति के मध्य 456 पीढ़ी तक संगम होना है। ,కావున అంతః ప్రజననం అంటే అర్ధం ఒక జాతికి చెందిన దగ్గరగా సంబంధం ఉన్న వాటి మధ్య 456 తరాల పాటు సంగమం జరగటం.
प्रजनन की कार्यनीति निम्न प्रकार से होती है। ,ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క వ్యూహం క్రింది విధంగా ఉంటుంది.
एक नस्ल से उत्तम किस्म का नर तथा उत्तम किस्म की मादा को पहले अभिनिर्धारित किया जाता है तथा जोड़ों में उनका संगम कराया जाता है। ,ఒకే జాతిని చెందిన ఉత్తమ రకాల మగ మరియు ఆడలను గుర్తించి వాటి మధ్య సంగమం జరిపించడం.
"ऐसे संगम से जो संतति उत्पन्न होती है, उस संतति का मूल्यांकन किया 183",ఈ సంగమం ద్వారా పుట్టే సంతానాన్ని మూల్యాంకనం చేస్తారు 183
जाता है तथा भविष्य में कराए जाने वाले संगम के लिए अत्यंत ही उत्तम किस्म के नर तथा मादा की पहचान की जाती है। ,అలాగే భవిష్యత్తులో సంగమం జరిపించడానికి అత్యంత ఉత్తమమైన రకం మగ మరియు ఆడలను గురిస్తారు.
"पशुओं में श्रेष्ठ मादा, चाहे वह गाय अथवा भैंस हो, प्रति दुग्धीकरण पर अधिक दूध देती हैं। ","జంతువులకన్నా ఉన్నతమైన ఆడది, అది ఆవు అయినా, గేదె అయినా, పాలు పితికే ఎక్కువ పాలు ఇస్తుంది."
"दूसरी ओर, साँडों में श्रेष्ठ अन्य नरों की तुलना में श्रेष्ठ किस्म की संतति उत्पन्न कर सकते हैं।","మరొక వైపు, మగ పశువులలో ఉత్తమమైనవి ఇతర మగ పశువులతో పోలిస్తే ఉత్తమ నాణ్యత కలిగిన సంతానాన్ని ఉత్పత్తి చేస్తాయి."
मेंडल द्वारा विकसित समयुग्मजी शुद्धवंशक्रम अध्याय 5 में वर्णित का पुनः,మెండెల్ అభివృద్ధి చేసిన సంయుక్తుజీ స్వచ్ఛమైన రాజవంశం 5 వ అధ్యాయంలో తిరిగి వివరించబడింది
स्मरण करें! ठीक इसी ही प्रकार की कार्यनीति का प्रयोग मटरों की भाँति पशुओं में शुद्ध वंशक्रम विकसित करने में किया गया है। ,పునశ్చరణ చేసుకుందాము! అచ్చం ఇలాగే బఠాణీలలో స్వచ్చమైన వంశక్రమాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి ఇదే విధమైన వ్యూహం ఉపయోగించబడినది.
अंत: प्रजनन समयुग्मता को बढ़ावा देता है। ,అంతః ప్రజననము హోమోజైగసిటీని ప్రోత్సహిస్తుంది.
इस प्रकार यदि हम किसी भी प्रकार के पशु में शुद्ध वंशक्रम विकसित करना चाहते हैं तो अंतःप्रजनन आवश्यक है।,ఈ రకంగా మనము ఏ రకమైన పశువులలో అయినా స్వచ్చమైన వంశక్రమాన్ని అభివృద్ధి చేయాలని అనుకుంటే అంతఃప్రజననము చేయవలసి ఉంటుంది.
"अंत:प्रजनन हानिप्रद अप्रभावी जीन, जो चयन द्वारा निष्कासित किए जाते हें, उन्हें उद्भासित करता है। ",హానికరమైన ప్రభావం కలిగించలేని జన్యువులను ఎంపిక ద్వారా బహిష్కరించడాన్ని ఇన్ బ్రీడింగ్ ప్రోత్సహిస్తుంది.
यह श्रेष्ठ किस्म के जीनों के संचयन में तथा कम वांछनीय जीनों के निष्कासन में सहायता प्रदान करता है। ,ఇది అవాంఛిత జన్యువులను తొలగించడానికి మరియు ఉత్తమ నాణ్యత కలిగిన జన్యువులను చేర్చడానికి సహాయపడుతుంది.
"अत: यह तरीका, जहाँ प्रत्येक पद पर चयन हो, वहाँ अंतप्रजात व्यष्टि की उत्पादकता बढ़ाती है।","అందువలన, ప్రతి స్థానంలో ప్రత్యేక ఎంపిక ఉండే ఈ అంతఃప్రజననము అంతర్జనిత జీవి యొక్క ఉత్పాదకతను పెంచుతుంది."
यद्यपि अंत: प्रजनन में यदि लगातार सतत्‌ बनी रहे; विशेषकर निकट अंत:प्रजनन से; सामान्यतः जनन क्षमता और यहाँ तक कि उत्पादकता घट जाती है।,"ప్రజననము నిరంతరాయం అయితే, ప్రత్యేకించి అతి దగ్గరి అంతఃప్రజననం నిరంతరంగా జరుపబడితే, సంతానోత్పత్తి మరియు ఉత్పాదకత రెండూ తగ్గుతాయి."
इसे अंतःप्रजनन अवसादन कहते हैं। ,దీనిని అంతఃప్రజనన అవక్షేపము అని అంటారు.
जब कभी यह समस्या के रूप में सामने आए; तब प्रजनन व्यष्टि के चयनित पशुओं का उसी नस्ल के असंबद्ध श्रेष्ठ पशुओं से संगम कराया जाए। ,"ఇది ఒక సమస్యలాగా మన ముందుకి వచ్చినప్పుడు, ఎంచుకున్న జాతి యొక్క పశువుకు, అదే జాతికి చెందిన, సంబంధంలేని ఉత్తమమైన పశువులతో సంగమం జరిపించాలి."
इससे सामान्यतः: जनन क्षमता तथा उत्पादन दोनों को बनाए रखने में सहायता मिलती है।,ఇది సాధారణంగా సంతానోత్పత్తి మరియు ఉత్పత్తి రెండిటి నిర్వహణలోనూ సహాయపడుతుంది.
बहि:प्रजनन - बिना किसी संबंध वाले पशुओं के मध्य होने वाला प्रजनन ही बहि:प्रजनन होता है। ,బహిఃప్రజననము - ఎటువంటి సంబంధం లేని పశువుల మధ్య జరిపే ప్రజననము బహిఃప్రజననము.
इसमें एक नस्ल की (परंतु इनका पूर्वज सामान्य नहीं होना चाहिए) अथवा भिन्‍न-भिन्‍न नस्‍लों (पर प्रजनन) अथवा भिन्न प्रजातियों (अंत विशिष्ट संकरण) की व्यष्टियाँ भाग लेती हें।,ఒక జాతి యొక్క వేరువేరు (వాటి పూర్వీకులు సంబంధం కలిగి ఉండరాదు) లేదా వేరు జాతులకు చెందినవి (పర ప్రజననము) లేదా విభిన్న ప్రజాతులు (అంతః ప్రత్యేక సంకరణము) పశువులు పాల్గొంటాయి.
बहि:संकरण - एक ही नस्ल के भीतर पशुओं के संगम की यह क्रिया बहि:संकरण कहलाती है परंतु इसमें 4-6 पीढियों तक दोनों ओर की किसी भी वंशावली में उभय पूर्वज नहीं होना चाहिए। ,బహిఃసంకరణము - ఒకే జాతిలో పశువుల సంకరీకరణను బహిఃసంకరీకరణ అంటారు అయితే దీనిలో 4-6 తరాల వరకు రెండు వైపులా ఏ వంశంలోనూ రెండిటి పూర్వీకులూ ఉండకూడదు.
"इस संगम के परिणामस्वरूप जो संतति उत्पन्न होती है, वह बहि:संकरण कहलाती है। ","ఈ సంకరణ ఫలితంగా పుట్టే సంతానాన్ని, బహిఃసంకరణాలు అని పిలుస్తారు."
"प्रजनन की यह विधि ऐसे पशुओं के लिए सर्वश्रेष्ठ मानी जाती है, जिनकी दुग्ध उत्पादन क्षमता तथा माँसदायी दर औसत से कम होती है। ",పాల ఉత్పత్తి సామర్ధ్యం మరియు సంతానోత్పత్తి సగటు కంటే తక్కువగా ఉన్న పశువులలో ఈ ప్రజననము యొక్క విధానము అతి ఉత్తమంగా పరిగణించబడుతుంది.
एकल बहि:संकरण से बहुधा अंत:प्रजनन अवसादन समाप्त हो जाता है।,బహిఃసంకరణము ఎక్కువగా అంతః-ప్రజనన అవక్షేపాన్నితొలగిస్తుంది.
संकरण - इस विधि में एक नस्ल के श्रेष्ठ नर का दूसरी नस्ल की श्रेष्ठ मादा के साथ संगम कराया जाता है। ,"సంకరణము - ఈ పద్ధతిలో, ఒక జాతికి చెందిన ఒక ఉత్తమ మగ పశువును వేరొక జాతికి చెందిన ఒక ఉత్తమమైన ఆడ పశువుతో సంకరణను జరుపుతారు."
संकरण दो विभिन्‍न नस्‍्लों के वांछनीय गुणों के संयोजन में सहायक होता है। ,సంకరణము రెండు విభిన్న జాతుల వాంఛనీయ లక్షణాల సమ్మేళనానికి సహాయపడుతుంది.
संतति संकर पशुओं का प्रयोग व्यापारिक स्तर पर उत्पादन के लिए किया जा सकता है। ,సంతాన హైబ్రిడ్లను వ్యాపారీకరణ ఉత్పత్తి కొరకు ఉపయోగించవచ్చు.
"इनका प्रयोग अंत: प्रजनन के किसी रूप एवं चयन के विकल्‍पी रूप में विकसित हो सके, जिससे नयी स्थायी नस्‍लें जो वर्तमान नस्‍्लों से हर प्रकार से श्रेष्ठ हैं। ","ఏదైనా రూపం యొక్క అంతఃసంకరణము మరియు ఎంపిక యొక్క ప్రత్యామ్నాయ రూపమును అభివృద్ధి చేయడానికి వీటిని ఉపయోగించవచ్చు, ఇది ప్రస్తుతం ఉన్న జాతుల కంటే ప్రతి దానిలో ఉత్తమముగా ఉండే కొత్త, శాశ్వత జాతుల అభివృద్ధికి దారితీస్తుంది."
इसी विधि द्वारा पशुओं की अनेक नयी नसलों का विकास हुआ है। ,ఇదే పద్ధతిలో పశువులలో అనేక కొత్త జాతులను అభివృద్ధి చేయడం జరిగింది.
"हिसरडैल भेड़ की एक नयी नस्ल है, जिसका विकास पंजाब में बीकानेरी ऐवीज (भेड़) तथा मैरीनो रेम्स (मेढ़ा या मेष) के बीच संगम कराने से हुआ।","హిసార్దాల్ గొర్రెలలో ఒక కొత్త జాతి, దీని అభివృద్ధి పంజాబ్ లోని బికనీర్ ఆడ (గొర్రె) మరియు మారినో మగ (గొర్రెపోతు) మధ్య సంగమం వలన జరిగింది."
अंतः विशिष्ट संकरण - इस विधि में दो विभिन्‍न प्रजातियों के नर तथा मादा पशुओं के मध्य संगम कराया जाता है।,"అంతః-నిర్దిష్ట సంకరీకరణము - ఈ పద్ధతిలో, రెండు జాతులకు చెందిన మగ మరియు ఆడ పశువుల మధ్య సంగమం జరుపబడుతుంది."
क्या आप जानते हैं कि खच्चर की उत्पत्ति किस संकरण का परिणाम है?,కంచర గాడిద నుండి ఏ సంకరీకరణాల పరిణామం జరిగిందో మీకు తెలుసా?
कृत्रिम वीर्यसेचन का प्रयोग करते हुए नियंत्रित प्रजनन प्रयोगों को संपन्‍न किया जाता है। ,కృత్రిమ గర్భధారణ ఉపయోగించి నియంత్రిత పునరుత్పత్తి ప్రయోగాలు జరుపబడతాయి.
"जिस नर का चयन एक जनक के रूप में किया गया हो, उसका वीर्य एकत्रित करके प्रजनक द्वारा चयनित मादा के 7 न जनन पथ में अंतक्षेप कर दिया जाता है। ","తండ్రిగా ఎంపిక చేయబడిన మగ పశువు వీర్యాన్ని సేకరించి, పెంపకందారు ఎంచుకున్న ఆడపశువు యొక్క ప్రత్యుత్పత్తి మార్గంలోకి చొప్పించబడుతుంది."
वीर्य का प्रयोग तुरंत किया जाना चाहिए या इसे हिमीकृत कर बाद में प्रयोग में लाना चाहिए। ,వీర్యాన్ని చొప్పించడం తక్షణమే జరగాలి లేదా దీనిని ఘనీభవింపజేసి తరువాత ఉపయోగించుకోవాలి.
"इसे हिमीकृत रूप में वहाँ अभिगमनित भी किया जा सकता है, जहाँ मादा रह रही हैं। ",ఆడ పశువులు నివసిస్తున్న ప్రదేశంలో కూడా ఘనీభవించిన రూపంలో ఈ వీర్య ప్రాప్తి పొందవచ్చు.
इस प्रकार वांछनीय संगम की क्रिया संपन्‍न होती है। ,ఈ రకంగా వాంఛనీయ సంగమం యొక్క చర్య సమాప్తమవుతుంది.
सामान्य संगम से उत्पन्न अनेक समस्याएँ कृत्रिम वीर्यसेचन की प्रक्रिया से दूर हो जाती है। ,సామాన్య సంగమంలో తలెత్తిన అనేక సమస్యలను కృత్రిమ గర్భధారణ ప్రక్రియలో అధిగమించవచ్చు.
क्या आप इस पर विचार-विमर्श कर कुछ को सूचीबद्ध कर सकते हैं?,దీనిపై చర్చించి కొన్నిటి జాబితాను తయారు చేయగలరా?
"यद्यपि कृत्रिम वीर्यसेचन की क्रिया को अपनाया जाता है फिर भी -बहुधा परिपक्व नर तथा मादा पशुओं के मध्य होने वाले संगम से, उत्पन्न संकरण की दर से मिलने वाली सफलता कुछ कम ही होती है। ","కృత్రిమ గర్భధారణ పద్ధతిని అనుసరించినప్పటికీ, ఎక్కువ పరిణితి చెందిన మగ మరియు ఆడ జంతువుల మధ్య సంగమం కారణంగా జరిగిన సంకరీకరణ ఉత్పత్తిలో సఫలం రేటు తక్కువగా ఉంటుంది."
संकरों के सफल उत्पादन में सुधार लाने के लिए अन्य विधियों का भी प्रयोग किया जाता है। ,విజయవంతమైన సంకరీకరణల ఉత్పత్తిని మెరుగుపరచడానికి ఇతర పద్ధతులను కూడా ఉపయోగించవచ్చు.
"मल्टीपिल औवियूलेशन, ऐम्ब्रयो ट्रांसफर (भ्रूण अंतरण) तकनीक गौ पशुओं में सुधार का एक कार्यक्रम है। ","మల్టీ పిల్ల్ ఒవ్యులేషన్, ఎంబ్రియో ట్రాన్స్ఫర్ (పిండం బదిలీ) పద్ధతి, పశువులను మెరుగుపరచడానికి కొన్ని పద్ధతులు."
"इस विधि में, एक गाय में पुटक परिपक्वन तथा उच्च अंडोत्सर्जन को प्रेरित करने के लिए जब-एफएसएच प्रकार का हॉर्मोन दिया जाता है। ","ఈ ప్రక్రియలో, ఆవులకు ఎఫ్‌హెచ్‌ఎస్ హార్మోన్ ఇవ్వబడుతుంది, దీని వలన ఫాలిక్యులర్ పరిపక్వత మరియు అధిక అండోత్సర్గము ప్రేరేపించబడతాయి."
सामान्यत: प्रतिचक्र में एक अंडे की तुलना में 6-8 अंडे उत्पन्न होते हैं। ,"సాధారణంగా, ఒక చక్రంలో ఉత్పత్తి అయ్యే ఒక అండంతో పోలిస్తే, ఇక్కడ 6-8 అండాల ఉత్పత్తి జరుగుతుంది."
पशु को या तो सर्वोत्कृष्ट साँड (बैल) अथवा कृत्रिम वीर्यसेचन द्वारा संगमनित कराया जाता है। ,పశువుకి ఉత్తమమైన ఎద్దు (బుల్) తో సంగమం జరుపుతారు లేదా కృత్రిమ గర్భధారణ పద్ధతిలో దానిని అనుకూలం చేస్తారు.
8-32 कोशिका अवस्थाओं वाले निषेचित अंडे को बिना शल्य चिकित्सा से प्राप्त कर प्रतिनियुक्त मादा (माँ) में स्थानांतरित कर दिया जाता है आनुवंशिक मादा (माँ) उच्च अंडोत्सर्जज के दूसरी पारी के लिए-उपलब्ध हो जाती है। ,8-32 కణ దశలలో ఉన్న పరిపక్వమైన గుడ్డును ఎటువంటి శస్త్రచికిత్స లేకుండా పొందుతారు మరియు అధిక అండోత్సర్గం రెండవ దశ కొరకు ఎంపికచేయబడిన ఆడ పశువు (తల్లి) శరీరంలోకి బదిలీ చేయబడతాయి.
"यह प्रौद्योगिकी गौपशु, भेड़, खरगोश, भैंस, घोड़ी आदि में प्रदर्शित की जा चुकी है। ","ఈ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఇప్పటికే ఆవులు, గొర్రెలు, కుందేళ్లు, గేదె, గుర్రం మొదలైన వాటిలో ఉపయోగించబడింది."
"उच्च दुग्ध उत्पादन वाली नस्ल की मादाओं तथा उच्च गुणवत्ता वाले माँस (कम वसा वाला माँस) प्रदान करने वाली नस्‍्लों के बैलों को सफलतापूर्वक जनित किया गया है, जिससे अल्प काल में ही बड़ी संख्या में गौपशु प्राप्त हुए हैं।","అధిక పాల దిగుబడినిచ్చే జాతుల ఆడవారు మరియు అధిక నాణ్యత గల మాంసం (తక్కువ కొవ్వు మాంసం) అందించే పెంపకందారులు విజయవంతంగా పెంపకం చేయబడ్డారు, తక్కువ వ్యవధిలో పెద్ద సంఖ్యలో పశువులను తీసుకువస్తారు."
शहद के उत्पादन के लिए मधुमक्खियों के छत्तों का रखरखाव ही मधुमक्खी पालन अथवा मौन पालन है। ,తేనెను ఉత్పత్తి చేయడానికి తేనెతుట్టెల నిర్వహణను తేనెటీగల పెంపకం లేదా నిశ్శబ్ద వ్యవసాయం అంటారు.
यह प्राचीन काल से चला आ रहा एक कुटीर उद्योग है। ,ఇది ప్రాచీన కాలం నుండి వస్తున్న ఒక కుటీర పరిశ్రమ.
शहद उच्च सा पोषक महत्त्व का एक आहार है तथा औषधियों की देशी प्रणाली (आयुर्वेद) में भी इसका प्रयोग किया जाता है। ,తేనె మంచి పోషకాలు కలిగిన ప్రత్యేక ఆహారం అలాగే దేశీయ వైద్య విధానం (ఆయుర్వేదం) లో కూడా దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
मधुमक्खियाँ मोम भी पैदा करती हैं जिसका कंतिवर्द्धक वस्तुओं की तैयारी तथा विभिन्‍न प्रकार के पालिश वाले उद्योगों में प्रयोग किया जाता है। ,తేనెటీగల మైనం కూడా ఉత్పత్తి అవుతుంది దీనిని ప్రకాశించే వస్తువుల తయారీకి మరియు వివిధ రకాల పాలిషింగ్ పరిశ్రమలో కూడా ఉపయోగిస్తారు.
शहद की बढ़ती हुई माँग ने मधुमक्खियों को बडे पैमाने पर पालने के लिए बाध्य किया है।,తేనెకి పెరుగుతున్నడిమాండ్ తేనెటీగలను ఎక్కువ పరిమాణంలో పెంచేలా చేసింది.
"यह उद्योग चाहे लघु अथवा वृहत्‌ पैमाने का ही क्‍यों न हों, एक आय जनक व्यवसाय(उद्योग) बन चुका है।","ఇది భారీ లేదా లఘు పరిశ్రమ అయినా, చక్కని ఆదాయాన్నిఇచ్చే వ్యాపారం (పరిశ్రమ) గా మారింది."
"मधुमक्खी पालन का व्यवसाय किसी भी क्षेत्र में जहाँ जंगली झाड़ियों, फलों के बगीचों तथा लहलहाती फसलों के पर्याप्त कृषि क्षेत्र या चारागाह हों, वहाँ किया जा सकता है। ","తగినన్ని వ్యవసాయ పొలాలు లేదా అడవి పొదలు, పళ్ల తోటలు మరియు గడ్డి క్షేత్రాలు ఉన్న ఎటువంటి ప్రదేశంలో అయినా ఈ తేనెటీగల పెంపకాన్ని చేపట్టవచ్చు."
मधुमक्खी की बहुत सी प्रजातियाँ होती हैं जिन्हें पाला जा सकता है। ,తేనెటీగలలో పెంచుకోగల ఎన్నో జాతులు ఉన్నాయి.
इनमें ऐपिस इंडिका अत्यंत ही सामान्य प्रजाति है। ,వీటిలో ఏపిస్ ఇండికా ఒక సాధారణ జాతి.
मक्खी के छत्तों को किसी के घर के आँगन तथा बरामदों अथवा यहाँ तक कि छत पर भी रखा जा सकता है। ,తేనెతుట్టెలను ఇంటి పరిసరాలలో లేదా వరండాలలో లేదా మేడ పై కూడా ఉంచవచ్చు.
मधुमक्खी पालन में अत्यधिक श्रम की आवश्यकता नहीं होती।,తేనెటీగలను పెంచటానికి అధికంగా శ్రమించవలసిన అవసరం లేదు.
"मधुमक्खी पालन यद्यपि अपेक्षाकृत आसान है, परंतु इसके लिए विशेष प्रकार के ज्ञान की आवश्यकता होती है तथा कई संगठन इस पालन की शिक्षा प्रदान करते हैं। ","తేనెటీగల పెంపకం తులనాత్మకంగా సులభం అయినప్పటికే, దీనికి ప్రత్యేక రకం జ్ణానం ఉండాలి మరియు ఎన్నో సంస్థలు ఈ పెంపకం గురించి అవగాహన కలిగిస్తున్నాయి"
सफल मधुमक्खी पालन के लिए निम्नलिखित बिन्दु अत्यंत ही महत्त्वपूर्ण हैं,తేనెటీగలను విజయవంతంగా పెంచడానికి క్రింద రాసిన పాయింట్లు అత్యంత ప్రధానమైనవి.
"मधुमक्खियाँ हमारी बहुत सी फसलों जैसे सूर्यमुखी, सरसों, सेब तथा नाशपाती के लिए परागणक हैं। ","పొద్దు తిరుగుడు, ఆవాలు, యాపిల్ మరియు పియర్ వంటి మన ఎన్నో రకాల పంటలకు తేనెటీగలు పరాగ సంపర్కాలుగా పని చేస్తాయి."
पुष्पीकरण के समय यदि इन छत्तों को खेतों के बीच रख दिया जाय तो इससे पौधों की परागण क्षमता बढ़ जाती है और इस प्रकार फसल तथा शहद दोनों के उत्पादन में सुधार हो जाता है।,"ఈ తేనెతుట్టెలను పొలాల మధ్యలో, పుష్పించే కాలంలో ఉంచితే, ఇది పరాగ సంపర్క సామర్ధ్యాన్ని పెంచుతుంది మరియు తద్వారా పంట మరియు తేనె రెండిటి ఉత్పత్తినీ మెరుగుపరుస్తుంది."
मत्स्यकी एक प्रकार का उद्योग है जिसका संबंध मछली अथवा अन्य जलीय जीव क पकड्ना; उनका प्रसंस्करण तथा उन्हें बेचने से होता है। ,చేపలు లేదా ఇతర జల జీవులను పట్టుకోవడానికి సంబంధించిన ఒక రకము పరిశ్రమ మత్స్య పరిశ్రమ; వీటిని ప్రాసెస్ చేసి విక్రయిస్తారు.
"हमारी जनसंख्या का एक बहुत बड़ा भाग आहार के रूप में मछली, मछली उत्पादों तथा अन्य जलीय जंतुओं जैसे झींगा (प्रॉन), केकड़ा (क्रैब), लॉबस्टर, खाद्य आयस्टर आदि पर आश्रित है। ","మన జనాభాలో ఎక్కువ భాగం చేపలు, చేపల ఉత్పత్తులు మరియు రొయ్య (ప్రాన్), పీత (క్రాబ్), ఎండ్రకాయ, ఆహార ఓయెస్టర్లు మొదలైన వాటిపై ఆధారపడతారు."
"कुछ मछलियाँ जैसे-- कतला, रोहू, तथा कॉमन कार्प सामान्यतः अलवण जल में पाई जाती हैं। ","అట్లా, రోహు మరియు కామన్ కార్ప్ వంటి చేపలు సాధారణంగా మంచినీటిలో ఉంటాయి."
"कुछ समुद्री मछलियाँ जैसे हिलसा, सरडाइन, मैकेरेल, तथा पामफ्रैट आदि भी खाई जाती हें।","హిల్సా, సర్దైన్, మౌకేరెల్, అలాగే ఫార్మ్ ఫ్రెట్ మొదలైన సముద్ర చేపలను కూడా సాధారణంగా తింటారు."
पता लगाओ कि आपके क्षेत्र में कौन सी मछलियों को सामान्यतः खाया जाता है।,మీ ప్రాంతంలో సాధారణంగా ఏ చేపలను తింటారో తెలుసుకోండి.
भारतीय अर्थव्यवस्था में मत्स्यकी का महत्त्वपूर्ण स्थान है। ,భారతదేశ ఆర్ధిక వ్యవస్థలో మత్స్య సంపదది ప్రముఖ స్థానము.
यह तटीय राज्यों में विशेषकर लाखों मछआरों तथा किसानों को आय तथा रोजगार प्रदान करती है। ,ఇది తీరప్రాంతాలున్న రాష్ట్రాలలో లక్షల మంది మత్యకారులకి అలాగే రైతులకి ఆదాయాన్ని మరియు పనిని కల్పిస్తుంది.
बहुत से लोगों के लिए यही जीविका का एक मात्र साधन है। ,చాలా మందికి ఇది జీవించడానికి ఏకైక మార్గము.
मत्स्यकी की बढ़ती हुई माँग को देखते हुए इसके उत्पादन को बढ़ाने के लिए विभिन्‍न प्रकार की तकनीकें अपनाई जा रही हैं। ,చేపల డిమాండ్ పెరగడం పై దృష్టి పెట్టి వీటి ఉత్పత్తిని పెంచడానికి వివిధ రకాల సాంకేతికలను అవలంబిస్తునారు.
उदाहरण के लिए जलकृषि तथा मत्स्य पालन के द्वारा हम अलवण तथा लवण जलीय पादपों तथा जंतुओं के उत्पादन को बढ़ा सके हैं। ,"ఉదాహరణకు ఆక్వా కల్చర్ మరియు మత్య పరిశ్రమ శాఖల ద్వారా, మంచినీరు మరియు ఉప్పు నీటి ఆక్వాటిక్ మొక్కలు మరియు జంతువుల ఉత్పత్తిని పెంచగలిగాము.'"
मत्स्य पालन तथा जल कृषि के मध्य पाए जाने वाले भेदों का पता लगाओ। ,చేపల పెంపకం మరియు ఆక్వా కల్చర్ మధ్య తేడాలను కనుగొనండి.
"इससे मत्स्यकी उद्योग विकसित हुआ है तथा फला-फूला है, जिससे सामान्यत: देश को तथा विशेषत: किसानों को काफी आमदनी हुई है। ","ఈ కారణంగా మత్స్య పరిశ్రమ అభివృద్ధి చెంది అభివృద్ధి చెందింది, ఇది సాధారణంగా దేశానికి మరియు ముఖ్యంగా రైతులకు చాలా ఆదాయానికి దారితీసింది."
अब हम नील क्रांति की बात करने लगे हैं।,ఇప్పుడు మనము నీలి విప్లవం గురించి మాట్లాడుతున్నాము.
हरित क्रांति की भाँति इस पर भी वही बातें लागू होती हैं।,హరిత విప్లవం లాగే దీని పై కూడా అవే విషయాలు చెప్పబడతాయి.
पारंपरिक खेती-बाड़ी से मनुष्यों तथा पशुओं के भोजन के लिए सीमित मात्रा में जैवमात्रा का उत्पादन होता है। ,సంప్రదాయ వ్యవసాయ పద్ధతులలో మనుష్యులు మరియు జంతువల ఆహారం కోసం పరిమిత మొత్తంలో జీవ పదార్ధం ఉత్పత్తి చేయబడుతుంది.
"अच्छे प्रबंधन के तौर-तरीकों तथा भूमि का क्षेत्रफल बढ़ने से उत्पादन बढ़ सकता है, परंतु केवल एक सीमा तक। ","మంచి నిర్వహణ పద్దతులు మరియు పెరిగిన భూమి విస్తీర్ణం ఉత్పత్తిని పెంచగలవు, కానీ కొద్ది పరిధిలో మాత్రమే."
बड़ी सीमा तक उत्पादन को बढ़ाने में पादप प्रजनन ने एक प्रौद्योगिकी के रूप में सहायता की है। ,అధిక మొత్తం వరకూ ఉత్పత్తిని పెంచడానికి మొక్కల ప్రజననం ఒక సాంకేతిక పరిజ్ఞానంగా ఉపయోగపడింది.
भारत में कौन ऐसा व्यक्ति है जिसने हरित क्रांति शब्द न सुना हो? ,హరిత విప్లవం పేరు వినని వారు భారతదేశంలో ఎవరు ఉన్నారు?
जो खाद्य उत्पादन की राष्ट्रीय आवश्यकता की पूर्ति ही नहीं; बल्कि इसके निर्यात के लिए भी उत्तरदायी है। ,ఇది జాతీయ ఆహార ఉత్పత్తి అవసరాలను తీర్చడమే కాదు; ఎగుమతులకు కూడా బాధ్యత వహిస్తుంది.
"हरित क्रांति काफी हद तक पादप प्रजनन तकनीकों पर गेहूँ, धान, मक्का आदि में अधिक उत्पादन तथा रोग निरोधक किस्मों के विकास के लिए आश्रित थी।","హరిత విప్లవం చాలా వరకూ మొక్కల ప్రజనన పద్ధతులలో గోధుమ, వరి, మొక్కజొన్న మొదలైన వాటి అధిక ఉత్పత్తి మరియు వ్యాధి-నిరోధక రకాలను అభివృద్ధి చేయడం పై ఆధారపడింది."
पादप प्रजनन पादप प्रजातियों का एक उद्देश्यपूर्ण परिचालन है;,మొక్కల ప్రజననం అనేది ఒక మొక్క జాతులపై చేసే ఉద్దేశ్యపూర్వక చర్య;
ताकि वांछित पादप किस्में तैयार हो सकें। ,దీని వలన వాంఛనీయ రకాల మొక్క్లలు తయారు చేయబడగలుగుతాయి.
"यह किसमें खेती के लिए. अधिक उपयोगी, अच्छा उत्पादन करने वाली एवं रोग प्रतिरोधी होती हैं। ","ఇవి పండించడానికి ఎక్కువ ప్రయోజనకరం, మంచి ఉత్పత్తిని ఇస్తాయి మరియు రోగనిరోధకాలు."
मानव सभ्यता के आरंभ से हजारों वर्ष पूर्व से पारंपरिक रूप में पादप प्रजनन पर कार्य चल रहा है। ,"మానవ నాగరికత ప్రారంభం నుండి, వేల సంవత్సరాలకు ముందే మొక్కల ప్రజననం సంప్రదాయక రూపం కృషి జరుగుతూనే ఉంది."
पादप प्रजनन के बारे में लगभग 9000-11000 वर्षों पूर्व के लिखित प्रमाण आज भी उपलब्ध हैं। ,మొక్కల ప్రజననం గురించి సుమారు 9000 - 11000 సంవత్సరాలకి ముందరి లిఖిత సాక్ష్యాలు కూడా ఇప్పటికీ అందుబాటులో ఉన్నాయి.
आज भी ऐसी फसलें उपलब्ध हें जो प्राचीन काल से घरों में प्रयोग होती आ रही हैं। ,ప్రాచీన కాలం నుండి ఇళ్ళలో ప్రయోగాలు చేయబడుతూ వస్తున్న పంటలు ఇప్పటికీ అందుబాటులో ఉన్నాయి.
आज जितनी भी मुख्य फसलें हें; वह सभी पुरानी किस्मों के व्युत्पन्न हैं। ,"ఇప్పుడు ఉన్న ప్రధాన పంటలలో, చాలా వరకూ పాత రకాల నుండి అభివృద్ధి చేయబడినవి."
"प्रतिष्ठित पादप-प्रजनन में शुद्ध वंशक्रम का संकरण अथवा क्रासिंग शामिल है, जिसके पश्चात्‌ कृत्रिम चयन होता है; ताकि अधिक उत्पादन देने वाले, पोषणज तथा रोगों के प्रति प्रतिरोधी, पादपों के वांछनीय विशेषक को तैयार किया जा सके। ","ప్రత్యేకమైన మొక్కల ప్రజననంలో స్వచ్చమైన వంశక్రమాల సంకరణము లేదా క్రాసింగ్ ఉంటాయి, తరువాత కృత్రిమ ఎంపికలు అనుసరిస్తాయి; తద్వారా మొక్కలలో వాంఛనీయ లక్షణాలను అభివృద్ధి చేయవచ్చు, ఇవి మరింత ఉత్పత్తిదాయకంగా, పోషకాలను కలిగి మరియు వ్యాధులను నిరోధించేవిగా ఉంటాయి."
"आनुवंशिकी, आण्विक, जीव विज्ञान तथा ऊतक संवर्धन में हुई उन्‍नति के साथ साथ आण्विक आनुवंशिक साधन का प्रयोग अब पादप प्रजनन में किया जा रहा है।","జన్యుశాస్త్రం, పరమాణు, మరియు జీవ విజ్ఞానం మరియు కణజాల వృద్ధిలో జరిగిన అభివృద్ధి తో పాటు ఇప్పుడు మొక్కల ప్రజననంలో జన్యుకణ సాధనాల ప్రయోగం కూడా జరపబడుతున్నది."
यदि हमें ट्रेटें अथवा लक्षणों की सूची तैयार करनी पड़े जिसे प्रजनक इन लक्षणों को अपनी फसलों में समाविष्ट करने का प्रयास कर रहे हैं तो बढ़े हुए फसली उत्पादन तथा उन्नत गुणवत्ता वाली प्रथम सूची तैयार होगी। ,"ఒకవేళ, పెంపకందారులు వారి పంటలకు జోడించాలని ప్రయత్నిస్తున్నధర్మాలు లేదా లక్షణాలు మరియు ధర్మాల జాబితా తయారు చేయవలసివస్తే, అప్పుడు పెరిగిన పంట ఉత్పత్తి మరియు మెరుగైన నాణ్యతతో మొదటి జాబితా తయారు చేయబడుతుంది."
"पर्यावरणीय तनाव (लवणता, अत्यधिक ताप, सूखा) के प्रति सहनशीलता, रोगजनकों (विषाणु, कवक तथा जीवाणु) के प्रति प्रतिरोधकता तथा पीड॒कों के प्रति सहनशीलता आदि भी हमारी सूची में होंगे।","వాతావరణ ఒత్తిడి పట్ల నిరోధకత (లవణీయత, అధిక వేడి, కరువు), రోగకారకాల (వైరస్ లు ఫంగై/ శిలీంధ్రములు మరియు బాక్టీరియా) పట్ల నిరోధకత మరియు పురుగు మందుల పట్ల నిరోధకత కూడా ఆ జాబితాలో ఉంటాయి. "
पादप प्रजनन कार्यक्रम अत्यंत सुव्यवस्थित रूप से पूरे विश्व के सरकारी संस्थानों तथा व्यापारिक कंपनियों द्वारा चलाए जाते हैं। ,"మొక్కల ప్రజనన కార్యక్రమాలు చాలా క్రమపద్ధతిలో, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రభుత్వ సంస్థలు మరియు వ్యాపార కంపెనీలు నిర్వహిస్తున్నాయి."
फसल की एक नयी आनुवंशिक नस्ल के प्रजनन में निम्न मुख्य पद होते हैं,పంట యొక్క కొత్త జన్యు జాతిలో ఈ క్రింది ప్రధాన నియమాలు ఉంటాయి.
परिवर्तनशीलता का संग्रहण- आनुवांशिक परिवर्तनशीलता किसी भी प्रजनन कार्यक्रम का मूलाधार है।,వైవిధ్యం యొక్క సేకరణ - జన్యు వైవిధ్యత ఏదైనా ప్రజనన కార్యక్రమానికి మూలాధారము.
बहुत सी शस्यों (फसलों) में पूर्ववर्ती आनुवंशिक 187 परिवर्तनशीलता उन्हें अपनी जंगली प्रजातियों से प्राप्त होती है।,చాలావరకూ మొక్కలలో (పంటలలో) ముందుగా నిర్ధారించబడిన జన్యు వైవిధ్యాలు వాటి అడవి జాతుల నుండి వృద్ధి చేయబడతాయి.
"विभिन्‍न जंगली किस्मों, प्रजातियों, तथा कृष्टय प्रजातियों के संबंधियों का संग्रहण एवं परिरक्षण तथा उनके अभिलक्षणों का मूल्यांकन उनके समधष्टि में उपलब्ध प्राकृतिक जीन के प्रभावकारी समुपयोजन के लिए, पू्वपिक्षित होता है। ","అడవి మొక్కలు, జాతులు, అలాగే సేద్య జాతులకు సంబంధించిన వాటి సేకరణ మరియు సంరక్షణ మరియు వాటి లక్షాలను విశ్లేషించడం, వాటి కల్చర్స్ లో అందుబాటులో ఉండే సహజ జన్యువుల యొక్క సమర్ధ వినియోగం కొరకు నిర్ధారించబడతాయి."
फसल में पाए जाने वाले सभी जीनों के विविध अलील का समस्त संग्रहण (पादपों/बीजों) को उसका जननद्रव्य (जर्मप्लाज्म) संग्रहण कहते हैं।,పంటలో కనుగొనబడే అన్నీ జన్యువుల వైవిధ్య యుగ్మ వికల్పాల మొత్తం సేకరణ (మొక్కలు/విత్తనాలు) ను దాని జెర్మ్ప్ ప్లాస్మ్ నిల్వ అని పిలుస్తారు.
"जनकों का मूल्यांकन तथा चयन जननद्र॒व्य (जर्मप्लाज्म) मूल्यांकित किए जाते हैं, ताकि पादपों को उनके लक्षणों के वांछनीय संयोजनों के साथ अभिनिर्धारित किया जा सके। ","జనకులను పరిశీలిస్తారు మరియు జెర్మ్ ప్లాస్మ్ మూల్యాంకనం కొరకు ఎంపిక చేస్తారు, తద్వారా వాటి లక్షణాల యొక్క వాంఛనీయ కలయికలను గుర్తించవచ్చు."
चयनित पादपों को बहुगुणित कर उनका प्रयोग संकरण की प्रक्रिया में किया जाता है। ,ఎంచుకోబడిన మొక్కలు వృద్ధి చెందుతాయి మరియు సంకరీకరణ ప్రాసెస్ లో ఉపయోగించబడతాయి.
"इस प्रकार जहाँ वांछनीय तथा संभव है, वहाँ शुद्ध वंशक्रम उत्पन्न कर ली जाती है।","ఈ విధంగా ఎక్కడ కావాలో మరియు ఎక్కడ సాధ్యమో అక్కడ, స్వచ్చమైన వంశక్రమమును పుట్టించగలుగుతారు."
"चयनित जनकों के बीच पर संकरण वांछित लक्षणों को बहुधा दो भिन्‍न पादपों (जनकों) से प्राप्त कर संयोजित किया जाता है,","ఎంచుకోబడిన జనకుల మధ్య సంకరీకరణ తరచుగా రెండు వేరువేరు మొక్కల (తల్లిదండ్రుల) వాంఛనీయ ట్రైట్స్ ను కలపడం ద్వారా సాధించవచ్చు,"
"उदाहरणार्थ एक जनक जिसमें उच्च प्रोटीन गुणवत्ता है और अन्य जनक जिसमें रोग निरोधक गुण हें, दोनों के संयोजन की आवश्यकता है।","ఉదాహరణకు, అధిక ప్రోటీన్ నాణ్యత ఉన్న ఒక జనకుడు మరియు యాంటీ-ఇన్ఫ్లమేటరీ ధర్మాలు ఉన్న మరొక జనకుడి కలయిక అవసరము."
"यह परसंकरण द्वारा संभव है कि दो जनक ऐसे संकर पैदा करें, जिससे आनुवंशिक वांछित लक्षणों का संगम एक पौधे में हो सके। ","ఇద్దరు జనకులు ఒక మొక్కలో కలుపగలిగే జన్యు లక్షణాలు గల సంకరజాతులను ఉత్పత్తి చేయడం ఇది సంకరీకరణ ద్వారా సాధ్యమవుతుంది,"
"वांछित पौधे के परागकण का संग्रहण जिसे नर जनक के रूप में चुना गया है तथा उसे मादा पौधे के वर्तिकाग्र पर डालना जिसे मादा जनक के रूप में चुना गया है, यह काफी कठिन तथा अधिक समय लेने वाली प्रक्रिया है।",మగ జనకునిగా ఎంచుకోబడిన కావలసిన మొక్క యొక్క పుప్పొడిని సేకరించడం మరియు ఆడ పేరెంట్ గా ఎంచుకోబడిన ఆడ మొక్క యొక్క స్టిగ్మా పై దీనిని వేయడం చాలా కష్టం మరియు సమయం తీసుకునే ప్రక్రియ.
यह भी आवश्यक नहीं है कि संकर वांच्छनीय लक्षणों को संयोजित करे ही।,సంకర జాతులలో కావలసిన లక్షణాల కలయిక ఉండవలసిన అవసరం కూడా లేదు.
सामान्यत: कुछ सैकड़ों से हजार क्रॉस में केवल एक में ही वांच्छनीय संयोजन प्रदर्शित होता है।,సాధారణంగా కొన్ని వందల నుండి వేల సంకరీకరణలు మాత్రమే వాంఛనీయ కలయికను చూపుతాయి.'
श्रैष्ठ पुनर्योगज का चयन तथा परीक्षण-- इसके अंतर्गत संकरों की संतति के बीच से पादप का चयन किया जाता है जिनमें वांच्छित लक्षण संयोजित हों। ,ఉత్తమమైన పునఃసంయోగకాల పరీక్ష మరియు ఎంపిక - దీనిలో మొక్కను వాంఛనీయ లక్షణాలు ఉన్నసంకరజాతుల సంతానం నుండి ఎంచుకుంటారు.
प्रजनन उद्देश्यों को प्राप्त करने में चयन की यह प्रक्रिया काफी महत्त्वपूर्ण है। ,సంతానోత్పత్తి లక్ష్యాలను సాధించడానికి ఈ ఎంపిక ప్రక్రియ చాలా ముఖ్యము.
अतः संतति का वैज्ञानिक मूल्यांकन की आवश्यकता होती है। ,కాబట్టి సంతానం యొక్క సాంకేతిక మూల్యాంకనము అవసరము.
"इस चरण के परिणामस्वरूप ऐसे पादप उत्पन्न होते हैं, जो दोनों जनकों में श्रेष्ठ होते हें (बहुधा एक से अधिक श्रेष्ठ संतति पादप उपलब्ध होता है)।","ఈ చర్య ఫలితంగా, ఇద్దరు జనకుల కంటే ఉత్తమమైన మొక్కలు ఉత్పత్తి చేయబడతాయి (అందుబాటులో ఉన్న ఉత్తమమైన సంతానం కంటే ఎక్కువగా)"
ये कई पीढ़ियों तक स्वपरागण तब तक करते हैं जब तक कि समरूपता की अवस्था नहीं आ जाती (समयुग्मजता)। ,"ఎన్నో తరాల వరకూ, సజాతీయ స్థితి (హోమోజైగస్) వచ్చేవరకూ ఈ స్వయం పునరుత్పత్తిని కొనసాగిస్తారు."
जिससे संतति में लक्षण विसंयोजित नहीं हो पाते।,దీని కారణంగా సంతానంలో లక్షణాలు అస్తవ్యస్తంగా ఉండవు.
"नये कंषणों का परीक्षण, निर्मुक्त होना तथा व्यापारीकरण","నూతన సాగు రకము పరిశీలన, విడుదల మరియు వ్యాపారీకరణ"
"नव चयनित वंशक्रम का उनके उत्पादन तथा अन्य गुणवत्ता वाली शस्यी विशेषकों, रोगप्रतिरोधकता आदि गुणों के आधार पर मूल्यांकित किया जाता है। ","నూతనంగా ఎంచుకోబడిన వంశక్రమాన్ని దాని ఉత్పాదన మరియు పంట లక్షణాలు, రోగాలను నిరోధించగలగడం మొదలైన ఇతర గుణాల ఆధారంగా మూల్యాంకనం చేస్తారు."
"मूल्योकित पौधों को अनुसंधान वाले खेतों में जहाँ उन्हें आदर्श उर्वरक प्राप्त हो रहे हों,","మూల్యాంకనం చేయబడిన మొక్కలను అనుసంధానించబడిన పొలాలలో, వాటికి సరైన ఎరువులను అందించబడుతున్నాయో అక్కడ,"
"उन्हें सिंचाई का पानी मिल रहा हो तथा अन्य समुचित शस्य प्रबंधन आदि उपलब्ध हों, ","వాటికి సాగు నీరు అందుతున్నాదో మరియు ఇతర సేద్య నిర్వహణలు అందుబాటులో ఉన్నాయో,"
वहाँ पैदा किया जाता है तथा उसमें उपर्युक्त गुणों का मूल्यांकन 188 किया जाता है। ,అక్కడ పెంచబడతాయి తద్వారా వాటిలో పై లక్షణాల మూల్యాంకనం చేయబడుతుంది.
"अनुसंधानिक खेत में मूल्यांकन के बाद पौधों का परीक्षण देश भर में किसानों के खेत में कई स्थानों पर, कम से कम तीन ऋतुओं तक किया जाता है। ",పరిశోధనా క్షేత్రంలో పరిశీలించబడిన తరువాత సుమారు మూడు సీజన్ల పాటు దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న రైతుల పొలాలలో ఎన్నో ప్రాంతాలలో మొక్కలు పరీక్షించబడతాయి.
"इन स्थानों में सभी शस्य खंडों का निरूपण होना चाहिए, जहाँ सामान्यत: खेती होती है। ",సాధారణంగా సేద్యం జరిగే చోట అన్నీ ప్రదేశాలలో ఈ సేద్యపూ ఖండాలు ప్రాతినిధ్యం వహించాలి.
उपरोक्त विधि से उत्पन्न शस्य की तुलना सर्वोत्तम उपलब्ध स्थानीय शस्य कंषणों चेक या संदर्भ कंषण से करने के बाद मूल्यांकित करना चाहिए।,పై పద్ధతిలో ఉత్పత్తి చేయబడిన పంటను స్థానికంగా అందుబాటులో ఉన్న ఉన్నతమైన సాగు రకముతో పోల్చి తనిఖీ లేదా సాగు రకం యొక్క మూల్యాంకనం చేయాలి.
भारत एक कृषि प्रधान देश है। ,భారతదేశం ఒక వ్యవసాయ ఆధారిత దేశము.
भारत के सकल घरेलू उत्पाद (डी जी पी) की लगभग 33 प्रतिशत आय तथा समष्टि की लगभग 62 प्रतिशत जनता को रोजगार कृषि से प्राप्त होता है। ,భారతదేశం యొక్క స్థూల జాతీయోత్పత్తి (డి‌జి‌పి)లో సుమారు 33 శాతం ఆదాయం మరియు మొత్తం జనాభాలో 62 శాతం మండి ఉపాధిని వ్యవసాయంలో పొందుతారు.
भारत की स्वतंत्रता के पश्चात्‌ देश के सामने मुख्य चुनौती उसकी बढ़ती हुई जनसंख्या के लिए पर्याप्त आहार उत्पादन करना था। ,"భారతదేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చిన తరువాత, దేశం ముందు ఉన్న ప్రధాన సమస్య పెరుగుతున్న జనాభా కొరకు తగినంత ఆహారాన్ని ఉత్పత్తి చేయడం."
जैसा कि हमें ज्ञात है कि खेती के लिए सीमित भूमि ही उपलब्ध है। ,మనకి ఇప్పటికే తెలిసినదాని ప్రకారము వ్యవసాయం కొరకు పరిమిత భూమి మాత్రమే అందుబాటులో ఉంది.
अत: भारत को इसी उपलब्ध भूमि से प्रति यूनिट उत्पादन को बढ़ाने के लिए प्रयास करने होंगे। ,"కాబట్టి, ఈ అందుబాటులో ఉన్న భూమి నుండే యూనిట్ నుండి వచ్చే ఉత్పత్తిని పెంచడానికి భారతదేశం ప్రయత్నాలు చేయాలి."
"1960 के मध्य से गेहूँ, तथा धान की बहुत सी उच्च उत्पादन वाली किस्मों का विकास पादप प्रजनन तकनीकों के प्रयोग से किया गया।","1960 మధ్యకాలం నుండి, గోధుమ మరియు వరి యొక్క ఎన్నో అధిక-ఉత్పత్తి రకాలను పంట ప్రజనన పద్ధతులను ఉపయోగించి అభివృద్ధి చేశారు."
परिणामस्वरूप खाद्य उत्पादन में अत्यधिक वृद्धि हुई। यही प्रावस्था सामान्यतः हरितक्रांति के नाम से जानी जाती है। ,దీని ఫలితంగా ఆహార ఉత్పాదన గణనీయంగా పెరిగింది. ఈ దశను సాధారణంగా హరిత విప్లవం అంటారు.
चित्र 9.3 में उच्च उत्पादन वाली किस्मों की भारतीय संकर फसलों को दर्शाया गया है।,చిత్రం 9.3 లో అధిక-ఉత్పత్తి రకాల భారతీయ ప్రజనన పంటలు చూపబడ్డాయి.
गेहूँ तथा धान - 1960 से 2000 तक के वर्षों के दौरान गेहूँ का उत्पादन 11 मिलियन टन से बढ़कर 75 मिलियन टन हुआ जबकि धान का उत्पादन 35 मिलियन टन से बढ़कर 89.5 मिलियन टन तक पहुँच गया। ,"గోధుమలు మరియు వరి - 1960 నుండి 2000 వరకూ, గోధుమల ఉత్పత్తి 11 మిలియన్ టన్నుల నుండి 75 మిలియన్ టన్నుల వరకూ పెరిగింది అలాగే వారి ఉత్పత్తి 35 మిలియన్ టన్నుల నుండి 89.5 మిలియన్ టన్నుల వరకూ పెరిగింది."
इसका कारण गेहूँ तथा धान की अर्द्ध-वामन किस्मों का विकसित होना है। ,దీనికి కారణం గోధుమ మరియు వరి యొక్క సెమి-వామన రకాలు.
नोबेल पुरस्कार पुरस्कृत नॉरमैन ई. बारलोग ने गेहूँ की अर्द्ध-वामन किस्म का विकास किया। ,నోబెల్ పురస్కార విజేత నార్మన్ ఇ. బర్లోగ్ ఈ సెమి-వామన రకం గోధుమలను తయారుచేశారు.
यह उसी का परिणाम है कि 1963 में उच्च उत्पादन तथा रोग प्रतिरोधी किस्मों की वंश रेखाएँ जैसे सोनालिका तथा कल्याण सोना का विकास कर उन्हें भारतवर्ष की गेहूँ पैदा करने वाले क्षेत्रों में प्रयोग किया गया। ,"దీని ఫలితంగానే, 1963 లో, అధిక ఉత్పత్తి మరియు వ్యాధి నిరోధక రకాలైన సొనాలికా మరియు కల్యాణ్ సోనా వంటి వంగడాలు అభివృద్ధి చేయబడినాయి మరియు భారతదేశంలో గోధుమలు-పండించే ప్రాంతాలలో ఉపయోగించబడ్డాయి."
"अर्द्धवामन धान की किस्मों को 1-8 (इंटरनेशनल राइस रिसर्च इंस्टीट्यूट परारा, फिलिपींस में पैदा) तथा थाइचूंग नेटिव-1 (तायवान से) से व्युत्पनन किया गया। ","సెమి-వామన వరి రకాలను 1-8 (అంతర్జాతీయ వరి పరిశోధన సంస్థ, పరారా, ఫిలిప్పైన్స్ లో జన్మించింది) మరియు టైచుంగ్ నేటివ్ -1 (తైవాన్ కు చెందినవి) నుండి తయారుచేశారు."
1966 में इन व्युत्पन्नों को प्रयोग में लाया गया।,1966 లో ఈ ఉత్పత్తిని ఉపయోగంలోకి తెచ్చారు.
बाद में और अधिक अच्छा उत्पादन देने वाली अर्द्ध-वामन किसमें जया तथा रत्ना को भारत में विकसित किया गया।,తరవాత మరింత ఎక్కువ మంచి ఉత్పాదకతను ఇచ్చే సెమి-వామన రకం జయా మరియు రత్నలను భారతదేశం అభివృద్ధి చేసింది.
"गन्‍ना-- सेकेरम बारबरी को मूलत: उत्तरी भारत में पैदा किया जाता था, परंतु इसका शर्करा अंश तथा उत्पादन क्षमता बहुत कम था।","చెరుకు-సేకరం బార్బరీ వాస్తవంగా ఉత్తర భారతదేశంలో పెంచబడుతుంది, కానీ దీని తీపిదనము మరియు ఉత్పత్తి సామర్ధ్యము చాలా తక్కువ."
"दक्षिण भारत में पैदा होने वाला उष्णकटिबंधीय गन्ना सैकेरस ऑफीसिनेरस का तना मोटा था तथा इसमें शर्करा अंश कहीं अधिक था, परंतु यह उत्तरी भारत में ठीक से नहीं पनप पाया।","దక్షిణ భారతదేశంలో పెంచబడే ఉష్ణమండల చెరుకు రసం శాచారస్ అఫిసినాసియస్ యొక్క కాండము మందంగా ఉంటుంది మరియు దీనిలో తీపిదనము ఎక్కువగా ఉంటుంది, కానీ ఇది ఉత్తర భారతదేశంలో సరిగ్గా పండదు."
इन दोनों किस्मों को सफलता पूर्वक संकरित कराया गया ताकि उच्च उत्पादन के वांच्छनीय गुण जैसे कि मोटा तना तथा उच्च शर्करा वाले पौधे प्राप्त हो सकें और साथ ही इसे उत्तरी भारत के गन्ना उत्पादन क्षेत्रों में भी पैदा किए जा सकें।,ఈ రెండు రకాలను విజయవంతంగా సంకరీకరణం చేసి అధిక ఉత్పత్తికి వాంఛనీయ లక్షణాలైన మందంగా ఉండే కాండము మరియు అధిక చక్కెర పాళ్ళు ఉన్న రకాలను పొందారు మరియు ఉత్తర భారతదేశంలో చెరకును పండించే ప్రాంతాలలో పండించారు.
"ज्वार-- भारत में संकर मक्का, ज्वार, तथा बाजरी का सफलतापूर्वक विकास किया जा चुका है। ","మొక్కజొన్న - సంకరజాతి మొక్కజొన్న, సోర్ఘం మరియు మిలేట్ లను విజయవంతంగా భారతదేశంలో అభివృద్ధి చేశారు."
जल अभाव के: प्रति प्रतिरोधी उच्च उत्पादन वाली किसमें हैं उनका विकास संकर प्रजनन के परिणामस्वरूप हुआ।,జలాభావ పరిస్థితులను తట్టుకుని అధిక ఉత్పాదకతను ఇచ్చే రకాలను సంకరీకరణ ఫలితంగా అభివృద్ధి చేశారు.
"कवक, जीवाणु तथा विषाणु रोगजनकों का एक विशाल वर्ग उष्णकटिबंधीय जलवायु को कृष्य प्रजातियों के उत्पादों को प्रभावित करते हैं। ","శిలీంధ్రము, బాక్టీరియా మరియు వైరల్ వ్యాధికారకాల విస్తారమైన జాతి ఉష్ణమండల వాతావరణంలో వ్యవసాయ ఉత్పాదకత పై ప్రభావం చూపుతుంది."
अक्सर शस्य हानि महत्त्वपूर्ण होती है तथा यह हानि 20-30 प्रतिशत अथवा कभी-कभी तो इससे पूर्ण हानि होती है। ,తరచుగా పంటల నష్టం గణనీయంగా ఉంటుంది మరియు నష్టం 20-30 శాతం ఉంటుంది లేదా కొన్నిసార్లు పంట యొక్క పూర్తి నష్టం జరగవచ్చు.
इन परिस्थितियों में रोग के प्रति प्रतिरोधी खेतिहार जातियों (कल्टीवास) के प्रजनन तथा विकास से खाद्य उत्पादन बढ़ जाएगा। ,"ఈ పరిస్థితులలో, సంకరీకరణం మరియు వ్యాధి నిరోధక సాగు రకాల జాతుల అభివృద్ధి వలన ఆహార ఉత్పత్తి పెరుగుతుంది."
इससे कवकनाशियों तथा जीवाणुनाशियों का प्रयोग कम हो जाता है तथा उन पर आश्रिता भी घट जाती है। ,ఇది శిలీంధ్ర నాశకాలు మరియు బాక్టీరియా నశ్కాల వాడకాన్ని మరియు వాటిపై ఆధారపడటాన్ని తగ్గిస్తుంది.
पोषी पादपों की प्रतिरोधकता उसकी रोगजनकों को रोग उत्पन्न करने से रोकने की क्षमता है तथा इसका निर्धारण पोषी पादप के आनुवंशिक ढाँचे द्वारा किया जाता है। ,"హోస్ట్ మొక్కలలో నిరోధకత, వ్యాధులను కలిగించే, వ్యాధికారకాల నివారణ సామర్ధ్యం మరియు ఇది హోస్ట్ మొక్క యొక్క జన్యు నిర్మాణం ద్వారా నిర్ధారించబడుతుంది."
प्रजनन की क्रिया अपनाने से पूर्व रोगकारक जीव के बारे में जानकारी तथा उसके प्रसार की क्रियाविधि की जानकारी महत्त्वपूर्ण है। ,"ప్రజనన ప్రక్రియను అనుసరించడానికి ముందు, వ్యాధికారక జీవి మరియు దాని వ్యాప్తి యొక్క యంత్రాంగం గురించి తెలుసుకోవడం ముఖ్యము."
"कवकों द्वारा उत्पन्न कुछ रोगों के उदाहरण हैं - गेहूँ का भूरा किट्‌ट, गन्ने का रैड रॉट रोग तथा आलू पछेती अंगमारी जीवाणु द्वारा उत्पन्न रोग है। ","శిలీంధ్రాల ద్వారా వ్యాప్తి చెందే వ్యాధులకు ఉదాహరణలు - గోధుమలో తుప్పు తెగులు, చెరకులో ఎర్ర కుళ్ళు తెగులు మరియు బాక్టీరియాల వలన బంగాళాదుంపలకు సోకే వ్యాధులు"
"क्रूसीफर का ब्लैक रॉट तथा विषाणु द्वारा उत्पन्न रोग तंबाकू मोजेक, शलजम मोजेक आदि है।",క్రూసిఫెరా యొక్క నల్ల కుళ్ళు తెగులు మరియు వైరస్ వలన కలిగేవి పొగాకు మోజాయిక్ మరియు ముల్లంగి మోజాయిక్ వ్యాధి మొదలైన వ్యాధులు. 
"रोगप्रतिरोधकता के लिए प्रजनन विधियाँ-- प्रजनन, पारंपरिक प्रजनन तकनीकों (जिनका वर्णन पहले किया जा चुका है) अथवा उत्परिवर्तन (म्यूटेसन) द्वारा संपन्न किया जाता है।","రోగనిరోధకత కొరకు ప్రజనన పద్ధతులు - ప్రజననము, సంప్రదాయ ప్రజనన పద్ధతులు (దీని వివరణ ముందుగానే చెప్పబడింది) మరియు ఉత్పరివర్తన (మ్యూటేషన్) ద్వారా పూర్తి చేయబడుతుంది."
रोग प्रतिरोधकता के लिए प्रजनन की पारंपरिक विधि संकरण तथा चयन हें।,వ్యాధి నిరోధకత కొరకు సంప్రదాయ ప్రజనన పద్ధతులు సంకరణీకరణ మరియు ఎంపిక.
इसके पद अन्य शस्यी लक्षणों जेसे--उच्च उत्पादन के लिए प्रजनन की विधि के आवश्यक रूप से समरूप हैं।,దీని లక్షణాలు ప్రధానంగా ఇతర పంట లక్షణాలైన అధిక ఉత్పాదకత కొరకు ప్రజనన పద్ధతుల అవసరమైన రూపానికి సారూప్యంగా ఉంటాయి.
"खाद्य उत्पादन में वृद्धि की कार्यनीति के लिए जननद्र॒व्य को छानना, चयनित जनकों का संकरण, संकरों का चयन तथा मूल्यांकन तथा नयी किस्मों का परीक्षण तथा उन्हें उत्पन्न करना।","ఆహార ఉత్పత్తి పెంచే వ్యూహం జెర్మ్ ప్లాస్మ్ ను ఫిల్టర్ చేయడం, ఎంచుకున్న జనకులను సంకరీకరణం చేయడం, సంకర జాతులను ఎంచుకోవడం మరియు మూల్యాంకనం చేయడం మరియు పరీక్షించి కొత్త రకాలను ఉత్పత్తి చేయడం."
"संकरण तथा चयन द्वारा प्रजनित कुछ शस्य कवकों, जीवाणुओं तथा विषाणुओं के प्रति रोग प्रतिरोधक होती है। ये शस्य किसमें सारणी 9.1 में दी गयी है।","కొన్ని పంటలు సంకరీకరణం ద్వారా పెంచబడతాయి మరియు ఎంపికలు శిలీంధ్రము, బాక్టీరియా మరియు వైరస్లకు వ్యతిరేకంగా వ్యాధి నిరోధకత. పట్టిక 9.1 లో ఈ పంట ఇవ్వబడింది."
"कसल/शस्य फसल/शस्य किस्म रोग के प्रति प्रततेधक के प्रति प्रतिरोधक गेंहूँ हिमगिरी पर्ण तथा धारी किट्ट, हिलबंट । ","పంట/సాగు పంట/సాగు వ్యాధి రకములకు ప్రతిగా, గోధుమ హిమగిరి రకము మరియు దారీ కిట్, హిలబంట్ రకాలు."
"सरसों पूसा स्वर्णिम (करन राई) श्वेत किट्‌ट फूलगोभी पूसा शुभ्रा, कृष्ण विगलन तथा पूसा स्नोबॉल ए-1 कुंचित अंगमारी (शीर्णन) कृष्ण विगलन । ","అవాలలో పూసా స్వర్ణిమ్ (కరన్ రాయ్) శ్వేత కిట్ కాలీఫ్లవర్ పూసా శుభ్ర, కృష్ణ విగలన్ మరియు పూశా స్నోబాల్ ఎ-1 కుంచిత్ అగ్మారీ (సీర్ణన్) కృష్ణ విగలన్."
रोग प्रतिरोधी जीन जो विभिन्‍न फसलों की किस्मों अथवा उनके जंगली प्रजातियों में उपस्थित रहती हैं। ,వివిధ పంట రకాలలో ఉండే రోగ నిరోధక జన్యువు వాటి అడవి జాతులలో ఉంటుంది.
लेकिन इनकी सीमित संख्या की उपलब्धता के कारण पारंपरिक प्रजनन बहुधा निरूद्ध होती हैं। ,కానీ ఇవి పరిమిత సంఖ్యలో ఉండటం కారణంగా సంప్రదాయ ప్రజననము సాధారణంగా నిషేధించబడుతుంది.
पादपों में विविध उपायों द्वारा उत्परिवर्तन प्रेरित किया जाता है तथा बाद में प्रतिरोधकता के लिए-पादप पदार्थों का स्क्रीनिंग करने से वांछनीय जीन की पहचान प्राप्त हो जाती है। ,మొక్కలలో మ్యూటేషన్లను వివిధ చర్యల ద్వారా ప్రేరేపిస్తారు మరియు తరువాత నిరోధకత కొరకు - మొక్క పదార్ధాల స్క్రీనింగ్ వాంఛనీయ జన్యువుల గురింపుకు దారితీస్తుంది.
वांछनीय लक्षण वाले पादप को या तो सीधे ही गुणित किया जा सकता है अथवा इसका प्रयोग प्रजनन में किया जा सकता है। ,వాంఛనీయ లక్షణాలున్న మొక్కని నేరుగానే వృద్ధి చెందించవచ్చు లేదా దీనిని ప్రజననంలో కూడా ఉపయోగించవచ్చు.
उत्परिवर्तन सोमाक्लोनल वेरिएंट तथा आनुवंशिक अभियांत्रिकी में चुनाव की अन्य प्रजनन विधियाँ हैं।,మ్యూటేషన్లు జన్యు ఇంజనీరింగ్ లో ఇతర ప్రత్యుత్పత్తి పద్ధతుల ఎంపిక మరియు సోమక్లోనల్ వైవిధ్యాలు.
जिनका प्रयोग इस कार्य में किया जाता है।,వీటిని ఈ పనిలో ఉపయోగించవచ్చు.
"उत्परिवर्तन जीन के भीतर आधार अनुक्रम में परिवर्तन द्वारा जो आनुवंशिक विविधताएँ उत्पन्न हो जाती हैं, वही उत्परिवर्तन है। ",జన్యువు లోపలి మూలశ్రేణిలో మార్పులు చేయడం వలన ఉత్పన్నం అయ్యే అనువంశికత వైవిధ్యాలే ఉత్పరివర్తనాలు.
इसी के परिणामस्वरूप नए लक्षण अथवा ट्रेट (विशेषक) विकसित होते हैं। ,వీటి ఫలితంగానే కొత్త లక్షణాలు లేదా ట్రైట్స్ (ప్రత్యేకతలు) అభివృద్ధి చెందుతాయి.
वह जनकों में नहीं पाए जाते। ,ఇవి తల్లిదండ్రులలో కనిపించవు.
"उत्परिवर्तन को कृत्रिम रूप से रसायनों के प्रयोग, अथवा विकिरण (गामा विकिरण के समान) द्वारा प्रेरित किया जा सकता हैं तथा ऐसे पादपों के चयन एवं प्रयोग द्वारा जिनमें प्रजनन के लिये वांच्छनीय लक्षण स्रोत के रूप में हों, उत्परिवर्तन प्रजनन कहलाता है।",రసాయనాలు లేదా రేడియేషన్ (గామా రేడియేషన్ తో సమానమైనది) ద్వారా మ్యూటేషన్లను కృత్రిమంగా ప్రేరేపించవచ్చు. పునరుత్పత్తికి మూలంగా వాంఛనీయ లక్షణాలు ఉన్న మొక్కలను ఎంపిక చేయడం మరియు ఉపయోగిండాన్ని ఉత్పరివర్తన పునరుత్పత్తి అంటారు.
मूँग (बीन) में जो पीत मोजेक वायरस तथा चूर्णिल आसिता के प्रति प्रतिरोधक क्षमता हैं; वह उत्परिवर्तन द्वारा प्रेरित थी।,"పెసర (బీన్) పసుపు మొజాయిక్ వైరస్ కు మరియు బూడిద తెగులుకు నిరోధకత కలిగి ఉంటుంది, ఇది మ్యూటేషన్ ద్వారా ప్రేరేపించబడింది."
पादपों के विभिन्‍न कृष्य प्रजातियों के संबंधी अधिकांश जंगली पादप कुछ प्रतिरोधक लक्षण प्रदर्शित करते हैं परंतु उनका उत्पादन बहुत ही कम होता है; ,మొక్క్లల యొక్క విభిన్న సాగు జాతులకు సంబంధించిన ఎక్కువ శాతం అడవి మొక్కలు కొన్ని నిరోధక లక్షణాలను ప్రదర్శిస్తాయి అయితే వీటి ఉత్పాదన చాలా తక్కువగా ఉంటుంది.
अत: उच्च उत्पादन प्रदान करने वाली कृष्य किस्मों में प्रतिरोधक जीनों को मिलाने की आवश्यकता है।,అంటే అధిక ఉత్పత్తిని సాధించడానికి సాగు రకాలలో నిరోధక జన్యువును జోడించవలసిన అవసరం ఉంటుంది.