Biology_Tran_6-Release-6.csv

"एक आवृतबीजी पुष्प के उन अंगों के नाम बताएँ, जहाँ नर एवं मादा युग्मकोभिद् का विकास होता है?",స్త్రీ మరియు పురుష సంయుక్త బీజములు అభివృద్ధి జరిగే ఆవృతబీజపుష్ప అంగముల పేర్లను తెలపండి?
आवृतबीजी पादप पुष्पीय पादप हैं। ,ఆవృతబీజ మొక్కలు పుష్పించే మొక్కలు.
पुष्प एक रूपान्तरित प्ररोह है जिसका कार्य प्रजनन होता है।,పుష్పము అనేది ప్రత్యుత్పత్తి కోసము రూపాంతరము చెందబడిన కాండము నుండి ఏర్పడినం భాగము.
पुष्प में निम्नलिखित चार चक्र होते हैं,పుష్పములో క్రింద ఇవ్వబడిన నాలుగు వలయాలు ఉంటాయి.
(क) बाह्यदलपुंज – इसका निर्माण बाह्यदल से होता है।,(క) రక్షక పత్రావళి- ఇది రక్షకపత్రముల వలన ఏర్పడుతుంది.
(ख) दलपुंज – इसका निर्माण दल से होता है।,(ఖ) ఆకర్షక పత్రావళి- ఇది ఆకర్షకపత్రముల వలన ఏర్పడుతుంది.
(ग) पुमंग – इसका निर्माण पुंकेसर से होता है। यह पुष्प का नर जनन चक्र कहलाता है।,(గ) కేసరావళి - ఇది పురుష కేసరముల వలన ఏర్పడుతుంది. ఇది పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వలయముగా పిలవబడుతుంది.
(घ) जायांग – इसका निर्माण अण्डप से होता है। यह पुष्प का मादा जनन चक्र कहलाता है।,(ఘ) అండకోశము - ఇది అండముల వలన ఏర్పడుతుంది. ఇది పుష్పము యొక్క స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి వలయముగా పిలవబడుతుంది.
पुंकेसर के परागकोश में परागकण मातृ कोशिका से अर्द्धसूत्री विभाजन द्वारा परागकण का निर्माण होता है।,పురుష కేసరాలలో పరాగకోశములో ఉండే పరాగరేణువులుక్షయకరణ విభజనవలన ఏర్పడతాయి.
परागकण नर युग्मकोभिद् कहलाता है।,పరాగ రేణువులు లేదా పుప్పొడిని పురుష సంయోగబీజములు అని అంటారు.
"अण्डप के तीन भाग होते हैं – अण्डाशय, वर्तिका तथा वर्तिकाग्र।","అండకోశము మూడు భాగములు కలిగి ఉంటుంది- అండాశయము, కీలము, కీలాగ్రము."
अण्डाशय में बीजाण्ड का निर्माण होता है।,అండాశయాలలో అండములు ఏర్పడతాయి.
बीजाण्ड के बीजाण्डकाय की गुरुबीजाणु मातृ कोशिका से अर्द्धसूत्री विभाजन द्वारा अगुणित गुरुबीजाणु से मादा युग्मकोभिद् अथवा भ्रूणकोष का विकास होता है।,స్త్రీ సంయోగ బీజము లేదా అండము యొక్క మాతృసిద్ధ బీజము యొక్క క్షయకరణ విభజన ద్వారా ఏర్పడినస్థూల సిద్ధబీజము మరియు పిండ కోశము యొక్క అభివృద్ధి క్షయకరణ విభజన ద్వారా జరుగుతుంది.
लघुबीजाणुधानी तथा गुरुबीजाणुधानी के बीच अन्तर स्पष्ट करें।,సూక్ష్మ సిద్దబీజము మరియు స్థూలసిద్ధ బీజముల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని వివరించండి.
इन घटनाओं के दौरान किस प्रकार का कोशिका विभाजन सम्पन्न होता है? ,ఈ సంఘటనల క్రమములో ఏ రకమైన కణ విభజన జరుగుతుంది?
इन दोनों घटनाओं के अंत में बनने वाली संरचनाओं के नाम बताइए।,ఈ రెండు సంఘటనల చివరలో ఏర్పడిన నిర్మాణాల పేర్లు చెప్పండి.
लघुबीजाणुधानी तथा गुरुबीजाणुधानी के मध्य निम्न अन्तर हैं,సూక్ష్మ సిద్దబీజము మరియు స్థూలసిద్ధ బీజముల మధ్య వ్యత్యాసములు ఈ క్రింది విధముగా ఉంటాయి.
इन घटनाओं के दौरान अर्धसूत्री विभाजन होता है।,ఈ సంఘటనల సమయంలో క్షయకరణ విభజన జరుగుతుంది..
लघुबीजाणुजनन के अन्त में लघुबीजाणु अथवा परागकण बनते हैं तथा गुरुबीजाणुजनन के अन्त में चार गुरूबीजाणु बनते हैं।,అండద్వారము చివరిలో సూక్ష్మ సిద్ధ బీజములు లేదా పరాగరేణువులు ఏర్పడతాయి మరియు అండాంతః కణజాలము చివరిలో నాలుగు స్థూలసిద్ధ బీజములు ఏర్పడతాయి.
"निम्नलिखित शब्दावलियों को सही विकासीय क्रम में व्यवस्थित करें-परागकण, बीजाणुजन ऊतक, लघुबीजाणु चतुष्क, परागमातृ कोशिका, नर युग्मक।","కింది పదాలను సరైన క్రమములో అమర్చండి - పరాగసంపర్కము, అండాతః కణజాలము, సూక్ష్మ సిద్ధ బీజములు, పరాగ కోశము, పురుష సంయోగ బీజములు."
उपरोक्त शब्दावलियों का सही विकासीय क्रम निम्नवत् है,పైన ఇవ్వబడిన పదాల యొక్క సరైన క్రమము ఈ క్రింది విధంగా ఉంటుంది.
बीजाणुजन ऊतक → परागमातृ कोशिका → लघुबीजाणु चतुष्क → परागकण → नरयुग्मक,అండాతః కణజాలం → పరాగ కోశము → అండద్వారము → సూక్ష్మ సిద్ధ బీజములు → పురుష సంయోగబీజములు.
एक प्रारूपी आवृतबीजी बीजाण्ड के भागों का विवरण दिखाते हुए एक स्पष्ट एवं साफ-सुथरा नामांकित चित्र बनाइए।,"ఒక సాధారణ ఆవృతబీజ మొక్క అండాశయము యొక్క భాగములను వివరిస్తూ ఒక స్పష్టమైన, భాగములను పేర్కొంటూ ఒక పటమును గీయండి."
आप मादा युग्मकोभिद् के एकबीजाणुज विकास से क्या समझते हैं?,ఒక స్త్రీ సంయోగబీజము యొక్క ఏకకణ పెరుగుదల ద్వారా మీరు ఏమీ అర్థం చేసుకుంటారు?
गुरुबीजाणुजनन के फलस्वरूप बने गुरुबीजाणु चतुष्क में से तीन नष्ट हो जाते हैं।,స్థూలసిద్ద బీజ మాతృకణము ద్వారా ఏర్పడిన నాలుగు స్థూలసిద్ధ బీజములలో మూడు నాశనమవుతాయి.
तथा केवल एक गुरुबीजाणु ही सक्रिय होता है जो मादा युग्मकोभिद् का विकास करता है।,మరియు ఒక సిద్ధబీజము మాత్రమే పిండకోశముగా అభివృద్ధి చెందుతుంది.
"गुरुबीजाणु का केन्द्रक तीन, सूत्री विभाजनों द्वारा आठ केन्द्रक बनाता है।","స్థూల సిద్ధబీజము యొక్క కేంద్రకం మూడుసార్లు విభజన చెంది, ఎనిమిది కేంద్రకాలను ఏర్పరుస్తుంది."
प्रत्येक ध्रुव पर चार-चार केन्द्रक व्यवस्थित हो जाते हैं।,ప్రతి ధృవం(చివరిలో) నాలుగు కేంద్రకములు అమర్చబడి ఉంటాయి.
"भ्रूणकोष के बीजाण्डद्वारी ध्रुव पर स्थित चारों केन्द्रक में से तीन केन्द्रक कोशिकाएँ अण्ड उपकरण बनाते हैं, जबकि निभागी सिरे के चार केन्द्रकों में से तीन केन्द्रक एन्टीपोडल कोशिकाएँ बनाते हैं।","పిండకోశము యొక్క అండద్వారపు కొన వద్ద ఉన్న నాలుగు కేంద్రకాలలో మూడు కేంద్రకములు అండము(స్త్రీ బీజ కణము)ను ఏర్పరుస్తాయి, చలాజా చివరిలో ఉన్న నాలుగు కేంద్రకాలలో మూడు ప్రతిపాదక కణములు (యాంటీపోడల్) కణాలను ఏర్పరుస్తాయి."
"दोनों ध्रुवों से आये एक-एक केन्द्रक, केन्द्रीय कोशिका में संयोजन द्वारा ध्रुवीयकेन्द्रक बनाते हैं।",రెండు ధృవముల నుండి వచ్చిన ఒక్కొక్క కణము సంయోగము చెంది కేంద్రక కణములో సంయోగము చెంది ధృవ కేంద్రకములను ఏర్పరుస్తాయి.
"चूंकि मादा युग्मकोद्भिद् सिर्फ एक ही गुरुबीजाणु से विकसित होता है, अत: इसे एक बीजाणुज विकास कहते हैं।","అయితే స్త్రీ సంయోగ బీజము కేవలము ఒక్క స్థూలసిద్ధ బీజము నుండి మాత్రమే అభివృద్ది చెందుతుంది, అందువలన దీనిని అండాభివృద్ధి అంటారు."
"एक स्पष्ट एवं साफ-सुथरे चित्र के द्वारा परिपक्व मादा युग्मकोदभिद के 7-कोशिकीय, 8-न्यूक्लिएट (केन्द्रकीय) प्रकृति की व्याख्या करें।","ఒక పరిపక్వమైన స్త్రీ సంయోగ బీజము యొక్క 7-ఏకకణ, 8-కేంద్రకముల స్వభావమును స్పష్టమైన మరియు స్పష్టమైన చిత్రము ద్వారా వివరించండి."
"आवृतबीजी पौधों को मादा युग्मकोभिद् 7-कोशिकीय व 8-केन्द्रकीय होता है जिसके परिवर्धन के समय क्रियाशील गुरुबीजाणु, प्रथम केन्द्रीय विभाजन द्वारा दो केन्द्रक बनाता है।","ఆవృతబీజ మొక్కల స్త్రీ సంయోగబీజము 7-కణముల మరియు 8- కేంద్రకములలో ఏర్పడుతుంది, ఈ ప్రక్రియ జరుగుతున్నప్పుడు క్రియాశీల స్థూలసిద్ధ బీజము, ప్రథమ కేంద్రక విభజన ద్వారా ద్వితీయ కేంద్రకములను ఏర్పరుస్తుంది."
दोनों केन्द्रक गुरुबीजाणु के दोनों ध्रुवों (माइक्रोपाइल व निभागीय) पर पहुँच जाते हैं।,రెండు కేంద్రకాలు సిద్ధబీజము యొక్క రెండు ధృవాలకు అనగా అండద్వారము మరియు అదేవిధముగా చలాజా చివరలకు (మైక్రోపైల్ మరియు అవిభాజ్య) చేరుకుంటాయి.
द्वितीय विभाजन द्वारा दोनों सिरों पर दो-दो केन्द्रिकाएँ बन जाती हैं।,రెండవ విభజన ద్వారా రెండు ధృవములలో ఒక్కోధృవము వద్ద రెండు కేంద్రకములు ఏర్పడతాయి ఏర్పడతాయి.
तृतीय विभाजन द्वारा दोनों सिरों पर चार-चार केन्द्रक बन जाते हैं।,మూడవ విభజన ద్వారా రెండు ధృవములలో నాలుగు కేంద్రకములు ఏర్పడతాయి.
माइक्रोपायलर शीर्ष पर चार केन्द्रकों में से तीन केन्द्रक अण्ड उपकरण बनाते हैं तथा चौथा केन्द्रक ऊपरी ध्रुव का चक्र बनाता है।,అండద్వారము యొక్కధృవము వైపు ఉన్న నాలుగు కేంద్రకాలలో మూడుకేంద్రకములు అండాశయమును మరియు నాల్గవ కేంద్రక కణము దిగువ ధృవం యొక్క కేంద్రకమును ఏర్పరుస్తుంది.
निभागीय शीर्ष पर चार केन्द्रकों में से तीन एन्टीपोडल केन्द्रक तथा चौथा केन्द्रक निचला ध्रुव केन्द्रक का निर्माण करता है।,"చలాజా ధృవము వైపు ఉన్న, నాలుగు కేంద్రకాలలో మూడు ప్రతిపాదక కణములు అనగా యాంటిపోడల్ కేంద్రకం మరియు నాల్గవ కేంద్రకం దిగువ ధృవము వైపు ధృవ కేంద్రకాన్ని ఏర్పరుస్తాయి."
ऊपरी तथा निचला ध्रुवीय केन्द्रक मध्य में आकर संयोजन द्वारा द्वितीयक केन्द्रक बनाते हैं।,ఎగువ మరియు దిగువ ధృవ కేంద్రకాలు మధ్యభాగము చేరడం ద్వారా ద్వితీయ కేంద్రకమును ఏర్పరుస్తాయి.
अण्ड उपकरण के तीन केन्द्रकों से मध्य वाला केन्द्रक अण्ड बनाता है।,అండాశయము యొక్క మూడు కేంద్రకముల ద్వారా మధ్యన ఉన్న కేంద్రకము అండమును ఏర్పరుస్తుంది..
शेष दोनों केन्द्रक सहायक कोशिकाएँ बनाते हैं।,మిగిలిన రెండు కేంద్రకాలు సహాయక కణాలను ఏర్పరుస్తాయి.
उन्मील परागणी पुष्पों से क्या तात्पर्य है ? ,వివృత పరాగ పుష్పము అంటే ఏమిటి?
क्या अनुन्मीलिय पुष्पों में पर-परागण सम्पन्न होता है ? अपने की सतर्क व्याख्या करें।,పరపరాగ సంపర్కము సంవృత పరాగపుష్పములలో జరుగుతుందా? దీని పై మీరు ఒక స్పష్టమైన వ్యాఖ్యను ఇవ్వండి.
"वे पुष्प जिनके परागकोश तथा वर्तिकाग्र अनावृत होते हैं, उन्मील परागणी पुष्प कहलाते हैं।",పరాగకోశము మరియు కీలాగ్రము అనావృతము అనగా కప్పబడి ఉండని పుష్పములను సంవృత పరాగ పుష్పములు అంటారు.
"उदाहरण- वायोला, ऑक्जेलिस।","ఉదాహరణలు - వియోలా, ఆక్సాలిస్."
अनुन्मीलिय पुष्पों में पर-परागण नहीं होता है।,సంవృత పరాగ పుష్పములలో పరపరాగ సంపర్కము జరుగదు.
अनुन्मीलिय पुष्प अनावृत नहीं होते हैं।,పరాగకోశము మరియు కీలాగ్రము కప్పబడి ఉంటాయి.
अतः इनमें पर-परागण सम्भव नहीं होता है।,అందువల్ల దీనిలో పరపరాగ సంపర్కము సాధ్యము కాదు.
इस प्रकार के पुष्पों के परागकोश तथा वर्तिकाग्र पास-पास स्थित होते हैं।,ఈ రకమైన పుష్పములలో పరాగకోశములు మరియు కీలాగ్రము ప్రక్క ప్రక్కగా ఉంటాయి.
परागकोश के स्फुटित होने पर परागकण वर्तिकाग्र के सम्पर्क में आकर परागण करते हैं।,పరాగకోశము పరాగరేణువులను విడుదల చేసిన తరువాత అవి కీలాగ్రముపై పడి సంపర్కము చేస్తాయి.
अतः अनुन्मीलिय पुष्प स्व-परागण ही करते हैं।,అనగా సంవృత పరాగపుష్పములు ఆత్మ పరాగసంపర్కము మాత్రమే చేస్తాయి.
पुष्पों द्वारा स्व-परागण को रोकने के लिए विकसित की गयी दो कार्यनीतियों का विवरण दें।,పుష్పముల ద్వారా ఆత్మ పరాగ సంపర్కమును నిరోధించడానికి అభివృద్ధి చేయబడిన కార్యనీతిని వివరించండి.
पुष्पों में स्व-परागण को रोकने हेतु विकसित की गयी दो कार्यनीतियाँ निम्न हैं,పుష్పముల ద్వారా ఆత్మ పరాగ సంపర్కమును నిరోధించడానికి అభివృద్ధి చేయబడిన కార్యనీతి ఈ క్రింది విధముగా ఇవ్వబడింది.
स्व-अयोग्यता क्या है ? स्व-अयोग्यता वाली प्रजातियों में स्व-परागण प्रक्रिया बीज की रचना तक क्यों नहीं पहुँच पाती है ?,ఆత్మ వంధ్యత్వము అంటే ఏమిటి? ఆత్మ వంధ్యత్వము పుష్ప జాతులలో ఆత్మ పరాగసంపర్క ప్రక్రియ విత్తనమును ఏర్పరిచే వరకూ ఎందుకు చేరుకోదు?
स्व-अयोग्यता पुष्पीय पौधों में पायी जाने वाली ऐसी प्रयुक्ति है जिसके फलस्वरूप पौधों में स्व-परागण नहीं होता है।,ఆత్మ వంధ్యత్వము పుష్పములున్న మొక్కలలో ఉన్న కొన్ని ప్రతిబంధకముల ఫలితముగా మొక్కలలో ఆత్మ పరాగసంపర్కము జరుగదు.
अतः इन पौधों में सिर्फ पर-परागण ही हो पाता है।,అనగా ఈ మొక్కలలో కేవలము పరపరాగసంపర్కము మాత్రమే కనిపిస్తుంది.
स्व-अयोग्यता दो प्रकार की होती है,ఆత్మ వంధ్యత్వము రెండు రకములుగా ఉంటుంది.
बैगिंग (बोरावस्त्रावरण) या थैली लगाना तकनीक क्या है? ,బ్యాగింగ్ లేదా సంచులతో కప్పే ప్రక్రియ ఏమిటి?
पादप जनन कार्यक्रम में यह कैसे उपयोगी है?,మొక్కల ప్రజనన కార్యక్రమాలలో ఇది ఏ విధముగా ఉపయోగపడుతుంది?
बैगिंग (बोरावस्त्रावरण) एक ऐसी तकनीक है जिसके द्वारा परागण में ऐच्छिक परागकणों का उपयोग तथा वर्तिकाग्र को अनैच्छिक परागकणों से बचाना सुनिश्चित किया जाता है।,బ్యాగింగ్ (బోరావాస్ట్రిఫికేషన్) అనేది పరాగ సంపర్కములో ఐచ్చిక పరాగ రేణువులను ఉపయోగించడము మరియు కీలాగ్రమును అనైచ్చిక పరాగరేణువులన నుండి రక్షించడము కోసము చేయబడుతుంది.
"बैगिंग के अन्तर्गत विपुंसित पुष्पों को थैली से ढ़ककर, इनके वर्तिकाग्र को अवांछित परागकणों से बचाया जाता है।","బ్యాగింగ్ ప్రక్రియలో, పుష్పములను సంచితో కప్పి ఉంచడము ద్వారా, దాని కీలాగ్రమును అవాంచిత పరాగరేణువుల నుండి కాపాడబడుతుంది."
पादप जनन में इस तकनीक द्वारा फसलों को उन्नतशील बनाया जाता है तथा सिर्फ ऐच्छिक गुणों वाले परागकण वे वर्तिकाग्र के मध्य परागण सुनिश्चित कराया जाता है।,"మొక్కల పెంపకంలో, ఈ ప్రక్రియ ద్వారా పంటల బిగుబడి మెరుగుపడుతుంది మరియు కేవలము ఐచ్చికగుణములు కలిగిన పరాగకణము మరియు కీలాగ్రముల మధ్య సంపర్కమును జరిగేలా చేస్తుంది."
त्रि-संलयन क्या है ? यह कहाँ और कैसे सम्पन्न होता है ? त्रि-संलयन में सम्मिलित न्यूक्लीआई का नाम बताएँ।,త్రి-సంయుగ్మము అనగా ఏమిటి? ఇది ఎక్కడ మరియు ఎలా జరుగుతుంది? త్రి-సంయుగ్మములో పాల్గొనే కేంద్రకాల పేర్లను తెలపండి.
परागनलिका से मुक्त दोनों नर केन्द्रकों में से एक मादा केन्द्रक से संयोजन करता है।,పరాగనాళిక ద్వారా విడుదల కాబడిన రెండు పురుష కేంద్రకములలో ఒక కేంద్రకముతో స్త్రీ కేంద్రకము సంయోగము జరుపుతుంది.
दूसरा नर केन्द्रक भ्रूणकोष में स्थित द्वितीयक केन्द्रक से संयोजन करता है।,రెండవ పురుష కేంద్రకము అండాశయములో ఉన్న ద్వితీయ కేంద్రకంతో సంయోగము జరుపుతుంది.
द्वितीयक केन्द्रक में दो केन्द्रक पहले से होते हैं तथा नर केन्द्रक से संलयन के पश्चात् केन्द्रकों की संख्या तीन हो जाती है।,ద్వితీయ కేంద్రకములో రెండు కేంద్రకములు మొదటి నుండే ఉంటాయి మరియు పురుష కేంద్రకముతో సంయోగము జరిపినతరువాత అవి మూడు కేంద్రకములుగా మారతాయి.
"तीन केन्द्रकों का यह संलयन, त्रिसंलयन कहलाता है।",మూడు కేంద్రకముల కలయికనే త్రిసంయుగ్మము అంటారు.
त्रिसंलयन की प्रक्रिया भ्रूणकोष में होती है तथा इसमें ध्रुवीय केन्द्रक अर्थात् द्वितीयक केन्द्रक व नर केन्द्रक सम्मिलित होते हैं।,త్రి-సంయుగ్మము అనే ప్రక్రియ అండములో జరుగుతుంది మరియు దీనిలో ధృవ కేంద్రకం అంటే ద్వితీయ కేంద్రకం మరియు మగ కేంద్రకము సంయోగము జరుపుకుంటాయి.
"एक निषेचित बीजाण्ड में, युग्मनज प्रसुप्ति के बारे में आप क्या सोचते हैं?","ఒక ఫలదీకరణ జరిగిన అండములో, సంయుక్తబీజ షుప్తావస్థ గురించి మీరు ఏమనుకుంటున్నారు?"
निषेचन के पश्चात् बीजाण्ड में युग्मनज का विकास होता है।,"ఫలదీకరణం తరువాత, అండములలో సంయుక్తబీజము అభివృద్ధి జరుగుతుంది."
बीजाण्ड के अध्यावरण दृढ़ होकर बीजावरण बनाते हैं।,అండము యొక్క మధ్యత్వచము ధృఢముగా మారి బీజ కవచమును ఏర్పరుస్తాయి.
बीजाण्ड के बाहरी अध्यावरण से बीजकवच तथा भीतरी अध्यावरण से अन्तः कवच बनता है।,అండము యొక్క బాహ్యత్వచము మరియు అంతఃత్వచము ద్వారా కవచము ఏర్పడుతుంది.
भ्रूणपोष में भोज्य पदार्थ एकत्रित होने लगते हैं।,పిండపోషణ కోసము ఆహారసేకరణ మొదలవుతుంది.
"जल की मात्रा धीरे-धीरे कम हो जाती है, अतः कोमल बीजाण्डे कड़ा व शुष्क हो जाता है।","అండములో నీటి పరిమాణము క్రమంగా తగ్గుతుంది, కాబట్టి మృదువైన బీజాంశం గట్టిగా మరియు ధృఢముగా మారుతుంది."
धीरे-धीरे बीजाण्ड के अंदर की कार्यिकी क्रियाएँ रुक जाती हैं तथा युग्मनज से बना नया भ्रूण सुप्तावस्था में पहुँच जाता है।,"క్రమంగా, అండము లోపల క్రియాత్మక కార్యకలాపాలు ఆగిపోతాయి మరియు సంయుక్త బీజము ద్వారా ఏర్పడిన కొత్త పిండం షుప్తావస్థకు చేరుకుంటుంది."
इसे युग्मनज प्रसुप्ति कहते हैं।,దీనినే అండషుషుప్తి అని అంటారు.
"बीजावरण से घिरा, एकत्रित भोजन युक्त तथा सुसुप्त भ्रूण युक्त यह रचना, बीज कहलाती है।",సేకరింపబడిన ఆహారము మరియు షుప్తావస్థలో ఉన్న పిండాన్ని కప్పి ఉంచిన అండావరణమును కలిపి విత్తనం అంటారు.
इनमें विभेद करें,వీటిని వేరు చేయండి
(क) बीजपत्राधार तथा बीजपत्रोपरिक में अन्तर बीजपत्राधार,(ఎ) ప్రాథమిక అంకురచ్చదము మరియు అంకురచ్చదముల మధ్య వ్యత్యాసం
(ख) प्रांकुर चोल तथा मूलांकुर चोल में अन्तर,(బి) ప్రాంకురచ్చదము మరియు మూలాంకురముల మధ్య వ్యత్యాసం
(ग) अध्यावरण तथा बीज चोल में अन्तर,(సి) అధ్యావరణము మరియు విత్తనాంకురచ్చదముల మధ్య వ్యత్యాసము.
(घ) परिभ्रूण पोष तथा फलभित्ति में अन्तर,(డి) పిండాహారము మరియు ఫలముల మధ్య వ్యత్యాసం.
एक सेब को आभासी फल क्यों कहते हैं ? ,ఆపిల్‌ను అనృతఫలమని ఎందుకు పిలుస్తారు?
पुष्प का कौन-सा भाग फल की रचना करता है ?,పుష్పము యొక్క ఏ భాగం ఫలమును ఏర్పరుస్తుంది?
सेब में फल का विकास पुष्पासन से होता है। ,ఆపిల్ ఫలములో పుష్పాసనము(థాలమస్) నుండి ఫలము అభివృద్ది చెందుతుంది.
इसी कारण इसे आभासी फल कहते हैं।,అందువల్లనే దీనిని అనృత ఫలము అని అంటారు.
"फल की रचना, पुष्प के निषेचित अण्डाशय से होती है।",ఫలదీకరణము జరిగిన అండాశయము నుండి ఫలము ఏర్పడుతుంది.
विपुंसन से क्या तात्पर्य है? ,విపుంసనము అనగా ఏమిటి?
एक पादप प्रजनक कब और क्यों इस तकनीक का प्रयोग करता है?,"మొక్కల పెంపకందారుడు ఈ పద్ధతిని ఎప్పుడు, ఎందుకు ఉపయోగిస్తాడు?"
"एक द्विलिंगी पुष्प की कली अवस्था में, परागकोश को काटकर अलग करने की प्रक्रिया, विपुंसन कहलाती है। ","ద్విలింగ పుష్పము యొక్క మొగ్గ దశలో, పరాగ కోశమును కత్తిరించి వేరుచేసే ప్రక్రియను విపుంసన ప్రక్రియ అని అంటారు."
यह कृत्रिम परागण की एक तकनीक है तथा इसका प्रयोग पादप प्रजनक द्वारा आर्थिक महत्त्व के पौधों की अच्छी नस्ल बनाने में किया जाता है।,ఇది కృత్రిమ పరాగ సంపర్కము చేయడానికి ఉపయోగించే ప్రక్రియ మరియు మొక్కల పెంపకందారులు ఈ పద్ధతిని ఆర్థిక ప్రాధాన్యత కలిగిన మొక్కల మంచి జాతిని ఉత్పత్తి చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
विपुंसन द्वारा यह सुनिश्चित किया जाता है कि ऐच्छिक वर्तिकाग्र युक्त पौधे पर ही परागण हो।,ఐచ్చిక కీలాగ్రము ఉన్న మొక్కలపై మాత్రమే పరాగరేణువులు ఉండాలని ఈ ప్రక్రయ ద్వారా ధృవీకరించబడుతుంది.
यदि कोई व्यक्ति वृद्धि कारकों का प्रयोग करते हुए अनिषेकजनन को प्रेरित करता है तो आप प्रेरित अनिषेकजनन के लिए कौन-सा फल चुनते हैं और क्यों ?,అనిషేక జననమును ప్రేరేపించడానికి ఎవరైనా ఒక వ్యక్తి వృద్ధి కారకాలను ఉపయోగించినప్పుడు మీరుఆ ప్రక్రియ కోసము ఏ ఫలమును ఎంపిక చేసుకుంటారు.
वृद्धि कारकों के प्रयोग द्वारा अनिषेकजनन हेतु हम केले का चयन करेंगे क्योंकि यह बीज रहित होता है।,"వృద్ధి కారకాలను ఉపయోగించి పునరుత్పత్తి చేయలేని,విత్తన రహితమైన అరటిని ఎంపిక చేసుకుంటాము."
परागकण भित्ति रचना में टेपीटम की भूमिका की व्याख्या कीजिए।,పరాగరేణువులు ఏర్పడడములో టెపీటం పాత్రను వివరించండి.
पुंकेसर के परागकोश में प्रायः चार लघुबीजाणुधानी बनती हैं। ,పురుష కేసరాల పరాగకోశములో సుమారుగా నాలుగు సూక్ష్మసిద్ధ బీజములు ఉంటాయి.
प्रत्येक लघुबीजाणुधानी चार पर्वो वाली भित्ति से आवृत होती है।,ప్రతి సూక్ష్మసిద్ధ బీజాలు నాలుగు కోణములు కలిగిన త్వచముతో కప్పబడి ఉంటాయి.
"बाहर से भीतर की ओर इन्हें क्रमशः बाह्य त्वचा, अंतस्थीसियम, मध्यपर्त तथा टेपीटम कहते हैं।","బయటి నుండి లోపలి వైపు మరియు వీటిని వరుసగా బాహ్య త్వచము, అంతః త్వచము, మధ్యత్వచము మరియు టపిటం అని పిలుస్తారు."
बाह्य तीन पर्ते लघुबीजाणुधानी को संरक्षण प्रदान करती हैं और स्फुटन में सहायता करती हैं।,బయటి మూడు పొరలు సూక్ష్మసిద్ధ బీజములకు రక్షణను అందిస్తాయి మరియు పగలడానికి సహాయపడతాయి.
सबसे भीतरी टेपीटम पर्त की कोशिकाएँ विकासशील परागकणों को पोषण प्रदान करती हैं।,లోపలి టపిటం పొర యొక్క కణాలు అభివృద్ధి చెందుతున్న పరాగరేణువులకు పోషణను అందిస్తాయి.
असंगजनन क्या है ? इसका क्या महत्त्व है ?,అసంయుగ్మము అంటే ఏమిటి? దాని ప్రాముఖ్యత ఏమిటి?
"अलैंगिक जनन की एक सामान्य विधि जिसमें नये पौधे का निर्माण युग्मकों के संलयन के बिना ही होता है, असंगजनन कहलाती है।","అలైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క ఒక సాధారణ పద్ధతి, దీనిలో సంయోగ బీజముల సంయోగము జరుగకుండానే ఒక కొత్త మొక్క ఏర్పడుతుంది. దీనిని అసంయుగ్మ జననము అంటారు."
असंगजनन में गुणसूत्रों का विसंयोजन व पुनःसंयोजन नहीं होता है।,క్రోమోజోమ్‌ల విచ్ఛేదనం మరియు పునః సంయోగం అసంయుగ్మం జననములో జరగదు.
अतः इसमें पौधे के लाभदायक गुणों को अनिश्चित समय तक सुरक्षित रखा जा सकता है।,"అందువల్ల, మొక్క యొక్క ప్రయోజనకరమైన లక్షణాలను ఎంతకాలమైనా భద్రపరచవచ్చు."
युक्तपुंकेसरी दशा किसे कहते हैं?,పుంకేసరియుగ్మ దశ అంటే ఏమిటి?
"जब किसी पुष्प के सभी पुंकेसर परस्पर संलग्न होते हैं, तब इसे युक्तपुंकेसरी दशा कहते हैं। ","ఏదైనా ఒక పుష్పము యొక్క అన్ని కేసరములు కదానితో ఒకటి అనుసంధానము జరుపుకున్నప్పుడు, దానిని పుంకేసరియుగ్మ దశ అని అంటారు."
चतुर्दी पुंकेसर किसे कहते हैं?,చతుర్ది పుంకేసరములు అంటే ఏమిటి?
"जब एक पुष्प के चार पुंकेसर लम्बे और दो पुंकेसर छोटे हों, तो इसे चतुर्थी अवस्था कहते हैं।","ఒక పుష్పము యొక్క నాలుగు కేసరాలు పొడవుగా మరియు రెండు కేసరాలు పొట్టిగా ఉన్నప్పుడు, దానిని చతుర్ధి దశ అంటారు."
जौ या गेहूँ के 100 दाने बनाने के लिए कितने अर्द्धसूत्री विभाजन की आवश्यकता होगी?,100 ధాన్యాలు బార్లీ లేదా గోధుమ గింజలను తయారు చేయడానికి ఎన్ని సమ విభజనలు అవసరము?
जौ या गेहूँ के 100 दाने बनाने के लिए 125 अर्द्धसूत्री विभाजन की आवश्यकता होगी।,"100 ధాన్యాలు బార్లీ లేదా గోధుమ గింజలను తయారు చేయడానికి, 125 సమవిభజనలు అవసరము."
परिपक्व परागकोष की अनुप्रस्थ काट का चित्र बनाइए।,పరిపక్వమైన పరాగకోశము యొక్క మధ్యచ్చేధ పటమును గీయండి.
ऊर्ध्ववर्ती एवं अधोवर्ती अण्डाशयों की लम्ब काट का नामांकित चित्र बनाइए।,ఊర్ద్వావర్త మరియు అధోవర్త అండాశయముల రేఖాంశ విచ్చేధ నామాంకిత పటమును గీయండి.
पॉलीगोनम प्रकार के भ्रूणकोष में कितने केन्द्र उपस्थित होते हैं?,పాలీగోనం రకం పిండాలలో ఎన్ని కేంద్రకములు ఉన్నాయి?
परिपक्व भ्रूणकोष 8 केन्द्रकीय एवं 7 कोशिकीय होता है।,పరిపక్వ పిండములో 8 కేంద్రకములు మరియు 7 కణములు ఉంటాయి.
भ्रूणपोष केन्द्रक का निर्माण कैसे होता है? इसमें उपस्थित गुणसूत्रों की संख्या कितनी होती (2015),పిండ కేంద్రకం ఎలా ఏర్పడుతుంది? దీనిలో ఉండే క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య ఎంత (2015)
द्वितीयक केन्द्रक (2) तथा एक नर केन्द्रक के संलयन से भ्रूणपोष केन्द्रक का निर्माण होता है।,ద్వితీయ కేంద్రకం (2) మరియు ఒక పురుష కేంద్రకము యొక్క కలయిక వలన పిండ కేంద్రకము ఏర్పడుతుంది.
इसमें उपस्थित गुणसूत्रों की संख्या 3 होती है।,అందులో ఉన్న క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య 3.
निमीलिता को परिभाषित कीजिए तथा एक उदाहरण भी दीजिए।,నిమిలితను నిర్వచించండి మరియు ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
कुछ द्विलिंगी पुष्प ऐसे होते हैं जो कभी नहीं खिलते।,కొన్ని ద్విలింగ పుష్పములు ఎప్పుడూ వికసించవు.
इन पुष्पों को निमीलित पुष्प कहते हैं।,ఈ పుష్పములను సంవృత పుష్పములు అని అంటారు.
ऐसे पुष्पों में बन्द अवस्था में ही परागकोश फट जाते हैं जिससे परागकण पुष्प के वर्तिकाग्र पर बिखर जाते हैं और स्व-परागण हो जाता है।,"అటువంటి పుష్పములలో, పరాగకోశము కప్పబడిఉన్న స్థితిలో విస్ఫోటనం చెందుతుంది, దీనివల్ల పరాగరేణువు పుష్పము యొక్క కీలాగ్రముపై చెల్లచెదురుగా పడి ఆత్మ పరాగ సంపర్కము జరుగుతుంది."
इस प्रक्रिया को ही निमीलिता कहते हैं।,ఈ ప్రక్రియను నిమిలితప్రక్రియ అని అంటారు.
"उदाहरणार्थ-कनकौआ, गुलमेंहदी, बनफसा, मूंगफली आदि।","ఉదాహరణకు- కనకౌవా, గుల్ మెహందీ,బన్ ఫసా, వేరుశనగ మొదలైనవి."
भ्रूणपोष का विकास आवृतबीजी पौधों में किस प्रक्रिया के फलस्वरूप होता है?,పిండం అభివృద్ధి ప్రక్రియ ఆవృతబీజపు మొక్కలలో జరుగుతుంది.
द्विनिषेचन के पश्चात् होता है।,ద్విఫలదీకరణము తరువాత ఏమి జరుగుతుంది?
प्रजनन की पाल्मेला स्टेज किस पादप में पाई जाती है?,ప్రత్యుత్పత్తి యొక్క పాల్మెల్లా దశ ఏ మొక్కలోకనిపిస్తుంది?
प्रजनन की पाल्मेला स्टेज क्लेमाइडोमोनास में पाई जाती है।,ప్రత్యుత్పత్తికి చెందిన పాల్మెల్లా దశ క్లామిడోమోనాస్‌లో కనుగొనబడింది.
पालीनिया का नामांकित चित्र बनाइये।,పాలీనియా యొక్క నామాంకిత చిత్రాన్ని గీయండి.
"उभयलिंगाश्रयी – जब नर तथा मादा पुष्प एक ही पौधे पर लगे होते हैं, तो ऐसे पौधे को एकक्षयक कहते हैं, जैसे-लौकी, कद्दू, खीरा, मक्का, अरण्डी आदि।","ద్విలింగాశ్రయ పుష్పములు - స్త్రీ మరియు పురుష పుష్పములు ఒకే మొక్కపై ఉన్నప్పుడు అటువంటి మొక్కను ద్విలింగాశ్రయ మొక్క అని అంటారు. ఉదాహరణకు, పొట్లకాయ, గుమ్మడికాయ, దోసకాయ, మొక్కజొన్న, ఆముదము వంటి మొక్కలు."
एकक्षयक पौधों में बहुधा नर पुष्प शीर्ष की ओर तथा मादा पुष्प नीचे की ओर लगे रहते हैं।,"ఏకలింగాశ్రయ మొక్కలలో, చాలా తరచుగా పురుష పుష్పములు పైభాగంలో మరియు స్త్రీ పుష్పములును దిగువ వైపు ఉంటాయి."
इन पौधों के पुष्पों में स्व-परागण भी हो सकता है।,ఈ మొక్కలకు చెందిన పుష్పములలో కూడా ఆత్మ పరాగ సంపర్కము సంభవించవచ్చు.
"एकलिंगाश्रयी – जब नर तथा मादा पुष्प दो भिन्न पौधों पर लगे होते हैं, तो ऐसे पौधों को द्विक्षयक कहते हैं, जैसे – पपीता, शहतूत, भाँग, केवड़ा, डेटपाम आदि।","ఏకలింగ లేదా ఏకలింగాశ్రయ పుష్పములు - స్త్రీ పుష్పములు మరియు పురుష పుష్పములు వేరువేరు మొక్కలపై పెరుగుతాయి. అటువంటి మొక్కలను ద్విక్షయక మొక్కలు అంటారు మొక్కలు అని అంటారు, ఉదాహరణకు బొప్పాయి, మల్బరీ, గంజాయి, కెవెడా, డేటాపామ్ మొదలైనవి."
द्विक्षयक पौधों में केवल पर-परागण ही सम्भव है।,ద్విలింగాశ్రయ మొక్కలలో కేవలము పరపరాగ సంపర్కము మాత్రమే సాధ్యమవుతుంది.
"समकालपक्वता – इस प्रकार के स्वपरागण में पुष्प का परागकोष तथा वर्तिकाग्र एक ही समय में परिपक्व होते हैं; जैसे-गार्डेनिया; कॉनवालवुलस; सदाबहार, गुलाबांस आदि।","సమకాలిక పరిపక్వత పొందే మొక్కలు- ఈ రకమైన మొక్కలలో ఆత్మ పరాగసంపర్కము జరిగినప్పుడు పరాగ కోశము మరియు కీలాగ్రము ఒకే సమయములో పరిపక్వం చెందుతాయి; ఉదాహరణకు గార్డేనియా, కాన్వాల్వులస్ సతత హరిత, గులాంబాస్ మొదలైనవి."
"पूर्वऍपक्वता – जब पुष्प में पुमंग, जायांग से पहले परिपक्व हो जाते हैं तब इस अवस्था को पूर्वऍपक्व कहते हैं।",పుంభాగ ప్రథమోత్పత్తి - పుష్పములో పురుష ప్రత్యుత్పత్తి అంగములు స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి అంగముల కన్నా ముందుగానే పరిపక్వం చెందుతున్నప్పుడు ఈ పరిస్థితిని పుంభాగ ప్రథమోత్పత్తి అని అంటారు.
"इन पुष्पों के परागकोश से निकलकर परागकण उसी पौधे के पुष्पों का परागण नहीं कर पाते परन्तु दूसरे पुष्पों के वर्तिकाग्र पर पहुँचकर परागण करते हैं; जैसे-गुड़हल, कपास, क्लेरोडेन्ड्रान, सालवियो, सूर्यमुखी, गेंदा, धनिया, सौंफ, बेला आदि।","ఈ పుష్పములలో పరాగరేణువులు పరాగకోశము నుండి విడుదల కాబడిఅదే మొక్క యొక్క పుష్పములతో పరాగ సంపర్కమును జరపలేవు, కాని వేరే పుష్పముల యొక్క కీలాగ్రమును చేరి పరాగ సంపర్కమును జరుపుతాయి; ఉదాహరణకు, మందార, ప్రత్తి, క్లోరోడెండ్రాన్, సాల్వియో, పొద్దుతిరుగుడు, బంతి పువ్వు, కొత్తిమీర, సోపు, బెల్లా మొదలైనవి."
यह दशा पूर्वस्त्रीपक्वता की अपेक्षा अधिक सामान्य है।,ఈ దశ స్త్రీభాగప్రధమోత్పత్తి కన్నా ఎక్కువగా జరుగుతుంది.
भ्रूणपोषी बीज – ऐसे सभी बीज जिनमें भ्रूणपोष बीजों के अंकुरण तक पाया जाता है उन्हें भ्रूणपोषी बीज या एल्ब्यूमिनस बीज कहते हैं।,పిండ విత్తనం - పిండ విత్తనాలు అంకురోత్పత్తి అయ్యే వరకు లభించే అన్ని విత్తనాలను పిండ విత్తనం లేదా అల్బుమినస్ విత్తనం అంటారు.
"इन बीजों में बीजपत्र बहुत पतले होते हैं क्योंकि इनमें भोजन भ्रूणपोष में संचित रहता है; जैसे-सुपारी, फाइटेलेप्स, डेट, अरण्डी, गेहूँ, मक्का आदि।","ఈ విత్తనాలలో విత్తన దళములు చాలా సన్నగా ఉంటాయి ఎందుకంటే వాటి ఆహారం పిండాలలో నిల్వ చేయబడుతుంది; బెట్టు గింజ, ఫైటాలెప్స్, తేదీ, కాస్టర్, గోధుమ, మొక్కజొన్న మొదలైనవి."
"अभ्रूणपोषी बीज – कुछ पौधों, जैसे–चना, सेम, मटर में भ्रूणपोष, भ्रूण-परिवर्धन में पूर्णरूप से प्रयोग हो जाता है।","అంకురచ్చద రహిత విత్తనములు- కొన్ని మొక్కలలో, ఉదాహరణకు శెనగ, బఠానీ, బీన్స్ వంటి మొక్కలలో పిండాహారము పిండాభివృద్దిలో పూర్తిగా వినియోగింపబడుతుంది."
ऐसे बीजों के बीजपत्रों में भोजन संचित रहने के कारण ये मोटे होते हैं।,అటువంటి విత్తనాల ప్రథమకాండములో ఆహారం నిల్వ ఉండడము వల్ల అవి మందంగా ఉంటాయి.
इन्हें अभ्रूणपोषी या एक्सएल्ब्यूमिनस बीज कहते हैं।,వీటిని అంకురచ్చద రహిత లేదా ఆక్సిలుమినస్ విత్తనాలు అంటారు.
आवृतबीजों में नर युग्मकोभिद का संक्षिप्त विवरण दीजिए।,ఆవృత బీజములలో పురుష యుగ్మ వికల్పం గురించి క్లుప్త వివరణ ఇవ్వండి.
एक आवृतबीजी पौधे के परागकण के अंकुरण की विभिन्न अवस्थाओं का वर्णन कीजिए।,ఆవృతబీజ మొక్క యొక్క పరాగరేణువు యొక్క అంకురోత్పత్తి లో వివిధ దశలను వివరించండి.
नर युग्मकोदभिदका विकास परागकोश के स्फुटन के समय मध्य स्तर व टेपीटम स्तर नष्ट हो जाते हैं।,పురుష సంయోగబీజము యొక్క అభివృద్ధి. పరాగకోశము యొక్క విస్ప్కోటన సమయంలో మధ్య పొర మరియు టపిటమ్ పొర కొంత నాశనం అవుతాయి.
इस प्रकार परागकोश भित्ति में केवल बाह्यत्वचा व अन्तःत्वचा रह जाती है।,"ఈ విధంగా, పరాగకోశకవచములో కేవలము బాహ్యత్వచము మరియు అంతః త్వచము మిగిలి ఉంటాయి."
प्रायः परागकोश का स्फुटन अनुदैर्घ्य दरारें बनने से होता है जो प्रायः दो परागधानियों के मिलने के स्थान पर होती हैं।,పరాగకోశము యొక్క విస్ఫోటనము నిలువుగా పగుళ్ళు ఏర్పడడము వలన జరుగుతుంది అనగా సుమారుగా పరాగకోశ బాహ్యత్వచము కలిసేచోట ఈ విస్ఫోటనము జరుగవచ్చు.
कभी-कभी अग्र दरारों अथवा छिद्रों से भी परागकोशों को स्फुटन होता है।,అప్పుడప్పుడు బాహ్యముగా ఉన్న పగుళ్ళు లేదా రంధ్రముల ద్వారా గాని ఈ విస్ఫోటనము జరుగవచ్చు.
स्फुटन के फलस्वरूप परागकण स्वतन्त्र हो जाते हैं।,పరాగకోశ విస్ఫోటన ఫలితముగా పరాగరేణువులు స్వతంత్రమవుతాయి.
परागकोश से स्वतन्त्र होने के पूर्व ही परागकणों का अंकुरण हो जाता है।,పరాగకోశము నుండి బయటపడి స్వతంత్రము కాక ముందే వాటి అంకురణ జరిగిపోతుంది.
इस क्रिया में सर्वप्रथम परागकण का केन्द्रक परागकण-भित्ति की ओर जाकर समसूत्री विभाजन द्वारा दो केन्द्रकों में विभाजित हो जाता है।,ఈ చర్యలో ప్రప్రథమముగా పరాగరేణువుల యొక్క కేంద్రకము త్వచము వైపుకు చేరుకుంటుంది మరియు సమ విభజన ద్వారా రెండు కేంద్రకములుగా విభజింపబడుతుంది.
इनमें बड़े केन्द्रक को वर्दी केन्द्रक या नली केन्द्रक तथा छोटे केन्द्रक को जनन केन्द्रक कहते हैं।,"వీటిలో, పెద్ద కేంద్రకాన్ని ఏకరీతి కేంద్రకం లేదా నాళికా కేంద్రకం అంటారు మరియు చిన్న కేంద్రకాన్ని ప్రత్యుత్పత్తి కేంద్రకం అంటారు."
"प्रायः इस अवस्था में परागकण, परागकोश को छोड़ देते हैं।","తరచుగా ఈ దశలో, పరాగరేణువులు పరాగకోశాన్ని వదిలివేస్తాయి."
अब परागकणों का आगे का विकास मादा पुष्प के स्त्रीकेसर के वर्तिकाग्र पर होता है।,ఇప్పుడు ఈ పరాగరేణువుల తదుపరి అభివృద్ధి స్త్రీ పుష్పము యొక్క కీలాగ్రము పై జరుగుతుంది..
"परागण की क्रिया द्वारा परागकण, स्त्रीकेसर के वर्तिकाग्र पर पहुँच जाते हैं जहाँ इनका अंकुरण होता है।","పరాగరేణువుల ఈ ప్రక్రియ ద్వారా పరాగరేణువులు, స్త్రీ పుష్పము యొక్క కీలాగ్రము పై చేరుకుంటాయి, అక్కడ వాటి అంకురము జరుగుతుంది."
वायु परागण पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,వాయు పరాగసంపర్కము పై ఒక సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి.
वायु परागित पुष्पों की विशेषताएँ लिखिए।,వాయు పరాగసంపర్కము జరిగే పుష్పముల లక్షణములను వివరించండి.
पुष्पों में वायु द्वारा होने वाले पर-परागण को वायु परागण कहते हैं और ऐसे पुष्पों को वायु परागित पुष्प कहते हैं।,పుష్పములలో వాయువు వాహకముగా జరిగే పరాగ సంపర్కమును వాయు పరాగసంపర్కమును వాయు పరాగసంపర్కము అని అంటారు.
वायु परागित पुष्पों में कुछ विशेषताएँ पायी जाती हैं जो निम्नलिखित हैं,వాయు పరాగసంపర్కము జరిగే పుష్పముల లక్షణములు ఈ క్రింద ఇవ్వబడిన విధముగా ఉంటాయి.
आवृतबीजी पौधों में द्विनिषेचन की क्रिया का सचित्र वर्णन कीजिए।,ఆవృతబీజ మొక్కలలో ద్విఫలదీకరణ చర్య ను సచిత్రముగా వివరించండి.
द्विनिषेचन पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,ద్విఫలదీకరణ పై సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి.
दोहरा निषेचन को परिभाषित कीजिए।,ద్వి ఫలదీకరణమును నిర్వచించండి.
द्विनिषेचन या दोहरा निषेचन पराग नलिका में उपस्थित दोनों नर केन्द्रक ही नर युग्मक की तरह कार्य करते हैं और भ्रूणकोष में पहुँचने के बाद इनमें से एक नर युग्मक वास्तविक मादा युग्मक अर्थात् अण्ड कोशिका के अन्दर प्रवेश करके उसके केन्द्रक के साथ संलयित हो जाता है।,"ద్వి ఫలదీకరణం, పరాగనాళికలో ఉన్న రెండు పురుష కేంద్రకములు పురుష సంయుక్త బీజములుగా పనిచేస్తాయి మరియు అవి పిండకోశమునకు చేరుకున్న తరువాత వాటిలో ఒక పురుష సంయోగ బీజము స్త్రీ సంయోగ బీజము అనగా అండకోశములోనికి చేరుకొని అండ కేంద్రకముతో సంయోగము జరుపుతుంది."
यह क्रिया वास्तविक युग्मक संलयन है।,ఈ చర్య నిజమైన సంయోగబీజముల కలయిక.
इस प्रकार की क्रिया को निषेचन कहते हैं।,ఈ చర్యను ఫలదీకరణం అంటారు.
"दूसरा नर युग्मक, दो ध्रुवीय केन्द्रकों द्वारा बने द्वितीयक केन्द्रक की ओर पहुँचकर उसे निषेचित करता है।",రెండవ పురుషసం యోగబీజము రెండు ధృవ కేంద్రకాల ద్వారా ఏర్పడిన ద్వితీయ కేంద్రకానికి చేరుకుంటుంది మరియు దానిని ఫలదీకరిస్తుంది.
यह क्रिया त्रिसंयोजन कहलाती है।,ఈ చర్యను త్రిసంయోగము అని అంటారు.
इस समय भ्रूणकोष के अन्दर निषेचित अण्डकोशिका तथा त्रिसंयोजित केन्द्रक के अतिरिक्त सभी केन्द्रक अथवा कोशिकाएँ धीरे-धीरे लुप्त हो जाती हैं।,"ఈ సమయంలో, అండకోశములో ఫలదీకరించబడిన అండము మరియు త్రిసంయోగము జరిగిన కేంద్రకము మినహా అన్నికేంద్రకములు లేదా కణములు క్రమముగా అంతరించిపోతాయి."
"यहाँ, एक ही भ्रूणकोष में दो संलयन होते हैं; अतः यह क्रिया द्विनिषेचन कहलाती है और इस क्रिया के फलस्वरूप भ्रूणकोष में प्रायः निम्नलिखित परिवर्तन दृष्टिगोचर होते हैं","ఇక్కడ, ఒకే అండకోశములో రెండు సంయోగములు జరుగుతాయి; అనగా ఈ ప్రక్రియ ద్విఫలదీకరణముగా పిలవబడుతుంది మరియు ఈ ప్రక్రియ ఫలితముగా పిండకోశములో క్రింద ఇవ్వబడిన మార్పులు కనిపిస్తాయి."
बीजाण्ड के दोनों कवच तथा इनसे बनने वाली संरचनाओं में कोई विशेष परिवर्तन नहीं होता और ये नये बनने वाले बीज का बीजावरण बनाते हैं।,బీజాండము యొక్క రెండు కవచములూ మరియు వీటిద్వారా ఏర్పడే నిర్మాణములలో ఎటువంటి ప్రత్యేకమైన మార్పులూ ఉండవు మరియు ఇవి కొత్తగా ఏర్పడే బీజమునకు కవచముగా ఏర్పడతాయి.
"बीजाण्डकाय में उपस्थित भ्रूणकोष में, अब दो ही केन्द्रक तथा उनसे बनने वाली कोशिकाएँ रह जाती हैं, ये इस प्रकार हैं –","బీజాండములో ఉన్న పిండంలో, ఇప్పుడు రెండు కేంద్రకాలు మరియు వాటి ద్వారా ఏర్పడే కణాలు మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయి, ఇవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి."
द्विनिषेचन के पश्चात किसी आवृतबीजी पौधे के बीजाण्ड में होने वाले बहुत से परिवर्तनों का उल्लेख कीजिए।,ద్విఫలదీకరణము తర్వాత ఆవృత బీజమొక్కల బీజాండములలో జరిగే అనేక మార్పులను పేర్కొనండి.
द्विनिषेचन के पश्चात बीजाण्ड में होने वाले परिवर्तन,ద్విఫలదీకరణము తరువాత బీజాండములలో జరిగే మార్పులు.
बाह्य अध्यावरण – बीज का बीजचोल बनाता है।,బాహ్యత్వచము - విత్తనము యొక్క ప్రథమ మూలమును ఏర్పరుస్తుంది.
अन्तः अध्यावरण – बीज का अन्त:कवच या टेगमेन बनाता है।,అంతఃత్వచము - విత్తనము యొక్క అంతఃకవచము లేదా టెగ్మెన్ ను ఏర్పరుస్తుంది.
बीजाण्ड वृन्त – नष्ट हो जाता है।,అండ వృంతము - ఇది కనుమరుగవుతుంది.
"लीची में इससे एक मांसल ऊतक निकलता है, यह बीज के चारों ओर होता है, इसे बीजचोल या एरिल कहते हैं।","లిచీలో ఈ అండవృంతము ఒక కండ కలిగిన భాగము బయటకు వస్తుంది, ఇది విత్తనమునకు నాలుగు వైపులా ఆవరించి ఉంటుంది, దీనిని ప్రథమ మూలము లేదా ఎరిల్ అని అంటారు."
यह खाने योग्य भाग है।,ఇది తినదగిన భాగం.
"बीजाण्डद्वार – बीजाण्डद्वार के रूप में ही रहता है। अरण्डी में इससे एक अतिवृद्धि निकलती है, जिसे बीजचोलक कहते हैं।","అండద్వారము - ఇది అండద్వారముగానే మిగిలిపోతుంది, ఆముదములో దీని నుండి ఒక అంకురము విడుదల అవుతుంది, దీనిని అంకురచ్చధము అని అంటారు."
"बीजाण्डकाय – प्रायः समाप्त हो जाता है, कभी-कभी पतली परत के रूप में बचा रहता है जिसे परिभ्रूणपोष कहते हैं; जैसे-कुमुदिनी, काली मिर्च आदि।","అండాతః కణజాలము - ఇది సుమారుగా నిర్మూలించబడుతుంది, కొన్నిసార్లు పలుచని పొరల రూపములో మిగిలిపోతుంది, దానిని అండపోషణ అని పిలుస్తారు; ఉదాహరణకు కుముదిని, నల్ల మిరియాలు మొదలగునవి."
भ्रूणकोष तथा भ्रूणपोष की तुलना कीजिए।,పిండకోశము మరియు అంకురచ్చధముల మధ్య పోలికలను తెలపండి.
भ्रूणकोष तथा भ्रूणपोष की तुलना,పిండకోశము మరియు అంకురచ్చధముల మధ్య పోలిక
अनिषेकफलन एवं बहुभ्रूणता में अन्तर लिखिए।,అనిషేక ఫలనము మరియు బహుపిండతల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని వ్రాయండి.
अण्डाशय से बिना निषेचन के फल निर्माण की क्रिया को अनिषेकफलन कहते हैं तथा ऐसे फलों को अनिषेकफलनी फल कहते हैं।,అండాశయం నుండి ఫలదీకరణం లేకుండా పండ్లను ఉత్పత్తి చేసే ప్రక్రియను అనిషేక ఫలనము అని అంటారు మరియు అలాంటి పండ్లను అనిషేక ఫలము అని అంటారు.
यह फल बीजरहित होते हैं।,ఈ ఫలములలో విత్తనములు ఉండవు.
"अंगूर, केले तथा अनन्नास में प्राकृतिक अनिषेकफलन होता है।","ద్రాక్షపండు, అరటి మరియు పైనాపిల్ లలో సహజముగా అనిషేక ఫలనము జరుగుతుంది."
अनिषेकफलन को हॉर्मोन; जैसे-ऑक्सिन व जिबरेलिन के छिड़काव से भी प्रेरित किया जाता है।,అనిషేక ఫలనమునకు హార్మోన్; ఉదాహరణకు ఆక్సిన్ మరియు గిబ్బెరెల్లిన్లను చల్లడం ద్వారా కూడా ప్రేరేపించబడుతుంది.
"अनार, नारियल या उन फलों में जिनमें खाने योग्य भाग बीच का है, अनिषेकफलनी फल बनाना बेकार होता है।","దానిమ్మ, కొబ్బరి లేదా అటువంటి ఫలములలో తినడానికి వీలుగా ఉండే భాగము ఫలము మధ్యలో ఉంటుంది, ఇటువంటి ఫలములకు అనిషేక ఫలనమును ప్రేరేపించడము అనవసరము."
एक बीजाण्ड या बीज में एक से अधिक भ्रूणों का उत्पन्न होना बहुभ्रूणता कहलाता है।,ఒకే బీజము లేదా విత్తనంలో ఒకటి కంటే ఎక్కువ అండములు ఏర్పడితే ఆ ప్రక్రియను బహుపిండత అని అంటారు.
अनावृतबीजी पौधों में यह सामान्य घटना है परन्तु आवृतबीजी पौधों में काफी कम पायी जाती है।,"వివృతబీజ మొక్కలలో ఇది ఒక సాధారణ సంఘటన, కానీఆవృత బీజ మొక్కలలో ఇది తక్కువ సాధారణం."
बहुभ्रूणता की खोज एण्टोनी वॉन ल्यूवेनहॉक ने 1791 में सन्तरे के बीजों में की थी।,నారింజ విత్తనాలలో 1791 లో ఆంథోనీ వాన్ లూయివెన్ హాక్ ఈ బహుపిండతను కనుగొన్నారు.
"यद्यपि एक बीज में बहुत सारे भ्रूण विकसित हो जाते हैं, परन्तु इनमें से एक ही भ्रूण सक्रिय होकर पौधों की अगली पीढ़ी को जन्म देता है।","ఒకే విత్తనంలో చాలా పిండాలు అభివృద్ధి చెందుతున్నప్పటికీ, ఈ పిండాలలో ఒకటి మాత్రమే చురుకుగా మారుతుంది మరియు తరువాతి తరం మొక్కలకు జన్మనిస్తుంది."
बहुभ्रूणता निम्न प्रकार की होती है,బహుపిండత యొక్క రకాలు ఈ క్రింది విధముగా ఉంటాయి.
सरले बहुभ्रूणता – इस प्रकार की बहुभ्रूणता में बीजाण्ड में एक-से-अधिक भ्रूणकोष होते हैं।,"సరళ బహుపిండత - ఈ రకమైన బహుపిండతలో, అండకోశము ఒకటి కంటే ఎక్కువ పిండాలను కలిగి ఉంటుంది."
इनमें निषेचन के बाद अनेक निषिक्ताण्ड बनते हैं।,వీటిలో ఫలదీకరణం తరువాత చాలా చిన్నచిన్న నిషిక్తాండములు ఏర్పడతాయి..
"प्रत्येक से भ्रूण का निर्माण होता है, जैसे-ब्रेसिका ","ప్రతి నిషిక్తాండము నుండి పిండమును ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఉదా. బ్రాసికా."
मिश्रित बहुभ्रूणता – इसमें एक से अधिक पराग नलिकाएँ बीजाण्ड में जाती हैं।,మిశ్రమ బహుపిండత - దీనిలో ఒకదాని నుండి ఎక్కువ పుప్పొడి గొట్టాలు అండములోనికి వెళ్తాయి.
"अतिरिक्त युग्मक, सहायक कोशाओं अथवा प्रतिमुख कोशाओं से संयुक्त हो जाते हैं और इस प्रकार बनी द्विगुणित कोशी से भी भ्रूण बनता है, जैसे – सैजिटेरिया, पोआ अल्पीना, एलियम ओडोरम आदि।","మిగిలిన సంయోగ బీజములు అనుబంధ కణాలు లేదా పూర్వ కణాలతో సంయోగము జరుపుతాయి మరియు ఈ విధముగా ఏర్పడిన ద్వయస్థితిక కణముల నుండి పిండములు ఏర్పడతాయి, ఉదాహరణకు సాజిటేరియా, పోవా ఆల్పినా, ఎలియం ఓడోరం మొదలుగునవి."
विदलन बहुभ्रूणता – यह युग्मनज के दो अथवा अधिक भागों में विभाजन से होती है।,విదళ బహుపిండత - ఇది ఒక సంయోగబీజము రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ భాగాలుగా విభజింపబడడము వలన సంభవిస్తుంది.
प्रत्येक भाग से भ्रूण बनता है; जैसे – क्रोटेलेरिआ,ఒక్కొక్క భాగమునుండి పిండము ఏర్పడుతుంది; ఉదా - క్రోటలేరియా.
"अपस्थानिक बहुभ्रूणता – जब भ्रूण का विकास बिना निषेचन के ही बीजाण्डकाय अथवा अध्यावरण की कोशाओं से होता है, तब ऐसी बहुभ्रूणता को अपस्थानिक बहुभ्रूणता कहते हैं; जैसे- नींबू, संतरा, आम आदि।","ఎపిథీలియల్ బహుపిండత - ఫలదీకరణం లేకుండా పిండం నుండి లేదా అంతఃత్వచము యొక్క కణాల నుండి అభివృద్ధి చెందినప్పుడు, అటువంటి బహుపిండతను ఎపిథీలియల్ బహుపిండత అని అంటారు. ఉదాహరణకు నిమ్మ, నారింజ, మామిడి మొదలైనవి."
असंगजनन क्या है? उपयुक्त उदाहरण देकर इस प्रक्रिया को समझाइए।,అసంయోగ జననము అంటే ఏమిటి? తగిన ఉదాహరణలతో ఈ విధానాన్ని వివరించండి.
अपबीजाणुता पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,విత్తనరహితము గురించి సంక్షిప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
"कभी-कभी पौधे के जीवन-चक्र में युग्मक-संलयन अथवा अर्धसूत्री विभाजन नहीं होते तथा इनकी अनुपस्थिति में नये पौधे का निर्माण हो जाता है, इस क्रिया को असंगजनन कहते हैं।","కొన్నిసార్లు మొక్క యొక్క జీవిత చక్రంలో సంయుక్త బీజము కలయిక మరియు క్షయకరణ విభజన జరుగదు మరియు అవి జరగకుండానే కొత్త మొక్క ఏర్పడుతుంది, ఈ ప్రక్రియను విత్తన రహితము అంటారు."
इसकी खोज विंकलर नामक वैज्ञानिक ने की।,దీనిని వింక్లెర్ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నాడు.
असंगजनन मुख्य रूप से दो प्रकार का होता है,అసంయోగజనము లో ప్రధానంగా రెండు రకాలు ఉన్నాయి.
1. कायिक जनन – इस प्रकार के प्रजनन में बीज नहीं बनता।,1. శాఖీయ ప్రత్యుత్పత్తి - ఈ రకమైన ప్రత్యుత్పత్తిలొ విత్తనం ఏర్పడదు.
"किसी कलिका से, जो तने अथवा पत्ती के ऊपर उत्पन्न होती है, एक नया पौधा जन्म लेता है;जैसे – गन्ना, आलू आदि।","కాండం లేదా పత్రముల నుండి పెరిగే మొగ్గ నుండి కొత్త మొక్క పెరుగుతుంది, ఉదాహరణకు చెరకు, బంగాళాదుంప మొదలైనవి."
"2. अनिषेकबीजता – लैंगिक जनन की अनुपस्थिति में बीज का निर्माण-इस प्रकार का प्रजनन बीज द्वारा होता है, परन्तु बीज के बनने में संयुग्मन एवं अर्धसूत्री विभाजन नहीं होते।","2. అనిషేకము - లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి లేనప్పుడు విత్తనాల నిర్మాణం - ఈ రకమైన పునరుత్పత్తి విత్తనం ద్వారా జరుగుతుంది, కాని విత్తనం ఏర్పడటంలో సంయుక్త బీజ కలయిక మరియు క్షయకరణ విభజన జరుగవు."
"अपयुग्मन - यदि अगुणित भ्रूणकोष के अण्ड कोशा के अलावा अन्य किसी दूसरी कोशा; जैसे-सहायक कोशा अथवा प्रतिमुख कोशा से भ्रूण का निर्माण होता है, तो इसे अपयुग्मन कहते हैं।","అసంయోగజననము - ఒకవేళ ఏకస్థితిక పిండం యొక్క అండకోశమునుండి కాకుండా వేరొక కణము నుండి అనగా సహాయక కణముల నుండి లేదా ఎదురుగా ఉన్న కణముల నుండి పిండము యొక్క నిర్మాణము జరుగుతుంది, దీనినే అపయుగ్మము అని అంటారు."
अर्थात् युग्मकोभिद् से सीधे बीजाणुद्भिद् का निर्माण; जैसे-एरीश्रिया ; लिलियम आदि।,"అంటే, సంయోగ బీజము నుండి నేరుగా బీజముల నిర్మాణము; ఉదా - ఎరిట్రియా; లిలియం మొదలైనవి."
पुष्पी पादपों में लघुबीजाणुजनन का सचित्र वर्णन कीजिए।,పుష్పించే మొక్కలలోని సూక్ష్మసిద్ధ బీజములను వివరించండి.
केवल नामांकित चित्रों की सहायता से आवृतबीजी पौधों में लघुबीजाणुजनन का वर्णन कीजिए।,"నామమాత్రపు చిత్రాల సహాయంతో, ఆవృతబీజ మొక్కలలో సూక్ష్మ సిద్దబీజములను వివరించండి."
संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए – लघुबीजाणुजनन।,ఒక సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి - సూక్ష్మసిద్ధబీజము.
परागकोश के विकास की विभिन्न अवस्थाओं का चित्रों की सहायता से वर्णन कीजिए।,పరాగకోశము యొక్క అభివృద్ధిలో వివిధ దశలను పటముల సహాయముతో వర్ణించండి..
पुष्पी पादपों में एक परागकोश एक उभार के रूप में कुछ विभज्योतिकी कोशिकाओं का एक अण्डाकार समूह होता है।,"పుష్పించే మొక్కలలో, ఒక పరాగకోశము ఒక బుడిపె మాదిరిగా ఉండి కొన్ని విభాజ్య కణములతో ఏర్పడిన ఒక అండాకార సమూహము."
शीघ्र ही यह एक चार पालियों वाला आकार बना लेता है।,త్వరలో ఇది నాలుగు - లంబికల ఆకారములో ఏర్పడుతుంది.
"अब, चारों पालियों में बाह्य त्वचा के अन्दर अलग-अलग अधःस्तरीय कोशिकाएँ बड़े आकार की तथा अधिक स्पष्ट दिखाई देने लगती हैं।","ఇప్పుడు, నాలుగు లంబికలలో, బాహ్యత్వచము యొక్క వేరువేరు క్రింది పొరలలో ఉన్న పెద్ద ఆకారముతో మరియు మరింత స్పష్టముగా కనిపిస్తాయి."
प्रत्येक पालि में इस प्रकार की कोशिकाओं की प्राय: एक ऊर्ध्व पंक्ति होती है।,సాధారణంగా ప్రతి లంబికలో ఇటువంటి కణాలు నిలువు వరుసలో ఉంటాయి.
इन्हें प्रप्रसू कोशिकाएँ कहा जाता है।,వీటిని ప్రొలిఫెరేట్ కణాలు అంటారు.
कभी-कभी अनुप्रस्थ काट में इनकी संख्या अधिक भी हो सकती है।,కొన్నిసార్లు వాటి సంఖ్య అక్షాంశ విభజనలో ఎక్కువగా ఉండవచ్చు.
प्रत्येक प्रप्रसू कोशिका में एक बड़ा तथा स्पष्ट केन्द्रक एवं प्रचुर मात्रा में जीवद्रव्य होता है।,ప్రతి ప్రొలిఫెరేట్ కణం పెద్ద మరియు స్పష్టమైన కేంద్రకం మరియు సమృద్ధిగా జీవద్రవ్యమును కలిగి ఉంటుంది.
यह कोशिका एक परिनत विभाजन अर्थात् पालि की परिधि के समानान्तर विभाजन द्वारा विभाजित होकर निम्नांकित दो कोशिकाएँ बनाती है –,"ఈ కణం సమాంతర విభజన ద్వారా విభజింపబడుతుంది, అనగా లంబిక యొక్క అంచుల వెంబడి సమాంతర విభజన జరిపి రెండు కణాలను ఏర్పరుస్తుంది."
1. प्राथमिक भित्तीय कोशिका – बाहरी कोशिका जो बाह्य त्वचा की ओर होती है फिर से एक परिनत विभाजन करके दो कोशिकाओं-बाहरी अन्त:भित्तीय कोशिका तथा भित्तीय कोशिका में बँट जाती है।,1. ప్రాధమిక బాహ్య త్వచ కణములు - బాహ్య త్వచములో కణములు - ఇవి బాహ్యత్వచము వైపు ఉంటాయి మరియు ఒక సమాంతరవిభజనను జరిపి రెండు కణములు - బాహ్యాంతర కణములు మరియు త్వచకణములుగా విభజింపబడతాయి.
अन्त:भित्तीय कोशिका केवल पालि की परिधि के साथ 90° का कोण बनाते हुए अर्थात् अपनत विभाजन द्वारा विभाजित होती है।,అంతఃత్వచ కణములు కేవలము లంబిక యొక్క పరిధితో 90 ° లంబ కోణమును చేస్తూ అనగా తనంతట తానుగా విభజన చెందుతుతాయి.
साथ ही भित्तीय कोशिका कई परिनत तथा अनेक अपनत विभाजनों के द्वारा विभाजित होती है।,అదేవిధముగా త్వచకణములు తమంతట తాముగా మరియు ఇతర కణముల విభజన ద్వారా విభజింపబడతాయి.
इन विभाजनों से परागपुट की भित्ति का निर्माण होता है।,ఈ విభజనలు పరాగణు యొక్క త్వచమును తయారుచేస్తాయి.
सम्पूर्ण पालि में ऊर्ध्व पंक्ति में उपस्थित अन्त: भित्तीय कोशिकाएँ विभाजन के बाद अन्त:भित्ति बना लेती हैं।,మొత్తము అన్ని లంబికలలో పై వరుసలో ఉన్న అంతఃత్వచ కణములు విభజన తరువాత అంతఃత్వచమును ఏర్పరుస్తాయి.
"भित्ति कोशिकाओं में से दो-तीन स्तर, मध्य स्तर का निर्माण करते हैं।",కుడ్య కణాలలో రెండవ-మూడవ పొరలు మరియు మధ్య పొర యొక్క నిర్మాణమును చేస్తాయి.
"मध्य स्तर की सबसे भीतरी परत पोषक कोशिकाएँ बनाती हैं, जिसे टैपेटम कहते हैं।",మధ్య పొర యొక్క లోపలి పొర టాపెటమ్ అని పిలువబడే పోషక కణాలను ఏర్పరుస్తుంది.
"2. प्राथमिक बीजाणुजनक कोशिका – यह भीतरी कोशिका होती है जो बिना किसी क्रम के, अनियमित रूप में विभाजित होकर परागपुट के अन्दर बीजाणुजनक कोशिकाओं का एक समूह बना लेती है।","2. ప్రాధమిక బీజాంశం కణం - ఇది ఎటువంటి క్రమము లేకుండా, అనియమిత రూపములో విభజన చెంది పరాగణు లోపల పిండములను ఏర్పరచేకణములను ఏర్పరుస్తుంది మరియు ఇది లోపల ఉంటుంది."
चारों पालियों में अलग-अलग तथा ऊर्ध्व रूप में निर्मित ये संरचनाएँ परागपुट हैं।,నాలుగు లంబికలలో వేరు వేరుగా మరియు ఊర్ధ్వముగా నిర్మితమైన ఈ నిర్మాణములు పరాగణులు.
इस समय तक योजि के एक ओर की दो पालियाँ मिलकर एक बड़ी पालि बनाती हैं तथा दूसरी ओर की दूसरी बड़ी पालि।,ఈ సమయములో అండములోఒక వైపు రెండు లంబికలూ కలిసి ఒక పెద్ద లంబికను ఏర్పరుస్తాయి మరియు రెండవవైపు మరొక పెద్ద లంబికను ఏర్పరుస్తాయి.
"अब प्रत्येक परागपुट में उपस्थित बीजाणुजनक कोशिकाएँ गोल होने लगती हैं, कुछ कोशिकाएँ टूट-फूटकर बढ़ती हुई कोशिकाओं के पोषण के काम आ जाती हैं, साथ ही इन कोशिकाओं का पोषण टैपेटम की कोशिकाओं के द्वारा भी होता है।","ఇప్పుడు ప్రతి ఒక్క పరాగకోశములో ఉన్నబీజాంశ కణములు గోళాకారముగా మారడము మొదలుపెడతాయి,కొన్ని కణములు విచ్చిన్నము చెంది పెర్గుతున్న కణములకు ఆహారముగా పనికివస్తాయి, అదేవిధముగా ఈ కణముల యొక్క పోషణ టపెటం కణముల ద్వారా కూడా జరుగుతుంది."
इस प्रकार विकसित प्रत्येक कोशिका वास्तव में लघुबीजाणु मातृ कोशिका है।,ఈ విధముగా అభివృద్ధి చెందిన ప్రతి కణం వాస్తవానికి సిద్ధబీజ మాతృకణము.
एक परागपुट में इनकी संख्या सहस्त्रों हो सकती है।,"ఒక పరాగకోశములో, వాటి సంఖ్య వేలలో ఉంటుంది."
"सभी लघुबीजाणु मातृ कोशिकाओं का केन्द्रक, अब अर्द्ध-सूत्री विभाजन द्वारा विभाजित होता है और चार केन्द्रक बनते हैं।","అన్నిసిద్ధబీజ మాతృక కణాల కేంద్రకము, ఇప్పుడు క్షయకరణ విభజన ద్వారా విభజింపబడి నాలుగు కేంద్రకములు ఏర్పడతాయి."
इस प्रकार प्रत्येक केन्द्रक में गुणसूत्रों की संख्या मातृ कोशिका के केन्द्रक से आधी अर्थात् अगुणित रह जाती है।,"ఈ విధంగా, ప్రతి కేంద్రకంలో క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య మాతృ కణము క్రోమోజోముల సంఖ్యలో సగము ఉంటుంది, అనగా ఏకస్థితికము."
"सामान्यत: चारों केन्द्रक बनने के बाद ही कोशिकाद्रव्य विभाजन होता है, किन्तु कुछ एकबीजपत्री पौधों में कोशिकाद्रव्य का विभाजन प्रथम अर्द्ध-सूत्री विभाजन के बाद ही आरम्भ हो जाता है।","సాధారణముగా నాలుగు కేంద్రకములు ఏర్పడిన తరువాత మాత్రమే కణద్రవ్యము విభజింపబడుతుంది, కాని కొన్ని ఏకదళ బీజ మొక్కలలో కణద్రవ్యము యొక్క విభజన మొదటి క్షయకరణ విభజన అయినవెంటనే ప్రారంభము అవుతుంది."
प्रत्येक अगुणित कोशिका ही लघुबीजाणु है।,ప్రతి ఒక్క ఏకస్థితిక కణమూ సూక్ష్మసిద్ధబీజము.
"ये चार-चार के समूह अर्थात् चतुष्क में विन्यसित रहते हैं, जो अधिकतर द्विबीजपत्रियों में चतुष्फलकीय, किन्तु अधिकतर एकबीजपत्रियों में समद्विपाश्विक होते हैं।","అవి నాలుగు- నాలుగు సమూహములుగా అమర్చబడి ఉంటాయి, వీటినే చతుష్కములు అని అంటారు. ఇవి ఎక్కువగా ద్విదళ బీజములలో చతుష్కములుగా ఉంటాయి, కాని ఎక్కువగా ఏకదళ బీజములలో సమద్వయ స్థితికముగా ఉంటాయి."
गुरुबीजाणुजनन क्या है? आवृतबीजीय पौधों में मादा युग्मकोभिद के परिवर्धन का वर्णन कीजिए।,స్థూలసిద్ధ బీజము అనగానేమి? ఆవృత బీజ మొక్కలలో స్త్రీ సంయోగబీజము యోక్క పరివర్ధనమును వర్ణించండి.
चित्रों की सहायता से एक सामान्य 8-केन्द्रकीय भ्रूणकोष के विकास का वर्णन कीजिए।,ఒక సాధారణ 8- కేంద్రకము పిండము యొక్క అభివృద్ధిని పటము సహాయముతో వివరించండి.
आवृतबीजी पौधों में भ्रूणकोष कैसे बनता है? चित्रों की सहायता से समझाइए।,ఆవృత బీజ మొక్కలలో పిండం ఎలా ఏర్పడుతుంది? పటముల సహాయంతో వివరించండి.
विभिन्न केन्द्रकों के कार्य की विवेचना कीजिए।,వివిధ కేంద్రకముల పనితీరును వివరించండి.
आवृतबीजी पौधों में गुरुबीजाणुजनन प्रक्रिया का वर्णन कीजिए।,ఆవృత బీజ మొక్కలలో స్థూలసిద్ధ బీజము యొక్క ప్రక్రియను వర్ణించండి.
आवृतबीजियों में मादा युग्मकोभिद् पर टिप्पणी लिखिए।,ఆవృత బీజ మొక్కలలో స్త్రీ బీజకణము పై ఒక సంక్షిప్త వాఖ్యను వ్రాయండి.
भ्रूणकोष का नामांकित चित्र बनाइए।,పిండం యొక్క నామాంకిత పటమును గీయండి.
गुरुबीजाणुजनन - पुष्पीय पौधे विषमबीजी होते हैं अर्थात् इन पौधों में दो प्रकार के बीजाणु बनते हैं – लघुबीजाणु जो नर युग्मकोभिद बनाने वाली कोशिकाएँ हैं तथा गुरुबीजाणु जो मादा युग्मकोभिद बनाने वाली कोशिकाएँ होती हैं।,"స్థూలసిద్ధ బీజము - పుష్పించే మొక్కలు భిన్నమైన క్రోమోజోములు కలిగినవి అంటే ఈ మొక్కలలో రెండు రకముల బీజములు ఏర్పడతాయి- సూక్ష్మసిద్ధ బీజము, ఇది పురుష సంయోగ బీజములను తయారుచేసే కణములు కలిగి ఉంటాయి మరియు స్థూలసిద్ధ బీజము, ఇది స్త్రీ సంయోగ బీజములను ఏర్పరచే కణములను కలిగి ఉంటుంది."
"गुरुबीजाणुओं के बनने की क्रिया जिसमें मिओसिस (अर्द्ध-सूत्री विभाजन) होती है, गुरुबीजाणुजनन कहलाती है।","స్థూలసిద్ధ బీజము ఏర్పడే క్రమములో క్షయకరణ విభజన (మియాసిస్) జరుగుతుంది, దీనినే స్థూలసిద్ధ బిజ జనము అని అంటారు."
आवृतबीजी पौधे में मादा युग्मकोभिद का परिवर्धन,ఆవృతబీజ మొక్కలలో స్త్రీసంయోగబీజము అభివృద్ధి చెందటము.
1. गुरुबीजाणुओं का निर्माण या गुरुबीजाणुजनन – बीजाण्ड में बीजाण्डकाय के स्वतन्त्र सिरे के कुछ अन्दर अर्थात् अधःस्तरीय क्षेत्र में एक या कई कोशिकाओं का एक समूह अपने स्पष्ट केन्द्रकों आदि से अधिक स्पष्ट होकर प्रप्रसू कोशिकाएँ बनाता है।,స్థూలసిద్ధ బీజముల నిర్మాణము లేదా స్థూలబీజ జననము- అండాశయములో పిండకోశమునకు స్వతంత్రముగా ఉన్న వైపు కొన్ని లోపలి అనగా లోపలివైపు అట్టడుగుపొరలలో ఉన్నఒకటి లేదా చాలా కణముల సమూహము తన స్పష్టమైన కేంద్రకములు మొదలగు వాటితో ప్రొలిఫెరేట్ లేదా విస్తారక కణములను ఏర్పరుస్తుంది.
"यदि एक से अधिक प्रप्रसू कोशिकायें हैं तो भी प्राय: एक ही कोशिका बड़ी तथा स्पष्ट होकर एक परिनत विभाजन, जो कि एक सूत्री विभाजन है, के द्वारा दो कोशिकाओं में बँट जाती है –","ఒకటి కంటే ఎక్కువ విస్తరణ కణములు ఉన్నప్పటికీ, సాధారణంగా ఒకే కణం పెద్దదిగా మరియు స్పష్టంగా మారుతుంది మరియు నిలువు విభజన ద్వారా రెండు కణాలుగా విభజించబడుతుంది, ఇది సమవిభజన."
"2. आवृतबीजी पौधे के भ्रूणकोष का परिवर्द्धन – एक आवृतबीजी बीजाण्ड के बीजाण्डकाय के बीजाण्डद्वारीय, स्वतन्त्र सिरे की ओर एक गुरुबीजाणु मातृकोशिका में अर्द्ध-सूत्री विभाजन से चार गुरुबीजाणुओं का निर्माण प्रायः लम्बवत् चतुष्क के रूप में होता है।","2. ఆవృతబీజ మొక్క యొక్క పిండాభివృద్ధి- ఒక ఆవృతబీజ అండాశయములో ఉన్న పిండకోశము, స్తంత్ర కొనవైపు ఉన్నఒక సిద్దబీజ మాతృకణములో క్షయకరణ విభజన వలన నాలుగు సిద్ధబీజములు లంబచతుష్కముగా ఏర్పడతాయి."
"इनमें से एक प्राय: निभागीय सिरे की ओर वाला गुरुबीजाणु जो एक अगुणित तथा मादा युग्मकोद्भिद की प्रथम कोशिका है, क्रियाशील हो जाता है।","వీటిలో ఒకటి, అవిభాజ్యతలము వైపుఉన్నసిద్ధబీజము ఒక ఏకస్థితిక మరియు స్త్రీసంయోగ బీజము యొక్క ప్రథమ కణము చాలా క్రియాశీలముగా మారుతుంది."
यह गुरुबीजाणु बीजाण्डकाय से अधिक मात्रा में पोषण प्राप्त करने लगता है तथा अब यह बड़ा होकर भ्रूणकोष मातृकोशिका की तरह कार्य करने लगता है।,ఈ సిద్ధబీజము పిండకోశము నుండి అధిక మొత్తములో పోషణను అందుకోవడము ప్రారంభిస్తుంది మరియు ఇప్పుడు అది పెరిగి పిండకోశము యొక్క మాతృకణమువలె పనిచేయడము మొదలుపెడుతుంది.
यह बीजाण्डकाय का अधिकतम स्थान घेर लेता है।,ఇది అండాంతః కణజాలము యొక్క అత్యధిక స్థానమును ఆవరించి ఉంటుంది.
"वृद्धि के समय इसका केन्द्रक जो लगभग मध्य में स्थित था, विभाजित होकर दो केन्द्रक बनाता है।","వృద్ధి సమయంలో, కణము మధ్యభాగములో ఉన్న దాని కేంద్రకము విభజింపబడి రెండు కేంద్రకాలుగా ఏర్పడుతుంది."
बने हुए दोनों केन्द्रकों में से एक-एक दोनों विपरीत ध्रुवों पर (बीजाण्डद्वार वाला सिरा तथा दूसरा निभाग की ओर) स्थित हो जाते हैं।,ఏర్పడిన రెండు కేంద్రకములలో ఒక్కొక్కటి రెండు వ్యతిరేక ధృవములకు చేరుకుంటాయి (అండ ద్వారము వైపు మరియు మరొకటి అవిభాజ్యతలము వైపు).
दोनों ध्रुवों पर स्थित ये केन्द्रक सूत्री विभाजन के द्वारा सामान्यत: दो-दो बार और विभाजित होते हैं।,రెండు ధృవాల వద్ద ఉన్న ఈ కేంద్రకాలు ఒక సమవిభజన ద్వారా సాధారణంగా రెండు రెట్లుగా విభజింపబడతాయి.
"इस प्रकार, प्रत्येक ध्रुव पर चार-चार (कुल आठ) केन्द्रक बन जाते हैं।","ఈ విధంగా, ప్రతి ధృవంలో నాలుగు కణములు (మొత్తం ఎనిమిది) ఏర్పడతాయి."
"इस समय तक क्रियाशील गुरुबीजाणु जिसमें ये केन्द्रक स्थित हैं, बढ़कर एक थैले की तरह हो जाता है और अब इसे भ्रूणकोष कहते हैं।","ఈ సమయానికి, ఒక కేంద్రకము కలిగిన క్రియాశీల సిద్ధ బీజము, పెరిగి ఒక సంచి ఆకారముగా మారుతుంది మరియు ఇప్పుడు అది పిండకోశముగా ఏర్పడుతుంది."
भ्रूणकोष के प्रत्येक ध्रुवीय सिरे में उपस्थित चार-चार केन्द्रकों में से एक-एक केन्द्रक एक-दूसरे के साथ जुड़कर द्वितीयक केन्द्रक का निर्माण करते हैं।,పిండకోశము యొక్క ప్రతి ధృవపు చివరలో ఉన్న నాలుగు కేంద్రకాలలో ఒక్కొక్క కేంద్రకము మరొక కేంద్రకముతో కలిసి ద్వితీయ కేంద్రకమును ఏర్పరుస్తుంది.
"उधर, दोनों ध्रुवों पर शेष तीन-तीन केन्द्रक अपने चारों ओर कोशिकाद्रव्य एकत्रित कर निम्नलिखित कोशिकाओं का निर्माण करते हैं –","మరోవైపు, రెండు ధృవాల వద్ద మిగిలిన మూడు కేంద్రకాలు వాటి చుట్టూ ఉన్నకణ ద్రవ్యమును సేకరించి ఈ క్రింది కణాలను ఏర్పరుస్తాయి -"
परागण किसे कहते हैं? सैल्विया में होने वाले परागण की क्रिया का वर्णन कीजिए।,పరాగణువులు లేదా పరాగరేణువులు అని వేటిని అంటారు? సాల్వియాలో సంభవించే పరాగసంపర్క చర్యను వివరించండి.
परागण पुंकेसर पुष्प का नर भाग होता है जबकि स्त्रीकेसर मादा भाग होता है।,పరాగ సంపర్క కేసరాలు పుష్పము యొక్క పురుష ప్రత్యుత్పత్తి అంగమైతే అండాశయము స్త్రీ ప్రత్యుత్పత్తి అంగము.
पुंकेसरों में परागकणों का निर्माण होता है जो नर युग्मक अथवा शुक्राणु उत्पन्न करते हैं।,"పురుష కేసరములు పరాగరేణువులను నిర్మిస్తాయి, అవి పురుష సంయోగబీజమును ఉత్పత్తి చేస్తాయి."
स्त्रीकेसरों में अण्डाशय का निर्माण होता है जिसमें मादा युग्मक अथवा अण्डाणु बनता है।,"అండాశయములో అండములు ఏర్పడతాయి, ఇందులో స్త్రీ సంయోగ బీజములు ఏర్పరుస్తాయి."
प्रजनन क्रिया के सम्पन्न होने हेतु नर तथा मादा युग्मकों का संयुग्मन आवश्यक है।,ప్రత్యుత్పత్తి జరగడానికి పురుష మరియు స్త్రీ సంయోగ బీజముల కలయిక అవసరము.
"चूंकि अधिकांश पौधों में परागकणों के संचालन का अभाव होता है, इस कारण परागकणों के जायांग तक पहुँचने के लिए इन्हें विभिन्न ढंग अपनाने पड़ते हैं।","అయితే చాలా మొక్కలలో పరాగ రేణువుల కార్యనిర్వహణ లేనందున, పరాగ రేణువులు స్త్రీ సంయోగ బీజమును చేరుకోవడానికి వివిధ పద్ధతులను అవలంబించాలి."
परागकोश में बने परागकणों का मादा पुष्प के वर्तिकाग्र तक पहुँचने की घटना को परागण कहते हैं।,పరాగకోశములో ఏర్పడిన పరాగణులు స్త్రీ పుష్పము యొక్క కీలాగ్రము వరకు చేరే దృగ్విషయాన్ని పరాగ సంపర్కం అంటారు.
"परागण के पश्चात् पुंकेसर और दल गिर जाते हैं, बाह्यदल या तो गिर जाते हैं या फल में चिरलग्न रहते हैं।","పరాగసంపర్కం తరువాత పురుష కేసరములు మరియు కీలము వడలి రాలిపోతాయి, రక్షకపత్రావళి కూడా రాలిపోతుంది లేదా ఫలముతో జతచేయబడతుంది."
परागण निम्नलिखित दो प्रकार का होता है –,పరాగసంపర్కం ఈ క్రింది రెండు రకాలు -
1. स्व-परागण: स्व-परागण में एक पुष्प के परागकण उसी पुष्प अथवा उसी पौधे के किसी अन्य पुष्प के वर्तिकाग्र पर पहुँचते हैं।,"1. స్వీయ-పరాగ సంపర్కం లేదా ఆత్మపరాగ సంపర్కము: స్వీయ-పరాగ సంపర్కంలో, ఒక పుష్పము యొక్క పరాగరేణువులు అదే పుష్పము లేదా అదే మొక్క యొక్క ఇతర పుష్పము యొక్క కీలాగ్రమునకు చేరుతాయి."
2. पर-परागण: इस क्रिया में एक पुष्प के परागकण उसी जाति के दूसरे पौधों के पुष्प के वर्तिकाग्र पर पहुँचते हैं।,"2. పర-పరాగసంపర్కం: ఈ చర్యలో, ఒక పుష్పము యొక్క పరాగరేణువులు అదే జాతికి చెందిన ఇతర మొక్కల పుష్పముల కీలాగ్రమునకు చేరుతాయి."
यहाँ पर दोनों पुष्प दो अलग-अलग पौधों पर स्थित होते हैं चाहे वे एकलिंगी हों या द्विलिंगी।,"ఇక్కడ రెండు పుష్పములు రెండు వేర్వేరు మొక్కలపై ఉన్నాయి, అవి ఏకలింగ లేదా ద్విలింగ పుష్పములు కావచ్చు."
पर-परागण क्रिया का मुख्य लक्षण यह है कि इसमें बीज उत्पन्न करने के लिये एक ही जाति के दो पौधे भाग लेते हैं।,"పరపరాగ సంపర్కము యొక్క ప్రధాన లక్షణం ఏమిటంటే, ఒకే జాతికి చెందిన రెండు మొక్కలు విత్తనాలను ఉత్పత్తి చేయడము."
द्विक्षयक पौधों के पुष्पों में केवल पर-परागण ही सम्भव होता है।,ఏకలింగాశ్రయమొక్కలలో మాత్రమే ఈ పరపరాగసంపర్కము సాధ్యమవుతుంది.
द्विलिंगी पुष्पों में यह सामान्यतया पाया जाता है।,ఇది సాధారణంగా ఏక లింగపుష్పములలో కనిపిస్తుంది.
"सैल्विया में कीट परागण सैल्विया का पुष्प द्वि-ओष्ठि होता है, ऊपरी ओष्ठ प्रजनन अंगों की रक्षा करता है तथा निचला ओष्ठ मधुमक्खियों के बैठने के लिये एक मंच का कार्य करता है।","సాల్వియాలో, క్రిమి పరాగసంపర్కము. సాల్వియా మొక్క యొక్క పుష్పము ఏక లింగపుష్పము మరియు ఈ పుష్పంలో రెండు పెదవుల వంటి నిర్మాణములుంటాయి, పై పెదవి పునరుత్పత్తి అవయవాలను రక్షిస్తుంది మరియు దిగువ పెదవి తేనెటీగలు కూర్చోవడానికి ఆసనమువలె ఉపయోగపడుతుంది."
"पुष्प पूर्वऍपक्व होता है, अर्थात् पुंकेसर, स्त्री पुंकेसर से पहले पकता है।","పుష్పములో పుంభాగప్రధమోత్పత్తి కనిపిస్తుంది, అనగా స్త్రీ కేసరములు పురుష కేసరములకన్న ముందు పక్వమునకు చేరుకుంటాయి."
इसमें दो पुंकेसर होते हैं।,ఇది రెండు పురుష కేసరాలను కలిగి ఉంటుంది.
प्रत्येक पुंकेसर का पुंतन्तु छोटा होता है और इसके सिरे पर लीवर की भाँति मुड़ा तथा असामान्य रूप से लम्बा योजी होता है जो मध्य से कुछ हटकर पुंतन्तु से जुड़ा होता है।,"ప్రతి ఒక్క పురుషకేసరము యొక్క తంతువు చిన్నది మరియు దాని చివరలో లివర్ లాగా ముడుచుకొని అసాధారణంగా పొడవైన భాగమును కలిగి ఉంటుంది, ఇది మధ్యలో కొంత దూరం తరువాత కొంచెము వంగి తంతువుకు జోడించబడి ఉంటుంది."
इस प्रकार योजी दो असमान खण्डों में बँट जाता है और इसके दोनों सिरों पर एक-एक परागकोश पालि लगी रहती है।,"ఈ విధంగా, రెండు అసమాన విభాగాలుగా విభజింపబడుతుంది మరియు దీని రెండు శీర్షములు ఒక్కొక్క పరాగకోశలంబిక కలిగి ఉంటుంది."
ऊपरी खण्ड बड़ा होता है तथा इसके सिरे पर स्थित पालि अबन्ध्य होती है।,పై భాగము పెద్దదిగా మరియు దాని శీర్షములో ఉన్నపరాగలంబిక అతుక్కోని గుణములేనిదై ఉంటుంది.
निचले छोटे खण्ड के सिरे पर बन्थ्य पालि लगी रहती है।,క్రింద చిన్న విభాగం శీర్షముపై ఉన్న పరాగలంబిక అతుక్కునేదిగా ఉంటుంది.
दोनों पुंकेसरों की बन्ध्य पालियाँ दलपुंज के मुख पर स्थित होती हैं।,రెండు కేసరాల మూసుకొని ఉన్నలంబికలు దళపుంజముల వద్ద ఉన్నాయి.
सल्विया में परागण क्रिया मधुमक्खी द्वारा सम्पन्न होती है।,"సాల్వియాలో, పరాగసంపర్కం తేనెటీగల ద్వారా జరుగుతుంది."
जब मकरन्द की खोज में कोई मधुमक्खी दलपुंज की नली में प्रवेश करती है तो निचली बन्ध्य परागकोश पालियों को धक्का लगता है जिससे योजी का ऊपरी खण्ड लीवर की भाँति नीचे झुक जाता है।,"ఏదైనా ఒక తేనెటీగ మకరందము కోసము వెతుకుతూ దళపుంజము యొక్క నాళికలోనికి ప్రవేశిస్తుందో, అప్పుడు అది క్రింది భాగములో ఉన్నపరాగ కోశలంబికలోనికి నెట్టివేయబడుతుంది, దీనివలన యోజి పైభాగము లివర్ మాదిరిగా క్రిందకు వంగబడుతుంది."
इसके फलस्वरूप दोनों अबन्ध्य परागकोश पालियाँ मधुमक्खी की पीठ से टकराकर अपना परागकण इसके ऊपर बिखेर देती हैं।,"తత్ఫలితంగా, తెరుచుకొని ఉన్న పరాగ వలయాలు రెండూ తేనెటీగ వెనుక భాగమును గుద్దుకొని వాటిపై పరాగరేణువులను వెదజల్లుతాయి."
जब यह मधुमक्खी परिपक्व अण्डप वाले किसी दूसरे पुष्प में प्रवेश करती है तो नीचे की ओर मुड़े हुए वर्तिकाग्र इसकी पीठ से रगड़ खाकर परागकणों को चिपका लेते हैं और इस प्रकार परागण क्रिया सम्पन्न होती है।,"ఈ తేనెటీగ పరిపక్వ అండముతో మరొక పుష్పముపై వాలినప్పుడు క్రింద ముడుచుకొని ఉన్న కీలాగ్రము యొక్క పీఠముతో రుద్దుకోవడము వలన దానికి అతుక్కొని ఉన్న పరాగరేణువులు కీలాగ్రముపైన పడతాయి, ఈ విధముగా పరాగసంపర్కము పూర్తవుతుంది."
पर-परागण से होने वाले लाभ तथा हानि का उल्लेख कीजिए।,పరాగసంపర్కం యొక్క లాభములు మరియు నష్టములను ప్రస్తావించండి.
स्व-परागण की अपेक्षा पर-परागण अधिक उपयोगी है।,ఆత్మ - పరాగసంపర్కం కన్నా పరపరాగ సంపర్కము ఎక్కువ ప్రయోజనకరముగా ఉంటుంది.
इस कथन की व्याख्या कीजिए।,ఈ కథనమును వివరించండి.
पर-परागण से लाभ पर-परागण से निम्नलिखित लाभ हैं –,పరపరాగ సంపర్కము వలన లాభములు: ప్రపరాగ సంపర్కము వలన కలిగే లాభములు ఈ క్రింది విధముగా ఉన్నాయి.
पर-परागण से हानियाँ – अनेक लाभ होते हुए भी पर-परागण से निम्नलिखित हानियाँ भी हैं,"పరపరాగ సంపర్కము వలన నష్టములు - పరాగ సంపర్కము వలన అనేక లాభములు ఉన్నప్పటికీ, దానివలన నష్టములు కూడా ఉన్నాయి."
द्विबीजपत्री भ्रूण के विकास का वर्णन कीजिए।,ద్విదళబీజ పిండం యొక్క అభివృద్ధిని వివరించండి.
द्विबीजपत्री पौधों में भ्रूण विकास की विभिन्न अवस्थाओं का केवल नामांकित चित्र बनाइए।,ద్విదళబీజ మొక్కలలో పిండం అభివృద్ధి యొక్క వివిధ దశల నామాంకిత పటములను మాత్రమే గీయండి.
द्विबीजपत्री भ्रूण का विकास युग्मनज एक द्विगुणित संरचना है।,ద్విదళబీజ పిండం యొక్క అభివృద్ధి - సంయుక్తబీజము ఒక ద్వయస్థితిక నిర్మాణము.
यह सूत्री विभाजनों द्वारा विभाजित होता है।,ఇది సమవిభజనల ద్వారా విభజింపబడుతుంది.
आरम्भ में यह आकार में बढ़कर अपने चारों ओर सेलुलोस की एक भित्ति का निर्माण करता है।,ఆరంభములో దీని ఆకారములో పెరుగుదల కలిగితన నాలుగువైపులా ఒక కణద్రవ్య త్వచమును ఏర్పరచుకుంటుంది.
इसके पश्चात् यह एक अनुप्रस्थ विभाजन द्वारा दो कोशाओं में विभाजित हो जाता है।,తరువాత ఒక సమ విభజన ద్వారా రెండు కణాలుగా విభజింపబడుతుంది.
इसमें ऊपरी (बीजाण्डद्वार की ओर स्थित) कोशा को आधार कोशा तथा निचली (निभाग की ओर स्थित) कोशा को अन्तस्थ कोशा कहते हैं।,"దీనిలో, పైవైపు ( అండద్వారము వైపు ఉన్న) కణమును ప్రాథమిక కణము అని పిలుస్తారు మరియు క్రింది వైపు ఉన్న ( అవిభాజ్యతలము వైపు) కణాన్ని అంతఃకణము అని అంటారు."
अन्तस्थ कोशा को भूणीय कोशा तथा आधार कोशा को निलम्बक कोशा कहते हैं।,అంతస్థ కణమును ప్రాథమిక అంకురచ్చద కణము మరియు ఆధార కణమును అవలంబిక కణము అని అంటారు.
आधार कोशा एक अनुप्रस्थ विभाजन तथा अन्तस्थ कोशा एक उदग्र विभाजन द्वारा विभाजित होकर के आकार का चार-कोशीय बालभूण बनाती है।,ప్రాథమిక అంకురచ్చదకణము ఒక అక్షాంశ విభజనను జరుపుకుంటుంది మరియు అంతఃకణము రేఖాంశ విభజన ద్వారా విభజింపబడి నాలుగు కణాల అవలంబికను ఏర్పరుస్తుంది.
निलम्बक कोशी कई अनुप्रस्थ विभाजनों द्वारा विभाजित होकर छः से दस कोशा लम्बी सूत्राकार रचना निलम्बेक बनाती है।,అవలంబిక కణము అనేక నిలువు విభజనలు చెంది ఆరు నుండి పది కణముల పొడవు కలిగిన కణజాలముగా ఏర్పడుతుంది.
इस निलम्बक की ऊपरी कोशा कुछ फूलकर एक पुटिका कोशा बनाती है।,ఈ అవలంబికము యొక్క ఎగువ కణం ఒక వెసికిల్ ను (ఒక తిత్తి వంటి నిర్మాణము) ఏర్పరుస్తుంది.
निलम्बक भ्रूण कोशाओं को नीचे की ओर धकेलती है।,అవలంబికము పిండ కణములను క్రిందివైపుకు నెట్టివేస్తుంది.
इनकी ऊपरी कोशा चूषांग का कार्य करती है।,దీని పై కణము చూషాంగము యొక్క పనిని చేస్తుంది.
निलम्बक की सबसे निचली कोशी अधःस्फीतिका कहलाती है।,అవలంబికము యొక్క కడపటి కణమును హైపోఫైఫిస్ అని అంటారు..
यही कोशा आगे विभाजन करके मूलांकुर के शीर्ष को जन्म देती है।,ఈ కణము మరిన్ని విభజనలు చెంది ప్రథమ మూలమును ఏర్పరుస్తుంది.
निलम्बक का कार्य बीजाण्डकाय से भोजन खींचकर वृद्धि कर रहे भ्रूण को प्रदान करना है।,అండాతఃకణజాలము నుండి అహారమును సేకరించి పెరుగుతున్న పిండమునకు ఇవ్వడము అవలంబికము యొక్క విధి.
इसी बीच अन्तस्थ कोशा की दोनों कोशाएँ एक अनुप्रस्थ विभाजन द्वारा विभाजित होकर चार भ्रूणीय कोशाएँ बनाती हैं।,"ఇంతలో, అంతఃకణము యొక్క రెండు కణాలు ఒక రేఖాంశ విభజన ద్వారా విభజించబడి నాలుగు పిండ కణాలను ఏర్పరుస్తాయి."
ये चारों कोशाएँ पुनः विभाजन द्वारा एक आठ कोशाओं वाली।,ఈ నాలుగు కణాలు పునర్విభజన చెంది ఎనిమిది కణాల
अष्टम अवस्था बनाती हैं।,అష్టక స్థితిని ఏర్పరుస్తుంది.
इसमें अधः स्फीतिका के नीचे की चार कोशाएँ अधराधार कोशाएँ तथा इसके नीचे चार कोशाएँ अध्याधार कोशाएँ कहलाती हैं।,దీనిలో హైపోఫైసిస్ క్రింద ఉన్న నాలుగు కణములను హైపోబేసల్ కణములు మరియు క్రిందఉన్న నాలుగు కణములను ఎపిబేసల్ కణములు అని అంటారు.
अधराधार कोशाओं से मूलांकुर व अधोबीजपत्र तथा अध्याधार कोशाओं से प्रांकुर व बीजपत्र बनते हैं।,హైపోబేసల్ కణముల నుండి ప్రథమ మూలము మరియు ప్రథమాంకురము ఎపిబేసల్ కణముల నుండి ప్రాంకురము మరియు బీజపత్రము ఏర్పడతాయి.
अष्टमावस्था की आठों कोशाएँ परिनत विभाजन द्वारा विभाजित होकर बाह्यत्वचीय कोशाओं का एक स्तर बनाती हैं जो बाद में अपनत विभाजन द्वारा विभाजित होकर त्वचाजन स्तर बनाता है।,"అష్టకస్థితిలో ఉన్న ఎనిమిది కణములు సమాంతర విభజన ద్వారా విభజింపబడి బాహ్యత్వచ కణముల ఒక పొరను ఏర్పరుస్తుంది, ఆ తరువాతలంబముగా విభజింపబడిత్వచజనన పొరను ఏర్పరుస్తుంది."
अन्दर की कोशाएँ अनेक उदग्र व अनुप्रस्थ विभाजनों द्वारा विभाजित होकर केन्द्रीय रम्भजन तथा मध्य में वल्कुटजन बनाती हैं।,లోపల ఉన్న కణములు అనేక అడ్డు మరియు నిలువు విభజనలు జరిపి వకలము మరియు దవ్వ కణములను ఏర్పరుస్తుంది.
वल्कुटजन कोशाएँ वल्कुट तथा रम्भजन कोशाएँ रम्भ बनाती हैं।,వల్కలజనిత కణములు వల్కలము దవ్వజనిత కణములు దవ్వను ఏర్పరుస్తాయి.
पुनः वृद्धि एवं विभाजनों द्वारा भ्रूण कुछ हृदयाकार हो जाता है।,వునర్విభజన మరియి అభివృద్ధి ద్వారా పిండము హృదయాకారముగా ఏర్పడుతుంది.
बाद में बीजपत्र बड़े होकर मुड़ जाते हैं।,తరువాత బీజపత్రములు పెరిగి ముడుచుకుపోతాయి.
इस प्रकार परिपक्व द्विबीजपत्री भ्रूण में दो बीजपत्र होते हैं जो एक अक्ष से जुड़े रहते हैं।,ఈ ప్రకారముగా పరిపక్వమైన ద్విదళ బీజపత్ర మొక్కలలో రెండు బీజ పత్రములు ఉంటాయి మరియు అవి ఒక బీజాక్షము ద్వారా జోడించబడి ఉంటాయి.
अक्ष का एक भाग जो बीजपत्रों के बीच होता है प्रांकुर कहलाती है और दूसरा भाग मूलांकुर कहलाता है।,అక్షము యొక్క ఒక భాగము రెండు పత్రములకు మధ్యలో ఉంటుంది మరియు రెండవ భాగము మూలాంకురముగా పిలువబడుతుంది.
उपरोक्त प्रकार के द्विबीजपत्री भ्रूण का परिवर्धन सामान्य प्रकार का है।,పైన చెప్పిన విధముగా ద్విదళబీజ పత్ర మొకాలలో పిండము యొక్క అభివృద్ధి సామాన్య ప్రకారముగా ఉంటుంది.
इसका उदाहरण क्रूसीफेरी कुल के सदस्य कैप्सेला बुर्सा पेस्टोरिस है।,దీనికి ఉదాహరణ క్రూసోఫెరీ జాతికి చెందిన బుర్సాపేస్టోరిస్.
भ्रूणपोष क्या है? इसके विभिन्न प्रकारों का संक्षिप्त विवरण दीजिए।,పిండపోషణ అనగా ఏమిటి? దీని వివిధ రకముల సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి.
आवृतबीजी पौधों में पाये जाने वाले विभिन्न प्रकार के भ्रूणपोषों का वर्णन कीजिए।,ఆవృత బీజ మొక్కలలో కనిపించే వివిధ రకముల పిండపోషణను వివరించండి.
भ्रूणपोष पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,పిండపోషణ పై ఒక సంక్షిప్త వ్యాఖ్యను రాయండి.
"सभी पुष्पीय पौधों में भ्रूण के पोषण के लिए एक विशेष ऊतक होता है, इसे भ्रूणपोष कहते हैं।","అన్ని పుష్పించే మొక్కలకు పిండాన్ని పోషించడానికి ప్రత్యేక కణజాలం ఉంటుంది, దీనినే పిండపోషణ అని అంటారు."
जिम्नोस्पर्स में यह ऊतक युग्मकोभिदी या अगुणित होता है किन्तु आवृतबीजी पौधों में यह त्रिसंयोजन के फलस्वरूप बनता है और अधिकतर पौधों में त्रिगुणित होता है।,"వివృత బీజములలో, ఈ కణజాలం సంయుక్త బీజము లేదా ఏకస్థితికము, కానీ ఆవృత బీజ మొక్కలలో ఇది త్రిసంయుగ్మ ఫలితముగా ఏర్పడుతుంది మరియు ఇది ఎక్కువ మొక్కలలో త్రయస్థితికముగా ఉంటుంది."
इसके बीज में बने रहने तथा बीजांकुरण में सहायता करने पर बीज भ्रूणपोषी कहलाता है।,ఇది విత్తనంలోనే ఉండి మరియు అంకురోత్పత్తికి సహాయము చేయడము వలన అంకురచ్చధ సహితము అని పిలుస్తారు.
अनेक द्विबीजपत्री पौधों के बीजों में इसका भोजन बीज के बनते समय बीजपत्रों द्वारा सोख लिया जाता है और यह बीज अभ्रूणपोषी कहलाता है।,అనేక ద్విదళబీజ మొక్కల విత్తనములలో వీటి ఆహారము విత్తనము తయారవుతున్నప్పుడు బీజ పత్రముల ద్వారా తీసుకోబడుతుంది మరియు దీనిని అంకురచ్చదరహితము అని అంటారు.
भ्रूणकोष में होने वाले त्रिसंयोजन के फलस्वरूप त्रिगुणित केन्द्रक बनता है।,పిండపోషణ లో జరిగే త్రిసంయోగము యొక్క ఫలితముగా త్రయస్థితిక కేంద్రకములు ఏర్పడతాయి.
"इसी के परिवर्द्धन से एक पोषक संरचना, भ्रूणपोष का निर्माण होता है।","దీని అభివృద్ధి నుండి ఒక పోషక నిర్మాణము, పిండ పోషణ యొక్క నిర్మాణము జరుగుతుంది."
यह बढ़ते हुए भ्रूण को पोषण देता है।,ఇది పెరుగుతున్న పిండమునకు పోషణను ఇస్తుంది.
कभी-कभी यह ऊतक; जैसे – अंकुरण के समय भ्रूण को पोषण प्रदान करने का कार्य करता है।,"కొన్నిసార్లు ఈ కణజాలం; ఉదాహరణకు, ఇది అంకురోత్పత్తి సమయంలో పిండానికి పోషణను అందించడానికి పనిచేస్తుంది."
आवृतबीजी पौधों में परिवर्धन के आधार पर भ्रूणपोष अग्रलिखित तीन प्रकार के होते हैं –,"ఆవృతబీజ మొక్కల పెరుగుదలను బట్టి, పిండాలు ఈ క్రింది మూడు రకాలు -"
1. केन्द्रकीय भ्रूणपोष -इस प्रकार के भ्रूणपोष विकास में भ्रूणपोष केन्द्रक बार-बार विभाजन द्वारा स्वतन्त्र रूप से बहुत-से केन्द्रक,"1. కేంద్రక పిండపోషణ - ఈ రకమైన పిండాల అభివృద్ధిలో, పిండ కేంద్రకాలు పదేపదే విభజన ద్వారా స్వతంత్రంగా చాలా కేంద్రకములను"
बनाता है (भित्ति-निर्माण नहीं होता) जो बाद में परिधि पर विन्यसित हो जाते हैं।,ఏర్పరుస్తుంది (త్వచము యొక్క నిర్మాణము జరుగదు) అది తరువాత దాని చుట్టూరా అమర్చబడతాయి.
भ्रूणपोष के मध्य में एक केन्द्रीय रिक्तिका बन जाती है।,పిండపోషణ మధ్యలో ఒక కేంద్ర రిక్తిక ఏర్పడుతుంది.
बाद में यह रिक्तिका समाप्त हो जाती है और बहुत-से केन्द्रक व कोशीद्रव्य इसमें भर जाते हैं।,తరువాత ఈ రిక్తిక అంతరించిపోతుంది మరియు అనేక కేంద్రకాలు మరియు కణద్రవ్యము దానిలో నిండి ఉంటుంది.
बाद में इनमें अनेक कोशाएँ बन जाती हैं।,తరువాత వాటిలో అనేక కణాలు ఏర్పడతాయి.
"इस प्रकार का भ्रूणपोष प्रायः पोलीपेटेली वर्ग में पाया जाता है, जैसे-कैप्सेला |","ఈ రకమైన పిండపోషణ పాలీపెటాలీ వర్గములో తరచుగా కనిపిస్తాయి, ఉదాహరణకు క్యాప్సెల్లా."
2. कोशिकीय भ्रूणपोष – इस प्रकार के भ्रूणपोष निर्माण में भ्रूणपोष केन्द्रक के प्रत्येक विभाजन के पश्चात् कोशा-भित्ति का निर्माण होता है।,"2. కణ పిండపోషణ - ఈ రకమైన పిండపోషణ నిర్మాణంలో, పిండాపోషణ కేంద్రకం యొక్క ప్రతి ఒక్క విభజన తరువాత కణత్వచము యొక్క నిర్మాణము జరుగుతుంది."
"इस प्रकार का भ्रूणपोष प्रायः गैमोपेटेली वर्ग में पाया जाता है, जैसे – विल्लारसिया ।","ఈ రకమైన పిండపోషణ తరచుగా గామోపెటెలి జాతిలో కనిపిస్తుంది, ఉదాహరణకు - వాలిస్ నేరియా."
"3. हिलोबियल भ्रूणपोष – इस प्रकार का भ्रूणपोष लगभग 19% आवृतबीजी पौधों में पाया जाता है, विशेष रूप से यह एकबीजपत्री पौधों में पाया जाता है।","3. హిలోబియల్ పిండపోషణ - ఈ రకమైన పిండాలు సుమారు 19% ఆవృత బీజ మొక్కలలో కనిపిస్తాయి, ముఖ్యముగా ఏకదళ బీజ మొక్కలలో కనిపిస్తాయి."
यह ऊपर वर्णन किये गये दोनों प्रकार के भ्रूणपोषों के बीच की अवस्था है।,పైన వర్ణింపబడిన రెండు రకముల పిండపోషణల మధ్య స్థితి ఇది.
इसमें भ्रूणपोष केन्द्रक के प्रथम विभाजन के बाद कोशा-भित्ति का निर्माण होता है।,"దీనిలో, పిండపోషణ కేంద్రకము యొక్క మొదటి విభజన తరువాత కణత్వచము ఏర్పడుతుంది."
"बाद में इन दोनों भागों में केन्द्रक विभाजन होता रहता है और भित्ति-निर्माण नहीं होता, जैसे-ऐरीमुरस ।","తరువాత, ఈ రెండు భాగములలో కేంద్రకము విభజన జరుగుతూనే ఉంటుంది మరియు కణత్వచము యొక్క నిర్మాణము జరుగదు, ఉదాహరణకు అరిమురస్."
पीढ़ियों का एकान्तरण क्या है? एक आवृतबीजी पौधे के जीवन इतिहास का केवल रेखांकित चित्रों की सहायता से वर्णन कीजिए।,తరాల అంతరము అనగా ఏమిటి? ఆవృతబీజ మొక్కల యొక్క జీవిత చరిత్రను కేవలము గీసిన పటముల సహాయముతో వివరించండి.
"आवृतबीज़ी पौधों के जीवन-इतिहास में एक अत्यन्त विकसित एवं द्विगुणित अवस्था बीजाणु-उभिद् तथा अल्प विकसित, अगुणित अवस्था युग्मकोभिद् होती है।",అవృతబీజ మొక్కల యొక్క జీవిత చరిత్రలో అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన మరియు ద్వయస్థితిక దశలో ఉన్న సంయుక్త బీజము- గోళాకారముగా ఉండి మరియు తక్కువ అభివృద్ధి చెందిన ఏకస్థితిక నిర్మాణము.
"ये दोनों अवस्थाएँ जीवन-चक्र में एक-दूसरे के बाद आती रहती हैं, जिसे पीढ़ी एकान्तरण कहते हैं।","ఈ రెండు దశలు జీవిత చక్రంలో ఒకదాని తరువాత ఒకటి వస్తూ ఉంటాయి, దీనిని తరాల అంతరము అంటారు."
किन्तु बीजाणुभिद् अवस्था स्वतन्त्र जबकि युग्मकोद्भिद् अवस्था बीजाणुभि पर निर्भर होती है।,"ఏదేమైనా, బీజాంశం స్వతంత్రంగా ఉండగా, సంయుక్త బీజ స్థితి బీజాంశముపై ఆధారపడి ఉంటుంది."
"बीजाणुद्भिद् अवस्था प्रायः जड़, तना एवं पत्तियों में विभक्त होती है।","బీజాంశాలను తరచుగా మూలాలు, కాండం మరియు ఆకులుగా విభజింపబడతాయి."
युग्मकोद्भिद् अवस्था में परागकण नर युग्मकोभिद् की प्रथम कोशा है जिसके विकास से नर युग्मकों का निर्माण होता है।,"సంయుక్త బీజస్థితిలో, పరాగరేణువు అనేది పురుష సంయోగ బీజము యొక్క మొదటి కణం, దీని అభివృద్ధి వలన పురుష సంయోగబీజముల నిర్మాణము జరుగుతుంది."
"इसी प्रकार से बीजाण्ड के अन्दर दीर्घबीजाणु मादा युग्मकोभिद् की प्रथम कोशा है, जिससे भ्रूणकोष को निर्माण होता है।","అదే విధంగా, బీజాంశం లోపల, పొడవుగా ఉన్న కణము స్త్రీ సంయోగబీజము యొక్క ప్రథమకణము, దాని నుండ అండము ఏర్పడుతుంది."
भ्रूणकोष में अण्ड कोशा बनती है।,అండాశయములో అండ కణాలు ఏర్పడతాయి.
युग्मक एवं अण्ड कोशा के संयुग्मन से युग्मनज का निर्माण होता है।,సంయోగబీజము మరియు అండము యొక్క సంయోగము వలన‌ ఒక సంయుక్త బీజము లేదా జైగోట్ ఏర్పడుతుంది.
"चूंकि युग्मनज बीजाण्ड के अन्दर बनता है, अत: बीजाण्ड जिसे निषेचन के पश्चात् बीज कहते हैं; के अंकुरण से बीजाणुभिद् पौधे का पुनः विकास होता है।","సంయుక్తబీజము అండాశయములో ఏర్పడుతుంది కాబట్టి, అండముతో ఫలదీకరణము అనంతరము దానిని విత్తనం అని అంటారు; మొక్క యొక్క అంకురోత్పత్తి నుండి కొత్త మొక్క యొక్క పెరుగుదలకు దారితీస్తుంది."
वृषण का निर्माण अनेक शुक्रजनक नलिकाओं से होता है।,వృషణములు అనేక శుక్రోత్పాదక నాళముల వలన జరుగుతుంది.
शुक्रजनक नलिकाओं के मध्य संयोजी ऊतक में स्थान-स्थान पर अन्तराली कोशिकाओं के समूह स्थित होते हैं।,శుక్రోత్పాదకనాళికల మధ్య బంధన కణజాలంలో మధ్యంతర కణాల సమూహాలు ఉన్నాయి.
इन्हें लेडिग कोशिकाएँ भी कहते हैं।,వీటిని లీడింగ్ కణములు అని కూడా అంటారు.
इनसे स्रावित नर हॉर्मोन्स के कारण द्वितीयक लैंगिक लक्षण विकसित होते हैं।,వాటి ద్వారా స్రవించబడే పురుష హార్మోన్లు ద్వితీయ లైంగిక లక్షణాలను అభివృద్ధి చేస్తాయి.
प्रत्येक शुक्रजनक नलिका पतली एवं कुण्डलित होती है।,ప్రతి శుక్రవాహిక సన్నగా మరియు చుట్టబడి ఉంటుంది.
यह दो पर्यों से घिरी रहती है।,ఇది రెండు పొరలతో ఆవరించబడి ఉంటుంది.
बाहरी पर्त को बहिःकुंचक तथा भीतरी पर्त को जनन एपिथीलियम कहते हैं।,"బయటి పొరను ఎపిథీలియం అని, లోపలి పొరను జననేంద్రియ ఎపిథీలియం అంటారు."
जनन एपिथीलियम का निर्माण मुख्य रूप से जनन कोशिकाओं से होता है।,జనన ఎపిథీలియం ప్రధానంగా జనన ఉపకళ కణముల నుండి ఏర్పడుతుంది.
इनके मध्य स्थान-स्थान पर सटली कोशिकाएँ पायी जाती हैं।,వాటి మధ్య మధ్యలో సెర్టోలీ కణాలు కనిపిస్తాయి.
जनन कोशिकाओं से शुक्रजनन द्वारा शुक्राणुओं का निर्माण होता है।,జననేంద్రియ కణముల నుండి శుక్రోత్పాదక కణముల ద్వారా శుక్ర మాతృకణముల నిర్మాణము జరుగుతుంది.
शुक्राणु सटली कोशिकाओं से पोषक पदार्थ एवं ऑक्सीजन प्राप्त करते हैं।,శుక్ర కణములు సెర్టోలీ కణముల ద్వారా పోషక పదార్ధము మరియు ఆక్సిజన్ ను పొందుతుంది.
वृषण की शुक्रजनक नलिकाएँ वृषण नलिकाओं के माध्यम से शुक्रवाहिकाओं में खुलती हैं।,వృషణాల యొక్క శుక్రోత్పాదక నాళములు వృషణ నాళికలద్వారా శుక్రవాహికలలోనికి తెరుచుకుంటాయి.
शुक्रवाहिकाएँ अधिवृषण में खुलती हैं।,శుక్రవాహికలు ఎపిడిడిమిస్ లోనికి తెరుచుకుంటాయి.
अधिवृषण से एक शुक्रवाहिनी निकलकर वंक्षण नाल से होती हुई उदर गुहा में प्रवेश करती है।,"ఎపిడిడిమిస్ నుండి, ఒక శుక్రవాహిక ఇంగ్యూఇనల్ నాళము ద్వారా ఉదర కుహరములోనికి ప్రవేశిస్తుంది."
शुक्रवाहिनी मूत्रवाहिनी के साथ फंदा बनाकर मूत्रमार्ग के अधर भाग में खुलती है।,శుక్రవాహిక మూత్రవాహిక వెంట ఒక లూప్ లా ఏర్పడటం ద్వారా మూత్రాశయం యొక్క వెనుక భాగంలోనికి తెరుచుకుంటుంది.
शुक्राणुजनन क्या है? संक्षेप में शुक्राणुजनन की प्रक्रिया का वर्णन करें।,శుక్రోత్పాదకత అంటే ఏమిటి ? శుక్రోత్పాదక ప్రక్రియను క్లుప్తంగా వివరించండి.
"नर युग्मक (शुक्राणुओं) की निर्माण प्रक्रिया, शुक्रजनन कहलाती है।",శుక్రకణములు (స్పెర్మ్స్) ఏర్పడే ప్రక్రియను శుక్రజననము అని అంటారు.
वृषण की जनन उपकला के अर्द्धसूत्री विभाजन द्वारा शुक्राणु बनते हैं।,వృషణంలోని జనన ఉపకళ కణముల యొక్క క్షయకరణ విభజన ద్వారా శుక్రకణములు ఏర్పడతాయి.
यह क्रिया निम्न प्रकार होती है,ఈ చర్య క్రింది విధంగా ఉంది
(अ) स्पर्मेटिड का निर्माण – यह क्रिया अग्रलिखित उप चरणों में पूरी होती है –,(ఎ) శుక్రమాతృ కణముల నిర్మాణం - ఈ చర్య క్రింది ఉప దశల్లో పూర్తయింది -
(ब) स्पर्मेटिड का कायान्तरण – स्पर्मेटिड में कुछ परिवर्तन होते हैं जिनके द्वारा शुक्राणु बनता है।,(బి) శుక్రమాతృ కణముల యొక్క పరివర్తన - శుక్రమాతృకణములలో కొన్ని మార్పులు జరుగుతాయి వీటి వలన శుక్రకణములు ఏర్పడతాయి.
ये परिवर्तन निम्न हैं –,ఈ మార్పులు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి -
उपर्युक्त सभी क्रियाएँ सटली कोशिकाओं के जीवद्रव्य में होती हैं।,పై చర్యలన్నీ సెర్టోలీ కణాల జీవద్రవ్యములో జరుగుతాయి.
परिपक्व शुक्राणु शुक्रजनक नलिका की गुहा में छोड़ दिए जाते हैं तथा वहाँ से निकलकर लगभग 18-24 घण्टे एपीडाइडीमस में रहते हैं।,పరిపక్వ శుక్రకణములు శుక్రనాళికా కుహరంలోకి విడుదల చేయబడతాయి మరియు అక్కడ నుండి ప్రయాణించి సుమారు 18-24 గంటలు ఎపిడిడిమిస్‌లో ఉంటాయి.
शुक्राणुजनन की प्रक्रिया के नियमन में शामिल हॉर्मोनों के नाम बताइए।,శుక్రజననము నియంత్రణలో పాల్గొన్న హార్మోన్ల పేరు తెలపండి.
शुक्राणुजनन की प्रक्रिया के नियमन में निम्न हॉर्मोन शामिल होते हैं,కింది హార్మోన్లు శుక్రజననము ప్రక్రియ యొక్క నియంత్రణలో పాల్గొంటాయి.
शुक्राणुजनन एवं वीर्यसेचन (स्परमिएशन) की परिभाषा लिखिए।,శుక్రజననము మరియు స్పెర్మాటైజేషన్ యొక్క నిర్వచనం రాయండి.
शुक्राणुजनन – वृषण में शुक्राणुजन कोशिकाओं से शुक्राणुओं के बनने की क्रिया शुक्राणुजनन कहलाती है।,స్పెర్మాటోజెనిసిస్ - వృషణాలలో శుక్రమాతృకణముల నుండి శుక్రకణములు ఏర్పడటాన్ని స్పెర్మాటోజెనిసిస్ లేదా శుక్రజననము అని అంటారు.
"शुक्राणुजन कोशिकाओं से अचल स्पर्मेटिड्स का निर्माण तीन अवस्थाओं में होता है, इन्हें क्रमशः गुणन प्रावस्था, वृद्धि प्रावस्था तथा परिपक्वन प्रावस्था कहते हैं।","శుక్రమాతృ కణాల నుండి చలనరహితముగా ఉండే శుక్రకణములు మూడు దశల్లో ఏర్పడతాయి, వీటిని వరుసగా గుణక దశ, వృద్ధి దశ మరియు పరిపక్వ దశ అంటారు."
अचल स्पर्मेटिड्स के चल शुक्राणुओं में बदलने की प्रक्रिया को शुक्राणुजनन या शुक्राणु-कायान्तरण कहते हैं।,చలనరహిత శుక్రకణములను చలన శుక్రకణములుగా మార్చే ప్రక్రియను శుక్ర జననము లేదా స్పెర్మటోజెనిసిస్ అని అంటారు.
वीर्यसेचन – शुक्राणु कायान्तरण के पश्चात् मुक्त शुक्राणुओं के शीर्ष सली कोशिकाओं में अन्त: स्थापित हो जाते हैं।,స్ఖలనం - శుక్రజననము తరువాత విడుదల కాబడిన శుక్రకణములు సెర్టోలీ కణాలలో పొందుపరచబడుతుంది.
शुक्रजनक नलिकाओं से शुक्राणुओं के मोचित होने की प्रक्रिया को वीर्यसेचन कहते हैं।,శుక్రవాహిక నుండి శుక్రకణమును స్రవించే ప్రక్రియను స్ఖలనము అని అంటారు.
शुक्राणु का एक नामांकित आरेख बनाइए।,శుక్రకణము యొక్క భాగములను గుర్తిస్తూ ఒక పటమును గీయండి.
शुक्रीय प्रद्रव्य (सेमिनल प्लाज्मा) के प्रमुख संघटक क्या हैं?,శుక్రద్రవ్యము (సెమినల్ ప్లాస్మా) యొక్క ప్రధాన అంశం ఏమిటి?
"अधिवृषण, शुक्रवाहक, शुक्राशय, पुरःस्थ ग्रन्थियों तथा बल्बोयूरेथल ग्रन्थियों के स्राव शुक्राणुओं को गतिशील बनाए रखने तथा इन्हें परिपक्व बनाने में सहायक होते हैं।","ఎపిడిడిమిస్, శుక్రవాహికలు, శుక్రాశయము, ప్రోస్టేట్ గ్రంధి మరియు బల్బోయురేథల్ గ్రంథుల స్రావాలు శుక్రకణములను కదిలించడానికి మరియు పరిపక్వం చెందడానికి సహాయపడతాయి."
इन्हें सामूहिक रूप से शुक्रीय प्रद्रव्य कहते हैं।,వీటిని సమిష్టిగా శుక్రద్రవ్యము అని అంటారు.
शुक्राणु तथा शुक्रीय प्रदव्य मिलकर वीर्य बनाते हैं।,శుక్రకణములు మరియు శుక్రద్రవ్యము కలిసి వీర్యాన్ని చేస్తాయి.
"शुक्रीय प्रद्रव्य में मुख्यतः फ्रक्टोस, कैल्सियम तथा एन्जाइम होते हैं।","శుక్రద్రవ్యములో ప్రధానముగా ఫ్రక్టోజ్, కాల్షియం మరియు ఎంజైమ్‌లు ఉంటాయి."
पुरुष की सहायक नलिकाओं एवं ग्रन्थियों के प्रमुख कार्य क्या हैं?,పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థలో అనుబంధ వాహికలు మరియు గ్రంథుల యొక్క ప్రధాన విధులు ఏమిటి?
पुरुष की सहायक नलिकाओं के प्रमुख कार्य निम्न हैं,పురుషుడి అనుబంధ గొట్టాల యొక్క ప్రధాన విధులు క్రింద ఉన్నాయి.
पुरुष की सहायक ग्रन्थियों के प्रमुख कार्य निम्न हैं,పురుష ప్రత్యుత్పత్తి వ్యవస్థలో సహాయక గ్రంథుల యొక్క ప్రధాన విధులు క్రింది విధముగా ఉన్నాయి.
अण्डजनन क्या है? अण्डजनन की संक्षिप्त व्याख्या करें।,అండోత్సర్గము అంటే ఏమిటి? దాని గురించి క్లుప్తముగా వివరించండి.
"स्त्री के अण्डाशय के जनन एपीथिलियम की कोशिकाओं से अण्डाणुओं का निर्माण, अण्डजनन कहलाता है।",స్త్రీల అండాశయాల జననేంద్రియ ఎపిథీలియం యొక్క కణాల నుండి అండాశయములు ఏర్పడటాన్ని అండోత్సర్గము అంటారు.
अण्डजनन निम्नलिखित चरणों में पूर्ण होता है,అండజననము క్రింది దశల్లో పూర్తయింది
प्रोलीफेरेशन प्रावस्था – इस अवस्था की शुरुआत उस समय से होती है जब मादा फीट्स माँ के गर्भ में लगभग 7 माह की होती है।,ప్రొలిఫెరేషన్ దశ - ఆడశిశువు పిండముగా తల్లి గర్భంలో 7 నెలలు ఉన్న సమయం నుండి ఈ దశ ప్రారంభమవుతుంది.
जनन कोशिकाएँ विभाजित होकर अण्डाशय की गुहा में कोशिका गुच्छ बना देती हैं जिसे पुटिका कहते हैं।,"జననేంద్రియ కణాలు అండాశయాల కుహరంలో విభజింపబడి కణ సమూహాలను ఏర్పరుస్తాయి, వీటిని పుటికలు అంటారు."
पुटिका की एक कोशिका आकार में बड़ी हो जाती है तथा इसे ऊगोनियम कहते हैं।,పుటిక యొక్క కణం పరిమాణంలో పెద్దదిగా మారుతుంది మరియు దీనిని ఊగోనియం అని అంటారు.
वृद्धि प्रावस्था – यह अवस्था भी उस समय पूरी हो जाती है जब मादा माँ के गर्भ में होती है।,వృద్ధి దశ - తల్లి గర్భంలో ఉన్నప్పుడు ఈ దశ కూడా పూర్తవుతుంది.
इस अवस्था में ऊगोनियम पोषण कोशिकाओं से भोजन एकत्रित करते समय आकार में बड़ी हो जाती है।,"ఈ దశలో, పోషకాహార కణాల నుండి ఆహారాన్ని సేకరించేటప్పుడు ఉగోనియం పరిమాణం పెరుగుతుంది."
उसे प्राथमिक ऊसाइट कहते हैं।,దీనిని ప్రాధమిక ఊసైట్ అంటారు.
परिपक्व प्रावस्था – यह क्रिया पूरे जनन काल (11-45) वर्ष में लगातार होती रहती है।,పరిపక్వ దశ - ప్రత్యుత్పత్తి కాలం (11-45) సంవత్సరాల్లో ఈ ప్రక్రియ నిరంతరం కొనసాగుతుంది.
प्राथमिक ऊसाइट में पहला अर्द्धसूत्री विभाजन होता है तथा दो असमान कोशिकाएँ बन जाती हैं।,"ప్రాధమిక ఊసైట్‌లో, మొదటి క్షయకరణవిభజన సంభవిస్తుంది మరియు రెండు అసమాన కణాలు ఏర్పడతాయి."
"बड़ी कोशिका द्वितीयक ऊसाइट कहलाती है, जबकि छोटी कोशिका को प्रथम ध्रुवीकाय कहते हैं।","పెద్ద కణాన్ని ద్వితీయఊసైట్ అని పిలుస్తారు, చిన్న కణాన్ని ప్రథమ ధ్రువకణము అంటారు."
यह विभाजन अण्डोत्सर्ग से पहले होता है।,అండోత్సర్గము ముందు ఈ విభజన జరుగుతుంది.
"दूसरा समसूत्री विभाजन अण्डवाहिनी में, अण्डोत्सर्ग के बाद होता है जिसके फलस्वरूप एक अण्डाणु तथा एक द्वितीयक ध्रुवीकाय बनती है।","రెండవ సమ విభజన అండోత్సర్గము తరువాత, సంభవిస్తుంది, దీని ఫలితంగా అండం మరియు ద్వితీయ ధ్రువణత ఏర్పడతాయి."
सभी ध्रुवीकाय नष्ट हो जाती हैं तथा इस सम्पूर्ण क्रिया में एक अण्डाणु प्राप्त होता है।,ఈ మొత్తం ప్రక్రియలో అన్ని ధ్రువణతలు నాశనమవుతాయి మరియు అండము ఏర్పడుతుంది.
ध्रुवीकार्य का निर्माण अण्डाणुओं को पोषण प्रदान करने के लिए होता है।,అండమునకు పోషణను అందించడానికి ధ్రువణత ఏర్పడుతుంది.
अण्डाशय की अनुप्रस्थ काट (ट्रांसवर्स सेक्शन) का एक नामांकित आरेख बनाएँ।,అండాశయం యొక్క రేఖాంశ విభజన భాగములను గుర్తిస్తూ పటమును గీయండి.
ग्राफी पुटिका (ग्राफियन फॉलिकिल) का एक नामांकित आरेख बनाएँ।,గ్రాఫి పుటిక (గ్రాఫియన్ ఫోలికల్) యొక్క పటమును భాగములను గుర్తిస్తూ గీయండి.
आर्तव चक्र क्या है? आर्तव चक्र (मेन्स्ट्रअल साइकिल) का कौन-से हार्मोन नियमन करते हैं?,ఋతు చక్రం అంటే ఏమిటి? ఏ హార్మోన్లు ఋతు చక్రంను నియంత్రిస్తాయి?
मादाओं (प्राइमेट्स) में अण्डाणु निर्माण 28 दिन के चक्र में होती है जिसे आर्तव चक्र अथवा मासिक चक्र या ऋतु स्राव चक्र कहते हैं।,"స్త్రీలలో (ప్రైమేట్స్), అండము ఏర్పడటం 28 రోజుల చక్రంలో ఋతు చక్రం లేదా ఋతుస్రావము లేదా నెలవారీ స్రావము అని పిలువబడుతుంది."
प्रत्येक स्त्री में यह चक्र 12-13 वर्ष की आयु से प्रारम्भ हो जाती है तथा 45-55 वर्ष की आयु में खत्म हो जाता है।,"ప్రతి ఒక్క స్త్రీలో, ఈ చక్రం 12-13 సంవత్సరాల వయస్సు నుండి మొదలై 45-55 సంవత్సరాల వయస్సులో ముగుస్తుంది."
यह चक्र अण्डाशय में अण्डाणु निर्माण को दर्शाता है तथा इसके प्रारम्भ होने के साथ ही मादा गर्भधारण में सक्षम हो जाती है।,ఈ చక్రం అండాశయంలో అండము ఏర్పడడాన్ని సూచిస్తుంది మరియు దాని ప్రారంభంతో స్త్రీకి గర్భం ధరించే సామర్థ్యాన్ని కలిగిస్తుంది.
आर्तव चक्र (मेन्सट्रअल साइकिल) का नियमन निम्न दो हामोंन करते हैं- हार्मोन हॉर्मोन।,"కింది రెండు హార్మోన్లు ఋతు చక్రం ద్వారా నియంత్రించబడతాయి - ఫాలికిల్ స్టిమ్యులేటింగ్ హార్మోన్, ల్యూటినైజింగ్ హార్మోన్"
प्रसव (पारट्यूरिशन) क्या है? प्रसव को प्रेरित करने में कौन-से हॉर्मोन शामिल होते हैं?,ప్రసవము అంటే ఏమిటి? ప్రసవమును ప్రేరేపించడంలో ఏ హార్మోన్లు పాల్గొంటాయి?
"गर्भकाल पूरा होने पर पूर्ण विकसित शिशु का माता के गर्भ से बाहर आना, प्रसव (पारट्यूरिशन) कहलाता है।",పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందిన శిశువు తల్లి గర్భం నుండి బయటకు వచ్చే ప్రక్రియను ప్రసవము లేదా ప్రెట్యూరిషన్ అని అంటారు.
इस दौरान गर्भाशयी तथा उदरीय संकुचन होते हैं व गर्भाशय फैल जाता है।,"ఈ కాలంలో, గర్భాశయం మరియు ఉదరములో సంకోచాలు సంభవిస్తాయి మరియు గర్భాశయం విస్తరిస్తుంది."
जिससे गर्भस्थ शिशु बाहर आ जाता है।,దీని ద్వారా శిశువు బయటకు వస్తుంది.
"प्रसव का प्रेरण ऑक्सिटोसिन, एस्ट्रोजेन व कॉर्टिसोल नामक हार्मोन करते हैं।","ప్రసవం ఆక్సిటోసిన్, ఈస్ట్రోజెన్ మరియు కార్టిసాల్ అనే హార్మోన్ల ద్వారా ప్రేరేపించబడుతుంది."
हमारे समाज में पुत्रियों को जन्म देने का दोष महिलाओं को दिया जाता है।,"మన సమాజంలో, కుమార్తెలకు జన్మనిచ్చినందుకు స్త్రీలను నిందించారు."
बताएँ कि यह क्यों सही नहीं है?,ఇది ఎందుకు సరైనది కాదని వివరించండి?
स्त्री में गुणसूत्र तथा पुरुष में गुणसूत्र पाये जाते हैं।,స్త్రీలలోను మరియు పురుషులలోనూ క్రోమోజోమ్ లు కనిపిస్తాయి.
जब स्त्री का गुणसूत्र तथा पुरुष का गुणसूत्र मिलते हैं तो पुत्र उत्पन्न होता है।,"స్త్రీ క్రోమోజోమ్, పురుషుని క్రోమోజోమ్ లతో కలిసినప్పుడు, ఒక కుమారుడు జన్మించాడు."
इसके विपरीत स्त्री का गुणसूत्र तथा पुरुष का गुणसूत्र मिलने पर पुत्री उत्पन्न होती है।,"దీనికి విరుద్ధంగా, ఒక మహిళ యొక్క క్రోమోజోమ్ మరియు పురుషుడి క్రోమోజోమ్ తో కలిసినప్పుడు ఒక కుమార్తె జన్మిస్తుంది."
अतः उत्पन्न संतान का लिंग निर्धारण पुरुष के गुणसूत्र द्वारा होता है न कि स्त्री के गुणसूत्र से।,"అందువల్ల, సంతానం యొక్క లింగం మగవారి క్రోమోజోమ్ ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది, కాని స్త్రీల క్రోమోజోమ్ ద్వారా కాదు."
चूंकि पुरुष में 50% तथा 50% गुणसूत्र होते हैं।,"పురుషులకి 50% మరియు స్త్రీలకు 50% క్రోమోజోములు ఉన్నందువలన,"
अतः पुरुष के गुणसूत्र का या होना ही सन्तान के लिंग के लिए दायी है।,"అందువల్ల, పురుష క్రోమోజోమ్ ఉనికి లేదా లేకపోవడం పిల్లల లింగానికి కారణం."
उपरोक्त विवरण से स्पष्ट है कि पुत्रियों को जन्म देने का दोष महिलाओं को देना सर्वदा गलत है।,కుమార్తెలకు జన్మనిచ్చినందుకు మహిళలను నిందించడం ఎప్పుడూ తప్పు అని పై వివరణ నుండి స్పష్టమైంది.
एक माह में मानव अण्डाशय से कितने अण्डे मोचित होते हैं? यदि माता ने समरूप जुड़वाँ बच्चों को जन्म दिया हो तो आप क्या सोचते हैं कि कितने अण्डे मोचित हुए होंगे? क्या आपका बदलेगा यदि जन्मे हुए जुड़वाँ बच्चे द्विअण्ड यमज थे?,"మానవ అండాశయాల నుండి నెలలో ఎన్ని అండములు విడుదలవుతాయి? ఒకేలాంటి కవలలకు తల్లి జన్మనిస్తే, ఎన్ని అండములు విడుదలవుతాయని మీరు అనుకుంటున్నారు? జన్మించిన కవలలు రెండవ జన్మించినట్లయితే మీరు మారుతారా?"
एक माह में मानव अण्डाशय से सिर्फ एक अण्डा मोचित होता है।,ఒక మాసములో స్త్రీలలో ఒక్కసారి మాత్రమే అండము విడుదల అవుతుంది.
समरूप जुड़वाँ बच्चों का जन्म होने पर भी एक माह में एक ही अण्डा मोचित हुआ होगा।,ఒకేలా ఉన్న కవలపిల్లలు జన్మించినప్పటికీ ఒక మాసములో ఒక్క అండము మాత్రమే విడుదల అవుతుంది.
द्विअण्ड यमज के सन्दर्भ में एक माह में दो अण्डे मोचित हुए होंगे।,రెండు వాహికలు ఉన్న సందర్భములో ఒక మాసములో రెండు అండములు విడుదల అవడానికి అవకాశము ఉంది.
"आप क्या सोचते हैं कि कुतिया जिसने 6 बच्चों को जन्म दिया है, के अण्डाशय से कितने अण्डे मोचित हुए थे? 6 अण्डे मोचित हुए थे।",6 మంది పిల్లలకు జన్మనిచ్చిన మాతృశునకము యొక్క అండాశయాల నుండి ఎన్ని అండములు విడుదల అయ్యి ఉంటాయని మీరు భావిస్తున్నారు? 6 అండములు విడుదల అవుతాయి.
समरूप जुड़वाँ बच्चे पैदा होते हैं जब,ఎప్పుడు ఒకే లాఉండే కవలలు పుడతారు
(क) एक शुक्राणु दो अंडाणुओं का निषेचन करे,(ఎ) ఒక శుక్రకణము రెండు అండములను ఫలదీకరించినప్పుడు
(ख) एक अण्डाणु का दो शुक्राणु निषेचन करें,"(బి) ఒక అండము, రెండు శుక్రకణములతో ఫలదీకరణం జరిపినప్పుడు"
(ग) दो अण्डाणु दो भिन्न शुक्राणुओं द्वारा निषेचित हों,(సి) రెండు అండాలు రెండు వేర్వేరు శుక్రకణములద్వారా ద్వారా ఫలదీకరణం చెందినప్పుడు
(घ) एक निषेचित अण्डा दो कोरक खण्डों में विभक्त होकर पृथक्-पृथक् दो स्वतंत्र भ्रूण के रूप में विकसित हो,"(డి) ఒక ఫలదీకరించిన అండము రెండు భాగములుగా విభజింపబడినప్పుడు, ఆ భాగములు రెండు వేర్వేరు పిండాలుగా విడివిడిగా అభివృద్ధి చెందుతాయి."
ब्लास्टुला अवस्था में भ्रूण को सर्वप्रथम गर्भाशय से जोड़ने का कार्य निम्न में से कौन-सी झिल्ली करती है?,"బ్లాస్టూలా దశలో, పిండాన్ని గర్భాశయానికి అనుసంధానించడానికి కింది వాటిలో ఏది మొదట పనిచేస్తుంది?"
फर्टीलाइजिन तथा एण्टी-फर्टीलाइजिन प्रक्रिया पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,ఫెర్టిలైజిన్ మరియు యాంటి -ఫెర్టిలైజిన్ ప్రక్రియపై సంక్షిప్త గమనిక రాయండి.
"अण्डाणु से फर्टीलाइजिन तथा शुक्राणु से एण्टीफर्टीलाइजिन स्रावित होते हैं, इसलिए शुक्राणु अण्डाणु की ओर आकर्षित हो जाते हैं।","అండమునుండి ఫెర్టిలైజిన్ మరియు శుక్రకణముల ద్వారా యాంటీ ఫెర్టిలైజిన్ స్రవించబడతాయి, అందువలన శుక్రాణువులు అండమువైపుకు ఆకర్షించబడతాయి."
कृत्रिम शुक्रसंसेचन पर टिप्पणी लिखिए।,కృత్రిమ శుక్రసంసేచనము అనగానేమి?
इसमें परिरक्षित शुक्राणु द्वारा स्त्री की फैलोपियन नलिका से लिए गए अण्डाणु का परखनली में निषेचन किया जाता है।,"ఈ ప్రక్రియలో, స్త్రీ యొక్క ఫెలోపియన్ నాళముల నుండి సేకరించిన అండమును పరీక్షనాళికలో పురుషునిద్వారా సేకరించబడిన శుక్రకణముతో ఫలదీకరణం చెందిస్తారు."
इसके पश्चात् युग्मनज को स्त्री के गर्भाशय में रोपित कर दिया जाता है।,"దీని తరువాత, ఫలదీకరణము చెందించబడిన సంయుక్తబీజము స్త్రీ గర్భాశయంలో స్థాపితము చెయ్యబడుతుంది."
इस प्रकार की सन्तान को परखनली शिशु कहते हैं।,ఈ రకమైన పిల్లలను టెస్ట్ ట్యూబ్ బేబీ లేదా పరీక్షనాళికా శిశువు అంటారు.
ऐसे दो जन्तुओं के नाम लिखिए जिनमें रुधिर जरायु अपरा पाया जाता है।,రక్త గర్భాశయ జరాయువువలనపుట్టునవి బయటకు కనిపించే రెండు జంతువుల పేర్లను రాయండి.
यूथीरिया अधोवर्ग के प्राणियों में रुधिर जरायु अपरा पाया जाता है; जैसे-कपि तथा मनुष्य।,యుథెరియా జాతి నిమ్న వర్గ జీవులలో రక్తమావి కనిపిస్తుంది; ఉదాహరణకు కోతులు మరియు మానవులు.
मॉरुला तथा ब्लास्टुला में एक अन्तर लिखिए।,మోరులా మరియు బ్లాస్ట్యులా మధ్య వ్యత్యాసం రాయండి.
"मॉरुला कोशिकाओं से बनी ठोस गेंद सदृश रचना होती है, इसके विपरीत ब्लास्टुला में कोरक गुहा या ब्लास्टोसील नामक गुहा का निर्माण हो जाता है।","మోరులా కణాలతో తయారైన దృఢమైన బంతి లాంటి నిర్మాణం, దీనికి విరుద్ధంగా, బ్లాస్టూలా ఒక కుహరం లేదా బ్లాస్టోసైకిల్ అని పిలువబడే ఒక కుహరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది."
भ्रूण के मीजोडर्म स्तर द्वारा निर्मित किन्हीं चार अंगों के नाम लिखिए।,పిండం యొక్క మధ్యత్వచము (మీసోడెర్మ్) స్థాయినుండి ఏర్పడినేవైనా నాలుగు అవయవాల పేర్లను వ్రాయండి.
"त्वचा की डर्मिस, संयोजी ऊतक, वृक्क, जनद, हृदय, रक्त वाहिनियाँ तथा लसीका वाहिनियाँ, नोटोकॉर्ड तथा अन्त:कंकाल।","చర్మము యొక్క డెర్మిస్, సంధాయక కణజాలము, మూత్రపిండములు, స్వరపేటిక, గుండె, రక్త నాళాలు మరియు శోషరస నాళాలు, నోటోకార్డ్ మరియు అస్థిపంజరము."
आपातकालीन ग्रन्थि का नाम लिखिए।,ఆపత్కాల గ్రంధి యొక్క పేరును వ్రాయండి.
ऐड्रीनल मेड्यूला को आपातकालीन ग्रन्थि कहते हैं।,ఎడ్రినల్ మేడులా అనే గ్రంధిని ఆపత్కాల గ్రంధి అని అంటారు.
शिशुजन्म के बाद कौन-सा हॉर्मोन दूध मुक्त करता है? उसका स्रोत बताइए।,శిశుజననము తరువాత ఏ హార్మోన్ క్షీరమును విడుదల చేస్తుంది? దాని మూలమును తెలపండి.
शिशुजन्म के बाद प्रोलेक्टिन हॉर्मोन दूध मुक्त करता है तथा एक अन्य हॉर्मोन दूध को स्तन से बाहर निकलने को उद्दीपित करता है।,శిశుజననము తరువాత ప్రొలాక్టిన్ అనే గ్రంధి ద్వారా క్షీరము విడుదల కాబడుతుందిమరియు ఇతర గ్రంధులు ఆ క్షీరము స్థనములద్వారా బయటకువిడుదల కావడానికి ప్రేరేపిస్తాయి.
इसका स्रोत पीयूष ग्रन्थि है।,దీని మూలం పియూష గ్రంథి.
यौवनारम्भ क्या है? इस अवस्था में बालक एवं बालिकाओं के शरीर में होने वाले परिवर्तन का उल्लेख कीजिए।,"యుక్తవయస్సు అంటే ఏమిటి? ఈ దశలో, బాలురు మరియు బాలికల శరీరంలో సంభవించే మార్పులను పేర్కొనండి."
यौवनारम्भ भौतिक परिवर्तनों की वह प्रक्रिया है जिसके द्वारा बालकों का शरीर एक वयस्क शरीर के रूप में विकसित होता है तथा उनमें प्रजनन एवं निषेचन की क्षमता भी विकसित हो जाती है।,"యుక్తవయస్సు అనేది శారీరక మార్పుల ప్రక్రియ, దీని ద్వారా పిల్లల శరీరం వయోజన శరీరంగా అభివృద్ధి చెందుతుంది మరియు ప్రత్యుత్పత్తి మరియు ఫలదీకరణం కోసం వారి సామర్థ్యం కూడా అభివృద్ధి చెందుతుంది."
बालक के यौवनारम्भ पर उत्पन्न लक्षण,మగపిల్లలలో యవ్వనదశ ప్రారంభములో ఉత్పన్నమయ్యే లక్షణములు
बालक के शरीर में यौवनावस्था प्रारम्भ होने के समय (लगभग 15-18 वर्ष) से ही निम्नलिखित लक्षण विकसित होने लगते हैं –,"పిల్లల శరీరంలో యుక్తవయస్సు నుండి (సుమారు 15-18 సంవత్సరాలు), ఈ క్రింది లక్షణాలు అభివృద్ధి చెందడం ప్రారంభిస్తాయి -"
"उपर्युक्त परिवर्तन गौण लैंगिक लक्षण कहलाते हैं तथा वृषणों में बनने वाले नर हॉर्मोन, टेस्टोस्टेरोन के कारण सम्भव होते हैं जो प्रारम्भ में लगभग 20 वर्ष की आयु तक अधिक मात्रा में स्रावित होता है और अनेक शारीरिक लक्षणों में परिवर्तन लाता है।","పై మార్పులను ద్వితీయ లైంగిక లక్షణాలు అని పిలుస్తారు మరియు వృషణాలలో ఉత్పత్తి అయ్యే పురుష గ్రంధి టెస్టోస్టెరాన్ వల్ల ఇది సాధ్యమవుతుంది, ఇది ప్రారంభంలో సుమారు 20 సంవత్సరాల వయస్సులో అధికంగా స్రవించబడుతుంది మరియు అనేక శారీరక లక్షణాలలో మార్పులు సంభవిస్తాయి."
बालिका के यौवनारम्भ पर उत्पन्न लक्षण: बालिकाओं में रजोधर्म प्रारम्भ होने से पूर्व होने वाले परिवर्तनों में अण्डाशयों तथा उनके सहायक अंगों का विकास सम्मिलित है।,ఆడపిల్లల యుక్తవయస్సులో తలెత్తే లక్షణాలు: బాలికలలో ఋతుస్రావము ప్రారంభమయ్యే ముందు జరిగే మార్పులలో అండాశయములు మరియు వాటి సహాయక అవయవాల అభివృద్ధి.
"पीयूष ग्रन्थि से उत्पन्न जनद प्रेरक हॉर्मोन्स इन कार्यों को 11 से 13 वर्ष की उम्र में प्रेरित करने लगते हैं और अण्डाशये के अन्दर उपस्थित पुटिकाओं से एस्ट्रोजेन्स (हॉर्मोन्स) स्रावित होने लगते हैं, फलस्वरूप यौवनारम्भ के लिए परिवर्तन होने लगते हैं।","పిట్యూటరీ గ్రంథి ద్వారా ఉత్పన్నమయ్యే గ్రంధులు- ఈ గ్రంధులు 11 నుండి 13 సంవత్సరాల వయస్సులో ఈక్రియలను ప్రేరేపించడం ప్రారంభిస్తాయి మరియు ఈస్ట్రోజెన్ (గ్రంధులు) అండాశయాల లోపల ఉన్న నాళికల నుండి స్రవించబడతాయి, ఫలితంగా యుక్తవయస్సులో మార్పులు వస్తాయి."
"निषेचन के लगभग एक घण्टे के बाद युग्मनज का विदलन शुरू हो जाता है और चौथे दिन तक चार बार मिटॉटिक विभाजनों द्वारा विभाजित होकर 16 कोरकखण्डों की एक गोल ठोस संरचना बनती है, यह संरचना मॉरुला कहलाती है।","ఫలదీకరణము జరిగిన ఒక గంట తరువాత, సంయుక్త బీజము యొక్క విభజన ప్రారంభమవుతుంది, మరియు నాల్గవ రోజు, నాలుగు సార్లు, సమవిభజనల ద్వారా విభజించబడింది, 16 కణముల గుండ్రని ఘన నిర్మాణాన్ని ఏర్పరుస్తుంది, ఈ నిర్మాణాన్ని మోరులా అంటారు."
इसका निर्माण होते-होते यह गर्भाशय में पहुँच जाता है।,"దీని నిర్మాణము జరిగిన తరువాత, ఇది గర్భాశయానికి చేరుకుంటుంది."
"मॉरुला के गर्भाशय में जाने के बाद गर्भाशय गुहा का ग्लाइकोजनयुक्त पोषक तरल मॉरुला (भ्रूण) में भीतर जाने लगता है, जिससे मॉरुला के अन्दर पोषक तरल से भरी हुई एक गुहा-सी बन जाती है।","మోరులా గర్భాశయంలోనికి ప్రవేశించిన తరువాత, గర్భాశయ కుహరం యొక్క గ్లైకోజెన్ కలిగిన పోషక ద్రవం మోరులా (పిండం) లోకి ప్రవేశించడం ప్రారంభమవుతుంది, ఇది మోరులా లోపల పోషక ద్రవంతో నిండిన కుహరాన్ని ఏర్పరుస్తుంది."
इस गुहा को ब्लास्टोसील कहते हैं।,ఈ కుహరాన్ని బ్లాస్టోసీల్ అంటారు.
भ्रूण की इस प्रावस्था को ब्लास्टोसिस्ट कहते हैं।,పిండం యొక్క ఈ దశను బ్లాస్టోసిస్ట్ అంటారు.
इसके बनते-बनते भ्रूण का पारभासी आवरण समाप्त हो जाता है।,పెరుగుతున్న పిండం యొక్క అపారదర్శక ఆవరణము మాయమవుతుంది.
गुहा की दीवार की कोशिकाएँ चपटी हो जाती हैं।,కుహర త్వచము యొక్క కణాలు చదును చేయబడతాయి.
इन्हें अब ट्रोफोब्लास्ट कहते हैं।,వీటిని ఇప్పుడు ట్రోఫోబ్లాస్ట్‌లు అంటారు.
ट्रोफोब्लास्ट गर्भाशय से पोषक रसों का अवशोषण करती है।,ట్రోఫోబ్లాస్ట్ గర్భాశయం నుండి పోషక రసాలను గ్రహిస్తుంది.
ट्रोफोब्लास्ट आँवल के निर्माण में भी भाग लेती हैं।,ట్రోఫోబ్లాస్ట్‌లు కూడా అమల్గామ్ ఏర్పాటులో పాల్గొంటాయి.
"ब्लास्टुला की भीतरी कोशिका पिण्ड को भ्रूणबीज कहते हैं, क्योंकि इसी से भावी भ्रूण के विभिन्न भाग बनते हैं।","బ్లాస్టూలా యొక్క లోపలి కణ శరీరాన్ని పిండం అంటారు, ఎందుకంటే భవిష్యత్ పిండం యొక్క వివిధ భాగాలు దాని నుండి ఏర్పడతాయి."
निषेचन के एक सप्ताह बाद ब्लास्टोसिस्ट गर्भाशय के ऊपरी भाग में इसकी भित्ति से चिपक जाता है।,"ఫలదీకరణము జరిగిన ఒక వారం తరువాత, బ్లాస్టోసిస్ట్ గర్భాశయం యొక్క పై భాగంలో దాని గోడకు అతుక్కుంటుంది."
अर्थात् ब्लास्टोसिस्ट का गर्भाशय भित्ति में रोपण प्रारम्भ हो जाता है।,"అంటే, బ్లాస్టోసిస్ట్ గర్భాశయ గోడలో స్థాపితమవడము ప్రారంభమవుతుంది."
"ट्रोफोब्लास्ट की बाह्य सतह से कुछ अंगुली सदृश प्रवर्ध निकलकर गर्भाशय भित्ति के अन्तः स्तर में घुसकर निषेचन के लगभग 8 दिन बाद भ्रूण को गर्भाशयी भित्ति से जोड़ देते हैं, यही क्रिया भ्रूण का रोपण है।","కొన్ని వేళ్ళ వంటి నిర్మాణములు ట్రోఫోబ్లాస్ట్ యొక్క బయటి ఉపరితలం నుండి బయటకు వచ్చి మరియు గర్భాశయ గోడ యొక్క మృదుకణజాలములోనికి పెరుగుతాయి, ఫలదీకరణం జరిగిన 8 రోజుల తరువాత పిండాన్ని గర్భాశయ గోడకు అతుక్కుంటుంది, ఇది పిండం యొక్కప్రతిస్థాపన."
"अपरा एक संयुक्त ऊतक है जो स्तनपोषियों में, मादा के गर्भ में, भ्रूण का गर्भाशय भित्ति के साथ संरचनात्मक तथा क्रियात्मक सम्बन्ध स्थापित करती है।","అనేది ఉమ్మడి కణజాలం, ఇది స్త్రీ గర్భంలో ఉన్న క్షీరదాలలో పిండం యొక్క గర్భాశయ గోడతో నిర్మాణాత్మక మరియు క్రియాత్మక సంబంధాలను ఏర్పరుస్తుంది."
"निषेचन के बाद निषेचित अण्डाणु, विदलन करता हुआ एक परिवर्द्धनशील भ्रूण में परिवर्तित होकर जब गर्भाशय में पहुँचता है तो गर्भाशय भित्ति के चिपचिपा हो जाने के कारण उसी से चिपक जाता है। यह क्रिया रोपण है।","ఫలదీకరణం తరువాత, ఫలదీకరణము జరిగిన అండము విభజనలు అభివృద్ధి చెందిన పిండముగా మారి గర్భాశయమునకు చేరుకున్నప్పుడు, గర్భాశయ గోడలు శ్లేష్మం తో కూడి జిగటగా ఉండడముతో పిండము గర్భాశయం గోడలకు అతుక్కుంటుంది, దీనినే పిండ ప్రతిస్థాపన అని అంటారు."
इस समय तक कॉर्पस ल्यूटियम द्वारा स्रावित हॉर्मोन्स प्रोजेस्टेरॉन के प्रभाव से गर्भाशय भित्ति में अनेक परिवर्तन होते हैं।,"ఈ సమయానికి, కార్పస్ లుటియం ద్వారా స్రవించే ప్రొజెస్టెరాన్ అనే గ్రంధుల వలన గర్భాశయ గోడలు చాలా మార్పులకు లోనవుతాయి."
गर्भाशय भित्ति से चिपके हुए भ्रूण की विशिष्ट कलाएँ तथा गर्भाशय भित्ति मिलकर अपरा का निर्माण करते हैं।,గర్భాశయ గోడకు అతుక్కున్న పిండం యొక్క నిర్దిష్ట కళలుమాయను ఏర్పరుస్తాయి.
इस सम्पूर्ण क्रिया को गर्भाधान कहते हैं।,ఈ మొత్తం చర్యను గర్భధారణ అని అంటారు.
"अपरा के कार्य – अपरा अत्यन्त महत्त्वपूर्ण ऊतक है, इसका भ्रूण की जीवन-क्रियाओं को चलाने के लिए मादा के शरीर से विशिष्ट सम्बन्ध है।","జరాయువు యొక్క విధులు - జరాయువు చాలా ముఖ్యమైన కణజాలం, ఇది పిండం యొక్క జీవిత-కార్యకలాపాలను నిర్వహించడానికి స్త్రీ శరీరంతో ప్రత్యేక సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది."
अपरा के अग्रलिखित कार्य होते हैं –,జరాయువు యొక్క క్రింది విధులు -
1. भूण का पोषण – भ्रूण अपरा के द्वारा ही माता से समस्त पोषक पदार्थ प्राप्त करता है।,1. పిండము యొక్క పోషణ - పిండం తల్లి నుండి అన్ని పోషకాలను మావి ద్వారా మాత్రమే పొందుతుంది.
"माता की रुधिर वाहिनियों का सम्बन्ध भ्रूण की रुधिर वाहिनियों से होता है; अतः माता के रुधिर में आने वाले पचे हुए खाद्य पदार्थ, सरल रूप में भ्रूण को मिलते रहते हैं।","తల్లి యొక్క రక్త నాళాలు పిండం యొక్క రక్త నాళాలతో సంబంధము కలిగి ఉంటాయి; అందువల్ల, తల్లి రక్తంలో జీర్ణమయ్యే ఆహారాలు, పిండమునకు సరళ రూపంలో లభిస్తాయి."
अपरा में इन खाद्य पदार्थों का और भी सरलीकरण किया जाता है तथा यह भ्रूण की आवश्यकता के लिए कुछ खाद्य पदार्थों का संग्रह भी करता है।,ఈ ఆహారాలు జరాయువులో మరింత సరళీకృతం చేయబడతాయి మరియు ఇది పిండం కోసం కొన్ని ఆహారాలను కూడా నిల్వ చేస్తుంది.
2. भूण का श्वसन – माता के शरीर से रुधिर के द्वारा ही भ्रूण को ऑक्सीजन के अणु प्राप्त होते हैं तथा कार्बन डाइऑक्साइड भी इसी रुधिर द्वारा वापस की जाती है।,2. పిండం యొక్క శ్వాసక్రియ - పిండం తల్లి శరీరం నుండి రక్తం ద్వారా ఆక్సిజన్ అణువులను పొందుతుంది మరియు కార్బన్ డయాక్సైడ్ కూడా ఈ రక్తం ద్వారా తిరిగి పంపబడుతుంది.
इस प्रकार श्वसन क्रिया के लिए वात विनिमय का कार्य अपरा ही करता है।,ఈ విధంగా జరాయువు శ్వాసకోశ పనితీరు కోసం వాయు మార్పిడిని చేస్తుంది.
3. भूण का उत्सर्जन – भ्रूण के उत्सर्जी पदार्थ भ्रूण के रुधिर से अपरा क्षेत्र में माता के रुधिर में विसरित होते रहते हैं।,3. పిండం యొక్క విసర్జన - పిండం యొక్క విసర్జక పదార్థాలు పిండం యొక్క రక్తం నుండి తల్లి రక్తం యొక్క జరాయువులోనికి వ్యాప్తి చెందుతూనే ఉంటాయి.
इनका निष्कासन भी माता के उत्सर्जी अंगों द्वारा किया जाता है।,తల్లి యొక్క విసర్జక అవయవాల పిండము యొక్క విసర్జకములు తొలగింపబడతాయి.
"4. हॉर्मोन्स का स्रावण – गर्भावस्था को उचित रूप में बनाये रखने आदि के लिए अपरा से एस्ट्रोजेन्स, प्रोजेस्टेरॉन, जरायु गोनैडोट्रॉपिन आदि हॉर्मोन्स का स्रावण होता है।","4. గ్రంధుల స్రావం - గర్భం సరిగ్గా నిర్వహించడానికి, ఈస్ట్రోజెన్లు, ప్రొజెస్టెరాన్లు, గోనాడ్ గోనాడోట్రోపిన్స్ మొదలైన గ్రంధులు జరాయువు ద్వారా స్రవించబడతాయి."
इसी प्रकार प्रसव | को आसान करने के लिए अपरा द्वारा रिलैक्सिन हॉर्मोन का भी स्रावण होता है।,అదేవిధంగా ప్రసవము ను సులభము చేసే రిలాక్సిన్ గ్రంధి కూడా జరాయువు ద్వారా స్రవించబడుతుంది.
अपरा द्वारा स्रावित हॉर्मोन्स पर टिप्पणी कीजिए।,జరాయువు ద్వారా స్రవించే గ్రంధులపై వ్యాఖ్యానించండి.
अपरा से दो स्टेरॉइड तथा दो प्रोटीन हॉर्मोन्स स्रावित होते हैं –,రెండు స్టెరాయిడ్ మరియు రెండు ప్రోటీన్ హార్మోన్ల ను జరాయువు స్రవిస్తుంది.
गर्भ झिल्लियों का विस्तृत वर्णन कीजिए।,గర్భాశయపొరలను గురించి వివరముగా వర్ణించండి.
एम्निऑन के चार महत्त्वपूर्ण कार्य लिखिए।,ఉల్బము యొక్క నాలుగు ముఖ్యమైన విధులను వ్రాయండి.
भ्रूण की देह के बाहर विकसित होने वाली झिल्लियाँ अथवा कलाओं को भ्रूण-बहिस्थ कलाएँ कहते हैं।,పిండం యొక్క శరీరం వెలుపల అభివృద్ధి చెందుతున్న పలుచని పొరలను లేదా కళలను పిండ కళలు అంటారు.
"ये भ्रूण के परिवर्द्धन एवं जीवन के लिए विशेष कार्य करती हैं, परन्तु भ्रूण के अंगोत्पादन में भाग नहीं लेतीं।","ఈ పొరలు పిండం యొక్క పెరుగుదల మరియు జీవితం కోసం ప్రత్యేక విధులను నిర్వర్తిస్తాయి, కానీ పిండమును ఉత్పత్తి వేయడములో పాల్గొనవు."
जन्म अथवा डिम्बोद्गमन के समय इनका निष्कासन हो जाता है।,ప్రసవ సమయములో లేదా అండోత్సర్గము జరిగినప్పుడు అవి బయటకు విసర్జించబడతాయి.
"मानव तथा अन्य सभी स्तनियों, सरीसृपों, पक्षियों में चार भ्रूण-बहिस्थ कलाएँ या गर्भ झिल्लियाँ निर्मित होती हैं।","మానవులలో మరియు అన్ని ఇతర క్షీరదాలలో, సరీసృపాలు, పక్షులు, నాలుగు పిండ- బహిస్త్వచములు లేదా గర్భ పొరలు ఏర్పడతాయి."
ये चार भ्रूणीय-बहिस्थ कलाएँ इस प्रकार हैं –,ఈ నాలుగు పిండ-బాహ్య పొరలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి -
1. उल्व – यह कला भ्रूण को चारों ओर से घेरे रहती है।,1. ఉల్బము - ఈ పొర పిండం చుట్టూ ఉంటుంది.
भ्रूण के चारों ओर की इस गुहा को उल्व गुहा कहते हैं।,పిండం చుట్టూ ఉన్న ఈ కుహరాన్ని ఉల్బక కుహరం అంటారు.
इस गुहा में एक तरल भरा रहता है जिसे उल्व तरल या एम्निऑटिक तरल कहते हैं।,"ఈ కుహరము ద్రవముతో నిండి ఉంటుంది, దీనిని ఉల్బక ద్రవం లేదా అమ్నియోటిక్ ద్రవం అంటారు."
इस तरल में मन्द गति होती रहती है जिसके कारण भ्रूण के अंग परस्पर चिपकते नहीं।,"ఈ పొరలో మృదువైన కదలికలు జరుగుతూ ఉంటాయి, అందువలన పిండం యొక్క అవయవాలు ఒకదానికొకటి అతుక్కోకుండా ఉంటాయి."
"इस प्रकार, एम्निऑटिक तरल भ्रूण के अंगों में विकृतियाँ उत्पन्न होने से बचाता है।","అందువలన, ఉల్బక ద్రవం పిండం యొక్క అవయవాలలో వైకల్యాలను నివారిస్తుంది."
यह निम्नलिखित कार्य करता है –,ఉల్బక ద్రవముఈ క్రింది విధులను నిర్వర్తిస్తుంది -
2. चर्मिका – कॉरिऑन में वृद्धि तीव्र गति से होती है।,2. పరాయువు - పరాయువులో పెరుగుదల వేగంగా ఉంటుంది.
यह एम्निऑन के बाहर की ओर निर्मित होती है।,ఇది ఉల్బమునకు వెలుపల ఉత్పత్తి అవుతుంది.
कॉरिऑन जरायु का निर्माण करती है।,పరాయువు జరాయువును ఏర్పరుస్తుంది.
एम्निऑन तथा कॉरिऑन के बीच की गुहा को कॉरिऑनिक गुहा कहते हैं।,ఉల్బము మరియు పరాయువు మధ్యఉన్న కుహరమును పరాయు కుహరం అంటారు.
कॉरिऑन की एक्टोडर्म या ट्रोफोब्लास्ट की बाह्य सतह पर दीर्घ अंकुर उत्पन्न होते हैं जिन्हें कॉरिऑनिक अंकुर कहते हैं।,పరాయువు యొక్క బహిస్త్వచము లేదా ట్రోఫోబ్లాస్ట్ యొక్క బయటి ఉపరితలంపై పొడవైన మొలకలు ఉత్పత్తి అవుతాయి వాటిని పరాయు అంకురములు అని అంటారు.
ये अंकुर गर्भाशय की भित्ति में धंस जाते हैं।,ఈ మొలకలు గర్భాశయకుడ్యములోనికి పాతుకుపోతాయి.
"ये रसांकुर भ्रूण के पोषण, श्वसन तथा उत्सर्जन में सहायक हैं।","పరాయు అంకురములు పిండం యొక్క పోషణ, శ్వాసక్రియ మరియు విసర్జనకు ఇవి సహాయపడతాయి."
"कॉरिऑन से एक हॉर्मोन, कॉरिओनिक गोनैडोट्रॉपिन का स्रावण होता है, जो प्लैसेण्टा विकसित होने तक डिम्ब ग्रन्थि में कॉर्पस ल्यूटियम को सक्रिय रखता है।","పరాయువు నుండి, పరాయు గోనాడోట్రోపిన్ అనే గ్రంధి స్రవించబడుతుంది, ఇది జరాయువు అభివృద్ధి చెందే వరకు కార్పస్ లూటియంను అండాశయ గ్రంథిలో చురుకుగా ఉంచుతుంది."
3. पीतक कोष – मानव का पीतक कोष छोटा होता है और यह भ्रूण-बहिस्थ गुहा द्वारा चर्मका से पृथक् रहता है।,3. గుళిక డెసిడ్యువా - మానవుని యొక్క పిండకోశము చిన్నది మరియు ఇది గర్భస్థ కుహరము నుండి పిండమును ఎండోమెట్రియం పొర ద్వారా వేరుచేస్తుంది.
स्तनियों के भ्रूण में पीतक नहीं होता है।,క్షీరదాల పిండమునకు కోశము ఉండదు.
पीतक कोष में रुधिर निर्माण होता है।,ఈ గుళిక డెసిడ్యువా నందు రక్తము యొక్క నిర్మాణము జరుగుతుంది.
"विकास की अन्तिम प्रावस्थाओं में जब अपरापोषिका विकसित हो जाती है, तब पीतक कोष छोटा होने लगता है और धीरे-धीरे समाप्त हो जाता है।",పిండాభివృద్ధి జరుగుతున్న క్రమములో జరాయువు పెరిగినప్పుడు ఈ గుళిక డెసిడ్యువా క్రమేపీ చిన్నదిగా మారి కనుమరుగవుతుంది.
4. अपरापोषक या एलैण्टोइस – मानव के भ्रूण में अपरापोषक एक अवशेषी अंग के रूप में होती है।,జరాయువు లేదా ఎల్లంటోయిస్ - మానవపిండములో జరాయువు ఒక అవశేషముగా ఉంటుంది.
अन्य स्तनियों में अपरापोषक स्प्लैंकनोप्ल्यूर (एण्डोडर्म एवं स्प्लैंकनिक मीसोडर्म) से निर्मित होती है।,"ఇతర క్షీరదాలలో, అల్లాంటోయిస్ స్ప్లాంక్నిక్ (ఎండోడెర్మ్ మరియు స్ప్లాంక్నిక్ మీసోడెర్మ్) తో తయారు చేయబడింది."
स्प्लैंकनिक मीसोडर्म कॉरिऑन के मीसोडर्म स्तर के सम्पर्क में आकर इससे समेकित हो जाती है।,స్ప్లాంక్నిక్ మధ్యత్వచము పరాయువు యొక్క మధ్యత్వచముతో కలిసిపోతుంది.
"इस प्रकार, एक मिश्रित भित्ति निर्मित होती है जिसे एलैण्टोकोरिऑन कहते हैं।","ఈ విధముగా ఒక మిశ్రిత కుడ్యము నిర్మితమౌతుంది, దానిని ఎలెంటోపరాయువు అని అంటారు."
"एलैण्टोकॉरिऑन, एलैण्टॉइक प्लैसेण्टा की उत्पत्ति में भाग लेती है।",ఎలెంటోపరాయువు కణజాలము గర్భాశయ కణజాలముతో కలిసి జరాయువును ఉత్పత్తి చేయడములో పాల్గొంటుంది.
पीतक कोष एवं एलैण्टोइस के वृन्त संयुक्त रूप से नाभि रज्जु निर्मित करते हैं।,సొన సంచి మరియు అల్లాంటోయిన్ కాడ కలిసి సంయుక్తముగా నాభిరుజ్జువును ఏర్పరుస్తాయి.
"स्तनधारियों में एलैण्टोइस मूत्राशय का कार्य नहीं करती, क्योंकि भ्रूण के उत्सर्जी पदार्थों का माँ के रुधिर परिवहन में विसरण हो जाता है एवं माँ के वृक्कों के द्वारा इनका उत्सर्जन होता है।","క్షీరదాలలో, అలంటోయిస్ మూత్రాశయంగా పనిచేయదు, ఎందుకంటే పిండం యొక్క విసర్జన పదార్థాలు రక్తం ద్వారా తల్లి రక్తంలోకి వ్యాపించి తల్లి మూత్రపిండాల ద్వారా విసర్జించబడతాయి."
एलैण्टोइस का रुधिर परिवहन तन्त्र भ्रूण को ऑक्सीजन एवं पोषण प्रदान कराता है।,అలంటోయిస్ యొక్క రక్త రవాణా వ్యవస్థ పిండానికి ఆక్సిజన్ మరియు పోషణను అందిస్తుంది.
प्राणियों में प्रत्यक्ष एवं परोक्ष भ्रूणीय विकास में उदाहरण सहित अन्तर बताइए।,జంతువులలో ప్రత్యక్ష మరియు పరోక్ష పిండం అభివృద్ధికి మధ్య ఉన్న వ్యత్యాసాలను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
प्रत्यक्ष एवं परोक्ष भ्रूणीय विकास क्या हैं ? इनके उदाहरण दीजिए।,ప్రత్యక్ష మరియు పరోక్ష పిండం అభివృద్ధి అంటే ఏమిటి? వీటికి ఉదాహరణలు ఇవ్వండి.
"जाइगोट से शिशु निर्माण तक जो भी परिवर्तन होते हैं, उन्हें भ्रूणीय विकास कहते हैं।",సంయుక్త బీజము నుండి శిశువు జననము వరకు జరిగే మార్పులను పిండాభివృద్ద్ధి అని అంటారు.
भ्रूणीय विकास दो प्रकार का होता है –,పిండం అభివృద్ధిలో రెండు రకాలు ఉన్నాయి -
"1. परोक्ष भूणीय विकास – जब परिवर्द्धन के बाद अण्डे से निकला जन्तु सामान्य शिशु से काफी भिन्न होता है और फिर यह रूपान्तरण के द्वारा सामान्य शिशु में परिवर्तित होता है, ऐसे परिवर्द्धन को परोक्ष या अप्रत्यक्ष विकास कहते हैं।","1. పరోక్ష పిండం అభివృద్ధి - అండమునుండి పుట్టిన జంతువు సామాన్య శిశువుకు చాలా భిన్నంగా ఉంటుంది మరియు అది పరివర్తన చెందడము ద్వారాశిశువుగా మారుతుంది, అటువంటి పెరుగుదలను పరోక్ష లేదా పరోక్ష అభివృద్ధి అంటారు."
अण्डे से निकले जन्तु को विकास की शिशु प्रावस्था कहते हैं।,అండము నుండి పుట్టిన జంతువు అభివృద్ధిని శిశు దశల అభివృద్ధి అంటారు.
"इस प्रकार का परिवर्द्धन मुख्यत: अकशेरुकी जन्तुओं तथा अन्य कुछ कशेरुकी, विशेषत: मेंढक तथा अन्य उभयचरों में पाया जाता है।","ఈ రకమైన వైవిధ్యం ప్రధానంగా అకశేరుకాలు మరియు కొన్ని ఇతర సకశేరుకాలలో కనిపిస్తుంది, ముఖ్యంగా కప్పలు మరియు ఇతర ఉభయచరాలలో మనము దీనిని చూడవచ్చు."
इनमें भ्रूण के पोषण के लिए पीत की मात्रा अपेक्षाकृत कम होती है।,వాటిలో పిండం యొక్క పోషణకు సొన పదార్ధము మొత్తం చాలా తక్కువగా ఉంటుంది.
2. प्रत्यक्ष भूणीय विकास – इस प्रकार के विकास में अण्डे से निकला जीव अथवा नवजात शिशु रचना में वयस्क प्राणि के समान ही होता है जिनमें जनन परिपक्वता नहीं होती।,"2. ప్రత్యక్ష పిండం అభివృద్ధి - ఈ రకమైన అభివృద్ధిలో, ఒక అండము లేదా నవజాత శిశువు దాని నిర్మాణములో వయోజన జంతువుతో సమానంగా ఉంటుంది, ఇది జనన పరిపక్వతను కలిగి ఉండదు."
इनमें आयु के साथ-साथ शरीर की वृद्धि तथा जनन परिपक्वता आ जाती है तभी यह प्रौढ़ होता है।,"వీటిలో శరీరం యొక్క పెరుగుదల మరియు జనన పరిపక్వత వయసుతో పాటు వస్తుంది, అప్పుడే అది సంతానోత్పత్తికి సిద్ధముగా ఉండే జీవిగా మారుతుంది."
ऐसे भ्रूणीय विकास को प्रत्यक्ष भ्रूणीय विकास कहते हैं।,ఇటువంటి పిండ అభివృద్ధిని ప్రత్యక్ష పిండం అభివృద్ధి అంటారు.
इनमें भ्रूण के पोषण के लिए अधिक पीत पाया जाता है।,వాటిలో పిండాన్ని పోషించడానికి ఎక్కువ సొనపదార్ధము కనిపిస్తుంది.
"इस प्रकार का विकास घोंघों, पक्षियों, सरीसृपों तथा सभी स्तनियों में पाया जाता है।","ఈ రకమైన అభివృద్ధి నత్తలు, పక్షులు, సరీసృపాలు మరియు అన్ని క్షీరదాలలో కనిపిస్తుంది."
"मानव में मादा आँवल के द्वारा भ्रूण को पोषण देती है, यही कारण है कि इस प्रकार के जन्तुओं में एक बार में कम सन्ताने उत्पन्न होती हैं।","మానవులలో, స్త్రీ తన పిండాన్ని నాభిరుజ్జువు ద్వారా పోషిస్తుంది, అందుకే ఈ రకమైన జంతువులలో ఒకేకాన్పులో తక్కువ సంతానమును ఉత్పత్తి చేయగలవు."
निषेचन क्रिया किसे कहते हैं? मनुष्य में निषेचन में होने वाली क्रियाओं का उल्लेख कीजिए तथा अण्डाणु में शुक्राणु के प्रवेश का नामांकित चित्र बनाइए।,ఫలదీకరణ క్రియ అంటే ఏమిటి? మానవులలో ఫలదీకరణంలో సంభవించే చర్యలను పేర్కొనండి మరియు అండములోనికి శుక్రకణము యొక్క ప్రవేశమును చూపించే ఒక పటమును భాగములతో గీయండి.
मनुष्य के जीवन चक्र में प्रत्यक्ष भ्रूणीय विकास होता है।,ప్రత్యక్ష పిండం అభివృద్ధి మానవుల జీవిత చక్రంలో జరుగుతుంది.
यह भ्रूणीय विकास माता के गर्भाशय में होता है।,ఈ పిండం అభివృద్ధి తల్లి గర్భాశయంలో జరుగుతుంది.
मनुष्य के भ्रूणीय विकास का प्रारम्भ निषेचन से होता है।,మానవుల పిండం అభివృద్ధి ఫలదీకరణంతో ప్రారంభమవుతుంది.
मनुष्य में निषेचन फैलोपियन नलिका में होता है।,మానవులలో ఫాలోపియన్ నాళములలో ఫలదీకరణము జరుగుతుంది.
इस क्रिया में फैलोपियन नलिका में मैथुन (सम्भोग) के समय पुरुष द्वारा छोड़े हुए वीर्य में उपस्थित शुक्राणुओं में से एक अगुणित शुक्राणु एक अगुणित अण्डाणु से समेकित हो जाता है और एक द्विगुणित रचना युग्मनज बनाता है।,"ఈ ప్రక్రియలో, సంభోగం (లైంగిక సంపర్కం) సమయంలో ఫెలోపియన్ నాళములో పురుషుడు విడుదల చేసిన వీర్యములో ఉన్న శుక్రకణములలో ఒక ఏకస్థితిక శుక్రాణువు అండముతో కలిసి ద్వయస్థితిక సంయుక్త బీజమును ఏర్పరుస్తుంది."
समेकन की इस क्रिया को निषेचन कहते हैं।,ఈ ఏకీకరణ ప్రక్రియను ఫలదీకరణం అంటారు.
निषेचन क्रिया में मादा युग्मक या अण्डाणु सम्पूर्ण रूप में किन्तु नर युग्मक अर्थात् शुक्राणु का केवल केन्द्रक ही भाग लेता है।,"ఫలదీకరణ ప్రక్రియలో, స్త్రీ సంయోగబీజము లేదా అండం పూర్తి రూపంలో పాల్గొంటాయి, కాని పురుష సంయోగబీజము యొక్క కేంద్రకం మాత్రమే, అనగా శుక్రగణము మాత్రమే పాల్గొంటుంది."
मैथुन से निषेचन तक की वास्तविक क्रिया के निम्नलिखित चरण होते हैं,కాపులేషన్ నుండి ఫలదీకరణం వరకు వాస్తవ చర్య యొక్క దశలు ఈ క్రింది విధముగా ఉన్నాయి.
1. शुक्राणु का अण्डाणु की ओर पहुँचना – मादा की योनि में नर के द्वारा स्खलित वीर्य में से कुछ सफल शुक्राणु अपनी पूँछ की सहायता से 1-4 मिमी प्रति मिनट की गति से फैलोपियन नलिका में पहुँचते हैं।,1. శుక్రకణము అండమును చేరుకోవడము - స్త్రీ యోనిలోకి పురుషుడు స్ఖలించిన కొన్ని విజయవంతమైన శుక్రాణువులు దాని తోక సహాయంతో నిమిషానికి 1-4 మిమీ వేగంతో ఫెలోపియన్ నాళమునకు చేరుకుంటుంది.
इस कार्य में गर्भाशय की सीरिंज अवशोषण क्रिया तथा क्रमाकुंचन गति इन्हें ऊपर चढ़ने में सहायक होती है।,"ఈ పనిలో, గర్భాశయం యొక్కసిరంజి శోషణ చర్య మరియు పెరిస్టాల్సిస్ చలనము శుక్రాణువుల కదలికకు సహాయపడుతుంది."
फैलोपियन नलिका में संकुचन की उत्तेजना वीर्य में उपस्थित प्रोस्टाग्लाण्डिस तथा ऑक्सीटोसिन की उपस्थिति से प्रेरित होती है।,ఫెలోపియన్ నాళములో సంకోచాల ఉద్దీపన వీర్యంలో ప్రోస్టాగ్లాండిస్ మరియు ఆక్సిటోసిన్ ఉండటం వలన ప్రేరేపించబడుతుంది.
2. समूहन प्रक्रिया – मैथुन के पश्चात् जब अण्डाणु और शुक्राणु समीप आते हैं तब अण्डाणु फर्टीलाइजिन तथा शुक्राणु एण्टीफर्टीलाइजिन नामक पदार्थ का स्राव करता है।,"సంయోగప్రక్రియ- మైథునము తరువాత అండము దగ్గరకు శుక్రాణువు చేరుకుంటుంది, అప్పుడు అండము ఫర్టిలైజిన్ మరియు శుక్రాణువు యాంటీఫర్టిలైజిన్ అనే పదార్థములను స్రవిస్తాయి."
"एण्टीफर्टीलाइजिन फर्टीलाइजिन की ओर आकर्षित होता है, जिसके फलस्वरूप अण्डाणु शुक्राणु की ओर आता है और इनका समूहन होता है।","యాంటీఫర్టిలైజిన్, ఫర్టిలైజిన్ వైపు ఆకర్షితమవుతుంది, దీని ఫలితముగా అండము వైపుకు శుక్రాణువు చేరుకొని సంయోగము జరుపుతుంది."
अब तक स्रावों की मात्रा कम हो जाने से अण्डे तक पहुँचने वाले शुक्राणुओं की संख्या कम होती जाती है।,అప్పటికీ స్రావములు తగ్గిపోవడము వలన అండము వైపుకు వెళ్ళే శుక్రాణువుల సంఖ్య తగ్గిపోతుంది.
स्त्री के जनन नाल में शुक्राणु 1-5 दिन तक जीवित रह सकते हैं किन्तु ये स्खलन के 12-24 घण्टों की अवधि में अण्डाणु का निषेचन कर सकते हैं।,స్త్రీ యోని లో శుక్రకణములు 1-5 రోజులవరకూ జీవించి ఉంటాయి కాని ఇవి స్ఖలించబడ్డ 12-24 గంటల సమయములో అండముతో ఫలదీకరణము చెందగలవు.
3. संधारण – वीर्य योनि की अम्लीयता को समाप्त करके शुक्राणुओं को अण्डाणु का निषेचन करने में सहायक होते हैं।,3. సంధారణ- వీర్యము యోని యొక్క ఆమ్లత్వమును తగ్గించడము ద్వారా శుక్రాణువులను అండముతో ఫలదీకరించడానికి సహాయపడతాయి.
इस प्रक्रिया को संधारण कहते हैं।,ఈ ప్రక్రియను సంధారణ అని అంటారు.
सामान्यत: केवल एक शुक्राणु ही अण्डाणु में प्रवेश कर पाता है।,సాధారణముగా కేవలము ఒక శుక్రకణము అండము లోనికి ప్రవేశించగలదు.
वह क्षेत्र जहाँ से ध्रुवकाय के बाहर निकलने पर शुक्राणु इसमें प्रवेश करता है उसे सक्रिय ध्रुव कहते हैं।,ఏ ధృవము నుంచైతే శుక్రకణము అండములోనికి ప్రవేశిస్తుందో దానిని క్రియాశీలక ధృవము అని అంటారు.
अण्डाणु की सतह पर स्थित कुछ ग्राहियों की सहायता से शुक्राणु का शीर्ष अण्डाणु की सतह से चिपक जाता है।,అండము యొక్క ఉపరితలముపైకొన్ని గ్రాహకముల సహాయముతో శుక్రకణము అండము యొక్క ఉపరితలము పై అతుక్కుంటుంది.
4. शुक्राणु द्वारा अण्डाणु का बेधन – अण्डाणु की सतह से चिपकने के बाद शुक्राणु का एक्रोसोम स्पर्म लाइसिन नामक एन्जाइम का स्राव करता है।,4. శుక్రకణము ద్వారా అండచ్చేధన- అండము యొక్క ఉపరితలముపై అతుక్కున్న తరువాత శుక్రకణము యొక్క ఆక్రోజోమ్ స్పెర్మ్ లైసిన్ అనేఒక ఎంజైమును స్రవిస్తుంది.
इसमें हाइल्यूरोनिडेज तथा प्रोटियेज एन्जाइम्स होते हैं।,దీనిలో హైల్యూరోనిడేజ్ మరియు ప్రొటియేజ్ ఎంజైములు ఉంటాయి.
ये एन्जाइम अण्डाणु के कोरोना रेडिएटा तथा जोना पेलुसिडा को विघटित करके शुक्राणु को अण्डाणु में प्रवेश के लिये मार्ग बनाते हैं।,ఈ ఎంజైములు అండము యొక్క కొరోనారేడియేటా మరియు జేనా పేలుసిడాను విచ్చేధనము చేసి శుక్రకణము అండములోనికి ప్రవేశించడానికి మార్గమును తయారుచేస్తుంది.
"जैसे ही शुक्राणु अण्डाणु में प्रवेश करता है अण्डाणु में कुछ ऐसे परिवर्तन हो जाते हैं, जिससे दूसरा शुक्राणु इसमें प्रवेश नहीं कर सकता।",ఎప్పుడైతే శుక్రాణువు అండములోనికి ప్రవేశిస్తుందో అండములో నికి రెండవ శుక్రాణువు ప్రవేశించకుండా ఉండడానికికొన్ని మార్పులు జరుగుతాయి.
शुक्राणु की पूँछ अण्डाणु में प्रवेश नहीं करती है।,శుక్రాణువు యొక్క తోకభాగము అండములోనికి ప్రవేశించలేదు.
अण्डाणु के चारों ओर हाइल्यूरोनिक अम्ल द्वारा चिपकी फॉलिकल कोशिकाओं का अपघटन करने के लिए शुक्राणु हाइल्यूरोनिडेज एन्जाइम स्रावित करता है।,అండము నాలుగువైపులా హైల్యూరోనిక్ ఆమ్లము ద్వారా అతుక్కున్న ఫాలికిల్ కణములను నిర్వీర్యము చేయడానికి శుక్రాణువులు హైల్యూరోనిడేజ్ అనే ఎంజైమును స్రవిస్తాయి.
इससे सम्पर्क स्थल पर अण्डे के बाहरी आवरण कोरोना रेडियेटा तथा जोना पेलुसिडा नष्ट हो जाते हैं।,దీని ప్రభావము వలన అండము యొక్క బహిత్వచము కొరోనారేడియేటా మరియు జేనా పేలుసిడాను విచ్చేధనము చెందుతాయి.
शुक्राणु के सम्पर्क स्थल पर अण्डाणु की बाहरी दीवार (भित्ति) फूलकर एक निषेचन शंकु बनाती है।,శుక్రకణము యొక్క సంపర్కస్థలము వద్ద అండము యొక్క బాహ్యత్వచము ఫలదీకరణ శంఖువును ఏర్పరుస్తుంది.
अण्डाणु की प्लाज्माकला से चिपकने के पश्चात् शुक्राणु का एक्रोसोम स्पर्म लाइसिन एन्जाइम स्रावित करता है।,అండము యొక్క పరిపీత ద్రవముతో అతుకున్న తరువాతశౌక్రాణువు యొక్క ఏక్రోసోమ్ స్పెర్మ్ లైసిన్ అనే ఎంజైమును స్రవిస్తుంది.
इसके द्वारा अण्डाणु की प्लाज्मा कला घुल जाती है और शुक्राणु धीरे-धीरे अण्डाणु में प्रवेश कर जाता है।,దీని ద్వారా అండము యొక్క పరిపీతకుహరము యొక్క త్వచము కరిగి శుక్ర కణము అండము లోనికి ప్రవేశిస్తుంది.
"5. अण्डाणु का सक्रियण – शुक्राणु के प्रवेश करते ही अण्ड कोशिका से एक रासायनिक संकेत अण्डाणु की सतह की ओर प्रेषित होता है, जिसके कारण अण्डकोशिका के चारों ओर स्थित शुक्राणुओं में से कोई भी शुक्राणु अब अण्डाणु में प्रवेश नहीं करने पाता है।","5. అండము యొక్క క్రియాశీలత - శుక్రకణము ప్రవేశించిన వెంటనే,అండ కణం నుండి అండము యొక్క ఉపరితలం వైపు ఒక రసాయన సంకేతము ప్రసారం చేయబడుతుంది, ఈ కారణంగా అండము చుట్టూ ఉన్న ఏ శుక్రకణము అండములోనికి ప్రవేశించదు."
अण्डाणु की प्लाज्माकला के नीचे स्थित कॉर्टिकल कणिकाएँ निषेचन झिल्ली बनाती हैं।,అండము యొక్క ప్లాస్మా ద్రవము క్రింద ఉన్న కార్టికల్ కార్పస్కిల్స్ ఫలదీకరణ పొరను ఏర్పరుస్తాయి.
इसे अण्डाणु का सक्रियण कहते हैं।,దీనిని అండము యొక్క క్రియాశీలత అంటారు.
निषेचन झिल्ली अन्य शुक्राणुओं को अण्डाणु में प्रवेश करने से रोक देती है।,ఫలదీకరణ పొర ఇతర శుక్రకణములను అండములోనికి ప్రవేశించకుండా అడ్డుకుంటుంది.
6. शुक्राणु तथा अण्डाणु के केन्द्रक का संलयन – शुक्राणु के अण्डे में प्रवेश करते ही उसके कोशिकाद्रव्य एवं कॉर्टेक्स में अनेक परिवर्तन होने लगते हैं।,"6. శుక్రకణము మరియు అండము యొక్క కేంద్రకం యొక్క కలయిక - శుక్రకణము అండములోనికి ప్రవేశించిన వెంటనే, దాని పరిపీతద్రవము మరియు కార్టిక్స్ నందు చాలా మార్పులు ప్రారంభమవుతాయి."
इन परिवर्तनों के कारण सक्रिय अण्डाणु में समसूत्री विभाजन की तैयारियाँ प्रारम्भ हो जाती हैं।,ఈ మార్పుల కారణంగా క్రియాశీలక అండములో సమవిభజన కోసం సన్నాహాలు ప్రారంభమవుతాయి.
अण्डाणु के अन्दर शुक्राणु का नर पूर्व केन्द्रक एक निश्चित पथ पर अण्डाणु के मादा पूर्व केन्द्रक की ओर अग्रसर होता है।,అండం లోపల శుక్రకణము యొక్క పురుష పూర్వ కేంద్రకము ఒక స్థిర ప్రదేశము వద్ద ఉన్న స్త్రీ పూర్వక కేంద్రము వైపుకు దారితీస్తుంది.
इस पथ को शुक्राणु प्रवेश पथ कहते हैं।,ఈ మార్గాన్ని శుక్రకణ ప్రవేశ మార్గము అని అంటారు.
"अब नर एवं मादा पूर्व केन्द्रकों का परस्पर स्थापित हो जाने से दोनों का संलयन हो जाता है, जिसके फलस्वरूप युग्मनज बनता है, जिसमें गुणसूत्रों की संख्या पुनः द्विगुणित हो जाती है।","ఇప్పుడు స్త్రీ మరియు పురుష పూర్వ కేంద్రకాలు కలిసిపోయాయి, దీని ఫలితంగా సంయుక్తబీజము ఏర్పడుతుంది, దీనిలో క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య రెట్టింపు అవుతుంది."
इसके साथ ही माता-पिता के गुणसूत्रों का परस्पर मिश्रण हो जाता है।,"దీనితో, తల్లిదండ్రుల క్రోమోజోములు ఒకదానితీ ఒకటి విలీనం అవుతాయి."
निषेचित अण्डे को अब युग्मनज तथा इसके केन्द्रक को सिन्कैरिओन कहते हैं।,ఫలదీకరణ జరిగిన అండమును ఇప్పుడు సంయుక్త బీజము లేదా జైగోట్ అని పిలుస్తారు మరియు దాని కేంద్రకమును సింకేరియాన్ అని పిలుస్తారు.
दोनों पूर्व केन्द्रकों के संलयन को उभय मिश्रण कहते हैं।,రెండు పూర్వ కేంద్రకముల సంయోగమును ఉభయమిశ్రమము అని అంటారు.
सेण्ट्रिओल सहित शुक्राणु केन्द्रक के प्रवेश से अण्डाणु के कोशिकाद्रव्य में तर्क निर्माण प्रारम्भ हो जाता है और युग्मनज प्रथम केन्द्रक विभाजन के लिए तैयार हो जाता है।,పూర్వ కేంద్రకముతో సహా‌తో శుక్రాణువు కేంద్రకము యొక్క ప్రవేశం అండము యొక్క కణద్రవ్యములో తర్కాన్ని ఏర్పరచడం ప్రారంభిస్తుంది మరియు సంయుక్త బీజము కేంద్రక విభజనకు సిద్ధమవుతుంది.
विदलन एवं समसूत्री विभाजन में अन्तर स्पष्ट कीजिए ।,విదళనము మరియు సమవిభజన మధ్య వ్యత్యాసాన్ని వివరించండి.
मनुष्य के युग्मनज में विदलन को समझाइए एवं इसके महत्त्व का वर्णन कीजिए।,మనిషి యొక్క సంయుక్త బీజములోని విదళనమును వివరించండి మరియు దాని ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
निषेचन के पश्चात् युग्मनज में तेजी से समसूत्री विभाजन होता है अत: यह अनेक कोशिकाओं के समूह में विभाजित होता है।,"ఫలదీకరణం తరువాత, సంయుక్త బీజములో వేగంగా సమవిభజన జరుగుతుంది కాబట్టి, ఇది బహుళ కణాల సమూహంగా విభజింపబడుతుంది."
इसके आकार में कोई परिवर्तन नहीं आता है व इसे क्रिया को विदलन कहते हैं।,ఈ విభజన వలన దాని ఆకారంలో ఎటువంటి మార్పు లేదు మరియు ఈ చర్యను విదళనము అంటారు.
इससे कोशिकाओं की संख्या बढ़ती है।,ఈ విభజన వలన కణాల సంఖ్యను పెరుగుతుంది.
विदलने द्वारा बनी कोशिकाएँ ब्लास्टोमीयर्स कहलाती हैं।,విదళన ద్వారా ఏర్పడిన కణాలను బ్లాస్టోమియర్లు అని అంటారు.
मानव में पूर्णभंजी विदलन होता है।,మానవులలో పూర్తిస్థాయిలో విదళనము జరుగుతుంది.
युग्मनज में प्रथम विदलन प्रायः निषेचन के तीस घण्टे बाद होता है तथा युग्मनज के अण्डवाहिनी के ऊपरी हिस्से में उपस्थित होने के दौरान यह विदलन होता है।,"సంయుక్త బీజములో మొదటి విదళనము సాధారణంగా ఫలదీకరణం తరువాత ముప్పై గంటలు, మరియు సంయుక్త బీజము యొక్క అండవాహకము యొక్క పై భాగములో ఉన్న సందర్భములో ఈ విదళనము జరుగుతుంది."
पहले विदलन में युग्मनज मध्य अक्ष से पूर्ण रूप से दो ब्लास्टोमीयर्स में बँट जाता है।,"మొదటి విదళనములో, సంయుక్తబీజము పూర్తిగా మధ్య అక్షం నుండి రెండు బ్లాస్టోమీర్‌లుగా విభజించబడుతుంది."
दूसरा विदलन निषेचन के प्रायः 44 घण्टे बाद होता है व यह प्रथम विदलन के समकोण पर होता है।,రెండవ విదళనము సాధారణంగా ఫలదీకరణం జరిగిన 44 గంటల తర్వాత సంభవిస్తుంది మరియు ఇది మొదటి విదళనమునకు లంబ కోణంలో సంభవిస్తుంది.
अतः युग्मनज चार समान ब्लास्टोमीयर्स में विभाजित हो जाता है।,"అందువల్ల, సంయుక్తబీజము ఒకేలా ఉండే నాలుగు బ్లాస్టోమీర్‌లుగా విభజించబడింది."
तृतीय विदलन प्रायः निषेचन के तीन दिन बाद होता है तथा ये पहले दो विभाजनों के 90° के कोण पर होता है।,మూడవ విదళనము సాధారణంగా ఫలదీకరణం జరిగిన మూడు రోజుల తరువాత సంభవిస్తుంది మరియు మొదటి రెండు విభజనలకు 90 డిగ్రీల కోణములో జరుగుతుంది.
विदलन के दौरान भ्रूण अण्डवाहिनी में नीचे की ओर खिसकता जाता है।,"విదళనము సమయంలో, పిండం అండవాహికలో క్రిందివైపుకు జారిపోతుంది."
तृतीय विदलन के पश्चात् विदलन अनिश्चित रूप से होता है तथा चौथे दिन भ्रूण गर्भाशय में पहुंच जाता है।,"మూడవ విదళనము తరువాత, విదళనము అస్తవ్యస్తముగా జరుగుతుంది మరియు నాల్గవ రోజు పిండం గర్భాశయానికి చేరుకుంటుంది."
यह भ्रूण 32 कोशिकाओं का होता है व इसे मोरूला कहते हैं।,ఈ పిండం 32 కణాలను కలిగి ఉంటుంది మరియు దీనిని మోరులా అంటారు.
समाज में जनन स्वास्थ्य के महत्त्व के बारे में अपने विचार प्रकट कीजिए।,సమాజంలో ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం యొక్క ప్రాముఖ్యత గురించి మీ అభిప్రాయాలను పంచుకోండి.
समाज में जनन स्वास्थ्य का अर्थ स्वस्थ जनन अंगों व उनकी सामान्य कार्यप्रणाली से है।,సమాజంలో ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం ఆరోగ్యకరమైన ప్రత్యుత్పత్తి అవయవములు మరియు వాటి సాధారణ పనితీరును సూచిస్తుంది.
अतः जनन स्वास्थ्य का मतलब ऐसे समाज से है जिसके व्यक्तियों के जननअंग शारीरिक व क्रियात्मक रूप से पूर्णरूपेण स्वस्थ हों।,"అందువల్ల, ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం అనేది వ్యక్తుల యొక్క ప్రత్యుత్పత్తి అవయవాలు శారీరకంగా మరియు క్రియాత్మకంగా ఆరోగ్యంగా ఉన్న సమాజాన్ని సూచిస్తుంది."
लोगों को यौन शिक्षा के द्वारा उचित जानकारी मिलती है जिससे समाज में यौन सम्बन्धों के प्रति फैली कुरीतियाँ व भ्रांतियाँ खत्म होती हैं।,సమాజంలో లైంగిక సంబంధాల గురించి అపోహలు మరియు అపోహలు తొలగిపోయేలా ప్రజలు లైంగిక విద్య ద్వారా సరైన సమాచారం పొందుతారు.
"जनन स्वास्थ्य के अन्तर्गत लोगों को विभिन्न प्रकार के यौन-संचारित रोगों, परिवार नियोजन के उपायों, छोटे परिवार के लाभ, सुरक्षित यौन सम्बन्ध आदि के प्रति जागरूक किया जाता है।","ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం కింద, వివిధ రకాల లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు, కుటుంబ నియంత్రణ చర్యలు, చిన్న కుటుంబం యొక్క ప్రయోజనాలు, సురక్షితమైన లైంగిక సంపర్కము మొదలైన వాటి గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పిస్తారు."
"गर्भावस्था के दौरान माता की देखभाल, प्रसवोत्तर माती व शिशु की देखभाल, शिशु के लिए स्तनपान का महत्त्व जैसे महत्त्वपूर्ण जानकारियों के आधार पर स्वस्थ व जागरूक परिवार बनेंगे।","గర్భధారణ సమయంలో, తల్లి సంరక్షణ, ప్రసవానంతర తల్లి మరియు శిశువు సంరక్షణ, శిశువుకు తల్లి పాలివ్వడం యొక్క ప్రాముఖ్యత వంటి ముఖ్యమైన సమాచారం ఆధారంగా ఆరోగ్యకరమైన మరియు అవగాహన ఉన్న కుటుంబాలు ఏర్పడతాయి."
विद्यालय व शिक्षण संस्थानों में प्रदान की जाने वाली स्वास्थ्य तथा यौन शिक्षा से आने वाली पीढ़ी सुलझी विचारधारा वाली होगी जिससे हमारा समाज व देश सशक्त होगा।,పాఠశాలలు మరియు విద్యా సంస్థలలో అందించే ఆరోగ్యం మరియు లైంగిక విద్య నుండి రాబోయే తరం మన సమాజాన్ని మరియు దేశాన్ని బలోపేతం చేసే స్థిర భావజాలాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
जनन स्वास्थ्य के उन पहलुओं को सुझाएँ जिन पर आज के परिदृश्य में विशेष ध्यान देने की जरूरत है।,నేటి దృష్టాంతంలో ప్రత్యేక శ్రద్ధ అవసరమయ్యే ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం యొక్క అంశాలను సూచించండి.
"जनन स्वास्थ्य के प्रमुख पहलू जिन पर आज के परिदृश्य में विशेष ध्यान देने की जरूरत है, इस प्रकार हैं –",నేటి దృష్టాంతంలో ప్రత్యేక శ్రద్ధ అవసరం పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యం యొక్క ప్రధాన అంశాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి -
"क्या विद्यालयों में यौन शिक्षा आवश्यक है? यदि हाँ, तो क्यों?","పాఠశాలల్లో లైంగిక విద్య అవసరమా? అవును, ఎందుకు?"
विद्यालयों में यौन शिक्षा अति आवश्यक है क्योंकि इससे छात्रों को किशोरावस्था सम्बन्धी परिवर्तनों व समस्याओं के निदान की सही जानकारी मिलेगी।,పాఠశాలల్లో లైంగిక విద్య చాలా అవసరము ఎందుకంటే ఇది కౌమారదశకు సంబంధించిన మార్పులు మరియు సమస్యల గురించి విద్యార్థులకు ఖచ్చితమైన సమాచారాన్ని ఇస్తుంది.
"यौन शिक्षा से उन्हें यौन सम्बन्ध के प्रति भ्रांतियाँ व मिथ्य धारणाओं को खत्म करने में सहायता मिलेगी; इसके साथ-साथ उन्हें सुरक्षित यौन सम्बन्ध, गर्भ निरोधकों का प्रयोग, यौन संचारित रोगों, उनसे बचाव व निदान की जानकारी प्राप्त होगी।","లైంగికసంపర్కము గురించి అపోహలు మరియు అపోహలను తొలగించడానికి లైంగిక విద్య వారికి సహాయపడుతుంది; దీనితో పాటు, వారు సురక్షితమైన లైంగికసంపర్కము, గర్భనిరోధక మందుల వాడకం, లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు, నివారణ మరియు రోగ నిర్ధారణ గురించి సమాచారాన్ని పొందుతారు."
इसके परिणामस्वरूप आने वाली पीढ़ी भावनात्मक व मानसिक रूप से समृद्ध होगी।,"ఫలితంగా, రాబోయే తరాలు మానసికంగా మరియు మానసికంగా గొప్పగా ఉంటాయి."
"क्या आप मानते हैं कि पिछले 50 वर्षों के दौरान हमारे देश के जनन स्वास्थ्य में सुधार हुआ है? यदि हाँ, तो इस प्रकार के सुधार वाले कुछ क्षेत्रों का वर्णन कीजिए।","గత 50 సంవత్సరాలలో మన దేశం యొక్క ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం మెరుగుపడిందని మీరు నమ్ముతున్నారా? అవును అయితే, ఈ రకమైన మెరుగుదల యొక్క కొన్ని ప్రాంతాలను వివరించండి."
पिछले 50 वर्षों के दौरान निश्चित ही हमारे देश के जनन स्वास्थ्य में सुधार हुआ है।,గత 50 ఏళ్లలో మన దేశం యొక్క ప్రత్యుత్పత్తి ఆరోగ్యం ఖచ్చితంగా మెరుగుపడింది.
इस प्रकार के सुधार वाले कुछ क्षेत्र निम्न हैं –,ఆ రకమైన మెరుగుదల కలిగిన రంగములు ఈ క్రింది విధముగా ఉన్నాయి -
जनसंख्या विस्फोट के कौन-से कारण हैं?,జనాభా పెరుగుదలకు కారణము ఏమిటి?
"जनसंख्या विस्फोट: विश्व की आबादी 2 व्यक्ति प्रति सेकण्ड या 2,00,000 व्यक्ति प्रतिदिन या 60 लाख व्यक्ति प्रतिमाह या लगभग 7 करोड़ प्रतिवर्ष की दर से बढ़ रही है।","జనాభా పెరుగుదల: ప్రపంచము యొక్క జనాభా సెకనుకు 2 వ్యక్తులు లేదా రోజుకు 2,00,000 మంది లేదా నెలకు 60 లక్షల మంది లేదా సంవత్సరానికి 7 కోట్ల చొప్పున పెరుగుతోంది."
आबादी में इस तीव्रगति से वृद्धि को जनसंख्या विस्फोट कहते हैं।,జనాభాలో ఈ వేగవంతమైన పెరుగుదలను జనాభా విస్ఫోటనము అని అంటారు.
यह मृत्युदर में कमी और जन्मदर में वांछित कमी न आने के कारण होता है।,మరణాల రేటులో తగ్గుదల మరియు జనన రేటు పెరగడమే దీనికి కారణం.
जनसंख्या में वृद्धि एवं इसके कारण,జనాభాసంఖ్యలొ పెరుగుదల కారణములు ఈ క్రింది విధముగా ఉన్నాయి.
किसी भी क्षेत्र में एक निश्चित समय में बढ़ी हुई आबादी या जनसंख्या को जनसंख्या वृद्धि कहते हैं।,ఒక నిర్దిష్ట కాలంలో పెరిగిన జనాభా లేదా జనాభా పెరుగుదలను జనాభా పెరుగుదల అంటారు.
जनसंख्या वृद्धि के निम्नलिखित कारण हैं –,జనాభా పెరుగుదలకు ఈ క్రింది కారణాలు ఉన్నాయి.
क्या गर्भ निरोधकों का उपयोग न्यायोचित है? कारण बताएँ।,గర్భనిరోధక వాడకం సమర్థించబడుతుందా? కారణాలు చెప్పండి.
विश्व की बढ़ती जनसंख्या को रोकने के लिए विभिन्न प्रकार के गर्भ-निरोधकों का प्रयोग किया जाता है।,ప్రపంచంలో పెరుగుతున్న జనాభాను ఆపడానికి వివిధ రకాల గర్భనిరోధక మందులను ఉపయోగిస్తారు.
कंडोम जैसे गर्भ निरोधक से न सिर्फ सगर्भता से बचा जा सकता है बल्कि यह अनेक यौन संचारित रोगों व संक्रमणों से भी बचाव करता है।,"కండోమ్స్ వంటి గర్భనిరోధకాలు గర్భధారణను నివారించడమే కాక, లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు మరియు అంటువ్యాధుల నుండి కూడా రక్షిస్తాయి."
गर्भ निरोधक के प्रयोग द्वारा किसी भी प्रकार के अवांछनीय परिणाम से बचा जा सकता है या उसे रोका जा सकता है।,గర్భనిరోధక మందులను ఉపయోగించడం ద్వారా ఏ రకమైన అవాంఛనీయ ఫలితాన్ని నివారించవచ్చు లేదా నివారించవచ్చు.
विश्व के अधिकांश दम्पति गर्भनिरोधक का इस्तेमाल करते हैं।,ప్రపంచంలో చాలా మంది జంటలు గర్భనిరోధకాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
गर्भनिरोधकों के इन सभी महत्त्वों के आधार पर यह कहा जा सकता है कि इनका उपयोग न्यायोचित है।,"గర్భనిరోధక మందుల యొక్క ఈ ప్రాముఖ్యత ఆధారంగా, వాటి ఉపయోగం సమర్థించబడుతుందని చెప్పవచ్చు."
"जनन ग्रन्थि को हटाना गर्भ निरोधकों का विकल्प नहीं माना जा सकता है, क्यों?","ప్రత్యుత్పత్తి గ్రంథీని తొలగించడం గర్భనిరోధక మందులకు ప్రత్యామ్నాయంగా పరిగణించబడదు, ఎందుకు?"
गर्भ निरोधक के अन्तर्गत वे सभी युक्तियाँ आती हैं जिनके द्वारा अवांछनीय गर्भ को रोका जा सकता है।,గర్భనిరోధకం అవాంఛనీయ గర్భధారణను నివారించే అన్ని చిట్కాలను కలిగి ఉంటుంది.
"गर्भ निरोधक पूर्ण रूप से ऐच्छिक व उत्क्रमणीय होते हैं, व्यक्ति अपनी इच्छानुसार इनका प्रयोग बन्द करके, गर्भधारण कर सकता है।","గర్భనిరోధకాల వాడకము పూర్తిగా ఐఛ్ఛికమైనది మరియు ఉత్క్రమణీయమైనది, ఒక వ్యక్తి తన కోరిక ప్రకారం వాటిని ఉపయోగించడం మానేవేసి గర్భమును తిరిగి పొందవచ్చు."
इसके विपरीत जनन ग्रन्थि को हटाने पर शुक्राणु व अण्डाणुओं का निर्माण स्थायी रूप से खत्म हो जाता है अर्थात् ये उत्क्रमणीय नहीं होते हैं।,"దీనికి విరుద్ధంగా, ప్రత్యుత్పత్తి గ్రంధిని తొలగించడం వల్ల వీర్యము మరియు అండము ఏర్పడటం శాశ్వతంగా ఆగిపోతుంది, అనగా అవి అనుత్క్రమణీయములుగా ఉంటుంది."
एक बार जनन ग्रन्थि के हटाने पर पुनः गर्भधारण करना असंभव होता है।,ప్రత్యుత్పత్తి గ్రంథిని తొలగించిన తర్వాత తిరిగి గర్భం ధరించడం అసాధ్యం.
"उल्वबेधन एक घातक लिंग निर्धारण (जाँच) प्रक्रिया है, जो हमारे देश में निषेधित है।","ఉల్బభేధన ఒక ప్రాణాంతక లైంగిక నిర్ధారణ (స్క్రీనింగ్) ప్రక్రియ, ఇది మన దేశంలో నిషేధించబడింది."
क्या यह आवश्यक होना चाहिए? टिप्पणी कीजिए।,ఇది అవసరమా? దయచేసి మీ అభిప్రాయాన్ని తెలియజేయండి.
उल्वबेधन एक ऐसी तकनीक है जिसके अन्तर्गत माता के गर्भ में से एम्नियोटिक द्रव का कुछ भाग सीरिंज द्वारा बाहर निकाला जाता है।,"ఉల్వబేధన ఒక సాంకేతిక ప్రక్రియ, దీని లో భాగముగా గర్భములో పిండము చుట్టూ రక్షణ లా ఉండే ద్రవం(ఉమ్మనీరు) యొక్క కొంత భాగాన్ని తల్లి గర్భం నుండి సిరంజిల ద్వారా బయటకు తీస్తారు."
"इस द्रव में फीट्स की कोशिकाएँ होती हैं जिसके गुणसूत्रों का विश्लेषण करके भ्रूण की लिंग जाँच, आनुवांशिक संरचना, आनुवांशिक विकार व उपापचयी विकारों का पता लगाया जा सकता है।","ఈ ద్రవంలో పిండాల లింగము, జన్యు నిర్మాణం, జన్యుపరమైన లోపాలు మరియు జీవక్రియ రుగ్మతలను గుర్తించడానికి క్రోమోజోమ్‌లను విశ్లేషించే ఫైట్‌ల కణాలు ఉంటాయి."
अत: इस जाँच प्रक्रिया का प्रमुख उद्देश्य होने वाली संतान में किसी भी संभावित विकलांगता अथवा विकार का पता लगाना है जिससे माता को गर्भपात कराने का आधार मिल सके।,"అందువల్ల, ఈ తనిఖీ ప్రక్రియ యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం, జన్మించబోయే సంతానమునకు కలగబోయే వైకల్యము మరియు రుగ్మతలను తెలుసుకోవడము మరియు తల్లికి గర్భస్రావమునకు కావలసిన ఆధారములు అందించడము."
"किन्तु आजकल इस तकनीक का दुरुपयोग भ्रूण लिंग ज्ञात करके, मादा भ्रूण हत्या के लिए हो रहा है।",కానీ ఈ రోజుల్లో పిండం లింగం తెలుసుకోవడం ద్వారా ఈ సాంకేతిక పరిజ్ఞానంస్త్రీశిశు భౄణ హత్య కోసం దుర్వినియోగం అవుతోంది.
इसके फलस्वरूप हमारे देश का लिंगानुपात असंतुलित होता जा रहा है।,"ఫలితంగా, మన దేశం యొక్క లింగ నిష్పత్తి అసమతుల్యమవుతోంది."
मादा भ्रूण के सामान्य होने पर भी गर्भपात कर दिया जाता है क्योंकि अभी भी हमारे समाज में पुत्र जन्म को प्राथमिकता दी जाती है।,స్త్రీ శిశు పిండం ఆరీగ్యముగా ఉన్నప్పటికీ కూడా గర్భస్రావం జరుగుతుంది ఎందుకంటే కొడుకు పుట్టుకకు మన సమాజంలో ఇంకా ప్రాధాన్యత ఉంది.
"ऐसा गर्भपात एक बच्चे की हत्या के समतुल्य है, अतः उल्वबेधन पर कानूनी प्रतिबन्ध लगाना अति आवश्यक है।","అలాంటి గర్భస్రావం పిల్లలను చంపడానికి సమానం, కాబట్టి పిల్లలపై చట్టపరమైన పరిమితి విధించడం చాలా ముఖ్యం."
बन्ध्य दम्पतियों को संतान पाने हेतु सहायता देने वाली कुछ विधियाँ बताइए।,పిల్లలు కలగని లేదా వంధ్య దంపతులు పిల్లలను పొందడానికి సహాయపడే కొన్ని పద్ధతులను వివరించండి
बन्ध्य दम्पतियों को संतान प्राप्ति हेतु सहायता देने के लिए निम्न विधियाँ हैं –,పిల్లలను పొందటానికి ద్కంపతులకు సహాయాన్ని అందించే పద్ధతులు క్రిందివి -
1. परखनली शिशु – इसके अन्तर्गत शुक्राणु व अण्डाणुओं को इन विट्रो निषेचन कराया जाता है।,1. టెస్ట్ ట్యూబ్ బేబీ - ఈ ప్రక్రియలో శుక్రకణము కిందఅండము విట్రో ఫలదీకరణం చెందుతుంది.
तत्पश्चात् भ्रूण को सामान्य स्त्री के गर्भाशय में प्रत्यारोपित कर दिया जाता है।,ఫలదీకరణము చెందిన పిండం అప్పుడు ఒక సాధారణ స్త్రీ గర్భాశయంలో అమర్చబడుతుంది.
स्त्री के गर्भ में गर्भकाल की अवधि पूर्ण होने पर सामान्य रूप से शिशु का जन्म होता है।,"స్త్రీ గర్భంలో, గర్భధారణ కాలం పూర్తయిన తరువాత, శిశువు సాధారణంగా పుడుతుంది."
"2. युग्मक अन्तः फैलोपियन स्थानान्तरण – इस विधि का प्रयोग उन महिलाओं पर किया जाता है, जो लम्बे समय से बन्ध्य हैं।",2. సంయుక్త బీజముల అంతర ఫెలోపియన్ బదిలీ: ఈ పద్ధతి చాలా కాలం పాటు పిల్లలుకలగని మహిళలపై ఉపయోగించబడుతుంది.
इसके अन्तर्गत लेप्रोस्कोप की सहायता से फैलोपियन नलिका के एम्पुला में शुक्राणु व अण्डाणुओं का निषेचन कराया जाता है।,"ఈ ప్రక్రియలో, లాపరోస్కోప్ సహాయంతో ఫెలోపియన్ ట్యూబ్ యొక్క ఆంపుల్లాలో శుక్రకణము మరియు అండము ఫలదీకరణం చెందుతాయి."
3. अन्तःकोशिकाद्रव्यीय शुक्राणु बेधन – इसके अन्तर्गत शुक्राणुओं को प्रयोगशाला में सम्बन्धित माध्यम में रखकर प्रत्यक्ष ही अण्डाणु में बेध दिया जाता है।,"3. దీని కింద, స్పెర్మాటోజోవాను ప్రయోగశాలలో సంబంధిత మాధ్యమంలో ఉంచి వాటిని నేరుగా స్త్రీ గర్భాశయములోనికి పంపించడము జరుగుతుంది."
तत्पश्चात् भ्रूण या युग्मनज को स्त्री के गर्भाशय में स्थापित कर दिया जाता है।,పిండం లేదా సంయుక్తబీజము స్త్రీ గర్భాశయంలో ఉంచబడుతుంది.
4. कृत्रिम गर्भाधान – इसका प्रयोग उन पुरुषों पर किया जाता है।,4. కృత్రిమ గర్భధారణ - ఇది ఆ పురుషులపై ఉపయోగించబడుతుంది.
जिनमें शुक्राणुओं की कमी होती है।,శుక్రకణముల సంఖ్య తక్కువగా ఉన్న పురుషులలో ఉపయోగించబడుతుంది.
इस विधि मे पुरुष के वीर्य को एकत्रित करके स्त्री की योनि में स्थापित कर दिया जाता है।,"ఈ పద్ధతిలో, పురుషుని వీర్యం సేకరించి స్త్రీ యోనిలో స్థాపించబడుతుంది."
"इसके अतिरिक्त निसंतान दम्पति, अनाथ व आश्रयहीन बच्चों को कानूनी रूप से गोद ले सकते हैं।",ఇంతేకాకుండా పిల్లలు లేని జంటలు అనాథలను మరియు ఆశ్రయం లేని పిల్లలను చట్టబద్ధంగా దత్తత తీసుకోవచ్చు.
किसी व्यक्ति को यौन संचारित रोगों के सम्पर्क में आने से बचने के लिए कौन-से उपाय अपनाने चाहिए?,ఎవరైనా వ్యక్తి లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులని నివారించడానికి ఎటువంటి చర్యలు తీసుకోవాలి?
यौन संचारित रोग यौन सम्बन्धों के द्वारा संचारित व अति संक्रामक होते हैं।,లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు లైంగిక సంబంధాల ద్వారా వ్యాపిస్తాయి మరియు అధికముగా సంక్రమించే అంటువ్యాధులు.
इन रोगों से बचने के लिए निम्न उपाय अपनाने चाहिए,ఈ వ్యాధులను నివారించడానికి ఈ క్రింది చర్యలు తీసుకోవాలి
"निम्नलिखित वाक्य सही हैं या गलत, व्याख्या सहित बताएँ",ఈ క్రింది వాక్యాలను నిజం లేదా తప్పు అని వివరణతో ఇవ్వండి
ऐम्नियोटिक द्रव की कोशिकाओं में निम्न में से किसकी उपस्थिति से भ्रूणीय शिशु का लिंग निर्धारण होता है?,అమ్నియోటిక్ ద్రవం యొక్క కణాలలో కింది వాటిలో ఏది ఉనికి పిండ శిశువు యొక్క లింగాన్ని నిర్ణయిస్తుంది?
विश्व जनसंख्या दिवस कब मनाया जाता है?,ప్రపంచ జనాభా దినోత్సవం ఎప్పుడు జరుపుకుంటారు?
गर्भ निरोधक गोलियों में कौन-सा पदार्थ होता है? प्रोजेस्टेरॉन तथा एस्ट्रोजेन्स।,జనన నియంత్రణ మాత్రలు ఏ పదార్థాన్ని కలిగి ఉంటాయి? ప్రొజెస్టెరాన్స్ మరియు ఈస్ట్రోజెన్లు.
कॉपर-टी का प्रमुख कार्य क्या है? युग्मकों के निषेचन को रोकना।,కాపర్-టి యొక్క ప్రధాన విధి ఏమిటి? సంయుక్త బీజముల యొక్క ఫలదీకరణాన్ని నివారించడం.
"सरोगेट मदर किसे कहते हैं? वह परिचारक माँ जिसके गर्भ में वास्तविक माँ का अण्डाणु पलता है, सरोगेट मदर कहलाती है।",సర్రోగేట్ తల్లి అనగా ఎవరు? నిజమైన తల్లి అండమును తన గర్భములో పెంచే స్త్రీని సర్రోగేట్ తల్లి అంటారు.
गर्भावस्था पूर्ण होने से पहले जानबूझ कर या स्वैच्छिक रूप से गर्भ के समापन को प्रेरित गर्भपात या चिकित्सीय सगर्भता समापन (मेडिकल टर्मिनेशन ऑफ प्रेगनेन्सी) कहते हैं।,గర్భధారణకు ముందు లేదా తరువాత గర్భమును తీసివేయడాన్ని గర్భస్రావం లేదా గర్భం యొక్క వైద్య రద్దు అని పిలుస్తారు.
पूरी दुनिया में हर साल लगभग 45 से 50 मिलियन (4.5-5 करोड़) चिकित्सीय सगर्भता समापन कराए जाते हैं जो कि संसार भर की कुल सगर्भताओं का 1/5 भाग है।,"ప్రతి సంవత్సరం, ప్రపంచవ్యాప్తంగా 45 నుండి 50 మిలియన్ (4.5–5 కోట్ల) వైద్య శస్త్రచికిత్సల ద్వారా తొలగించబడుతున్నాయి, ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా మొత్తం గర్భధారణలలో 1/5వ వంతుగా ఉంది."
निश्चित रूप से यद्यपि जनसंख्या को घटाने मेंकी महत्त्वपूर्ण भूमिका है।,"జనాభాను తగ్గించడంలో దీని పాత్ర ప్రముఖమైనది అయినప్పటికీ,"
"इसका उद्देश्य जनसंख्या घटाना नहीं है तथापिमें भावनात्मक, नैतिक, धार्मिक एवं सामाजिक पहलुओं से जुड़े होने के कारण बहुत से देशों में यह बहस जारी है कि चिकित्सीय सगर्भता समापन को स्वीकृत या कानूनी बनाया जाना चाहिए या नहीं।","దీని ఉద్దేశ్యం జనాభాను తగ్గించడం కాదు మరియు దాని భావోద్వేగ, నైతిక, మత మరియు సామాజిక అంశాల కారణంగా, అనేక దేశాలు వైద్య గర్భస్రావమును రద్దు చేయాలా లేక ఆమోదించాలా లేదా చట్టబద్ధం చేయాలా అనే దానిపై చర్చలు కొనసాగిస్తున్నాయి."
भारत सरकार ने इसके दुरुपयोग को रोकने की शर्तों के साथ 1971 ई० में चिकित्सीय सगर्भता समापन को कानूनी स्वीकृति प्रदान कर दी है।,"1971 లో వైద్య గర్భస్రావమును రద్దు చేయడానికి భారత ప్రభుత్వం చట్టపరమైన అనుమతిని ఇస్తూ, దాని దుర్వినియోగమును నిరోధించడానికి షరతులను కూడా విధించింది."
"इस प्रकार के प्रतिबन्ध अंधाधुंध और गैरकानूनी मादा भ्रूण हत्या तथा भेदभाव को रोकने के लिए बनाए गए, जो अभी भी भारत देश में बहुत ज्यादा हो रहा है।","విచక్షణారహిత మరియు చట్టవిరుద్ధమైన స్త్రీ భ్రూణహత్య మరియు వివక్షతను నివారించడానికి ఈ రకమైన నిషేధం అమలు చేయబడింది, ఇది ఇప్పటికీ భారతదేశంలో కొనసాగుతుంది."
चिकित्सीय सगर्भता समापन क्यों? निश्चित तौर पर इसका अनचाही सगर्भताओं से मुक्ति पाना है।,వైద్య గర్భస్రావము ఎందుకు? ఖచ్చితంగా ఇది అవాంఛిత ఆందోళనల నుండి విముక్తి పొందడానికి.
फिर चाहे वे लापरवाही से किए गए असुरक्षित यौन सम्बन्धों का परिणाम हों या मैथुन के समय गर्भ निरोधक उपायों के असफल रहने या बलात्कार जैसी घटनाओं के कारण हों।,"అవి అసురక్షిత లైంగిక సంపర్క ఫలితమా, లేదా సంభోగం సమయంలో గర్భనిరోధక చర్యల వైఫల్యం లేదా అత్యాచారం వంటి సంఘటనలు కారణముగా పొందిన గర్భములు."
इसके साथ ही चिकित्सीय सगर्भता समापन की अनिवार्यता कुछ विशेष मामलों में भी होती है जहाँ सगर्भता बने रहने की स्थिति में माँ अथवा भ्रूण अथवा दोनों के लिए हानिकारक अथवा घातक हो सकती है।,"అదనంగా, వైద్య గర్భస్రావమును చేయవలసిన అవసరం కొన్ని ప్రత్యేక సందర్భాలలో కూడా సంభవిస్తుంది, ఇక్కడ తల్లి మనుగడకు ప్రమాదము సంభవించినప్పుడు, ఇది తల్లి లేదా పిండం లేదా రెండింటికీ హానికరం లేదా ప్రాణాంతకం అయినప్పుడు దీనిని అనుసరించవచ్చు."
सगर्भता की पहली तिमाही में अर्थात् सगर्भता के 12 सप्ताह तक की अवधि में कराया जाने वाला चिकित्सीय सगर्भता समापन अपेक्षाकृत काफी सुरक्षित माना जाता है।,గర్భావస్థకాలము యొక్క మొదటి త్రైమాసికము అనగా గర్భము యొక్క 12 వారముల సమయములోపలచేయబడే వైద్యచికిత్స గర్భస్రావము సాపేక్షముగా సురక్షితముగా భావించబడుతుంది.
इसके बाद द्वितीय तिमाही में गर्भपात बहुत ही संकटपूर्ण एवं घातक होता है।,"దీని తరువాత, రెండవ త్రైమాసికంలో గర్భస్రావం చాలా ప్రమాదకరమైనది మరియు ప్రాణాంతకం."
"इस बारे में एक सबसे अधिक परेशान करने वाली यह बात देखने में आई है कि अधिकतरगैर कानूनी रूप से, अकुशल नीम-हकीमों से कराए जाते हैं।","దీనికి సంబంధించి చాలా కలతపెట్టే విషయం ఏమిటంటే, చాలా వరకూ ఈ గర్భస్రావములు నైపుణములేని మంత్రసానులచేత చేయించబడినవి."
"जो कि न केवल असुरक्षित होते हैं, बल्कि जानलेवा भी सिद्ध हो सकते हैं।","ఇవి అసురక్షితమైనవి మాత్రమే కాదు, ప్రాణాంతకమని కూడా నిరూపించగలదు."
दूसरी खतरनाक प्रवृत्ति शिशु के लिंग निर्धारण के लिए उल्ववेधन का दुरुपयोग (यह प्रवृत्ति शहरी क्षेत्रों में अधिक) होता है।,రెండవ ప్రమాదకరమైన ధోరణి శిశువు యొక్క లింగాన్ని నిర్ధారించడానికి ఉల్బబేధనను దుర్వినియోగం (పట్టణ ప్రాంతాల్లో ఈ ధోరణి ఎక్కువ) చేయడము.
"बहुधा ऐसा देखा गया है कि यह पता चलने पर कि भ्रूण मादा है,कराया जाता है, जो पूरी तरह गैर-कानूनी है।","పిండం ఆడది అని తెలుసుకోవడం చట్టవిరుద్ధం, ఇది పూర్తిగా చట్టవిరుద్ధం."
"इस प्रकार के व्यवहार से बचना चाहिए, क्योंकि यह युवा माँ और भ्रूण दोनों के लिए खतरनाक है।","ఈ రకమైన ప్రవర్తనను నివారించాలి, ఎందుకంటే ఇది తల్లి మరియు పిండం రెండింటికీ ప్రమాదకరం."
असुरक्षित मैथुन से बचाव के लिए प्रभावशाली परामर्श सेवाओं को देने तथा गैर-कानूनी रूप से कराए गए गर्भपातों में जान की जोखिम के बारे में बताए जाने के साथ-साथ अधिक-से-अधिक सुविधाएँ उपलब्ध कराई जानी चाहिए ताकि उपर्युक्त प्रवृत्तियों को रोका जा सके।,"అసురక్షిత సంభోగాన్ని నివారించడానికి సమర్థవంతమైన కౌన్సెలింగ్ సేవలను అందించడంతో పాటు, చట్టబద్ధము కాని గర్భస్రావముల వల్ల ప్రాణ నష్టం జరగడంతో పాటు, పై పోకడలను నివారించడానికి మరిన్ని సౌకర్యాలు కల్పించాలి."
कुछ विरल परिस्थितियों में इन विट्रो निषेचित अण्डाणुओं को परिपक्व होने के लिए सरोगेट माँ का उपयोग किया जाता है।,కొన్ని అరుదైన పరిస్థితులలో విట్రో ఫలదీకరణ పరిపక్వం చెందడానికి సర్రోగసీ తల్లిని ఉపయోగిస్తారు.
कुछ स्त्रियों में अण्डाणु का निषेचन तो सामान्य रूप से होता है किन्तु कुछ विकारों के कारण भ्रूण का परिवर्धन नहीं हो पाता है।,"కొంతమంది స్త్రీలలో, అండము యొక్క ఫలదీకరణం సాధారణంగా జరుగుతుంది, కానీ కొన్ని రుగ్మతల కారణంగా, పిండం పెరగదు."
ऐसी परिस्थितियों में स्त्री के अण्डाणु व उसके पति के शुक्राणु का कृत्रिम निषेचन कराया जाता है तथा भ्रूण को 32-कोशिकीय अवस्था में किसी अन्य इच्छुक स्त्री के गर्भाशय में रोपित कर दिया जाता है।,"అటువంటి పరిస్థితులలో, స్త్రీ అండము మరియు ఆమె భర్త యొక్క శుక్రకణము యొక్క కృత్రిమ ఫలదీకరణం జరుగుతుంది మరియు పిండం 32 కణాల దశలో మరొక ఆసక్తిగల మహిళ గర్భాశయంలోకి బదిలీ చేయబడుతుంది."
यह स्त्री सरोगेट माँ कहलाती है तथा भ्रूण के पूर्ण विकसित होने पर शिशु को जन्म देती है।,ఈ స్త్రీని సర్రోగేట్ తల్లి అని పిలుస్తారు మరియు పిండం పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందినప్పుడు శిశువుకు జన్మనిస్తుంది.
मनुष्य के साथ पशुओं में भी इस प्रक्रिया द्वारा शिशु उत्पत्ति करायी जा रही है।,మానవులతో పాటు జంతువులలో కూడా ఈ ప్రక్రియ ద్వారా సంతానానికి జన్మనిస్తున్నాయి.
मनुष्य की तुलना में पशुओं के भ्रूण का स्थानान्तरण अधिक सरल होता है।,జంతువుల పిండాల బదిలీ మానవుల పిండము యొక్క బదిలీ కన్నా సులభం.
"यद्यपि परखनली शिशु का जन्म जीव विज्ञान की दृष्टि से एक अत्यधिक सफल उपलब्धि है, किन्तु इससे जुड़ी अनेक कानूनी व नैतिक समस्याएँ भी सामने आ रही हैं, जैसे इस प्रकार जन्मे बच्चे के ऊपर कानूनी हक आदि।","టెస్ట్ ట్యూబ్ బిడ్డ జన్మించడము జీవశాస్త్రంలో అత్యంత విజయవంతమైన అంశము అయినప్పటికీ, ఈ విధంగా జన్మించిన పిల్లలపై అనేక చట్టపరమైన మరియు నైతిక సమస్యలు మరియు చట్టపరమైన హక్కులకు సంబంధించిన సమస్యలూ ఉత్పన్నమౌతున్నాయి."
मनुष्य में यौन सम्बन्धी उत्पन्न रोगों के लक्षण बताइए।,మానవులలో ఉత్పన్నమయ్యే లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధుల లక్షణములను తెలపండి.
मनुष्य में यौन सम्बन्धी उत्पन्न रोग,మానవులలో లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు
इन्हें लैंगिक संचारित रोग कहते हैं।,వీటిని లైంగిక సంక్రమణ వ్యాధులు అంటారు.
ये लैंगिक संसर्ग से या प्रजनन मार्ग से संचारित होते हैं।,అవి లైంగిక సంపర్కం ద్వారా లేదా ప్రత్యుత్పత్తి మార్గము ద్వారా వ్యాపిస్తాయి.
ये निम्नलिखित प्रकार के होते हैं –,ఇవి క్రింద ఇవ్వబడిన విధముగా ఉంటాయి -
1. क्लेमायइिओसिस – यह सर्वाधिक रूप में पाया जाने वाला जीवाणु जनितहै।,1. క్లామిడియోసిస్ - ఇది బ్యాక్టీరియా వలన ఉత్పన్నమయ్యే సాధారణంగా కనిపించే వ్యాధి.
यह रोग क्लेमायडिआ ट्रेकोमेटिस नामक जीवाणु से होता है।,క్లామిడియా ట్రాకోమాటిస్ అనే బాక్టీరియం వల్ల ఈ వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది.
संक्रमित व्यक्ति के साथ यौन सम्बन्ध बनाने से इस रोग का संचारण होता है।,సోకిన వ్యక్తితో లైంగిక సంబంధం పెట్టుకోవడం ద్వారా ఈ వ్యాధి వ్యాపిస్తుంది.
इसका उद्भवन काल एक सप्ताह का होता है।,దీని సంక్రమణ కాలం ఒక వారం.
लक्षण – इस रोग में पुरुष के शिश्न से गाढ़े मवाद जैसा स्राव होता है तथा मूत्र-त्याग में अत्यन्त पीड़ा होती है।,"లక్షణాలు- ఈ వ్యాధిలో, పురుషుని పురుషాంగము నుండి చిక్కటి చీము లాంటి స్రావం విడుదలవుతుంది మరియు మూత్రవిసర్జన సమయములో విపరీతమైన నొప్పి ఉంటుంది."
"स्त्रियों में इस रोग के कारण गर्भाशय-ग्रीवा, गर्भाशय व मूत्र नलिकाओं में प्रदाह होता है।","మహిళల్లో ఈ వ్యాధి కారణంగా, గర్భాశయ, గర్భాశయం మరియు మూత్ర నాళములలో మంట ఉంటుంది."
उपचार न होने पर यह श्रोणि प्रदाह रोग में परिवर्तित होकर बन्ध्यता का कारण बनता है।,"చికిత్స చేయకపోతే, ఇది కటి ఇన్ఫ్లమేటరీ వ్యాధిగా మారి వంధ్యత్వానికి కారణమవుతుంది."
"2. सुजाक – यह (ग्रामऋणी) जीवाणुवीयहै जो डिप्लोकॉकस जीवाणु, नाइसेरिया गोनोरिया द्वारा होता है।","2. గోనేరియా - ఈ (గ్రామెరిని) బాక్టీరియం డిప్లోకాకస్ బాక్టీరియం, నీసేరియా గోనోరియా వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది."
संक्रमित व्यक्ति के साथ यौन सम्बन्ध बनाने से यह रोग फैलता है।,సోకిన వ్యక్తితో లైంగిక సంబంధం పెట్టుకోవడం ద్వారా ఈ వ్యాధి వ్యాపిస్తుంది.
इसका उद्भवन काल 2 से 10 दिन होता है।,దీని సంక్రమణ కాలం 2 నుండి 10 రోజులు ఉంటుంది.
लक्षण – इस रोग का प्रमुख लक्षण यूरोजेनीटल पथ की श्लेष्मा कला में अत्यधिक जलन होना है।,లక్షణాలు - ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రధాన లక్షణం యురోజనైటల్ వాహికలలో శ్లేష్మం వలన అధిక మంట.
रोगी को मूत्र-त्याग के समय जलन महसूस होती है।,రోగి మూత్రవిసర్జన సమయంలో మంట.
सुजाक के लक्षण पुरुष में अधिक प्रभावी होते हैं।,గోనేరియా యొక్క లక్షణాలు పురుషులలో మరింత ప్రభావవంతంగా ఉంటాయి.
"सुजाक से अन्य विकार; जैसे–प्रमेय जन्य सन्धिवाह, पौरुष ग्रंथ प्रवाह, मूत्राशय प्रवाह व स्त्रियों में जरायु प्रदाह, डिम्ब प्रणाली प्रदाह, बन्ध्यता आदि हो जाते हैं।","గోనేరియా నుండి ఇతర రుగ్మతలు; ఉదాహరణకు, యూరినోజెనిటల్ వాహిక, ప్రోస్టేట్ గ్రంధి ప్రవాహము, మూత్రాశయ ప్రవాహము ప్రోస్టేట్ ప్రవాహం, గర్భాశయ మంట, అండాశయ వ్యవస్థ మంట, మలబద్ధకం మొదలైనవి."
3. एड्स – विषाणुओं से चार प्रमुखहोते हैं एड्स अर्थात् उपार्जित प्रतिरोध क्षमता अभाव सिन्ड्रोम एक विषाणु जनित रोग है।,3. ఎయిడ్స్ - నాలుగు ప్రధాన రకాల ఎయిడ్స్ వైరస్ అంటే ఆర్జిత రెసిస్టెన్స్ కెపాసిటీ సిండ్రోమ్ ఒక వైరల్ వ్యాధి.
जो भयंकर रूप से फैल रहा है।,ఇది తీవ్రంగా వ్యాప్తి చెందుతోంది.
एड्स रीट्रोवाइरस याअथवा लिम्फोट्रापिक विषाणु टाइपयाआदि नामक विषाणु से होता है।,రెట్రోవైరస్ లేదా లింఫోట్రోపిక్ టాయిపియా మొదలగు వైరస్ వల్ల ఎయిడ్స్ వస్తుంది.
इस रोग का उद्भवन काल 9-30 माह है।,ఈ వ్యాధి యొక్క సంక్రమణకాలము 9-30 నెలలు.
रक्त आधान से सम्बन्धित व्यक्तियों में यह काल 4-14 माह होता है।,"రక్త మార్పిడి వలన సంక్రమించిన వ్యక్తులలో, ఈ సంక్రమణా కాలం 4-14 నెలలు"
"लक्षण – निरन्तर ज्वर, पेशियों में दर्द, रातों को पसीना आना तथा लसीका ग्रंथियों का चिरस्थायी विवर्धन, लिंग अथवा योनि से रिसाव, जननांगीय क्षेत्र में अल्सर या जाँघों में सूजन आदि इस रोग के प्रमुख लक्षण हैं।","లక్షణాలు - నిరంతర జ్వరం, కండరాల నొప్పి, రాత్రి చెమటలు మరియు శోషరస గ్రంథుల దీర్ఘకాలిక విస్తరణ, పురుషాంగం లేదా యోని నుండి స్రావముల విడుదల, జననేంద్రియ ప్రాంతంలో పుండ్లు లేదా తొడల వాపు ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రధాన లక్షణాలు."
4. जेनीटल हर्षीज – यह रोग टाइप-2 हपज सिम्पलेक्स विषाणु से उत्पन्न होता है।,4. జననేంద్రియ హెర్పెస్ - ఈ వ్యాధి టైప్ -2 హాప్జ్ సింప్లెక్స్ వైరస్ వల్ల వస్తుంది.
परगामी व्यक्ति से सम्भोग करने पर यह रोग फैलता है।,ఈ వ్యాధి ఒకరి కన్నా ఎక్కువమందితో లైంగిక సంపర్కము వలన సంక్రమిస్తుంది.
"लक्षण – इस रोग के प्राथमिक लक्षण जननांगों पर छाले पड़ना व दर्द होना, ज्वर, मूत्र-त्याग में पीड़ा, लसीका ग्रन्थियों की सूजन आदि हैं।","లక్షణాలు - ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రాధమిక లక్షణాలు జననేంద్రియాలపై బొబ్బలు మరియు నొప్పి, జ్వరం, మూత్రవిసర్జనలో నొప్పి, శోషరస కణుపుల వాపు మొదలైనవి."
छालों के फूटने से संक्रमण तेजी से फैलता है।,బొబ్బలు పగలడము వలన సంక్రమణ వేగంగా వ్యాపిస్తుంది.
जनसंख्या वृद्धि पर कैसे नियन्त्रण किया जा सकता है? परिवार नियोजन की वैज्ञानिक विधियों का संक्षेप में वर्णन कीजिए।,జనాభా పెరుగుదలను ఎలా నియంత్రించాలి? కుటుంబ నియంత్రణ యొక్క శాస్త్రీయ పద్ధతులను క్లుప్తంగా వివరించండి.
जन्म नियन्त्रण के लिए प्रयोग होने वाले विभिन्न उपायों का वर्णन कीजिए।,జనన నియంత్రణ కోసం ఉపయోగించే వివిధ చర్యలను వివరించండి.
जनसंख्या नियन्त्रण,జనాభా నియంత్రణ
भारत में तीव्र गति से बढ़ती हुई जनसंख्या को नियन्त्रित करने के लिए निम्नलिखित उपाय काम में लाये जा सकते हैं –,భారతదేశంలో వేగంగా పెరుగుతున్న జనాభాను ఈ క్రింది చర్యల ద్వారా నియంత్రించవచ్చు.
1. शिक्षा की सुविधाओं का विस्तार – शिक्षित व्यक्ति प्रायः आय एवं व्यय के सिद्धान्त से भली-भाँति परिचित होने के कारण सीमित परिवार के महत्त्व को समझते हैं।,1. విద్యా సౌకర్యాల విస్తరణ - విద్యావంతులు ఆదాయం మరియు వ్యయ సూత్రాన్ని బాగా అర్థము చేసుకోవడము వల్ల పరిమిత కుటుంబం యొక్క ప్రాముఖ్యతను తరచుగా అర్థం చేసుకుంటారు.
यही कारण है कि शिक्षित परिवार सामान्यतः सीमित ही होते हैं।,అందువల్ల విద్యావంతులైన కుటుంబాలు సాధారణంగా పరిమితంగా ఉంటాయి.
2. बच्चों की संख्या का निर्धारण – जनसंख्या वृद्धि को रोकने के लिए प्रति परिवार बच्चों की संख्या निर्धारित की जानी चाहिए।,"2. పిల్లల సంఖ్యను నిర్ణయించడం - జనాభా పెరుగుదలను నివారించడానికి, ప్రతి కుటుంబము పిల్లల సంఖ్యను నిర్ణయించుకోవాలి."
इसके लिए सरकारी स्तर पर कानून में संशोधन किये जाने चाहिए और यदि सम्भव न हो तो सीमित परिवार वाले व्यक्तियों को ऐसे प्रोत्साहन दिये जाने चाहिए जिनसे कि जन-सामान्य में इसके प्रति रुचि उत्पन्न हो सके।,"ఇందుకోసం ప్రభుత్వ స్థాయిలో చట్టాన్ని సవరించాలి మరియు సాధ్యం కాకపోతే, పరిమిత కుటుంబాలున్న వ్యక్తులకు ఆసక్తిని కలిగించడానికి ప్రోత్సాహకాలు వంటివి ఇవ్వాలి."
परिवार में बच्चों की संख्या निश्चित करके अनियन्त्रित ढंग से बढ़ रही जनसंख्या पर तुरन्त प्रभावी रोक लगायी जा सकती है।,"కుటుంబంలో పిల్లల సంఖ్యను నిర్ణయించడం ద్వారా, అనియంత్రిత పద్ధతిలో పెరుగుతున్న జనాభాను వెంటనే సమర్థవంతంగా ఆపవచ్చు."
3. विवाह योग्य आयु में वृद्धि – विवाह का जनन से सीधा सम्बन्ध है; अतः विवाह योग्य आयु में वृद्धि करने से प्रजनन दर में कमी लायी जा सकती है।,3. వివాహ వయస్సులో పెరుగుదల - వివాహం నేరుగా ప్రత్యుత్పత్తికి సంబంధించినది; అందువల్ల వివాహ వయస్సు పెంచడం ద్వారా సంతానోత్పత్తి రేటును తగ్గించవచ్చు.
वर्तमान समय में यह स्त्रियों के लिए कम-से-कम 18 वर्ष तथा पुरुषों के लिए कम-से-कम 21 वर्ष है।,"ప్రస్తుతం, ఇది మహిళలకు కనీసం 18 సంవత్సరాలు మరియు పురుషులకు కనీసం 21 సంవత్సరాలు."
इसे अब क्रमशः 23 वर्ष और 25 वर्ष कर देना चाहिए।,ఇప్పుడు దీనిని వరుసగా 23 సంవత్సరాలు మరియు 25 సంవత్సరాలకు తగ్గించాలి.
इसके साथ-साथ देर से विवाह करने वाले स्त्रियों एवं पुरुषों को प्रोत्साहन पुरस्कार देना भी उपयोगी सिद्ध हो सकता ह,"దీనితో పాటు, ఆలస్యంగా వివాహం చేసుకున్న మహిళలకు మరియు పురుషులకు ప్రోత్సాహక అవార్డులు ఇవ్వడం కూడా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది."
4. गर्भपात को ऐच्छिक एवं सुविधापूर्ण बनाना – हमारे देश में गर्भपात को प्राचीन समय से ही घृणित माना गया है।,"4. గర్భస్రావం స్వచ్ఛందంగా మరియు సౌకర్యవంతంగా చేయడం - మన దేశంలో, గర్భస్రావం ప్రాచీన కాలం నుండి అసహ్యంగా పరిగణించబడుతుంది."
गर्भपात की सुविधा को शीघ्र ही राष्ट्रीय स्तर पर उपलब्ध कराना जनसंख्या वृद्धि को रोकने के लिए बहुत आवश्यक है।,జనాభా పెరుగుదలను ఆపడానికి త్వరలో జాతీయ స్థాయిలో గర్భస్రావం సౌకర్యాలు కల్పించడం చాలా ముఖ్యం.
अनावश्यक गर्भ से छुटकारा पाकर स्त्रियाँ अपने परिवार में बच्चों की संख्या सीमित रख सकती हैं।,అవాంచితమైన గర్భం నుండి బయటపడటం ద్వారా మహిళలు తమ కుటుంబంలోని పిల్లల సంఖ్యను పరిమితం చేయవచ్చు.
5. समन्वित ग्रामीण विकास एवं परिवार कल्याण कार्यक्रमों में तालमेल – सरकार ने ग्रामीण क्षेत्रों में अनेक विकास योजनाएँ चला रखी हैं।,5. సమగ్ర గ్రామీణాభివృద్ధి మరియు కుటుంబ సంక్షేమ కార్యక్రమాల సమన్వయం - గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ప్రభుత్వం అనేక అభివృద్ధి పథకాలను నిర్వహిస్తోంది.
यदि इनके साथ परिवार कल्याण के कार्यक्रमों को भी जोड़ दिया जाये तथा इन्हें सफलतापूर्वक प्रतिपादित करने के लिए विकास खण्डों के स्तर पर आर्थिक सहायता एवं अन्य प्रोत्साहन दिये जाएँ तो इन कार्यक्रमों को बढ़ावा मिलेगा।,"కుటుంబ సంక్షేమ కార్యక్రమాలను కూడా వారితో కలిపి, విజయవంతంగా అమలు చేయడానికి అభివృద్ధి సహాయం స్థాయిలో ఆర్థిక సహాయం మరియు ఇతర ప్రోత్సాహకాలు ఇస్తే, ఈ కార్యక్రమాలకు ప్రోత్సాహము లభిస్తుంది."
ग्रामीण क्षेत्रों में सरकार को सन्तति निरोध के साधन व दवाएँ निःशुल्क बॉटनी चाहिए तथा नसबन्दी ऑपरेशन के लिए शिविर आयोजित कराने चाहिए।,"గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో, ప్రభుత్వం ఉచిత వనరులు మరియు మందులను పంపిణీ చేయాలి మరియు స్టెరిలైజేషన్ కార్యకలాపాల కోసం శిబిరాలను నిర్వహించాలి."
"6. कृषि एवं उद्योगों के उत्पादन में वृद्धि – ग्रामीण क्षेत्रों में प्राय: यह सोचा जाता है कि कृषि के लिए अधिकाधिक जनशक्ति आवश्यक है, जिसके फलस्वरूप इन क्षेत्रों में सीमित परिवार की विचारधारा ठीक से नहीं पनप पायी है।","6. వ్యవసాయం మరియు పరిశ్రమల ఉత్పత్తిలో పెరుగుదల - గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో, వ్యవసాయానికి ఎక్కువ మానవశక్తి అవసరమని తరచుగా భావిస్తారు, ఈ కారణంగా ఈ ప్రాంతాల్లో పరిమిత కుటుంబం అనే ఆలోచన కు అంతగా ప్రోత్సాహము లభించలేదు."
यदि ग्रामीण क्षेत्रों में आधुनिक कृषि यन्त्रों एवं तकनीकों को अधिकाधिक उपलब्ध कराया जाये तो कम जनशक्ति द्वारा ही कृषि की जा सकेगी तथा सीमित परिवार के प्रति लोगों में रुचि उत्पन्न होगी।,"గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మరింత ఆధునిక వ్యవసాయ పనిముట్లు మరియు పద్ధతులు అందుబాటులోకి వస్తే, వ్యవసాయం తక్కువ మానవశక్తితో మాత్రమే చేయబడుతుంది మరియు పరిమిత కుటుంబాలకు ఆసక్తి ఏర్పడుతుంది."
"उद्योगों के उत्पादन में वृद्धि से भी बढ़ती हुई जनसंख्या की आवश्यकताओं को पूरा करने में सहायता मिलेगी, रोजगार के अवसरों में वृद्धि होगी तथा आर्थिक स्थिति में सुधार होगा।","పరిశ్రమల ఉత్పత్తి పెరగడం పెరుగుతున్న జనాభా అవసరాలను తీర్చడంలో, ఉపాధి అవకాశాలు పెరగడంలో మరియు ఆర్థిక పరిస్థితిని మెరుగుపరచడంలో కూడా సహాయపడుతుంది."
"7. सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमों में वृद्धि एवं सुधार – सरकार को सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमों; जैसे–पेंशन, ग्रेच्युटी एवं सेवानिवृत्त होने पर मिलने वाली सुविधाएँ आदि में इतनी वृद्धि करनी चाहिए कि सेवा-निवृत्त होने पर कर्मचारी को अपने परिवार पर बोझ बनकर न रहना पड़े।","7. సామాజిక భద్రతా కార్యక్రమాల అభివృద్ధి మరియు మెరుగుదల - ప్రభుత్వానికి సామాజిక భద్రతా కార్యక్రమాలు; ఉదాహరణకు, పదవీ విరమణపై లభించే పెన్షన్, గ్రాట్యుటీ మరియు సౌకర్యాలను ఎంతగా పెంచాలి అంటే పదవీ విరమణ తరువాత, ఒక ఉద్యోగి తన కుటుంబంపై ఆధారపడవలసిన అవసరం లేదు."
इससे आम व्यक्ति सन्तान बुढ़ापे की लाठी जैसी विचारधारा से मुक्ति पा सकेंगे तथा उनमें सीमित परिवार के प्रति रुचि बढ़ेगी।,దీనితో సాధారణ ప్రజలు సంతానమును వ్ద్ధాప్యములో ఆసరా అనే భావజాలమును వదిలించుకోగలుగుతారు మరియు వారు పరిమిత కుటుంబాలపై ఆసక్తిని పెంచుతారు.
8. परिवार कल्याण कार्यक्रमों को अधिक प्रभावी बनाया जाये – जनसंख्या वृद्धि की समस्या का वास्तविक निदान जनसंख्या को नियोजित एवं नियन्त्रित करने में निहित है।,8. కుటుంబ సంక్షేమ కార్యక్రమాలు మరింత ప్రభావవంతంగా ఉండాలి - జనాభా పెరుగుదల సమస్యకు నిజమైన పరిష్కారం జనాభా ప్రణాళిక మరియు నియంత్రణ చేయడములో నిక్షిప్తమై ఉంది.
इसके लिए निम्नलिखित बातों पर सरकार को ध्यान देना चाहिए,ఇందుకోసం ప్రభుత్వం ఈ క్రింది అంశాలపై దృష్టి పెట్టాలి
9. सकारात्मक और निषेधात्मक प्रेरकों पर आधारित विवेकपूर्ण जनसंख्या नीति – जनसंख्या को नियन्त्रित रखने के लिए विवेकपूर्ण नीति को अपनाया जाना तथा समय-समय पर उसका पुनर्मूल्यांकन कर उसमें आवश्यक संशोधन करते रहना अत्यधिक महत्त्वपूर्ण है।,"9. సానుకూల మరియు నిషేధిత ప్రేరేపకుల ఆధారంగా వివేకవంతమైన జనాభా విధానం - జనాభాను అదుపులో ఉంచడానికి, వివేకవంతమైన విధానాన్ని అవలంబించడం మరియు క్రమానుగతంగా సవరించడం మరియు అవసరమైన సవరణలు చేయడం చాలా ప్రాముఖ్యత."
10. विदेशियों के आगमन पर रोक – भारत में प्रतिवर्ष अनेकानेक विदेशी आकर बस जाते हैं।,10. విదేశీయుల రాకపై నిషేధం - ప్రతి సంవత్సరం చాలా మంది విదేశీయులు భారతదేశంలో స్థిరపడతారు.
प्राय: बांग्लादेश और नेपाल से अनेक लोग आकर भारत में बस गये हैं।,తరచుగా బంగ్లాదేశ్ మరియు నేపాల్ నుండి చాలా మంది భారతదేశంలో స్థిరపడి స్థిరపడ్డారు.
"सरकार को विदेशी लोगों के आगमन को प्रतिबन्धित कर देना चाहिए, साथ ही अनाधिकृत रूप से भारत में आकर बस गये विदेशियों को हटाने की व्यवस्था करनी चाहिए।","విదేశీయుల రాకను ప్రభుత్వం నిషేధించాలి, అలాగే భారతదేశంలో అనధికారముగా స్థిరపడిన విదేశీయులను పంపించివేయడానికి ఏర్పాట్లు చేయాలి"
11. जनसंख्या के धार्मिक आयाम का अध्ययन एवं वस्तुनिष्ठ निर्णय – भारत में जनसंख्या वृद्धि के मजहबी आयाम को धर्म निरपेक्षता के नाम में अनदेखा किया जाता है।,11. జనాభా యొక్క మతపరమైన పరిమాణం యొక్క అధ్యయనం మరియు లక్ష్యం నిర్ణయం - భారతదేశంలో జనాభా పెరుగుదల యొక్క మతపరమైన కోణాన్ని లౌకికవాదం పేరిట విస్మరిస్తారు.
"अब वह समय आ गया है जब सभी धर्मावलम्बियों, राजनीतिज्ञों एवं आम व्यक्तियों को कठोर निर्णय लेने ही चाहिए।","మత, రాజకీయ నాయకులు మరియు సామాన్య ప్రజలందరూ కఠినమైన నిర్ణయాలు తీసుకోవలసిన సమయం ఆసన్నమైంది."
परिवार नियोजन की विधियाँ/गर्भ निरोधक,కుటుంబ నియంత్రణ పద్ధతులు/గర్భనిరోధకాలు
जनसंख्या को सीमित रखने के लिए विभिन्न प्रकार से परिवारों में सन्तानोत्पत्ति की दर को नियन्त्रित करके मानव जनसंख्या की वृद्धि को कम किया जा सकता है।,"జనాభాను పరిమితం చేయడానికి, కుటుంబాలలో ప్రత్యుత్పత్తి రేటును వివిధ మార్గాల్లో నియంత్రించడం ద్వారా మానవ జనాభా పెరుగుదలను తగ్గించవచ్చు."
इस प्रकार परिवार के आकार को सीमित रखना ही परिवार नियोजन है।,అందువల్ల కుటుంబ నియంత్రణ అనేది కుటుంబ పరిమాణాన్ని పరిమితం చేయడం.
इसके लिए कई विधियाँ अपनायी जाती हैं।,దీని కోసం అనేక పద్ధతులు అవలంబిస్తున్నారు.
इन्हें निम्नलिखित श्रेणियों में बाँटा गया है,వాటిని క్రింది వర్గాలుగా విభజించారు
1. बन्ध्याकरण या नसबन्दी – इस प्रक्रिया को वैसेक्टॉमी भी कहते हैं।,1. నసబందీ లేదా స్టెరిలైజేషన్ - ఈ విధానాన్ని వేసక్టమీ అని కూడా అంటారు.
इस प्रक्रिया में पुरुषों में वृषणकोष के ऊपरी भाग में शुक्रवाहिकाओं को काटकर इनके दोनों कटे सिरों को बाँध देते हैं।,"ఈ ప్రక్రియలో మగవారిలో, వృషణకోశములను వృషణం యొక్క పై భాగంలో కత్తిరించి, వాటి రెండు చివరలను కట్టివేస్తారు."
स्त्रियों में इसे सैल्पिजेक्टोमी या ट्युबेक्टोमी कहते हैं।,మహిళల్లో దీనిని సాల్పిసెక్టమీ లేదా ట్యూబెక్టమీ అంటారు.
2. कण्डोम का प्रयोग – यह एक पतली झिल्ली होती है।,2. కండోమ్ వాడకం - ఇది సన్నని తొడుగు వలె వుంటుంది.
पुरुष सम्भोग के समय इसे लिंग पर चढ़ा लेता है।,లైంగిక సంపర్కం సమయంలో పురుషాంగమునకు తొడుగుతారు.
"इस प्रकार, वीर्य स्त्री की योनि में स्खलित न होकर कण्डोम में ही रह जाता है।","ఈ విధంగా, వీర్యం స్త్రీ యోనిలో స్ఖలనం చేయదు మరియు కండోమ్‌లోనే ఉంటుంది."
3. गर्भ निरोधक गोलियाँ – इसमें ऐसे हॉर्मोन्स की गोलियाँ होती हैं जो युग्मानुजनन तथा गर्भधारण में हस्तक्षेप करते हैं।,"3. గర్భనిరోధక మాత్రలు - ఇందులో హార్మోనులకు సంబంధించిన మాత్రలు ఉంటాయి, ఇవి సంయుక్తబీజముల జననమును మరియు గర్భధారణకు ఆటంకం కలిగిస్తాయి."
"इन हॉर्मोन्स के कारण पिट्यूटरी ग्रन्थि के हॉर्मोन्स ( तथा ) का स्रावण बहुत घट जाता है, जो अण्डाशयों को सक्रिय करते हैं।","ఈ హార్మోన్ల కారణంగా, పిట్యూటరీ గ్రంథి యొక్క హార్మోన్ల (మరియు) స్రావం తగ్గుతుంది,ఈ పిట్యూటరీ గ్రంధి స్రావముల వలన అండాశయాలను క్రియాశీలముగా చేస్తాయి."
4. अन्तः गर्भाशयी यन्त्र – इस विधि में प्लास्टिक या ताँबे या स्टील की कोई युक्ति गर्भाशय में रोप दी जाती है।,"4. ఇంట్రా యుటెరైన్ పరికరం - ఈ పద్ధతిలో, ప్లాస్టిక్ లేదా రాగి లేదా ఉక్కు యొక్క పరికరం గర్భాశయంలో ఉంచబడుతుంది."
"जितने समय तक यह युक्ति गर्भाशय में रहती है, भ्रूण का रोपण गर्भाशय में नहीं हो पाती।","పరికరం గర్భాశయంలో ఉన్నంత కాలం, పిండస్థాపన గర్భాశయంలో జరగదు."
5. बाधा विधियाँ – ये विधियाँ शुक्राणुओं को गर्भाशय में पहुँचने से रोकती हैं।,5. అవరోధ పద్ధతులు - ఈ పద్ధతులు శుక్రకణమును గర్భాశయములోనికి రాకుండా నిరోధిస్తాయి.
"इन विधियों में योनिधानी, तनुपट तथा ग्रीवा टोपी का प्रयोग किया जाता है।","ఈ పద్ధతులలో, యోని, టాట్ మరియు గర్భాశయ టోపీని ఉపయోగిస్తారు."
"रोगजनक जीवाणुओं के विरुद्ध प्रतिजैविक अत्यन्त प्रभावी होते हैं किन्तु किसी नये प्रतिजैविक के विकास के 2 – 3 वर्ष पश्चात् नये प्रतिजैविक प्रतिरोधी, समष्टि में प्रकट हो जाते हैं।","వ్యాధికారక బాక్టీరియాకు వ్యతిరేకంగా వ్యాధినిరోధక ఔషధములు చాలా ప్రభావవంతంగా ఉంటాయి, కానీ కొత్త యాంటీబయాటిక్ అభివృద్ధి చెందిన 2-3 సంవత్సరాల తరువాత, కొత్త యాంటీబయాటిక్స్ మాక్రోఫేజ్‌లోకి విడుదలవుతాయి."
कभी-कभी एक जीवाणुवीय समष्टि में एक अथवा कुछ ऐसे जीवाणु उत्परिवर्तन युक्त होते हैं जो उन्हें प्रतिजैविक के लिए प्रतिरोधी बनाते हैं।,"కొన్నిసార్లు ఒక బాక్టీరియంలో ఒకటి లేదా కొన్ని బ్యాక్టీరియా ఉత్పరివర్తనలు ఉంటాయి, ఇవి యాంటీబయాటిక్స్‌కు నిరోధకతను కలిగిస్తాయి."
इस प्रकार के प्रतिरोधी जीवाणु तेजी से गुणन व जीविता करने लगते हैं।,ఈ రకమైన నిరోధక బ్యాక్టీరియా గుణించి వేగంగా జీవించడం ప్రారంభిస్తుంది.
शीघ्र ही प्रतिरोधिता प्रदान करने वाले जीन दूर-दूर तक फैल जाते हैं व सम्पूर्ण जीवाणु समष्टि प्रतिरोधी बन जाते हैं।,త్వరలో రోగనిరోధక శక్తిని అందించే జన్యువులు చాలా దూరం వ్యాపించి మొత్తం బ్యాక్టీరియా స్థూల-నిరోధకతగా మారుతుంది.
कुछ अस्पतालों में प्रतिजैविक प्रतिरोधी पनपते रहते हैं क्योंकि वहाँ प्रतिजैविकों का अत्यधिक प्रयोग होता है।,"కొన్ని ఆసుపత్రులలో, యాంటీబయాటిక్స్ అధికంగా వాడటం వల్ల యాంటీబయాటిక్స్ వృద్ధి చెందుతూనే ఉన్నాయి."
समाचार-पत्रों और लोकप्रिय वैज्ञानिक लेखों से विकास सम्बन्धी नए जीवाश्मों और मतभेदों की जानकारी प्राप्त कीजिए।,వార్తాపత్రికలు మరియు ప్రసిద్ధ శాస్త్రీయ వ్యాసాల నుండి కొత్త శిలాజాలు మరియు అభివృద్ధికి సంబంధించిన తేడాల గురించి సమాచారాన్ని పొందండి.
जीवाश्म चट्टानों से प्राप्त आदिकालीन जीवधारियों के अवशेष या चिह्न होते हैं।,శిలాజాలు శిలల నుండి పొందిన ఆదిమ జీవుల అవశేషాలు లేదా గుర్తులు.
जीवाश्मों के अध्ययन को जीवाश्म विज्ञान कहते हैं अर्थात् जीवाश्म विज्ञान में लाखों-करोड़ों वर्ष पूर्व के जीवधारियों के अवशेषों का अध्ययन करते हैं।,"శిలాజాల అధ్యయనాన్ని పాలియోంటాలజీ అంటారు, అనగా, పాలియోంటాలజీలో, మిలియన్ల మిలియన్ల సంవత్సరాల క్రితం నుండి జీవుల అవశేషాలను అధ్యయనం చేస్తాము."
जीवाश्म वैज्ञानिकों के अध्ययन से स्पष्ट होता है कि किस काल में किस प्रकार के जीवधारी पृथ्वी पर उपस्थित थे।,"భూమిపై ఏ కాలంలో, ఏ రకమైన జీవి ఉందో శిలాజ శాస్త్రవేత్తల అధ్యయనం నుండి స్పష్టమైంది."
चट्टानों और पृथ्वी की पर्ती में दबे जीवाश्मों को खोदकर निकाला जाता है।,శిలలు మరియు భూమి పొరలలో ఖననం చేయబడిన శిలాజాలు తవ్వబడతాయి.
इन चिह्नों या अवशेषों से जीवधारी की संरचना की परिकल्पना की जाती है।,ఒక జీవి యొక్క నిర్మాణం ఈ సంకేతాలు లేదా అవశేషాల ద్వారా ఊహించబడింది.
चट्टानों की आयु ज्ञात करके जीवाश्मों की अनुमानित आयु भी ज्ञात कर ली जाती है।,శిలల వయస్సును నిర్ణయించడం ద్వారా రాళ్ల వయస్సు కూడా నిర్ణయించబడుతుంది.
अतः वैज्ञानिक जीवाश्मों को जैव विकास के सशक्त प्रमाण मानते हैं।,"అందువల్ల, శాస్త్రవేత్తలు శిలాజాలను జీవ పరిణామానికి బలమైన సాక్ష్యంగా భావిస్తారు."
जीवाश्मों के सबसे परिचित उदाहरणे आर्किओप्टेरिक्स तथा डायनोसोर हैं।,శిలాజాలకు బాగా తెలిసిన ఉదాహరణలు ఆర్కియోపెటెక్స్ మరియు డైనోసార్.
डायनोसोर विशालकाये सरीसृप थे।,డైనోసార్‌లు పెద్ద సరీసృపాలు.
मीसोजोइक युग में इनका पृथ्वी पर साम्राज्य स्थापित था।,"మీసోజాయిక్ యుగంలో, భూమిపై వీటి సామ్రాజ్యము స్థాపించబడింది."
इस युग को सरीसृपों का स्वर्ण युग कहा जाता है।,ఈ యుగాన్ని సరీసృపాల స్వర్ణయుగం అంటారు.
"भिन्न आयु की चट्टानों से भिन्न-भिन्न प्रकार के जीवधारियों के जीवाश्म पाए गए हैं, जो कि सम्भवत: उस चट्टान के निर्माण के दौरान उनमें दब गए।","వేర్వేరు యుగాల శిలల నుండి వివిధ రకాల జీవుల శిలాజాలు కనుగొనబడ్డాయి, అవి బహుశా ఆ శిల నిర్మాణ సమయంలో ఖననం చేయబడ్డాయి."
वे विलुप्त जीवों का प्रतिनिधित्व करते हैं।,అవి అంతరించిపోయిన జీవులను సూచిస్తాయి.
इससे स्पष्ट होता है कि पृथ्वी पर जीवन को स्वरूप बदलता रहा है।,భూమిపై జీవన స్వభావం మారుతున్నదని దీని ద్వారా స్పష్టమవుతుంది.
इथोपिया तथा तंजानिया से कुछ मानव जैसी अस्थियों के जीवाश्म प्राप्त हुए हैं।,ఇథియోపియా మరియు టాంజానియా నుండి కొన్ని మానవ లాంటి ఎముకల శిలాజాలు పొందబడ్డాయి.
मानव पूर्वजों के जीवाश्मों से मानव विकास का इतिहास ज्ञात हुआ है।,మానవ పరిణామ చరిత్ర మానవ పూర్వీకుల శిలాజాల తెలిసింది.
प्रजाति की स्पष्ट परिभाषा देने का प्रयास कीजिए।,జాతుల గురించి స్పష్టమైన నిర్వచనం ఇవ్వడానికి ప్రయత్నించండి.
प्रजाति आकारिकी रूप से प्रथम व प्रजनन रूप से विलगित व्यष्टियों की एक या ज्यादा प्राकृतिक समष्टि होती है जो एक-दूसरे से अत्यधिक मिलती-जुलती है तथा आपस में एक-दूसरे के बीच स्वतंत्र रूप से प्रजनन करते हैं।,జాతులు పదనిర్మాణపరంగా మొదటి మరియు ప్రత్యుత్పత్తిని వేరుచేయబడిన వ్యక్తులు ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సహజ కంకరలతో ఒకదానికొకటి దగ్గరగా ఉంటాయి మరియు ఒకదానికొకటి స్వతంత్రంగా సంతానోత్పత్తి చేస్తాయి.
"मानव विकास के विभिन्न घटकों का पता कीजिए (संकेत-मस्तिष्क साइज और कार्य, कंकाले संरचना, भोजन में पसंदगी आदि)।","మానవ అభివృద్ధి యొక్క వివిధ భాగాలను కనుగొనండి (సిగ్నల్-మెదడు పరిమాణం మరియు పనితీరు, అస్థిపంజర నిర్మాణం, ఆహారంలో ఎంపిక మొదలైనవి)."
लगभग 16 मिलियन वर्ष पूर्व ड्रायोपिथिकस तथा रामापिथिकस प्राइमेट्स विद्यमान थे।,డ్రైయోపిథికస్ మరియు రామాపిథికస్ ప్రైమేట్స్ సుమారు 16 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఉన్నాయి.
इनके शरीर पर भरपूर बाल थे तथा ये गोरिल्ला एवं चिम्पैंजी जैसे चलते थे।,వారికి శరీరంపై చాలా జుట్టు ఉంది మరియు వారు గొరిల్లాస్ మరియు చింపాంజీల వలె నడిచారు.
इनमें ड्रायोपिथिकस वनमानुष जैसे और रामापिथिकस मनुष्यों जैसे थे।,వారిలో వనమానవులు వంటి డ్రైయోపితికస్ మరియు మానవుల వంటి రామాపితికస్ ఉన్నారు.
इथोपिया तथा तंजानिया में अनेक मानवी विशेषताओं को प्रदर्शित करते जीवाश्म प्राप्त हुए।,ఇథియోపియా మరియు టాంజానియాలో అనేక మానవ లక్షణాలను ప్రదర్శించే శిలాజాలు కనుగొనబడ్డాయి.
इससे यह स्पष्ट होता है कि 3-4 मिलियन वर्ष पूर्व मानव जैसे वानर गण (प्राइमेट्स) पूर्वी अफ्रीका में विचरण करते थे।,3-4 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ప్రైమేట్స్ వంటి మానవులు తూర్పు ఆఫ్రికాలో తిరుగుతున్నారని దీని నుండి స్పష్టమైంది.
ये लगभग 4 फुट लम्बे थे और सीधे खड़े होकर चलते थे।,వారు సుమారు 4 అడుగుల పొడవు మరియు నిటారుగా నిలబ నడిచేవారు.
लगभग 2 मिलियन वर्ष पूर्व ऑस्ट्रेलोपिथेसिन अर्थात् आदि मानव सम्भवतः पूर्वी अफ्रीका के घास स्थलों में विचरण करता था।,"సుమారు 2 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, ఆస్ట్రేలియాపిథెసిన్, అంటే మానవులు, బహుశా తూర్పు ఆఫ్రికాలోని గడ్డి భూములలో తిరుగుతారు."
होमो हैबिलिस को प्रथम मानव जैसे प्राणी के रूप में जाना जाता है।,హోమో హబిలిస్‌ను మొదటి మానవ లాంటి జీవిగా పిలుస్తారు.
होमो इरेक्टस के जीवाश्म लगभग 1.5 मिलियन वर्ष पूर्व के हैं।,హోమో ఎరెక్టస్ యొక్క శిలాజాలు సుమారు 1.5 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం నాటివి.
"इसके अन्तर्गत जावा मानव, पेकिंग मानव, एटलांटिक मानवे आते हैं।","దీని కింద, జావా మానవులు, పెకింగ్ మానవులు, అట్లాంటిక్ మానవులు వస్తారు."
प्लीस्टोसीन युग के अन्तिम काल में होमो सेपियन्स (वास्तविक मानव) ने होमो इरेक्टस का स्थान ले लिया।,"ప్లీస్టోసీన్ శకం యొక్క చివరి కాలంలో, హోమో సేపియన్స్ (నిజమైన మానవులు) హోమో ఎరెక్టస్ స్థానంలో ఉన్నారు."
"इसके अन्तर्गत मुख्य रूप से निएण्डरथल मानव, क्रोमैगनॉन मानव एवं वर्तमान मानवे आते हैं।","దీని కింద, ప్రధానంగా నియాండర్తల్ మానవులు, క్రోమాగ్నోన్ మానవులు మరియు ప్రస్తుత మానవులు వస్తారు."
मानव विकास के विभिन्न घटक विकास के अन्तर्गत उपार्जित निम्नलिखित विशिष्ट घटकों (लक्षणों) के कारण मानव का विकास हुआ –,మానవ అభివృద్ధి యొక్క విభిన్న భాగాలు: అభివృద్ధిలో పొందిన ఈ క్రింది నిర్దిష్ట భాగాలు (లక్షణాలు) కారణంగా మానవ అభివృద్ధి జరిగింది.
1. द्विपाद चलन – मानव पिछली टाँगों की सहायता से चलता है।,1. ద్విపాద కదలిక - వెనుక కాళ్ళ సహాయంతో మానవ కదలికలు.
अग्रपाद (भुजाएँ) अन्य कार्यों के उपयोग में आती हैं।,ముందు కాళ్ళు (చేతులు) ఇతర పనులకు ఉపయోగిస్తారు.
पश्चपाद लम्बे और मजबूत होते हैं।,పృష్ఠ ఉత్పత్తులు పొడవు మరియు బలంగా ఉంటాయి.
2. सीधी मुद्रा – इसके लिए निम्नलिखित परिवर्तन हुए हैं –,2. నిలువు ముద్ర - దీని కోసం ఈ క్రింది మార్పులు చేయబడ్డాయి -
3. चेहरा – मानव का चेहरा उभर कर सीधा रहता है। इसे ऑर्थोग्नेथस कहते हैं।,3. ముఖం - మానవ ముఖం నిటారుగా ఉంటుంది. దీనిని ఆర్థోగ్నాథస్ అంటారు.
मानव में भौंह के उभार हल्के होते हैं।,"మానవులలో, కనుబొమ్మలు ఉబికి తేలికగా ఉంటాయి."
4. दाँत – सर्वाहारी होने के कारण अविशिष्टीकृत होते हैं। इनकी संख्या 32 होती है।,4. దంతాలు - సర్వాహారి కావడము వలన ఇవి చాలా విశ్టిష్టముగా ఉంటాయి. వాటి సంఖ్య 32 గా ఉంటుంది.
"मानव पहले शाकाहारी था, बाद में सर्वाहारी हो गया।","మానవుడు మొదట శాఖాహారి, తరువాత సర్వాహారిగా మారాడు."
5. वस्तुओं को पकड़ने की क्षमता – मानव के हाथ वस्तुओं को पकड़ने के लिए रूपान्तरित हो गए हैं।,5. వస్తువులను పట్టుకునే సామర్థ్యం - మానవ చేతులు వస్తువులను పట్టుకోవటానికి అనుగుణంగా ఉంటాయి
अँगूठा सम्मुख हो जाने के कारण वस्तुओं को पकड़ने व उठाने की क्षमता का विकास हुआ।,"బొటనవేలు ఎదుర్ఉగా ఉన్న కారణంగా, వస్తువులను పట్టుకుని ఎత్తే సామర్థ్యం అభివృద్ధి చెందింది."
6. मस्तिष्क व कपाल क्षमता – प्रमस्तिष्क तथा अनुमस्तिष्क सुविकसित होता है। कपाल क्षमता लगभग 1450 होती है।,6. మెదడు మరియు కపాల సామర్థ్యం - మస్తిష్క మరియు సెరెబెల్లం బాగా అభివృద్ధి చెందుతాయి. కపాల సామర్థ్యం సుమారు 1450 గా ఉంటుంది.
शरीर के भार वे मस्तिष्क के भार का अनुपात सबसे अधिक होता है।,మెదడు బరువు శరీర బరువుకు నిష్పత్తి అన్నింటికన్నా అత్యధికముగా ఉంటుంది.
मस्तिष्क के विकास होने के कारण मानव का बौद्धिक विकास चरम सीमा पर पहुँच गया है।,"మెదడు యొక్క అభివృద్ధి కారణంగా, మానవ మేధో వికాసం గరిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది."
"इसमें अक्षरबद्ध वाणी, भावनाओं की अभिव्यक्ति, चिन्तन, नियोजन एवं तर्क संगतता की अपूर्ण क्षमता होती है।","అక్షర ప్రసంగం, భావోద్వేగాల వ్యక్తీకరణ, ఆలోచన, ప్రణాళిక మరియు తర్కమునకు సంబంధించి ఇది అసంపూర్ణ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంది."
7. द्विनेत्री दृष्टि – द्विपादगमन के फलस्वरूप इसमें द्विनेत्री तथा त्रिविमदर्शी दृष्टि पायी जाती है।,"7. ద్వినేత్ర దృష్టి - ద్విపాద కదలిక ఫలితంగా, బైనాక్యులర్ మరియు స్టీరియోస్కోపిక్ దృష్టి అందులో కనిపిస్తాయి."
"8. जनन क्षमता में कमी, शरीर पर बालों की कमी, घ्राण शक्ति में कमी, श्रवण शक्ति में कमी आदि अन्य विकासीय लक्षण हैं।","8. సంతానోత్పత్తిని కోల్పోవడం, శరీరంపై ఉన్న జుట్టు రాలడం, వాసనపీల్చే శక్తిని కోల్పోవడం, వినికిడి శక్తిని కోల్పోవడం మొదలైనవి ఇతర అభివృద్ధి లక్షణాలు."
इंटरनेट (अंतरजाल तन्त्र) या लोकप्रिय विज्ञान लेखों से पता कीजिए कि क्या मानवेत्तर किसी प्राणी में आत्म संचेतना थी?,ఏదైనా మానవేతర జీవికి స్వీయ-అవగాహన ఉందా అని అంతర్జాల వ్యవస్థ (ఇంటర్నెట్ సిస్టమ్) లేదా ప్రసిద్ధ విజ్ఞాన కథనాల నుండి తెలుసుకోండి?
प्रकृति उपयुक्तता को चुनती है।,ప్రకృతి అనుకూలతను ఎంచుకుంటుంది.
तथाकथित उपयुक्तता प्राणी की विशिष्टताओं पर आधारित होती है जो वंशानुगत होती है।,చెప్పబడిన అనుకూలత అని పిలవబడేది అనువంశికముగా ఉన్న జీవి యొక్క ప్రత్యేక లక్షణములపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
अत: चयनित होने तथा विकास हेतु निश्चित ही एक आनुवंशिक आधार होना चाहिए।,"అందువల్ల, ఎంపిక మరియు అభివృద్ధికి జన్యుపరమైన ఆధారం ఉండాలి."
इसका तात्पर्य है कि वे जीवधारी (प्राणी) प्रतिकूल वातावरण में जीवित रहने से बेहतर अनुकूलित होते हैं।,ప్రతికూల వాతావరణంలో జీవించడానికి అవి బాగా అనుకూలంగా ఉన్నాయని ఇది సూచిస్తుంది.
अनुकूलन क्षमता वंशानुगत होती है।,అనుకూలత వంశపారంపర్యంగా ఉంటుంది.
अनुकूलन के लिए प्राणियों की आत्म संचेतना महत्त्वपूर्ण भूमिका का निर्वहन करती है।,జీవుల యొక్క ఆత్మ చైతన్యం అనుసరణకు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది.
अनुकूलनशीलता एवं प्राकृतिक चयन को अन्तिम परिणाम उपयुक्तता है।,అనుకూలత మరియు సహజ ఎంపిక తుది ఫలితాన్ని కలిగి ఉంటాయి.
जीववैज्ञानिकों के अनुसार अनेक प्राणियों में मानवेत्तर आत्म संचेतना पायी जाती है।,"జీవశాస్త్రవేత్తల ప్రకారం, మానవేతర ఆత్మ స్పృహ చాలా జంతువులలో కనిపిస్తుంది."
इंटरनेट (अन्तरजाल-तन्त्र) संसाधनों का उपयोग करते हुए आज के 10 जानवरों और उनके विलुप्त जोड़ीदारों की सूची बनाएँ (दोनों के नाम दें)।,నేటి 10 రకములైనా జంతువులను మరియు వాటి జోడీలను(రెండింటి పేర్లను) అంతర్జాలము (ఇంటర్నెట్) ఆధారముగాంచి జాబితాను తయారు చేయండి.
आधुनिक एवं विलुप्त जोड़ीदार प्राणी विविध जन्तुओं और पौधों के चित्र बनाएँ।,ఆధునిక మరియు అంతరించిపోయిన జత జంతువులు విభిన్న జంతువులు మరియు మొక్కల చిత్రాలను తయారు చేయండి.
अनुकूलनी विकिरण के एक उदाहरण का वर्णन कीजिए।,అనుకూలమైన రేడియేషన్ యొక్క ఉదాహరణను వివరించండి.
अनुकूलनी विकिरण – एक विशेष भू-भौगोलिक क्षेत्र में विभिन्न प्रजातियों के विकास का प्रक्रम एक बिन्दु से प्रारम्भ होकर अन्य भू-भौगोलिक क्षेत्रों तक प्रसारित होने को अनुकूलनी विकिरण कहते हैं।,అనుకూల వికిరణము - ఒక నిర్దిష్ట భూభౌగోళిక క్షేత్రములో వివిధ జాతుల అభివృద్ధి ప్రక్రియను ఒక బిందువు నుండి ప్రారంభించి ఇతర భూభౌగోళిక క్షేత్రములకు వ్యాపించే ప్రక్రియను అనుకూల వికిరణము అని అంటారు.
जैसे-ऑस्ट्रेलियाई मार्क्सपियल (शिशुधानी प्राणी) विकिरण।,"ఉదాహరణకు, ఆస్ట్రేలియన్ మార్సుపియల్ వికిరణము."
अधिकांश मार्क्सपियल एकसमान पूर्वज से विकसित हुए।,చాలావరకూ మార్స్యూపియల్స్ ఒక సాధారణ పూర్వీకుల నుండి ఉద్భవించాయి.
सभी मार्क्सपियल ऑस्ट्रेलिया महाद्वीप में विकसित हुए हैं।,ఆస్ట్రేలియా ఖండంలో అన్ని మార్క్స్‌పియల్స్ బాగా అభివృద్ధి చెందాయి.
जब एक से अधिक अनुकूली विकिरण एक अलग-अलग भौगोलिक क्षेत्र में (विभिन्न आवासों में) प्रकट होते हैं तो इसे अभिसारी विकास कहते हैं।,"ఒకటి కంటే ఎక్కువ అనుకూల వికిరణము వేరే భౌగోళిక ప్రాంతంలో (వివిధ ఆవాసాలలో) కనిపించినప్పుడు, దీనిని అభిసార పరిణామము అంటారు."
क्या हम मानव विकास को अनुकूलनी विकिरण कह सकते हैं?,మానవ అభివృద్ధిని అనుకూలమైన వికిరణము అని మనం పిలవగలమా?
"नहीं, मानव विकास को अनुकूलनी विकिरण नहीं कह सकते क्योंकि होमो सेपियन्स की जनक जातियाँ प्रगामी विकास द्वारा एच हेबिलस-एच इरेक्टस (वंशज) से विकसित हुईं।","లేదు, మానవ అభివృద్ధిని అనుకూలమైన వికిరణము అని చెప్పలేము ఎందుకంటే హోమో సేపియన్స్ యొక్క మాతృ జాతి హెచ్. హేబిలస్-హెచ్ నుండి ఉద్భవించింది. ప్రగతిశీల అభివృద్ధి ద్వారా ఎరెక్టస్ (వారసులు)."
विभिन्न संसाधनों जैसे-विद्यालय का पुस्तकालय या इंटरनेट (अन्तर जाल तन्त्र) तथा अध्यापक से चर्चा के बाद किसी जानवर जैसे कि घोड़े के विकासीय चरणों को खोजें।,"పాఠశాల లైబ్రరీ లేదా ఇంటర్నెట్ (ఇంటర్ నెట్‌వర్క్ సిస్టమ్) మరియు ఉపాధ్యాయుడు వంటి వివిధ వనరులతో చర్చించిన తరువాత, గుర్రం వంటి జంతువు యొక్క అభివృద్ధి దశలను కనుగొనండి."
"घोड़े का उद्भव लगभग 60 करोड़ वर्ष पहले, पूर्वी अमेरिका में इओसीन युग में हुआ था।",ఈ గుర్రం సుమారు 600 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం తూర్పు అమెరికాలోని ఈయోసిన్ యుగంలో ఉద్భవించింది.
इसके विकास की विभिन्न अवस्थाएँ निम्नलिखित हैं –,దాని అభివృద్ధి యొక్క వివిధ దశలు క్రిందివి
"1. इओहिप्पस – इसका उद्भव इओसीन युग में हुआ था। इस युग का घोड़ा, लोमड़ी जैसा व 30 सेमी ऊँचा था। इसका सिर व गर्दन अत्यन्त छोटे थे। यह पत्तियाँ, घास आदि खाता था। इसका अग्रपाद चार क्रियात्मक अंगुली युक्त था किन्तु पश्चपाद में सिर्फ तीन अंगुलियाँ थीं।","1. అయోహిప్పస్ - ఇది అయోసిన్ యుగంలో ఉద్భవించింది. ఈ యుగం యొక్క గుర్రం ఒక నక్క లాంటిది మరియు 30 సెం.మీ. దాని తల మరియు మెడ చాలా చిన్నవి. ఇది ఆకులు, గడ్డి మొదలైనవి తినేది. దాని ముంజేయికి నాలుగు క్రియాత్మక వేళ్లు ఉన్నాయి, కాని పృష్ఠానికి మూడు వేళ్లు మాత్రమే ఉన్నాయి."
2. मीसोहिप्पस – यह ओलिगोसीन युग का घोड़ा था। इसका आकार भेड़ जैसा था व इसके अग्र तथा पश्चपाद तीन-तीन अंगुली युक्त थे। मध्य वाली अंगुली अपेक्षाकृत ज्यादा बड़ी थी जो संभवत: शरीर का बोझ वहन करती थी।,"2. మీషోయిప్పస్ - ఇది ఒలిగోసిన్ కాలం నుండి వచ్చిన గుర్రం. దాని ఆకారం గొర్రెలు మరియు దాని ముందు మరియు పృష్ఠ మూడు వేళ్ళతో ఉన్నాయి. మధ్య వేలు చాలా పెద్దది, ఇది శరీర భారాన్ని మోస్తుంది."
3. मेरीचिप्पस – यह मायोसिन युग का घोड़ा था। यह वर्तमान के टट्टू जितना ऊँचा था व दोनों टाँगें तीन-तीन अंगुलियाँ युक्त थीं।,3. మెర్రిచిప్పస్ - ఇది మైయోసిన్ యుగానికి చెందిన గుర్రం. ఇది ప్రస్తుత పోనీ వలె ఎత్తుగా ఉంది మరియు రెండు కాళ్ళకు మూడు వేళ్లు ఉన్నాయి.
इनकी सिर्फ मध्य वाली अंगुली ही पृथ्वी | तक पहुँच पाती थी व यह तेज दौड़ सकता था।,అతని ఏకైక మధ్య వేలు భూమి. చేరుకోగలిగింది మరియు ఇది వేగంగా నడుస్తుంది
4. प्लायोहिप्पस -यह प्लायोसिन युग का घोड़ा था। यह एक अंगुली वाला घोड़ा था।,4. ప్లోహిప్పస్ - ఇది ప్లైయోసిన్ యుగానికి చెందిన గుర్రం. అది వేలు గుర్రం.
5. इक्वस – यह प्लास्टोसिन युग का घोड़ा है। इसकी ऊँचाई 1.50 मीटर थी।,5. ఈక్వస్ - ఇది ప్లాస్టోసీన్ శకం యొక్క గుర్రం. దీని ఎత్తు 1.50 మీటర్లు.
लुई पाश्चर के हंस ग्रीवा फ्लास्क (स्वान नेक फ्लास्क) प्रयोग से सिद्ध होता है,లూయిస్ పాశ్చర్ యొక్క స్వాన్ గర్భాశయ ఫ్లాస్క్ ప్రయోగం ద్వారా నిరూపించబడింది
पुनरावर्तन के सिद्धान्त के अनुसार ,పరివర్తన సూత్రం ప్రకారం
(क) प्रत्येक जन्तु का प्रारम्भ एक अण्डे से होता है।,(ఎ) ప్రతి జంతువు యొక్క జీవితము అండముతో మొదలవుతుంది.
(ख) सन्तान जनकों के समान होती है,(బి) పిల్లలు తల్లిదండ్రులమాదిరిగా ఉన్నారు.
(ग) जीवन वृत्त में जाति वृत्त प्रतिबिम्बित होता है।,సి) జీవిత చక్రములో జాతి చక్రము ప్రతిబింబిస్తుంది.
(घ) शरीर के क्षत भागों का पुनरुद्भवन होता है।,డి) శరీరం యొక్క దెబ్బతిన్న భాగాలు పునరుత్పత్తి చేయబడతాయి.
संयोजक कड़ी से आप क्या समझते हैं।,లింక్‌ను కలపడము ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
उस जीवाश्म जन्तु का नाम बताइए जो प्रमाणित | करता है कि पक्षियों का विकास सरीसृपों से हुआ है।,ధృవీకరించబడిన శిలాజానికి పేరు పెట్టండి. ఆ పక్షులు సరీసృపాల నుండి ఉద్భవించాయా?
आर्किओप्टेरिक्स किन वर्गों की संयोजी कड़ी है?,ఆర్కియోపెటెక్స్ ఏ తరగతులలో అనుసంధానించబడి ఉంది?
जन्तु जगत में कुछ जीव ऐसे हैं जिनके लक्षण दो समीप वर्गों के लक्षणों से मिलते हैं।,"జంతు ప్రపంచంలో కొన్ని జీవులు ఉన్నాయి, దీని లక్షణాలు రెండు సమీప వర్గముల లక్షణములతో కలుస్తాయి."
इनमें से एक वर्ग के जन्तु कम विकसित तथा दूसरे वर्ग के जन्तु अधिक विकसित होते हैं।,వీటిలో ఒక తరగతి యొక్క జంతువు తక్కువ అభివృద్ధి చెందాయి మరియు మరొక తరగతి జంతువులు మరింత అభివృద్ధి చెందుతాయి.
ऐसे जन्तुओं को संयोजी कड़ियाँ कहा जाता है।,ఇటువంటి జంతువులను కనెక్టివ్ లింకులు అంటారు.
उदाहरण – आर्किओप्टेरिक्स जो पक्षी तथा सरीसृप वर्ग के बीच की कड़ी है।,ఉదాహరణ - పక్షి మరియు సరీసృపాల తరగతి మధ్య లింక్ అయిన ఆర్కియోపెటెక్స్.
पेरीपैटस किन दो संघों के बीच की कड़ी है?,పెరిపాటస్ ఏ రెండు జాతుల మధ్య బంధము ఉంటుంది?
"पेरीपैटस को संघ आर्थोपोडा तथा एनेलिडा के बीच की कड़ी माना जाता है, क्योंकि इसमें इन दोनों ही संघों के लक्षण पाये जाते हैं।","పెరిపటస్ అనుబంధము ఆర్థ్రోపోడా మరియు అనెలిడా మధ్య సంబంధంగా పరిగణించబడుతుంది, ఎందుకంటే ఈ రెండు జాతుల లక్షణం."
एनेलिडा एवं आर्थोपोडा संघ तथा सरीसृप एवं पक्षी वर्ग को जोड़ने वाली कड़ियों के नाम लिखिए।,అనిలిడా మరియు ఆర్థ్రోపోడా సంఘాల పేర్లు మరియు సరీసృపాలు మరియు పక్షులను కలిపే బంధములను వ్రాయండి.
एनेलिडा एवं आर्थोपोडा संघ को जोड़ने वाली कड़ी-पेरीपैटस सरीसृप एवं पक्षी वर्ग को जोड़ने वाली कड़ी-आर्किओप्टेरिक्स।,అనిలిడా మరియు ఆర్థ్రోపోడా జాతులను కలిపే జాతి పెరీపేటస్ మరియుసరీసృపాలు మరియు పక్షులను కలిపే జాతి ఆర్కియోప్టేరిక్స్ జాతి.
अवशेषी अंग से आप क्या समझते हैं? मनुष्य में पाये जाने वाले एक अवशेषी अंग का नाम लिखिए।,అవశేష అవయవం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? మానవులలో కనిపించే ఒక అవశేష అవయవము పేరు ఏమిటి?
वे अंग जो हमारे पूर्वजों में क्रियाशील थे किन्तु उनका उपयोग न होने के कारण वे धीरे-धीरे ।,"మన పూర్వీకులలో చురుకుగా ఉన్న అవయవాలు, వాటిని ఉపయోగించని కారణముగా అవి నెమ్మదిగా"
"लुप्त हो गये और केवल अवशेष के रूप में पाये जाते हैं, अवशेषी अंग कहलाते हैं; जैसे- कृमिरूप परिशेषिका, पूँछ कशेरुका आदि।","కనుమరుగవుతాయి మరియు అవశేషాలుగా మాత్రమే కనిపిస్తాయి, వాటినే అవశేష అవయవములు అని అంటారు; వెన్నుపూస ప్యారిటల్, తోక వెన్నుపూస మొదలైనవి."
पैन्जेनेसिस का सिद्धान्त तथा पुनरावृत्ति का सिद्धान्त किसने प्रतिपादित किया?,పాంగెనిసిస్ సూత్రాన్ని మరియు పునరావృత సూత్రాన్ని ఎవరు ప్రతిపాదించారు?
पैन्जेनिसस का सिद्धान्त डार्विन ने तथा पुनरावृत्ति का सिद्धान्त हीकल ने प्रतिपादित किया।,డార్విన్ యొక్క పాంగెనిసిస్ సిద్ధాంతం మరియు హేకెల్ యొక్క పునరావృత సిద్ధాంతం రూపొందించబడ్డాయి.
पूर्वजता या प्रत्यावर्तन को उदाहरण सहित समझाइए।,ఉదాహరణలతో పూర్వీకులు లేదా ప్రత్యామ్నాయాన్ని ఉదాహరణలతో సహా వివరించండి.
किसी जीव या जीवों के समूह में किसी ऐसे लक्षण का आकस्मिक आना जो सामान्य रूप से उस जाति में नहीं पाया जाता परन्तु पहले किसी पूर्वज में पाया जाता था पूर्वजता या प्रत्यावर्तन कहलाता है।,"ఒక జీవి లేదా కొన్ని జీవుల సమూహములలోఆ జాతి ప్రదర్శించని, కానీ ఆ జాతి పూర్వీకులలో ఉండేది ఏదైనా ఒక లక్షణము అకస్మాత్తుగా కనిపించడము అనే లక్షణమును ప్రత్యావర్తనము అని అంటారు"
जैसे कभी-कभी बच्चे में जन्म के समय एक छोटी पूँछ का पाया जाना।,కొన్నిసార్లు పుట్టుకతోనే పిల్లలలో ఒక చిన్న తోక కనిపిస్తుంది.
योग्यतम की अतिजीविता की परिकल्पना किसने प्रस्तुत की थी?,అత్యుత్తమ మనుగడ యొక్క పరికల్పనను ఎవరు సమర్పించారు?
हरबर्ट स्पेन्सर ने योग्यतम की अतिजीविता का सिद्धान्त सामाजिक विकास के सन्दर्भ में प्रस्तुत किया तथा डार्विन ने इसे जैव विकास के प्राकृतिक चयन के सम्बन्ध में समझाया।,సాంఘిక అభివృద్ధి సందర్భంలో హెర్బర్ట్ స్పెన్సర్ ఈ మనుగడ సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించారు మరియు జీవ అభివృద్ది యొక్క సహజ ఎంపికకు సంబంధించి డార్విన్ దీనిని వివరించారు.
डार्विन के जैव विकास के सिद्धांत में सबसे बड़ी कमी किस चीज की जानकारी न होनी थी?,డార్విన్ యొక్కజీవ పరిణామ సిద్ధాంతంలో అతిపెద్ద లోపం ఏమిటి?
डार्विन के जैव विकास के सिद्धांत में सबसे बड़ी कमी आनुवंशिकता की जानकारी न होनी थी।,డార్విన్ యొక్క జీవ సిద్ధాంతానికి అతిపెద్ద లోపం వంశపారంపర్య పరిజ్ఞానం లేకపోవడం.
जीवन संघर्ष से आप क्या समझते हैं? यह सिद्धान्त किस वैज्ञानिक ने प्रस्तावित किया?,మనుగడ కోసం పోరాటం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? ఈ సిద్ధాంతాన్ని ఏ శాస్త్రవేత్త ప్రతిపాదించారు?
प्रत्येक जीव को अपनी आवश्यकताओं की पूर्ति के लिए दूसरे जीवों से संघर्ष करना पड़ता है।,ప్రతి జీవి తన అవసరాలను తీర్చడానికి ఇతర జీవులతో సంఘర్షణను చేయాలి.
इसे ही जीवन संघर्ष कहते हैं।,దీనినే మనుగడకోసము పోరాటము అని అంటారు.
प्रत्येक जीव के लिए यह भ्रूणावस्था से प्रारम्भ होकर जीवनपर्यन्त चलता रहता है।,"ప్రతి జీవికి, ఇది పిండములో ఉన్నప్పుటి నుండి మొదలై జీవితాంతం కొనసాగుతుంది."
यह सिद्धान्त डार्विन ने प्रस्तावित किया था।,ఈ సిద్ధాంతాన్ని డార్విన్ ప్రతిపాదించాడు.
रोमर के मतानुसार आधुनिक मानव की विभिन्न प्रजातियों के नाम लिखिए।,"రోమర్ అభిప్రాయము ప్రకారం, ఆధునిక మానవుల వివిధ జాతుల పేర్లను రాయండి."
वर्तमान मानव का वैज्ञानिक नाम लिखिए। होमो सेपियन्स सेपियन्स ।,ప్రస్తుత మానవుని శాస్త్రీయ నామం రాయండి. హోమో సేపియన్స్.
ओपैरिन की परिकल्पना पर टिप्पणी लिखिए।,ఒపారిన్ పరికల్పనపై వ్యాఖ్య రాయండి.
जीवन की उत्पत्ति का रासायनिक मत बताइए।,జీవితము ఉత్పత్తికావడానికి మూలకారణము రసాయనము అని పేర్కొనవద్దు.
आदि पृथ्वी पर रासायनिक उविकास के फलस्वरूप जीवन की उत्पत्ति के सम्बन्ध में विस्तृत और सर्वमान्य परिकल्पना रूसी जीव-रसायनशास्त्री ए०आई० ओपैरिन ने सन् 1924 में भौतिकवाद या पदार्थवाद के नाम से प्रस्तुत की।,భూమిపై రసాయన పరిణామం ఫలితంగా జీవన మూలానికి సంబంధించిన ఒక వివరణాత్మక మరియు ప్రసిద్ధ పరికల్పనను 1924లో రష్యన్ జీవరసాయన్ శాస్త్రవేత్త ఎఐ ఒపారిన్ భౌతికవాదం లేదా భౌతికవాదం పేరిట ప్రతిపాదించారు.
ओपैरिन की यह परिकल्पना 1936 में उनकी पुस्तक में छपी।,ఒపారిన్ యొక్క ఈ పరికల్పన 1936లో తన పుస్తకంలో ప్రచురింపబడింది.
"ऐसी ही परिकल्पना अंग्रेज, वैज्ञानिक हैल्डेन ने, जो 1961 में भारतीय नागरिक बन गए थे, सन् 1929 में प्रस्तुत की।","1929 లో, ఇదే విధమైన పరికల్పనను ఆంగ్ల శాస్త్రవేత్త హాల్డెన్ సమర్పించారు, అతను 1961 లో భారతీయ పౌరుడు అయ్యాడు."
"इस परिकल्पना के अनुसार, पृथ्वी की उत्पत्ति और फिर इस पर जीवन की उत्पत्ति की पूरी प्रक्रिया को हम संक्षेप में आठ चरणों में बाँट सकते हैं –","ఈ పరికల్పన ప్రకారం, భూమి యొక్కపుట్టుక, దానిపై జీవము యొక్క ఆవిర్భావము మరియు దానికి సంబంధించిన మొత్తము ప్రక్రియను మొత్తము ఎనిమిది దశలుగా విభజించవచ్చు-"
मिलर के प्रयोग का वर्णन कीजिए तथा नामांकित चित्र बनाइए।,మిల్లెర్ యొక్క ప్రయోగాన్ని వివరించండి మరియు దాని భాగములను గుర్తిస్తూ పటమును గీయండి.
मिलर के चिनगारी विमुक्ति उपकरण का नामांकित चित्र बनाइए।,మిల్లెర్ యొక్క చింగారీ ఉత్సర్గ సాధనం యొక్కభాగములను గుర్తిస్తూ పటమును గీయండి.
स्टेनले मिलर का प्रयोग– शिकागो विश्वविद्यालय के वैज्ञानिक हेरोल्ड यूरे तथा स्टेनले मिलर ने सन् 1953 में जीवन की उत्पत्ति के सन्दर्भ में प्रयोग किये।,స్టాన్లీ మిల్లెర్ ప్రయోగము - చికాగో విశ్వవిద్యాలయం నుండి శాస్త్రవేత్తలు హెరాల్డ్ యురే మరియు స్టాన్లీ మిల్లెర్ 1953 లో జీవితము యొక్క ఆవిర్భావమును సూచిస్తూ ప్రయోగాలు చేశారు.
उन्होंने आदि पृथ्वी पर पाये जाने वाले आदि वातावरण की परिस्थिति को प्रयोगशाला में उत्पन्न किया तथा जीवन की उत्पत्ति की प्रयोगशाला में जाँच की।,అతను ప్రయోగశాలలో ఆరంభకాలములో భూమి పై కనిపించే వాతావరణ పరిస్థితి యొక్క ప్రతిరూపమును ప్రయోగశాలలో సృష్టించారు మరియు జీవము యొక్క పుట్టుకను కూడా ప్రయోగశాలలో పరిశీలించారు.
"मिलर ने एक बड़े फ्लास्क में मेथेन, अमोनिया तथा हाइड्रोजन गैस 2 : 1 : 2 के अनुपात में ली।","మిల్లెర్ మీథేన్, అమ్మోనియా మరియు హైడ్రోజన్ వాయువును 2: 1: 2 నిష్పత్తిలో పెద్ద ఫ్లాస్క్‌లో తీసుకున్నాడు."
गैसीय मिश्रण को टंगस्टन के इलेक्ट्रोड द्वारा गर्म किया गया।,వాయు మిశ్రమము టంగ్ స్టన్ ఎలక్ట్రోడ్ ద్వారా వేడిచేయబడింది.
दूसरे फ्लास्क में जल को उबालकर जल वाष्प बनायी जिसे एक मुड़ी हुई काँच की नली द्वारा बड़े फ्लास्क में प्रवाहित किया।,"రెండవ ఫ్లాస్క్‌లో, నీటిని మరిగించి ఆవిరి తయారుచేయబడింది.దానిని ఒక వంపు తిరిగిన గాజు గొట్టము ద్వారా పెద్ద ఫ్లాస్కులోనికి ప్రవహించబడుతుంది."
इसके उपरान्त दोनों के मिलने से बने मिश्रण को कण्डेन्सर द्वारा ठण्डा किया गया।,"దీని తరువాత, రెండింటిని కలపడం ద్వారా ఏర్పడిన మిశ్రమాన్ని కండెన్సర్ చల్లబరుస్తుంది."
ठण्डा मिश्रण एकनली में एकत्रित किया गया जो गन्दे लाल रंग का द्रव था।,ముదురు ఎరుపు రంగులో ఉన్నద్రవముఒక గాజు గొట్టములోనికి సేకరించబడింది.
इस प्रकार पूरे सप्ताह तक यह प्रयोग किया गया।,ఈ విధముగా ప్రయోగం మొత్తం ఒక వారం వరకూ జరిగింది.
प्रयोग द्वारा प्राप्त तरल द्रव का रासायनिक परीक्षण करने पर ज्ञात हुआ कि इसमें ग्लाइसीन ; ऐलेनिन नामक अमीनो अम्ल तथा अन्य जटिल कार्बनिक यौगिकों का निर्माण हो गया था (चित्र)।,ప్రయోగము ద్వారా లభించిన ఈ ద్రవము యొక్క రసాయన పరీక్ష చేసినప్పుడు గ్లైసీన్; ఏలెన్ అనే పేరుగల అమైనో ఆమ్లము మరియు ఇతర క్లిష్టమైన కర్బన సమ్మేళనములు ఏర్పడ్డాయి(పటమును చూడండి).
"इसी प्रकार अनेक वैज्ञानिकों; जैसे- सिडनी फॉक्स, केल्विन तथा मैल्विन आदि ने प्रयोगों द्वारा अनेक अमीनो अम्ल तथा जटिल यौगिकों का संश्लेषण किया।","అదేవిధంగా, సిడ్నీ ఫాక్స్, కాల్విన్ మరియు మాల్విన్ మొదలైన శాస్త్రవేత్తలు అనేక అమైనో ఆమ్లాలు మరియు సంక్లిష్ట సమ్మేళనాలను సంశ్లేషణ చేయడానికి ప్రయోగాలను నిర్వహించారు."
इन्हें अनुरूपण प्रयोग कहा जाता है।,వీటిని అనుకరణ ప్రయోగాలు అంటారు.
उत्परिवर्तन क्या है ? जैव विकास में इसके महत्त्व पर प्रकाश डालिए।,ఉత్పరివర్తనము అనగా ఏమిటి? జీవ పరిణామము‌లో దాని ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
उत्परिवर्तन पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,ఉత్పరివర్తనము గురించి క్లుప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
उत्परिवर्तन की परिभाषा तथा कारण लिखिए।,ఉత్పరివర్తనము యొక్క నిర్వచనం మరియు కారణాలను రాయండి.
उत्परिवर्तनवाद की व्याख्या कीजिए।,ఉత్పరివర్తనము వాదాన్ని వివరించండి.
उत्परिवर्तन की परिभाषा दीजिए।,ఉత్పరివర్తనమును యొక్క నిర్వచనం ఇవ్వండి.
उत्परिवर्तनवाद किस वैज्ञानिक ने दिया?,ఉత్పరివర్తన వాదాన్ని ఏ శాస్త్రవేత్త ఇచ్చారు?
उत्परिवर्तन,ఉత్పరివర్తనము
"ह्यूगो डी ब्रीज, हॉलैण्ड के एक प्रसिद्ध वनस्पतिशास्त्री ने सांध्य प्रिमरोज अर्थात् ऑइनोथेरा लैमार्किआना नामक पौधे की दो स्पष्ट किस्में देखीं, जिनमें तने की लम्बाई, पत्तियों की आकृति, पुष्पों की आकृति एवं रंग में स्पष्ट भिन्नताएँ थीं।","హాలండ్‌కు చెందిన ఒక ప్రసిద్ధ వృక్షశాస్త్రజ్ఞుడు హ్యూగో డివ్రీస్, ఈవెనింగ్ ప్రైమరోజ్, ఓనోథెరా లామార్కియానా, అనే శాస్త్రీయ నామముతో పిలువబడే ఒక మొక్క యొక్క రెండు రకములను పరిశీలించారు, దాని కాండం పొడవు, ఆకు ఆకారం, పూల ఆకారం మరియు వాటిలో ఉన్న వివిధ రంగుల తేడాలను గమనించారు."
इन्होंने यह भी देखा कि अन्य पीढ़ियों में कुछ अन्य प्रकार की वंशागत विभिन्नताएँ भी उत्पन्न हुईं।,ఇతర తరాలలో కొన్ని ఇతర రకాల వంశపారంపర్య భేదాలు కూడా తలెత్తాయని ఆయన గమనించారు.
डी ब्रीज ने इस पौधे की शुद्ध नस्ल की इस प्रकार की सात जातियाँ प्राप्त कीं।,డివ్రీజ్ ఈ మొక్క యొక్క ఈ రకమైన స్వచ్ఛమైన జాతికి చెందిన ఏడు జాతులను పొందారు.
उन्होंने इन्हें प्राथमिक जातियाँ कहा।,వారు వాటిని ప్రధమ జాతులు అని పిలిచారు.
जातीय लक्षणों में होने वाले इन आकस्मिक वंशागत परिवर्तनों को डी ब्रीज ने उत्परिवर्तन कहा और सन् 1901 में उन्होंने इस सम्बन्ध में एक उत्परिवर्तन सिद्धान्त प्रस्तुत किया।,"జాతి లక్షణాలలో అకస్మాత్తుగా, వారసత్వంగా వచ్చిన ఈ మార్పులను ఒక ఉత్పరిర్తనముగా డివ్రీస్ అని పేరుపెట్టారు మరియు 1901లో అతను దీనికి సంబంధించి ఉత్పరివర్తన సిద్ధాంతాన్ని ప్రవేశపెట్టారు."
उन्होंने बताया कि नयी जीव जातियों का विकास लक्षणों में छोटी-छोटी व अस्थिर विभिन्नताओं के प्राकृतिक चयन द्वारा न होकर एक ही बार में स्पष्ट एवं वंशागत आकस्मिक परिवर्तनों अर्थात् उत्परिवर्तनों के द्वारा होता है।,కొత్త జీవుల అభివృద్ధి లక్షణాలలో చిన్న మరియు అస్థిర వైవిధ్యాల సహజ ఎంపిక ద్వారా కాకుండా స్పష్టమైన మరియు అకస్మాతుగా అనువంశికముగా ఏర్పడే మార్పులనే ఉత్పరివర్తనలు అని ఆయన అన్నారు.
"उन्होंने यह भी बताया कि जाति का प्रथम सदस्य, जिसमें उत्परिवर्तन होता है, उत्परिवर्तक है और यह शुद्ध नस्ल का होता है।",ఉత్పరివర్తనము కలిగి ఉన్న మొదటి జీవి పరివర్తన చెందినది మరియు స్వచ్ఛమైన జాతికి చెందినది అని కూడా పేర్కొన్నారు.
उत्परिवर्तन की यह प्राकृतिक प्रवृत्ति लगभग सभी जीव-जातियों में पायी जाती है।,ఉత్పరివర్తనమునకు చెందిన ఈ సహజ ధోరణి దాదాపు అన్ని జాతులలో కనిపిస్తుంది.
उत्परिवर्तन अनिश्चित होते हैं तथा लाभदायक अथवा हानिकारक दोनों प्रकार के हो सकते हैं।,ఉత్పరివర్తనలు అనిశ్చితమైనవి మరియు లాభదాయకము లేదా హానికరమైనవిగా కూడా ఉంటాయి.
ये किसी एक अंग विशेष अथवा एक से अधिक अंगों में साथ-साथ हो सकते हैं।,ఇవి ఏదైనా ఒక్క భాగంలో లేదా ఒకటి కంటే ఎక్కువ భాగాలలో ఒకేసారి సంభవించవచ్చు.
एक जाति के विभिन्न सदस्यों में अलग-अलग प्रकार के उत्परिवर्तन हो सकते हैं।,ఒక జాతి యొక్క వివిధ రకాలజీవులు వివిధ రకముల ఉత్పరివర్తనములు కలిగి ఉండవచ్చు.
इस प्रकार एक जनक अथवा पूर्वज जाति से अनेक मिलती-जुलती नयी जातियों की उत्पत्ति सम्भव है।,"ఈ విధంగా, ఒక జనక లేదా పూర్వీకుల తరము నుండి ఇలాంటి అనేక కొత్త జాతుల ఆవిర్భావము సాధ్యమే."
ये उत्परिवर्तन जननद्रव्य में होते हैं तथा इनसे उत्पन्न भिन्नताएँ वंशागत होती हैं।,ఈ ఉత్పరివర్తనలు సంయుక్తబీజ ద్రవ్యములో ఏర్పడతాయి మరియు వాటి ఫలితంగా వచ్చే తేడాలు అనువంశికముగా పొందుతాయి.
मॉर्गन (1909) ने डी ब्रीज के विचारों से असहमति व्यक्त करते हुए ड्रोसोफिला नामक फल मक्खी पर आधारित अपने अध्ययन के आधार पर उत्परिवर्तनों को आकस्मिक रूप से होने वाले परिवर्तन बताया जो जीन या गुणसूत्रों में होते हैं।,"మోర్గాన్ (1909), డ్రోసోఫిలా అనే ఒక కీటకము పై అతను చేసిన ప్రయోగముల అధారముగా డి వ్రీజ్ యొక్క ఆలోచనలతో విభేదించాడు, ఉత్పరివర్తనలు జన్యువులలో లేదా క్రోమోజోమ్‌లలో హఠాత్తుగా ఏర్పడే మార్పులకు కారణమయ్యాయని మోర్గాన్ తెలిపారు."
उन्होंने यह भी कहा कि केवल जननिक उत्परिवर्तन ही वंशागत होते हैं।,జన్యు ఉత్పరివర్తనలు మాత్రమే వంశపారంపర్యంగా ఉన్నాయని ఆయన అన్నారు.
ये प्रभावी एवं अप्रभावी दोनों प्रकार के हो सकते हैं।,అవి బహిర్గతముగా మరియు అంతర్గతముగా ఉంటాయి.
"प्रभावी उत्परिवर्तन शीघ्र ही अभिव्यक्त हो जाते हैं, जबकि अप्रभावी उत्परिवर्तन कई पीढ़ियों बाद भी प्रकट हो सकते हैं।","బహిర్గత ఉత్పరివర్తనలు వెంటనే వ్యక్తీకరించబడతాయి, అయితే అంతర్గత ఉత్పరివర్తనలు అనేక తరాల తరువాత కనిపిస్తాయి."
घातक उत्परिवर्तन प्राय: अप्रभावी होते हैं।,ప్రాణాంతక ఉత్పరివర్తనలు తరచుగా అంతర్గతముగా ఉంటాయి.
"उत्परिवर्तन की दर विकिरण, रासायनिक उत्परिवर्तकों तथा वातावरणीय दशाओं आदि कारकों पर निर्भर करती है।","ఉత్పరివర్తనము యొక్క స్థాయీవికిరణము, రసాయనిక ఉత్పరివర్తితములు మరియు వాతావరణ పరిస్థితులపై ఆధారపడి ఉంటుంది."
उत्परिवर्तन शरीर के लगभग सभी लक्षणों को प्रभावित कर सकते हैं।,ఉత్పరివర్తనలు శరీర లక్షణాలన్నింటినీ ప్రభావితం చేస్తాయి.
उत्परिवर्तन एवं जैव विकास उत्परिवर्तन जैव विकास-क्रिया को सीधे ही प्रभावित करते हैं।,ఉత్పరివర్తన మరియు జీవ పరిణామం ఉత్పరివర్తనలు ప్రత్యక్షంగా జీవ పరిణామాన్ని ప్రభావితం చేస్తాయి.
इसे निम्नलिखित तथ्यों द्वारा भली प्रकार समझा जा सकता है ,ఈ క్రింది వాస్తవాల ద్వారా దీన్ని బాగా అర్థం చేసుకోవచ్చు
क्या सभी प्रकार के उत्परिवर्तन जीवों के लिए हानिकारक होते हैं? अगर नहीं तो क्यों?,"అన్ని రకాల ఉత్పరివర్తనలు జీవులకు హానికరమా? కాకపోతే, ఎందుకు?"
"सभी प्रकार के उत्परिवर्तन जीवों के लिए हानिकारक नहीं होते हैं क्योंकि कुछ उत्परिवर्तन तो संरचनात्मक होते हैं जिनके प्रभाव जीव के शरीर पर स्पष्ट दिखाई देते हैं; जैसे- हमारे बालों, त्वचा, नेत्रों आदि का काला या भूरा होना।","అన్ని రకాల ఉత్పరివర్తనలు జీవులకు హానికరం కాదు ఎందుకంటే కొన్ని ఉత్పరివర్తనలు నిర్మాణాత్మకంగా ఉంటాయి, దీని ప్రభావాలు జీవి యొక్క శరీరంపై స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి; ఉదాహరణకు, మన జుట్టు, చర్మం, కళ్ళు మొదలైనవి నలుపు లేదా గోధుమ రంగులో ఉంటాయి."
इसके अतिरिक्त कुछ जीन उत्परिवर्तन के बाद जीव को (विशेषकर जीवाणुओं को) पूरकपोषी बना देते हैं।,"అదనంగా, కొన్ని జన్యువులు ఉత్పరివర్తనము తర్వాత జీవిని (ముఖ్యంగా బ్యాక్టీరియా) భర్తీ చేస్తాయి."
कुछ जीनी उत्परिवर्तन ही प्राण घातक या प्रतिबन्धित प्राण घातक होते हैं।,కొన్ని జన్యు ఉత్పరివర్తనలు ప్రాణాంతకం లేదా ప్రాణాపాయము కలిగించేవిగా ఉంటాయి.
जननिक/वंशागत एवं उपार्जित विभिन्नताओं/लक्षणों में अन्तर बताइए।,జన్యు/అనువంశిక మరియు పొందిన వైవిధ్యాలు/లక్షణాల మధ్య తేడాను గుర్తించండి.
वंशागत तथा उपार्जित लक्षणों में अन्तर बताइए तथा प्रत्येक का एक उदाहरण दीजिए।,అనువంశికముగా మరియు పొందిన లక్షణాల మధ్య తేడాను గుర్తించండి మరియు ప్రతిదానికి ఒక ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
वंशागत तथा उपार्जित लक्षणों का संक्षिप्त वर्णन कीजिए।,సంక్రమించిన మరియు పొందిన లక్షణాలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
जननिक/वंशागत तथा उपार्जित विभिन्नताओं/लक्षणों में अन्तर,జన్యు/వంశపారంపర్య మరియు పొందిన తేడాలు/లక్షణాలలో తేడాను వివరించండి.
अनुकूली विकिरण क्या है? इसके किन्हीं तीन कारणों का उल्लेख कीजिए।,అనుకూల వికిరణము అం ఏమిటి? దీనికి ఏ మూడు కారణాలను పేర్కొనండి.
अनुकूली विकिरण – एक विशेष भू-भौगोलिक क्षेत्र में विभिन्न प्रजातियों के विकास का प्रक्रम एक बिन्दु से प्रारम्भ होकर अन्य भू-भौगोलिक क्षेत्रों तक प्रसारित होने को अनुकूली विकिरण कहते हैं।,అనుకూల వికిరణము - ఒక నిర్దిష్ట భూభౌగోళిక పరిధిల‌లో వివిధ జాతుల అభివృద్ధి ప్రక్రియను ఒక బిందువు వద్ద ప్రారంభించి ఇతర భూభౌగోళిక ప్రాంతములకు వ్యాపించే ప్రక్రియను అనుకూల వికిరణము అని అంటారు.
उदाहरण-गैलापैगोस द्वीप समूह पर डार्विन की फिंचे पक्षियों का अनुकूली विकिरण तथा ऑस्ट्रेलिया में शिशुधानी जन्तुओं में अनुकूली विकिरण।,ఉదాహరణలు: గెలపోగాస్ దీవులలో డార్విన్ యొక్క ఫించ్ పక్షులు మరియు ఆస్ట్రేలియాలో శిశు జంతువులలోనూ ఈ అనుకూల వికిరణమును మనము చూడగలము.
अनुकूली विकिरण के लिए दायी तीन प्रमुख कारण निम्न हैं,అనుకూల వికిరణము కోసము ఈ క్రింది మూడు ప్రధాన కారణాలు.
डार्विन के प्राकृतिक वरणवाद पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,డార్విన్ యొక్క ప్రకృతి వరణ సిద్ధాంతము పై సంక్షిప్త వివరణను ఇవ్వండి.
जैव विकास को समझाने के लिए डार्विन ने प्राकृतिक वरणवाद या प्राकृतिक चयनवाद प्रस्तुत किया।,"జీవ పరిణామాన్ని వివరించడానికి, డార్విన్ ప్రకృతివరణ సిద్ధాంతమును పరిచయము చేశారు."
इसके अनुसार प्रत्येक जीव में सन्तान उत्पत्ति की प्रचुर क्षमता पाई जाती है।,"దీని ప్రకారం, ప్రతి జీవిలో సంతానమునకు జన్మనివ్వగలిగే ఒక గొప్ప సామర్థ్యం ఉంది."
इनमें से अधिकांश जीव वृद्धि करके अपनी जनसंख्या बढ़ाते हैं।,ఈ జీవులలో ఎక్కువ భాగం పెరుగుతాయి మరియు వాటి జనాభాను పెంచుతాయి.
इस बढ़ी हुई जनसंख्या के कारण समान जाति या भिन्न-भिन्न जाति के जीवों के बीच अस्तित्व के लिए संघर्ष शुरू हो जाता है।,"ఈ పెరిగిన జనాభా కారణంగా, ఒకే- లేదా విభిన్న జాతి జీవుల మధ్య మనుగడ కోసం పోరాటం ప్రారంభమవుతుంది."
ये संघर्ष प्रायः समान आवश्यकताओं के लिए होता है।,ఈ సంఘర్షణ బహుశా సమాన అవకాశముల కోసము జరుగుతుంది.
संघर्ष में वे जीव ही जीतते हैं जिनमें सामान्य जीवों से हटकर कुछ अलग विभिन्नताएँ पाई जाती हैं।,సాధారణ జీవులకు భిన్నంగా కొన్ని విభిన్న వైవిధ్యాలు ప్రదర్శింఛే జీవులు మాత్రమే ఈ సంఘర్షణలో విజయము సాధిస్తాయి.
ये विभिन्नताएँ आनुवंशिक होती हैं और प्रकृति द्वारा जीवों में उत्पन्न की जाती हैं।,ఈ వైవిధ్యాలు అనువంశికమై ఉంటాయి మరియు ద్వారా జీవులలో ఉత్పన్నమవుతాయి.
इस प्रकार विभिन्नताओं से युक्त जीव ही आने वाली पीढ़ियों में जीवित रहते हैं।,ఆ విధంగా వైవిధ్యం ఉన్న జీవులు మాత్రమే రాబోయే తరాలలో మనుగడ సాగిస్తాయి.
ये जीव वातावरण में होने वाले परिवर्तनों को सहने में समर्थ होते हैं।,ఈ జీవులు పర్యావరణంలో కలిగే మార్పులను తట్టుకోగలగడములో సమర్థులుగా ఉంటాయి.
लैमार्क के मूल आधार क्या थे?,లామార్క్ యొక్క అసలు ఏమిటి?
लैमार्क के मूल आधार निम्नलिखित हैं,లామార్క్ యొక్క ప్రాథమిక అంశాలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి
अंगों के कम या अधिक उपयोग का सिद्धान्त क्या है? ,అవయవాల పనితీరును తగ్గించడం లేదా అధికంగా ఉపయోగించడం యొక్క సిద్ధాంతము ఏమిటి?
इस सिद्धान्त को किस वैज्ञानिक ने प्रतिपादित किया था?,ఈ సిద్ధాంతాన్ని ఏ శాస్త్రవేత్త ప్రతిపాదించారు?
अंगों के कम या अधिक उपयोग का सिद्धान्त,అవయవాల తక్కువ లేదా అధిక వినియోగం యొక్క సిద్ధాంతం
"फ्रांस के प्रसिद्ध जीवशास्त्री जीन बैप्टिस्ट डी लैमार्क ने जैव विकास क्रिया को समझाने के लिए सर्वप्रथम उपार्जित लक्षणों का वंशागति सिद्धान्त प्रस्तुत किया, जो उनकी पुस्तक फिलोसफी जुलोजिक में सन् 1809 में प्रकाशित हुआ।","ప్రసిద్ధ ఫ్రెంచ్ జీవశాస్త్రజ్ఞుడు జీన్ బాప్టిస్ట్ డి లామార్క్ జీవపరిణామము సంపాదించిన లక్షణాల వారసత్వ సిద్ధాంతాన్ని మొదట ప్రవేశపెట్టారు, 1809 లో తన ఫిలాసఫీ జూలాజిక్ పుస్తకంలో ప్రచురించబడింది."
उन्होंने अंगों के उपयोग एवं अनुपयोग के प्रभाव का सिद्धान्त भी दिया।,అవయవాల ఉపయోగం మరియు ఉపయోగించని ప్రభావాన్ని కూడా అతను సిద్ధాంతీకరించాడు.
उनके विचार लैमार्कवाद के नाम से प्रसिद्ध हैं।,అతని ఆలోచనలను లామార్కిజం అంటారు.
"उनके अनुसार, वातावरण के प्रभाव से अंगों में आकार वृद्धि की प्रवृत्ति होने के कारण तथा शरीर के कुछ अंगों का प्रयोग अधिक व कुछ का कम होने के कारण अधिक उपयोग में आने वाले अंग अधिक विकस्ति हो जाते हैं, जबकि कम उपयोग में आने वाले अंग कम विकसित हो पाते हैं।","అతని ప్రకారం, పర్యావరణం యొక్క ప్రభావం కారణంగా అవయవాలు పరిమాణం పెరిగే ధోరణి మరియు శరీరంలోని కొన్ని భాగాలను ఎక్కువ మరియు తక్కువ వాడటం వల్ల, ఎక్కువగా ఉపయోగించిన అవయవాలు మరింతగా అభివృద్ధి చెందుతాయి మరియు తక్కువగ అవయవాలు తక్కువ అభివృద్ధి చెందుతాయి."
कुछ अंगों को लगातार अनुपयोग होने के कारण उनका ह्रास भी होता है और ये अवशेषी अंगों के रूप में शेष रह जाते हैं या फिर लुप्त हो जाते हैं।,కొన్ని అవయవాలు తరచుగా ఉపయోగించకపోవడం వల్ల క్షీణతకు గురవుతాయి మరియు అవి అవశేష అవయవాలుగా మిగిలిపోతాయి లేదా అంతరించిపోతాయి.
"जीवों के जीवनकाल में या तो वातावरण के सीधे प्रभाव से या फिर अंगों के अधिक अथवा कम उपयोग के कारण जो शारीरिक परिवर्तन होते हैं, वे उपार्जित लक्षण कहलाते हैं।",ఒక జీవి యొక్క జీవితకాలంలో పర్యావరణం నుండి నేరుగా లేదా అవయవాలను ఎక్కువగా ఉపయోగించడం వల్ల సంభవించే శారీరక మార్పులను అపవర్జిత లక్షణములు అని అంటారు.
ये लक्षण वंशागत होते हैं तथा पीढ़ी-दर-पीढ़ी आने वाली सन्तानों में पहुँचते रहते हैं।,ఈ లక్షణాలు వంశపారంపర్యంగా ఉంటాయి మరియు భవిష్యత్ తరాలకు కూడా కొనసాగుతాయి.
इस प्रकार हजारों वर्ष पश्चात् ।,ఈ విధంగా వేల సంవత్సరాల తరువాత.
सन्तानें अपने पूर्वजों से पर्याप्त भिन्न होकर नयी-नयी जातियों का रूप ले लेती हैं।,సంతానము తన పూర్వీకులనుండివాలావరకూ భిన్నముగా ఉండి కొత్త-కొత్త జాతుల పూపములను తీసుకుంటుంది.
लैमार्कवाद के अनुसार आधुनिक सर्प पैर रहित तथा बत्तख के पैर जालयुक्त होते हैं।,"లామార్కిజం ప్రకారం, ఆధునిక సర్పములు పాదరహితమైనవి మరియు బాతు పాదములు వేళ్ళ మధ్య చర్మమును కలిగి ఉంటాయి."
लैमार्क के अनुसार सर्प झाड़ियों तथा बिलों में रहता है तथा जमीन पर रेंगकर चलता है जिसके कारण उसके पैर इस्तेमाल नहीं होते थे तथा बिल में घुसने में भी बाधा उत्पन्न करते थे इसलिए इनके पैर धीरे-धीरे लुप्त होते चले गये जबकि अन्य सरीसृपों मे पैर उपस्थित होते हैं।,"లామార్క్ ప్రకారం, పాము పొదలు మరియు బొరియలలో నివసిస్తుంది మరియు నేలమీద ప్రాకుతుంది ఈ కారణము వలన దాని కాళ్ళు ఉపయోగింపబడవు మరియు బిరియలోనికి దూరినప్పుడు దాని కి ఉండే కాళ్ళ వలన ఆటంకం కలుగుతుంది, అందువలనావి నెమ్మదిగా అంతరించిపోతాయి."
लैमार्क का मानना था कि बत्तख प्रारम्भ में स्थलीय थे जो खाने की खोज में पानी में जाया करते थे।,లామార్క్ మొదట బాతులను నేలపై నివసించే జీవులుగా భావించారు తరువాత అవి ఆహారం కోసం వెతుకుతూ నీటిలోకి వెళ్ళడము ప్రారంభించాయి.
पानी में चलने के लिए उन्हें अपने पंजे फैलाने पड़ते थे।,అవి నీటిలో నడవడానికి వాటి పంజాలను చాపవలసి వచ్చింది.
इसके परिणामस्वरूप उनके पंजों के आधार पर त्वचा लगातार खिंचती गयी और पेशीय चलन से पंजों में रुधिर का बहाव बढ़ गया।,"ఫలితంగా, వారి పంజాల ఆధారము వద్ద ఉన్న చర్మం నిరంతరం లాగబడుతుండడము వలన మరియు వాటి కండరాల కదలిక పంజాలలో రక్త ప్రవాహాన్ని పెంచింది."
अतः त्वचा ने अंगुलियों के बीच में पाद जाल का रूप ले लिया।,"అందువల్ల, చర్మం వేళ్ల మధ్య జాలీ వంటి నిర్మాణము రూపుదిద్దుకుంది."
भौमिक समय सारणी क्या है? कौन-सा महाकल्प सरीसृप युग कहलाता है और क्यों?,భౌతిక సమయ పట్టిక అంటే ఏమిటి? ఏ మహాకల్పను సరీసృపాల యుగం అని పిలుస్తారు మరియు ఎందుకు?
पृथ्वी का आवरण बनने से लेकर पृथ्वी के इतिहास के सम्पूर्ण समय का मापक्रम भौमिक समय सारणी कहलाता है।,భూమి యొక్క ఆవరణము ఏర్పడినప్పటి నుండి భూమి యొక్క చరిత్ర యొక్క సంపూర్ణ కాలము యొక్క ప్రమాణ స్థాయిని భౌతిక సమయ పట్టిక అంటారు.
मीसोजोइक महाकल्प को सरीसृप का युग कहा जाता है क्योंकि इस महाकल्प में पूरी पृथ्वी पर विशालकाय सरीसृपों जैसे डायनोसोर का आधिपत्य था।,"మెసోజాయిక్ మహాకల్పాను సరీసృపాల యుగం అని పిలుస్తారు, ఎందుకంటే ఈ మహాకల్ప కాలములో భూమి అంతటా డైనోసార్ల వంటి భారీ సరీసృపాలు ఆధిపత్యం చెలాయించాయి."
मानव एवं कपि में समानताएँ और असमानताएँ बताइए।,మానవులు మరియు శరీరాల మధ్య సారూప్యతలు మరియు అసమానతలను వివరించండి.
मानव और कपि में चार अन्तर बताइए।,మానవులు మరియు మొక్కల మధ్య నాలుగు తేడాలను వివరించండి.
कपि और मानव में समानताएँ: कपि तथा मानव का विकास समान पूर्वजों से हुआ है।,కపి మరియు మనిషి మధ్య సారూప్యతలు: కపి మరియు మనిషి ఒకే పూర్వీకుల నుండి ఉద్భవించాయి.
"दोनों के लक्षणों में अनेक समानताएँ मिलती हैं: जैसे-वक्ष भाग का चौड़ा होना, अँगुलियों में नाखूनों का होना, मस्तिष्क एवं कपालगुहा का चौड़ा होना, सिर बड़ा, गर्दन व पाद अपेक्षाकृत लम्बे, पूँछ को अभाव, प्रत्येक भौंह के नीचे हड्डी का उभार,पोषण शाकाहारी, कभी-कभी मांसाहारी, पति-पत्नी के रूप में गृहस्थ जीवन की भावना का विकास आदि।","రెండింటి లక్షణాలలో చాలా సారూప్యతలు కనిపిస్తాయి: వక్ష భాగం విస్తరించడం, వేళ్ళలో వేలుగోళ్లు, మెదడు మరియు కపాలపు కుహరం విస్తరించడం, తల పెద్దది, మెడ మరియు కాళ్ళు సాపేక్షంగా పొడవు ఎక్కువగా ఉండడము, తోక లేకపోవడం, ప్రతి కనుబొమ్మ కింద అస్థి ఉబ్బరం వంటివి., శాఖాహారపోషణ, కొన్నిసార్లు మాంసాహారం, భార్యాభర్తలుగా గృహ జీవితం గడపాలనే భావములు అభివృద్ధి చెందడము మొదలైనవి."
जैव विकास सिद्धान्त के समर्थन में उपस्थित विभिन्न प्रमाणों का उल्लेख कीजिए।,జీవ పరిణామము సిద్ధాంతానికి మద్దతుగా ఉన్న వివిధ ఆధారాలను పేర్కొనండి.
जैव विकास के पक्ष में दिये जाने वाले किन्हीं तीन प्रमाणों की व्याख्या उदाहरण सहित कीजिए,జీవపరిణామమునకు అనుకూలంగా ఇచ్చిన మూడు ప్రమాణములమో దేనినైనా ఉదాహరణలతో వివరించండి.
समजातता की परिभाषा दीजिए।,సజాతీయతను నిర్వచించండి.
यह किस प्रकार समवृत्तिता से भिन्न है? ,ఇది సమానత్వానికి ఎలా భిన్నంగా ఉంటుంది?
इनका जैव विकास में क्या महत्त्व है?,జీవపరిణామములో వాటి ప్రాముఖ్యత ఏమిటి?
जैव विकास के पक्ष में दिये जाने वाले विभिन्न प्रमाणों का उल्लेख कीजिए।,జీవపరిణామమునకు అనుకూలముగా ఇచ్చిన వివిధ ఆధారాలను పేర్కొనండి.
तुलनात्मक शरीर रचना से सम्बन्धित प्रमाणों की व्याख्या कीजिए।,తులనాత్మక శరీర నిర్మాణానికి సంబంధించిన ఆధారాలను వివరించండి.
जैव विकास की मौलिक परिकल्पना क्या है? इसे प्रमाणित करने के लिए किन्हीं चार प्रमाणों के नाम लिखिए।,"జీవపరిణామము యొక్క ప్రాథమిక పరికల్పన ఏమిటి? దీనిని నిరూపించడానికి, ఏదైనా నాలుగు రుజువుల పేర్లను రాయండి."
समजात एवं समरूप अंगों की उदाहरण सहित व्याख्या कीजिए।,సజాతీయ మరియు విజాతీయ అవయవాలను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
“व्यक्तिवृत्त में जातिवृत्त पुनरावृत्ति” की व्याख्या कीजिए।,"""వ్యక్తి జీవిత చక్రము లో జాతిచక్రము పునరావృతమవుతుంది"" వివరించండి."
आर्कियोप्टेरिक्सका विकास किस कल्प एवं युग में हुआ था? इसके सरीसृप वर्ग तथा पक्षी वर्ग का एक-एक लक्षण लिखिए।,ఆర్కియోపెటెక్స్ ఏ యుగంలో మరియు యుగంలో అభివృద్ధి చెందింది? దాని సరీసృపాలు మరియు పక్షిజాతుల యొక్క ఒక్కొక్క లక్షణాన్ని వ్రాయండి.
समजात अंग और समरूप अंग का एक-एक उदाहरण देते हुए अन्तर स्पष्ट कीजिए।,సమరూప అవయవం మరియు సజాతీయ అవయవముల మధ్య వ్యత్యాసమును ఉదాహరణలతో వివరించండి.
समजात एवं समरूप अंगों में दो अन्तर लिखिए तथा प्रत्येक के दो उदाहरण दीजिए।,"సజాతీయ మరియు సమరూప అవయవాలలో రెండు తేడాలు వ్రాసి, ప్రతిదానికి రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి."
जैव विकास के पक्ष में तुलनात्मक आकारिकी एवं तुलनात्मक भौणिकी का वर्णन साक्ष्य या प्रमाण के साथ कीजिए।,జీవపరిణామమునకు అనుకూలంగా సాక్ష్యాలు లేదా ఆధారాలతో తులనాత్మక పదనిర్మాణ శాస్త్రం మరియు తులనాత్మక భూగర్భ శాస్త్రాన్ని వివరించండి.
परिवर्तन के साथ अवतरण जैव विकास की मौलिक परिकल्पना है।,మార్పుతో పునర్విమర్శ అనేది జీవ-పరిణామము యొక్క ప్రాథమిక పరికల్పన.
"“विकास या उद्विकास ” शब्द का साहित्यिक अर्थ है-“सिमटी वस्तु का खुलकर या फैलकर समय-समय पर हुए परिवर्तनों को प्रदर्शित करना, साइकिल, मोटर, रेल, जहाज आदि के प्रथम नमूने घटिया और कम लाभदायक थे।","""అభివృద్ధి లేదా పరిణామం"" అనే పదానికి సాహిత్య అర్ధం ఏమిటంటే - ""పరిమిత జీవితకాలము ఉన్న జీవి పెరగడము లేదా విస్తరించడం ద్వారా ఎప్పటికప్పుడు తనలో కలుగుతున్న మార్పులను ప్రదర్శించడము, సైకిల్, మోటారు, రైలు, ఓడ మొదలైన వాటి యొక్క ప్రాధమిక నమూనాలు నాసిరకం మరియు తక్కువ లాభదాయకమైనవి."
यदि हम इन पब के आविष्कारों के बाद के इनके विकास-इतिहासों को पढ़े तो हमें पता लग जाएगा कि लोगो ने समय-समय पर इनमें क्या-क्या क्रमिक सुधार किए जिससे वर्तमान नमूनों का विकास हुआ।,"ఈ పబ్బుల ఆవిష్కరణల తరువాత వారి అభివృద్ధి చరిత్రలను చదివితే, ప్రజలు ఎప్పటికప్పుడు వీటిలో జరిగిన వికాస క్రమము, వాటిలో ఎటువంటి మార్పులు జరిగితే ప్రస్తుత నమూనాల అభివృద్ధి జరిగిందో మనకు తెలుస్తుంది."
"ठीक इसी प्रकार, जैव विकास का भी संक्षेप में मतलब यही है कि प्रत्येक जीव-जाति के लक्षणों में पीढ़ी-दर-पीढ़ी, प्राकृतिक आवश्यकताओं के अनुसार, कुछ परिवर्तन होते रहते हैं जो हजारों-लाखों वर्षों में इस जाति से नई, अधिक सुसंगठित एवं जटिल जातियों के विकास का कारण बनते हैं।","అదేవిధంగా, జీవపరిణామము కూడా క్లుప్తంగా దీని అర్థము వివరించాలంటే, ప్రతి జీవి యొక్క లక్షణాలు తరాల నుండి తరానికి మారుతూ ఉంటాయి, సహజ అవసరాలకు అనుగుణంగా, వేలాది, మిలియన్ల సంవత్సరాలలో, ఈ జాతి నుండి బాగా వ్యవస్థీకృత మరియు సంక్లిష్ట జాతుల అభివృద్ధికి దారి తీస్తుంది."
"अत: जैव-विकास परिकल्पना के अनुसार, प्रत्येक वर्तमान जीव-जाति का विकास किसी-न-किसी, अपेक्षाकृत निम्न कोटि की, भूतकालीन (पूर्वज) जाति से हुआ है।","అందువల్ల, జీవపరిణామము యొక్క పరికల్పన ప్రకారం, ప్రస్తుతం జీవిస్తున్న ప్రతీ జీవ జాతి యొక్క పరిణామము ఏదో ఒకవిధముగా నిర్లక్ష్యము చేయబడ్డ నిమ్న జాతుల జీవుల పూర్వీకుల నుండి జరిగింది."
"इस प्रकार, प्रारम्भिक, निम्न कोटि के सरल जीवों से, क्रमिक परिवर्तनों द्वारा, अधिक विकसित एवं जटिल जीवों की उत्पत्ति को ही जैव विकास कहते हैं।","ఈ విధంగా, సరళమైన, తక్కువ-స్థాయి జీవులలో క్రమంగా జరిగిన మార్పులవలన మరింత అభివృద్ధి చెందిన మరియు సంక్లిష్టమైన జీవుల యొక్క ఆవిర్భావమును జీవపరిణామము అని అంటారు."
"अत: जीवन की उत्पत्ति के ओपैरिनवाद के अनुसार बने, प्रारम्भिक, कोशिकारूपी सरल आदिजीवों से, एक ओर जटिल एककोशिकीय जीवों का विकास हुआ तथा दूसरी ओर इनमें से कुछ ने समूहों में एकत्र होकर प्रारम्भिक बहुकोशिकीय जीवों की उत्पत्ति की।","అందువల్ల, ఒపారినిజం ప్రకారం జీవము యొక్క ఆవిర్భావము, సరళమైన ఏకకణ జీవుల నుండి ఏక కణ మరియు సంక్లిష్ట ఏకకణ జీవులు మరియు ఏకకణములు సమూహములుగా ఏర్పడి బహుకణజీవులు ఏర్పడ్డాయి. సాధారణ జీవుల నుండి ఉద్భవించాయి."
"फिर प्रारम्भिक बहुकोशिकीय जीवों की कोशिकाओं के बीच धीरे-धीरे कार्यों का बँटवारा, अर्थात् श्रम विभाजन हो जाने से, इनमें कोशिकीय विभेदीकरण हुआ।","ప్రాథమిక బహుళ కణ జీవుల మధ్య క్రమంగా విధుల విభజన జరిగింది, అనగా, శ్రమ విభజన, ఫలితంగా కణములలో విభేధనలు జరిగాయి."
"इस प्रकार, शनैः शनैः शरीर के अधिकाधिक सुचारू संघटन के कारण नई-नई उच्चतर श्रेणियों की जीव-जातियों का विकास होता गया।","శరీరం యొక్క మరింత సున్నితమైన కూర్పు కారణంగా, కొత్త ఉన్నత తరగతుల కొత్త జాతులు అభివృద్ధి చెందుతూనే ఉన్నాయి."
वर्तमान युग में जीवों की उत्पत्ति प्राचीन काल के सरल जीवों से क्रमिक परिवर्तनों के फलस्वरूप हुई।,ప్రాచీన కాలంలోని సాధారణ జీవుల నుండి క్రమంగా వచ్చిన మార్పుల ఫలితంగా ప్రస్తుత యుగంలో జీవులు పుట్టుకొచ్చాయి.
इस तथ्य को प्रमाणित करने के लिए कुछ ठोस प्रमाण इस प्रकार हैं,ఈ వాస్తవాన్ని రుజువు చేయడానికి కొన్ని ఖచ్చితమైన ఆధారాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి
"संयोजक कड़ियाँ तथा उनसे जैव विकास के प्रमाण, कुछ जीव जातियों में दो समीप के वर्गों के लक्षण पाये जाते हैं।","రెండూ జాతులను కలిపే మరియు వాటి జీవ పరిణామం యొక్క ఆధారాలు, కొన్ని జీవ జాతులలో, రెండు సమీప జాతులలో ఉన్న లక్షణములు కనిపిస్తాయి."
इनमें कम विकसित जातियों के साथ ही उच्च श्रेणी की अधिक विकसित जातियों के लक्षण मिश्रित रूप से पाये जाते हैं।,"వీటిలో, తక్కువ అభివృద్ధి చెందిన జాతుల లక్షణాలు అలాగే ఉన్నత వర్గాల అభివృద్ధి చెందిన జాతులు మిశ్రమంగా ఉంటాయి."
ये संयोजक कड़ियाँ या संयोजक जातियाँ कहलाती हैं तथा ये जैव विकास के ठोस प्रमाण प्रस्तुत करती हैं।,వీటిని సంబంధిత లింకులు లేదా సంబంధిత జాతులు అంటారు మరియు అవి జీవ-అభివృద్ధికి దృఢమైన ఆధారాలను అందిస్తాయి.
संयोजक जातियों के कुछ महत्त्वपूर्ण उदाहरण इस प्रकार हैं –,బంధన జాతుల యొక్క కొన్ని ముఖ్యమైన ఉదాహరణలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి -
विषाणु – इसे सजीव तथा निर्जीव के बीच की कड़ी माना जाता है।,వైరస్ - ఇది జీవనానికి మరియు జీవరాహిత్యానికి మధ్య సంబంధంగా పరిగణించబడుతుంది.
युग्लीना – प्रोटोजोआ संघ का यह एक एककोशिकीय क्लोरोफिलयुक्त सदस्य है।,యుగ్లినా - ఇది ప్రోటోజోవా సంబంధిత యొక్క ఒక ఏకకణ క్లోరోఫిల్ కలిగిన జీవి.
सामान्य जन्तुसम भोजन प्राप्त करने तथा गति के कारण यह जन्तुओं से तथा क्लोरोफिल की उपस्थिति के कारण पादपों से समानता रखता है।,సాధారణ జంతువుల ను ఆహారముగా స్వీకరించే కారణము చేత జంతువుగా మరియు పత్రహరితము లేదా క్లోరోఫిల్ కలిగి ఉండటము వలన మొక్కలతోనూ సారూప్యత కలిగి ఉంటుంది.
इस प्रकार यह जन्तुओं एवं पादपों के मध्य संयोजक कड़ी के रूप में पहचाना जाता है।,"అందువలన, ఇది జంతువులు మరియు మొక్కల మధ్య అనుసంధానముగా గుర్తించబడింది."
प्रोटेरोस्पंजिया – प्रोटोजोआ संघ का यह एक निवही जन्तु है।,ప్రొటెరోస్పంజియా - ఇది ప్రోటోజోవా తో సంబంధము కలిగిన సజీవ జంతువు.
यह स्पंज के समान कीप कोशिकाओं अथवा कोएनोसाइट्स का बना होता है।,ఇది ఫంగల్ కణాలు లేదా స్పాంజ్‌ల మాదిరిగానే కోయనోసైట్‌లతో రూపొందించబడింది.
इस प्रकार यह प्रोटोजोआ एवं स्पंज के बीच की संयोजक कड़ी है।,"అందువలన, ఇది ప్రోటోజోవా మరియు స్పాంజి మధ్య అనుసంధాన జాతి."
निओपिलाइना – संघ मॉलस्का के इस जन्तु में कवच व मैण्टल पाये जाते हैं तथा इसके अधरतल पर चपटा व मांसल पाद भी होता है।,"నియోపిలినా - యూనియన్ మొలస్కా యొక్క ఈ జంతువులో, కవచం మరియు మాంటిల్ కనుగొనబడ్డాయి మరియు దాని ఉపరితలంపై చదునైన మరియు కండగల అడుగులు కూడా ఉన్నాయి."
"प्रशान्त महासागर से प्राप्त इस जन्तु में खण्डयुक्त शरीर, क्लोम तथा ट्रोकोफोर जैसी भ्रूण प्रावस्था आदि संघ ऐनेलिडा के समान लक्षण भी पाये जाते हैं।","పసిఫిక్ మహాసముద్రం నుండి లభించిన ఈ జంతువులో ఖండయుతమైన శరీరము, క్లోమ మరియు ట్రోకోఫోర్ వంటి పిండ దశలు మొదలైన అనెలిడా జాతి జీవులకు సమానమైన లక్షణములను ప్రదర్శిస్తుంది."
यह इस बात को प्रमाणित करता है कि संघ मॉलस्का का विकास संघ ऐनेलिडा के सदस्यों से हुआ है।,మొల్లెస్కాజాతి ఆవిర్భావము అన్నెలిడా జాతుల నుండిజరిగింది అనడానికి ఇది ఒక ప్రామాణికముగా ఉంది.
"पेरीपेंटस – संघ आर्थोपोडा का यह एक सुंडी के समान जन्तु है, जिसमें समखण्डीय जोड़ीदार पाद, सिर पर एण्टिनी तथा संयुक्त नेत्र होते हैं।","పెరిపాంటస్ - ఇది ఆర్థ్రోపోడా జాతికి చెందిన తొండము మాదిరిగా ఉండే జీవి,దీనిలో సమఖండితమైన జత చేసిన కాళ్ళు, తలపై ఏంటెన్నాలు మరియు సంయుక్తనేత్రమును కలిగి ఉంటుంది."
दूसरी ओर इसमें संघ ऐनेलिडा के समान काइटिनरहित क्यूटिकल तथा उत्सर्गिकाएँ पायी जाती हैं।,"మరోవైపు, అనెలిడా జాతి మాదిరిగానే ఖైటిన్రహితత్వచము మరియు ఉత్సర్గికములు కనిపిస్తాయి."
इस प्रकार यह ऐनेलिडा से आर्थोपोडा के विकास को प्रमाणित करता है।,అందువల్ల ఇది అన్నెలిడా నుండి ఆర్థ్రోపోడా పరిణామమును ధృవీకరిస్తుంది.
आर्किओप्टेरिक्स – इसका उद्भव मीसोजोइक महाकल्प के जुरैसिक कल्प में हुआ था।,ఆర్కియోపెటెక్స్ - ఇది మధ్యయుగ మహాకల్ప కాలము యొక్క జురాసిక్ తరము‌లో ఉద్భవించింది.
इस पक्षी के जीवाश्म लगभग 15 करोड़ वर्ष प्राचीन जुरैसिक चट्टानों से प्राप्त हुए हैं।,ఈ పక్షి యొక్క శిలాజాలు 150 మిలియన్ సంవత్సరాల పురాతన జురాసిక్ శిలల నుండి సంగ్రహించబడ్డాయి.
"इसमें सरीसृपों के समान लम्बी पूँछ, चोंच में दाँत तथा अग्रपाद पंजे युक्त थे।","ఇది సరీసృపాల జాతికి చెందిన జీవి, ముక్కులో దంతాలు, పంజాలతో ఉన్న ముంజేయి మరియు పొడవాటి తోకను కలిగి ఉంది."
पक्षियों के समान उड़ने के लिए इस जन्तु में विकसित पंख भी थे।,పక్షుల మాదిరిగా ఎగరడానికి ఈ జంతువుకు రెక్కలు కూడా అభివృద్ధి చెంది ఉన్నాయి.
इस प्रकार यह सरीसृपों एवं पक्षियों के बीच की संयोजक कड़ी है।,"అందువలన, ఇది సరీసృపాలు మరియు పక్షుల మధ్య అనుసంధాన జీవి."
 प्रोटोथेरिया समूह के जन्तु – ऑस्ट्रेलिया में पाये जाने वाले कुछ वर्ग स्तनधारी के जन्तु हैं।,ప్రోటోథెరియా సమూహ జంతువులు - ఆస్ట్రేలియాలో కనిపించే కొన్ని జాతుల క్షీరదాలు.
"इनकी तीन श्रेणियाँ एकिडना ; जैसे- टैकीग्लॉसस, जैग्लॉसस तथा ऑॉर्नथोरिन्कस हैं।","వారి మూడు వర్గాలు ఎకిడ్నా; టాక్సీగ్లాసెస్, జైగ్లాసస్ మరియు ఆర్నిథోరింకిస్ వంటివి."
"इनमें एक ओर तो स्तनधारियों के समान शरीर पर बाल व दुग्ध ग्रन्थियाँ होती हैं तथा दूसरी ओर सरीसृपों के समान इनमें कर्ण पल्लवों का अनुपस्थित होना, क्लोएका का पाया जाना, मादाओं का अण्डे देना आदि लक्षण पाये जाते हैं।","ఒక వైపు, వీటికి శరీరంపై క్షీరదాలు మాదిరిగా వంటి జుట్టు మరియు క్షీరగ్రంధులు కనిపిస్తాయి మరియు మరోవైపు, సరీసృపాల మాదిరిగా కర్ణ పల్లవులు లేకపోవడం, క్లాయెకా కలిగి ఉండడము, స్త్రీ జీవులు అండమును విడుదల చేయడము వంటివి ఉన్నాయి."
इस प्रकार इन्हें सरीसृपों एवं स्तनधारियों के बीच की संयोजक कड़ी माना गया है।,"అందువల్ల, అవి సరీసృపాలు మరియు క్షీరదాల మధ్య అనుసంధాన జీవులుగా పరిగణించబడ్డాయి."
"जन्तुओं की तुलनात्मक आकारिकी के अध्ययन से ज्ञात होता है कि एक ही उत्पत्ति के अंग भिन्न-भिन्न जन्तुओं में आवश्यकतानुसार भिन्न-भिन्न आकार-प्रकार के हो जाते हैं, जबकि अनेक जन्तुओं में एक कार्य को करने के लिए विकसित विभिन्न प्रकार की उत्पत्ति के अंगों में समरूपता होती है।",జంతువుల తులనాత్మక పదనిర్మాణ శాస్త్రం యొక్క అధ్యయనాల ద్వారా ఒకే మూలము నుండి ఏర్పడిన అవయవాలు వేర్వేరు జంతువులలో అవసరానికి తగిన విధముగా పరిణామము జరిగి మార్పులకు గురవుతాయని మరియు వివిధ జంతువులలో ఒకే పనితీరును కనబరిచే అవయవములు ఒకేవిధమైన సమరూపతను కలిగి ఉంటాయి.
इनको क्रमशः समजातता तथा समरूपता कहते हैं।,వీటిని వరుసగా సజాతీయత మరియు సమరూపత అని అంటారు.
सर रिचर्ड ओवन (-1843) ने समजातता की परिभाषा दी थी।,సర్ రిచర్డ్ ఓవెన్ (-1843) సజాతీయతను నిర్వచించారు.
"जब अंगों की मूल रचना तथा उद्भव समान होते हैं, परन्तु इनके कार्यों में समानता होना आवश्यक नहीं होता तो यह समजातता कहलाती है अर्थात् समान उद्भव एवं मूल रचना वाले अंग जो भिन्न-भिन्न कार्यों के लिए अनुकूलित होते हैं, समजात अंग कहे जाते हैं; जैसे-पक्षियों के पंख, सील के फ्लिपर, चमगादड़ का पैटेजियम, ह्वेल व पेंग्विन के चप्पू, घोड़े के अग्रपाद, मनुष्य के हाथ इत्यादि।","అవయవాల యొక్క ప్రాధమిక నిర్మాణం మరియు ఆవిర్భావము ఒకేలా ఉన్నప్పుడు, కానీ వాటి విధులు తప్పనిసరిగా సారూప్యంగా ఉండనవసరం లేదు, అప్పుడు దీనిని సజాతీయత అంటారు, అనగా ఒకే విధమైన ఆవిర్భావము మరియు మూలనిర్మాణము కలిగిన అవయవాలను వేర్వేరు విధులకు అనుగుణంగా అనుకూలనములను ప్రదర్శించే అవయవములను హోమోలాగస్ అవయవాలు అంటారు; ఉదాహరణకు పక్షుల ఈకలు, సీల్ ఫ్లిప్పర్స్, గబ్బిలమి పేటియం, తిమింగలం మరియు పెంగ్విన్ తెడ్డు, గుర్రపు ముంజేతులు, మానవుల చేతులు మొదలైనవి."
विभिन्न प्राणियों में उपलब्ध समजातता यह स्पष्ट करती है कि इनका विकास समान पूर्वजों से ही हुआ है।,వేర్వేరు జీవులలో లభించే సజాతీయత ఆ జీవులు ఒకే పూర్వీకుల నుండి ఉద్భవించాయని స్పష్టం చేస్తుంది.
अतः समजातता अपसारी जैव विकास का प्रमाण प्रस्तुत करती है।,అందువల్ల సజాతీయత భిన్నమైన జీవ పరిణామానికి సాక్ష్యాలను అందిస్తుంది.
"ऐसे अंग जो समान कार्य के लिए अनुकूलित हो जाने के फलस्वरूप एक जैसे दिखायी देते हैं, लेकिन मूल रचना एवं उत्पत्ति में भिन्न होते हैं, समरूप अंग कहलाते हैं।","ఒక అవయవము ఒకే రకమైన పనిని చేయడానికి అనుగుణంగా ఉండడము వలన ఒకేలా కనిపిస్తాయి, కాని వాటి మూల నిర్మాణము మరియు వాటి ఆవిర్భావము లో చాలా భిన్నముగా ఉంటాయి, అందువలన వీటిని సమరూప అంగములు అని అంటారు. అంటారు."
इस स्थिति को समरूपता या समवृत्तिता कहते हैं।,ఈ పరిస్థితిని సజాతీయత అంటారు.
"कीट-पतंगों के पंख, पक्षियों एवं चमगादड़ के पंखों के समान दिखायी पड़ते हैं तथा उड़ने का कार्य करते हैं, परन्तु अकशेरुकीय होने के कारण कीटों के पंखों में कंकाल नहीं पाया जाता, जबकि चमगादड़ व पक्षी कशेरुकीय होते हैं और इनमें अस्थियों-उपास्थियों का कंकाल पाया जाता है।","క్రిమి-చిమ్మట యొక్క రెక్కలు పక్షులు మరియు గబ్బిలాల ఈకలను పోలి ఉంటాయి మరియు ఎగురుతున్న పనిని చేస్తాయి, కాని అకశేరుకాల కారణంగా, కీటకాల రెక్కలలో అస్థిపంజరాలు కనిపించవు, అయితే గబ్బిలాలు మరియు పక్షులు సకశేరుకాలు మరియు ఎముక మృదులాస్థి మరియు అస్థిపంజరం కనుగొనబడింది."
इस प्रकार मौलिक रचना में दोनों प्रकार के पंख एक-दूसरे से भिन्न होते हैं।,అందువల్ల మౌలిక నిర్మాణములో రెండు రకాల రెక్కలు ఒకదానికొకటి పూర్తిగా భిన్నంగా ఉంటాయి.
समरूपता से अभिसारी जैव विकास के प्रमाण प्राप्त होते हैं।,అభిసార జీవ పరిణామము యొక్క సాక్ష్యము సమరూపత ద్వారా పొందబడుతుంది.
यदि हम विभिन्न जन्तुओं की भ्रूणीय अवस्थाओं का अध्ययन करें तो हमें यह पता चलता है कि विभिन्न जन्तुओं के भ्रूण में उनकी प्रौढ़ अवस्थाओं से ज्यादा समानताएँ होती हैं।,"ఒకవేళ మనము వేర్వేరు జంతువుల పిండ దశలను అధ్యయనం చేస్తే, వివిధ జంతువుల పిండాములకు వాటి వయోజన దశల కంటే ఎక్కువ సారూప్యతలు కలిగి ఉంటాయి."
"इस तथ्य से प्रभावित होकर वैज्ञानिक अर्नस्ट हीकल ने एक नियम बनाया जिसे उन्होंने पुनरावृत्ति सिद्धांत या बायोजेनेटिक नियम कहा जिसके अनुसार, प्रत्येक जीव का व्यक्तिवृत्त उसके जातिवृत्त की पुनरावृत्ति करता है ।","ఈ వాస్తవం ద్వారా ప్రభావితమైన శాస్త్రవేత్త ఎర్నెస్ట్ హెకెల్ ఒక నియమమును ప్రతిపాదించారు, దీనిని అతను పునరావృత సూత్రం లేదా జీవజన్యు నియమము అని పిలిచారు, దీని ప్రకారం ప్రతి జీవి యొక్క జీవిత చక్రము దాని వంశ చక్రమును పునరావృతం చేస్తుంది."
व्यक्तिवृत्त एक जीव का जीवन काल है जो अण्डाणु से शुरू होता है तथा जातिवृत्त जीवों के परिपक्व या वयस्क पूर्वजों को वह क्रम है जो उस जीव समूह के जैव विकास के दौरान बने होंगे।,ఒక జీవి యొక్క జీవితము అండము నుండి మొదలవుతుంది మరియు జాతిచక్రము జీవుల యొక్క పరిణతి చెందిన లేదా వయోజన పూర్వీకులకు చెందిన క్రమము ఆ జీవి యొక్క జీవ పరిణామ సమయంలో ఏర్పడి ఉంటుంది.
इससे तात्पर्य यह है कि प्रत्येक जीव अपनी भौणिक अवस्था में अपने पूर्वजों के इतिहास को प्रदर्शित करता है अर्थात् पुनरावृत्ति सिद्धांत के अनुसार उच्च कोटि या जाति के जन्तुओं की भौणिक अवस्था उनके पूर्वजों की वयस्क अवस्था से मिलती है।,"దీని అర్థం ప్రతి జీవి తన భౌతిక స్థితిలో పూర్వీకుల లక్షణములను ప్రదర్శిస్తుంది, అనగా పునరావృత సిద్ధాంతం ప్రకారం, ఉన్నత క్రమం లేదా జాతి జంతువుల భౌతిక స్థితి వారి పూర్వీకుల వయోజన దశను పోలి ఉంటుంది."
"सभी बहुकोशिकीय जीवों में लैंगिक जनन के समय अण्डाणु तथा शुक्राणु के संयोजन से युग्मनज बनता है जिसमें विदलन के फलस्वरूप, मोरूला, ब्लास्टुला, गेस्ट्रला अवस्थाएँ पायी जाती हैं जिससे आगे चलकर भ्रूण का विकास होता है।","అన్ని బహు కణజీవులలో, లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తి సమయంలో,అండము మరియు శుక్రకణముల కలయిక ద్వారా సంయోగబీజము లేదా జైగోట్ ఏర్పడుతుంది, దీనిలో, విదళనముల ఫలితంగా, మోరులా, బ్లాస్ట్యులా, గ్యాస్ట్రులా యొక్క దశలు కనిపిస్తాయి, ఇవి పిండాన్ని మరింత అభివృద్ధి చేస్తాయి."
"यदि हम विभिन्न कशेरुकियों के भ्रूण को पास-पास रखकर अध्ययन करें तो उसमें बहुत-सी समानताएँ दिखाई देती हैं; जैसे- क्लोम तथा क्लोम दरारें, नोटोकॉर्ड, दो वेश्मी हृदय तथा पूँछ।","వివిధ సకశేరుకాల పిండాలను పక్కపక్కనే ఉంచి అధ్యయనం చేస్తే, వాటిలో చాలా సారూప్యతలు కనిపిస్తాయి; క్లోమ్ మరియు క్లోమ్ పగుళ్లు, నోటోకార్డ్, రెండు వెస్టిజియల్ హార్ట్ మరియు తోక వంటివి."
इस अध्ययन से यह प्रमाणित हो ।,ఈ అధ్యయనం ద్వారా ఇది నిరూపించబడాలి.
जाता है कि सभी कशेरुकियों का विकास मछलियों के समान किसी निम्न श्रेणी के जन्तु से हुआ है।,అన్ని సకశేరుకాలు చేపల వంటి నిమ్న వర్గానికి చెందిన చేపల నుండి ఉద్భవించాయని చెబుతారు.
इसलिये वान बियर (1792 – 1876) ने इससे पहले भ्रूणीय परिवर्धन के चार मूल सिद्धान्त दिये जो निम्नलिखित हैं –,అందుకే వాన్ బీర్ (1792 - 1876) పిండం అభివృద్ధికి నాలుగు ప్రాథమిక సూత్రాలను ప్రతిపాదించారు.
जैव विकास के पक्ष में जीवाश्म विज्ञान के प्रमाण पर टिप्पणी लिखिए।,జీవపరిణామమున‌కు అనుకూలంగా పాలియోంటాలజీ యొక్క ఆధారాలపై వ్యాఖ్యానం రాయండి.
जीवाश्म का अध्ययन जीवाश्म विज्ञान कहलाता है।,శిలాజాల అధ్యయనాన్ని పాలియోంటాలజీ అంటారు.
जीवाश्म का अर्थ उन जीवों के बचे हुए अंश से है जो अब से पहले लाखों-करोड़ों वर्षों पूर्व जीवित रहे होंगे।,"శిలాజము అనగా జీవుల యొక్క మిగిలిన భాగము, అవి ఇప్పటి నుండి కొన్ని మిలియన్ల మిలియన్ల సంవత్సరాల క్రితము జీవించి ఉండేవి."
जीवाश्म लैटिन शब्द फॉसिलिस से बना है जिसका मतलब है खोदना ।,"శిలాజం లేదా ఫాసిల్ అనే పదము లాటిన్ పదం ఫాసిలిస్ నుండి ఉద్భవించింది, దీని అర్థం త్రవ్వకము."
यह जीव विज्ञान की एक महत्त्वपूर्ण शाखा है जो जीव विज्ञान और भूविज्ञान को जोड़ती है।,ఇది జీవశాస్త్రం మరియు భూగర్భ శాస్త్రాన్ని మిళితం చేసే జీవశాస్త్రమునకు చెందిన ఒక ముఖ్యమైన శాఖ.
1. अश्मीभूत जीवाश्म – जीवाश्म मुख्यत: अवसादी शैल में पाये जाते हैं जो समुद्र या झीलों के तल पर रेत के जमा हो जाने से बनते हैं।,"1. విషపూరిత శిలాజాలు - శిలాజాలు ప్రధానంగా అవక్షేపణ శిలలలో కనిపిస్తాయి, ఇవి సముద్రం లేదా సరస్సుల దిగువన ఇసుక నిక్షేపణ వలన ఏర్పడతాయి."
मरे हुए जीवों का पूरा शरीर रेत से ढक जाता है तथा धीरे-धीरे यह ठोस पत्थर में परिवर्तित हो जाता है।,చనిపోయిన జీవుల మొత్తం శరీరం ఇసుకతో కప్పబడిన తరువాత కాలక్రమేణా అది ఘన రాయిగా మారుతుంది.
इसी प्रकार मृत जीवों के विभिन्न भागों का एक स्पष्ट अक्स (चित्र) पत्थर पर बन जाता है इस क्रिया को अश्मीभवन कहते हैं तथा इस प्रकार बने जीवाश्मों को अश्मीभूत जीवाश्म कहते हैं।,"అదేవిధంగా, చనిపోయిన జీవుల యొక్క వివిధ భాగాల యొక్క స్పష్టమైన ముద్ర (చిత్రం) రాతిపై ఏర్పడుతుంది."
"2. साँचा जीवाश्म – उन जीवाश्मों में जिनमें शरीर का कोई भाग शेष नहीं | रहता केवल शरीर का साँचा मात्र रह जाता है, इसे साँचा जीवाश्म कहते हैं।","2. అచ్చు శిలాజాలు - శరీరంలోని ఏ భాగము మిగలని శిలాజాలు. శరీరం యొక్క అచ్చు మాత్రమే మిగిలి ఉంటుంది, అందువల్లనే దీనిని అచ్చు శిలాజ అంటారు."
3. अपरिवर्तित जीवाश्म – जब जीवधारी का पूरा शरीर बर्फ में भली प्रकार से सुरक्षित रहकर सम्पूर्ण जीवाश्म बनाता है तब इन्हें अपरिवर्तित जीवाश्म कहते हैं।,"3. మారని శిలాజాలు - ఒక జీవి యొక్క మొత్తం శరీరం మంచులో పూర్తిగా రక్షించబడి, పూర్తి శిలాజములుగా మారినప్పుడు, వీటిని మారని శిలాజాలు అంటారు."
"4. ठप्पा जीवाश्म – कभी-कभी मरने के बाद सड़ने से पहले जीव चट्टानों पर अपना ठप्पा बना जाते हैं, ऐसे जीवाश्म को ठप्पा जीवाश्म कहते हैं।","4. వాపు శిలాజాలు - కొన్నిసార్లు చనిపోయిన తరువాత, జీవులు కుళ్ళిపోయే ముందు రాళ్ళపై తమ ముద్రను తయారు చేస్తాయి, అలాంటి శిలాజాన్ని వాపు శిలాజ అంటారు."
जीवाश्म का महत्त्व,శిలాజాల ప్రాముఖ్యత
जीवाश्म के अध्ययन से जीवों की उपस्थिति का पता चलता है।,శిలాజాల అధ్యయనం జీవుల ఉనికిని తెలుపుతుంది.
जीवाश्म यह भी दर्शाते हैं कि विभिन्न पौधों एवं जन्तुओं में जैविक विकास किस तरह हुआ।,వివిధ మొక్కలు మరియు జంతువులలో జీవసంబంధమైన పెరుగుదల ఏ విధముగా జరిగిందో కూడా శిలాజాలు చూపుతాయి.
निम्न तथ्यों से इसका पता चलता है –,కింది వాస్తవాలు దీనిని చూపుతాయి -
जैव विकास से आप क्या समझते हैं? डार्विन के जैव विकास के सिद्धान्त का वर्णन कीजिए।,జీవపరిణామము ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? డార్విన్ యొక్క జీవ- పరిణామ సిద్ధాంతమును వివరించండి.
योग्यतम की अतिजीविता का सिद्धान्त किसने प्रतिपादित किया था? इस सिद्धान्त को उदाहरण सहित स्पष्ट कीजिए।,అత్యుత్తమ మనుగడ సూత్రాన్ని ఎవరు ప్రతిపాదించారు? ఈ సూత్రాన్ని ఉదాహరణలతో వివరించండి.
जैव विकास,జీవ పరిణామము
"प्रारम्भिक निम्न कोटि के सरल जीवों से क्रमिक परिवर्तनों द्वारा, अधिक विकसित एवं जटिल जीवों की उत्पत्ति को जैव विकास कहते हैं।",ప్రారంభ నిమ్న-స్థాయి సాధారణ జీవుల నుండి క్రమంగా మార్పుల ద్వారా మరింత అభివృద్ధి చెందిన మరియు సంక్లిష్టమైన జీవుల పరిణామాన్ని జీవ పరిణామము అని అంటారు.
डार्विनवाद,డార్వినిజం
यह डार्विन की ही विचारधारा थी कि प्रकृति जन्तु और पौधों का इस प्रकार चयन करती है कि वह जीव जो उस वातावरण में रहने के लिये सबसे अधिक अनुकूलित होते हैं संरक्षित हो जाते हैं और वह जीव जो कम अनुकूलित होते हैं नष्ट हो जाते हैं।,"డార్విన్ యొక్క భావజాలం ప్రకృతి జంతువులను మరియు మొక్కలను ఎంపిక చేసుకుంటుంది, ఆ వాతావరణంలో జీవించడానికి ఉత్తమంగా అనుకూలనము చెందబడిన జీవులు సంరక్షించబడతాయి మరియు తక్కువ అనుకూలనము చెందిన జీవులు అంతరించిపోతాయి."
प्राकृतिक चयनवाद को समझाने के लिये डार्विन ने अपने विचारों को निम्नलिखित रूप में प्रस्तुत किया –,"సహజ ఎంపికను వివరించడానికి, డార్విన్ తన ఆలోచనలను ఈ క్రింది విధంగా సమర్పించాడు -"
1. संख्या में तेजी से बढ़ जाने की प्रवृत्ति,1. సంఖ్యలలో వేగంగా పెరిగే ధోరణి
प्रत्येक जीव की यह प्रवृत्ति होती है कि वह अपनी संख्या में अधिक से अधिक वृद्धि करे लेकिन उससे उत्पन्न सभी संतानें जीवित नहीं रह पातीं क्योंकि उनकी उत्पत्ति की संख्या ज्यामितीय अनुपात में होती है जबकि रहने और खाने की जगह स्थिर होती है।,"ప్రతి జీవికి దాని సంఖ్యను సాధ్యమైనంతవరకు పెంచే ప్రవృత్తి ఉంది, కాని జన్మించిన సంతానం అందరూ మనుగడ సాగించలేరు ఎందుకంటే వాటి మూలం రేఖాగణిత నిష్పత్తిలో ఉంటుంది, అయితే జీవించే మరియు మనుగడ సాగించే ప్రదేశం స్థిరంగా ఉంటుంది."
इसलिये यदि सबसे धीमी गति से प्रजनन करने वाले जीव पर भी प्राकृतिक अंकुश न लगे तो वह पूरी पृथ्वी के भोजन व स्थान को समाप्त कर देगा।,"అందువల్ల, చాలా మందగతితో సంతానోత్పత్తిని జరిపే జీవుల పై ప్రకృతి ఆంక్షలను విధించకపోతే అవి మొత్తం భూమి యొక్క ఆహారం మరియు స్థలాన్ని నాశనం చేస్తుంది."
"इसके लिये उन्होंने सबसे मन्द गति से प्रजनन करने वाले हाथी का उदाहरण लिया, जो लगभग 100 वर्षों तक जीवित रहता है।","దీని కోసం, అతను మందగతిలో సంతానమును ఉత్పత్తి చేసే మరియు 100 సంవత్సరములు జీవించగలిగే ఏనుగును ఉదాహరణగా తీసుకున్నారు."
एक जोड़ा हाथी 30 वर्ष की उम्र में प्रजनन करना शुरू करता है तथा 90 वर्ष तक करता रहता है।,ఒక జంట ఏనుగు 30 సంవత్సరాల వయస్సులో సంతానోత్పత్తి ప్రారంభిస్తుంది మరియు 90 సంవత్సరముల కొనసాగుతుంది.
इस बीच यह औसतन 6 बच्चों की उत्पत्ति करता है।,"ఇంతలో, ఇది సగటున 6 మంది పిల్లలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది."
उन्होंने हिसाब लगाया कि यदि हाथी की सभी संतानें जीवित रहें तो एक जोड़ा हाथी 740-750 सालों में लगभग 19 मिलियन हाथी पृथ्वी पर पैदा कर देगा।,"ఏనుగు యొక్క సంతానం అంతా బతికి ఉంటే, ఒక జంట ఏనుగు 740-750 సంవత్సరాలలో భూమిపై సుమారు 19 మిలియన్ ఏనుగులను ఉత్పత్తి చేస్తుందని ఆయన లెక్కించారు."
इसी प्रकार यदि एक जोड़ी मक्खी अप्रैल में प्रजनन करना शुरू करती है और उसका प्रत्येक अण्डा जीवित रहे तथा उससे निकली मक्खी पुन: प्रजनन करती रहे तो अगस्त के अन्त तक 191×1018 मक्खियाँ पैदा हो जायेंगी।,"అదేవిధంగా, ఏప్రిల్‌లో ఒక జత ఈగలు సంతానోత్పత్తి ప్రారంభిస్తే, ప్రతి గుడ్డు మనుగడ సాగిస్తుంది మరియు దాని నుండి వచ్చే ఈగలు ప్రత్యుత్పత్తిని ప్రారంభిస్తే, ఆగస్టు చివరి నాటికి, 191×1018 ఈగలు పుడతాయి."
"इसी प्रकार मादा टोड एक बार में 12,000 अण्डे देती है।","అదేవిధంగా, ఆడ టోడ్ ఒకేసారి 12,000 గుడ్లను పెడుతుంది."
और यदि वे सब जीवित रहें तो यह अन्दाजा लगाया जा सकता है कि पृथ्वी पर कितने टोड हो जायेंगे।,"మరి ఒక వేళ ఆ ప్రాణులన్నీ నివసిస్తుంటే, భూమిపై ఎన్ని టోడ్లు ఉంటాయో అంచనా వేయవచ్చు."
इसी प्रकार एक कवक 65 करोड़ बीजाणु तथा एक समुद्री सीप 60 लाख अण्डे प्रतिवर्ष देती है।,"అదేవిధంగా, ఒక ఫంగస్ 65 కోట్ల బీజాంశాలను ఇస్తుంది మరియు సముద్ర ఓయెస్టర్ సంవత్సరానికి 60 లక్షల గుడ్లను పెడుతుంది."
"हमारी पृथ्वी हाथियों से क्यों नहीं रोधी हुई है, हमारे खेत टोड से क्यों नहीं ढके हुए हैं, हमारे तालाब आयस्टर से क्यों नहीं भरे हुए हैं? क्योंकि प्रत्येक जाति को रोकने के लिये कुछ बाधक कारक होते हैं।","మన భూమి ఏనుగులకు ఎందుకు నిరోధకత లేదు, మన పొలాలు టోడ్లతో ఎందుకు కప్పబడలేదు, మన చెరువులు గుల్లలతో ఎందుకు నిండి లేవు? ఎందుకంటే ప్రతి జాతిని నిరోధించడానికి కొన్ని నిరోధక అంశాలు ఉన్నాయి."
जिससे उसकी संख्या सीमित हो जाती है।,ఇది దాని సంఖ్యను పరిమితం చేస్తుంది.
कुछ महत्त्वपूर्ण सीमान्त कारक इस प्रकार से हैं –,కొన్ని ముఖ్యమైన ఉపాంత కారకాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి -
"यह देखा गया है कि प्रत्येक प्रजाति की प्रत्येक पीढ़ी में अधिक से अधिक व्यष्टि उत्पन्न करने की प्रवृत्ति होती है जो उपरोक्त दिये गये सीमान्त कारकों से सीमित हो जाती है- जैसे खाना, साथी, स्थान आदि के लिये होड़, परभक्षी जन्तु, रोग तथा प्राकृतिक विपदाएँ।","ప్రతి జాతి యొక్క ప్రతి తరం గరిష్ట సంఖ్యలో సంతానమును ఉత్పత్తి చేసే ధోరణిని కలిగి ఉన్నట్లు గమనించబడింది, ఇది పైన పేర్కొన్న ఉపాంత కారకాల ద్వారా పరిమితం చేయబడింది - ఆహారం, సహవాసం, స్థానం మొదలైన వాటి కోసం పోటీపడటం, దోపిడీ జంతువులు, వ్యాధులు మరియు సహజమైన విపత్తులు."
इस प्रक्रिया को डार्विन ने जीवन के लिये संघर्ष कहा।,డార్విన్ ఈ ప్రక్రియను మనుగడ కోసము పోరాటం అని పిలిచాడు.
यही संघर्ष निर्णय करता है कि कौन-सी व्यष्टि सफल होगी और कौन-सी नहीं।,ఈ పోరాటం ఏ జీవి లేదా జాతి విజయవంతం అవుతుందో నిర్ణయిస్తుంది.
जीवन के लिये संघर्ष तीन तरह से हो सकते हैं –,మనుగడ కోసం పోరాటాలు మూడు విధాలుగా ఉంటాయి -
सजातीय संघर्ष – अपने ही तरह की अर्थात् एक ही जाति के सदस्यों में आपस में होने वाले संघर्षों को सजातीय संघर्ष कहते हैं।,"జాత్యాంతర పోరాటము లేదా సజాతి పోరాటము - వారి స్వంత రకమైన విభేదాలు, అనగా, ఒకే జాతిలోని జీవుల మధ్య విభేదాలను సజాతీయ పోరాటములు అని అంటారు."
"जंगल में एक ही पेड़ के नीचे उगे उसी जाति के छोटे-छोटे पौधे इसका अच्छा उदाहरण हैं, उन पौधों में से कुछ मिट्टी तथा नमी की कमी से मर जाते हैं तथा बचे हुए पौधों में से कुछ लम्बे होकर अविकसित छोटे पौधों की हवा व रोशनी रोक देते हैं जिसके कारण छोटे पौधे खत्म हो जाते हैं।","అడవిలో ఒకే చెట్టు క్రింద పెరిగిన ఒకే జాతికి చెందిన చిన్న మొక్కలు దీనికి మంచి ఉదాహరణ, ఆ మొక్కలలో కొన్ని నేల మరియు తేమ లేకపోవడం వల్ల చనిపోతాయి మరియు మిగిలిన కొన్ని మొక్కలు పొడవుగా పెరుగుతాయి, అభివృద్ధి చెందని చిన్న మొక్కలు గాలి మరియు కాంతి అందక అంతరించిపోతాయి."
इस प्रकार उस क्षेत्र में पेड़ों की संख्या लगातार गिरती रहती है तथा कुछ ही पौधे परिपक्व हो पाते हैं।,ఈ విధంగా ఆ ప్రాంతంలోని చెట్ల సంఖ్య నిరంతరం తగ్గుతూ ఉంటుంది మరియు కేవలమూ కొన్ని మొక్కలు మాత్రమే పరిపక్వము చెందగలవు.
 अन्तरजातीय संघर्ष – प्रकृति में सबसे अधिक संघर्ष अन्तरजातीय होता है अर्थात् एक साथ रहने वाली विभिन्न जातियों के बीच संघर्ष।,"జాతుల మధ్య సంఘర్షణ లేదా విజాతీయ సంఘర్షణ - ప్రకృతిలో, చాలా వరకూ సంఘర్షణలు జాతుల మధ్య, అనగా కలిసి జీవించే వివిధ జాతుల మధ్య జరుగుతాయి."
एक जाति दूसरे जाति का भोजन बन जाती है।,ఒక జాతి మరొక జాతికి ఆహారం అవుతుంది.
मनुष्य इस प्रकार के संघर्ष में सबसे अग्रणी है।,ఈ రకమైన పోరాటంలో మనిషి ముందున్నాడు.
जो जीव इस संघर्ष में खत्म हो जाते हैं वे अपने इस नुकसान को या तो पूरा करते हैं या खत्म हो जाते हैं।,ఈ పోరాటంలో అంతమయ్యే జీవులుఅయితే పూర్తిగా నష్టపోతాయి లేదా తమంతట తాముగా పూర్తిగా అంతం చేసుకుంటాయి.
" वातावरणीय संघर्ष – सभी जातियाँ प्रतिकूल वातावरण; जैसे- अत्यधिक सर्दी व गर्मी, बाढ़, सूखा, तूफान आदि से अपने आपको बचाने के लिये लगातार संघर्ष करती रहती हैं।","పరిసరములతో సంఘర్షణ - అన్నిజాతులూ ప్రతికూల వాతావరణాలు; ఉదాహరణకు, తీవ్రమైన చలి మరియు వేడి, వరద, కరువు, తుఫాను మొదలైన వాటి నుండి తమను తాము రక్షించుకోవడానికి నిరంతరం కష్టపడుతూనే ఉంటాయి."
यह बात सर्वविदित है कि दो जीव कभी भी एक से नहीं हो सकते।,ఇద్దరు జీవులు ఎప్పటికీ ఒకేలా ఉండరు అనే విషయము మనకందరకూ తెలుసు.
"एक ही माता-पिता की दो संतानें भी कभी एक-सी नहीं होतीं, इसी को विभिन्नताएँ कहते हैं।","ఒకే తల్లిదండ్రులకు జన్మించిన ఇద్దరు పిల్లలు ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉండరు, దీనిని వైవిధ్యము అని అంటారు."
विभिन्नताएँ जैव विकास की एक मूल आवश्यकता तथा प्रगामी कारक हैं क्योंकि बिना विभिन्नताओं के जैव विकास नामुमकिन है।,"వైవిధ్యాలు జీవ-పరిణామము యొక్క ప్రాధమిక అవసరం మరియు ప్రగతిశీల కారకం, ఎందుకంటే వైవిధ్యాలు లేకుండా జీవ-పరిణామము అసాధ్యము."
विभिन्नताएँ दो प्रकार की होती हैं-एक तो वह जो पीढ़ी दर पीढ़ी वंशागत हो जाती हैं तथा दूसरी वह जो केवल उस जीव के जीवन काल में ही होती हैं लेकिन वंशागत नहीं होतीं।,ఈ వైవిధ్యములు రెండు రకములుగా ఉన్నాయి - ఒకటి తరం నుండి తరానికి వంశపారంపర్యంగా సంక్రమిస్తుంది మరియు మరొకటి ఆ జీవి యొక్క జీవిత కాలంలో మాత్రమే సంభవిస్తుంది కాని దాని సంక్రమణ వంశపారంపర్యంగా ఉండదు.
हरबर्ट स्पेन्सर ने योग्यतम की जीविता का सिद्धान्त सामाजिक विकास के सन्दर्भ में प्रस्तुत किया।,హెర్బర్ట్ స్పెన్సర్ సామాజిక అభివృద్ధి సందర్భంలో అత్యుత్తమ మనుగడ సూత్రాన్ని సమర్పించారు.
डार्विन इससे अत्यधिक प्रभावित हुए तथा उन्होंने इसे जैव विकास के प्राकृतिक चयन के सम्बन्ध में समझाया।,డార్విన్ దీనితో బాగా ఆకట్టుకున్నాడు మరియు జీవ-పరిణామము యొక్క సహజ ఎంపికకు సంబంధించి వివరించాడు.
डार्विन के अनुसार जीवन के संघर्ष में वही जीव सफल होते हैं जो वातावरण के अनुरूप अनुकूलित हो जाते हैं।,"డార్విన్ ప్రకారం, అదే జీవులు పర్యావరణానికి అనుగుణంగా ఉండే జీవిత పోరాటంలో విజయం సాధిస్తాయి."
"यह अधिक सफल जीवन व्यतीत करते हैं, इनकी जनन क्षमता भी अधिक होती है तथा यह स्वस्थ संतानों को उत्पन्न करते हैं, जिससे उत्तम लक्षण पीढ़ी दर पीढ़ी वंशागत हो जाते हैं और इस प्रकार उत्पन्न संताने वातावरण के प्रति अधिक अनुकूल होती हैं।","అవి మరింత విజయవంతమైన జీవితాలను గడుపుతాయి, అధిక సంతానోత్పత్తిని కలిగి ఉంటారు మరియు ఆరోగ్యకరమైన సంతానం ఉత్పత్తి చేస్తారు, ఇది ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి వారసత్వంగా ఈ ఉత్తమ లక్షణాలను సంక్రమింప చేస్తుంది మరియు తద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన సంతానం పర్యావరణం పట్ల మరింత అనుకూలంగా ఉంటుంది."
इसके साथ ही वातावरण के प्रतिकूल प्राणी नष्ट हो जाते हैं इसी को डार्विन ने प्राकृतिक वरण या चयन कहा।,"అదే సమయంలో, పర్యావరణానికి ప్రతికూలమైన జంతువులు అంతరించి పోతాయి, దీనిని డార్విన్ ప్రకృతి వరణము లేదా సహజ ఎంపిక అని పిలుస్తారు."
डार्विन ने प्राकृतिक वरण द्वारा योग्यतम की जीविता को लैमार्क के जिराफ द्वारा समझाया।,లామార్క్ యొక్క జిరాఫీ ప్రకృతి వరణము ద్వారా డార్విన్ సార్థక జీవనమును వివరించాడు.
जिराफ की गर्दन तथा पैरों की लम्बाई में अत्यधिक विभिन्नताएँ होती हैं।,జిరాఫీ మెడ మరియు కాళ్ళ పొడవులో చాలా తేడా ఉంటుంది
"घास के मैदानों की कमी के कारण इन्हें ऊँचे पेड़ों की पत्तियों पर निर्भर होना पड़ा जिसके फलस्वरूप वह जिराफ जिनमें लम्बी गर्दन व टाँगें थीं, वह छोटी गर्दन व टाँगों वाले जिराफ से ज्यादा अनुकूलित पाये गये।","గడ్డి భూములు లేకపోవడం వల్ల, అవి ఎత్తైన చెట్ల ఆకులపై తమ ఆహారము కోసము ఆధారపడవలసి వచ్చింది, ఫలితంగా, పొడవాటి మెడలు మరియు కాళ్ళు కలిగిన జిరాఫీలు చిన్న మెడలు మరియు కాళ్ళతో జిరాఫీల కంటే ఎక్కువ అనుకూలంగా ఉన్నట్లు కనుగొనబడింది."
लंबी गर्दन वाले जिराफ को जीविता का अधिक अवसर मिला तथा वह संख्या में बढ़ने लगे तथा छोटी गर्दन वाले जिराफ लुप्त हो गये।,పొడవాటి మెడ గల జిరాఫీలు ఆహారమును తీసుకోవడానికి ఎక్కువ అవకాశాలను పొందాయి మరియు క్రమముగా వాటి సంఖ్య పెరగడం ప్రారంభించిండి మరియు చిన్న మెడతో ఉన్న జిరాఫీలు అదృశ్యమయ్యాయి.
6. नयी जाति की उत्पत्ति,6. కొత్త జాతి యొక్క ఆవిర్భావము
वातावरण निरन्तर परिवर्तित होता रहता है जिससे जीवों में उनके अनुकूल रहने के लिए विभिन्नताएँ आ जाती हैं।,"పర్యావరణం నిరంతరం మారుతూ ఉంటుంది, దీనివల్ల జీవులలో వైవిధ్యాలు కూడా వాటికి అనుగుణంగా మారుతూ ఉంటాయి."
यह विभिन्नताएँ पीढ़ी दर पीढ़ी जीवों में इकट्ठा होती रहती हैं।,ఈ వైవిధ్యాలు జీవులలో తరం నుండి తరానికి సంక్రమిస్తాయి.
धीरे-धीरे वह अपने पूर्वजों से इतने भिन्न हो जाते हैं कि वैज्ञानिक उन्हें नई जाति का स्थान दे देते हैं।,"క్రమంగా, ఈ తరము నుండి తన పూర్వీకుల తరమునకు నుండి చాలా వైవిధ్యములను చూపిస్తాయి, శాస్త్రవేత్తలు ఈ కొత్త జాతికి ఒక స్థానమును ఇస్తారు."
इसी के आधार पर डार्विन ने जाति के उद्भव का सिद्धान्त प्रस्तुत किया।,"ఈ ప్రాతిపదికన, డార్విన్ జాతుల ఉత్పత్తి అనే సిద్ధాంతాన్ని సమర్పించాడు."
नवडार्विनवाद से आप क्या समझते हैं? इसकी आधुनिक स्थिति की विवेचना कीजिए।,నియో డార్వినిజం లేదా ఆధునిక డార్వినిజం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకున్నారు? దాని ఆధునిక పరిస్థితిని వివరించండి.
जन्तुओं में मुख्य विकासीय प्रवृत्तियों का निरूपण कीजिए।,జంతువులలో ప్రధాన పరిణామ పోకడలను సూచించండి.
जैव विकास के आधुनिक संश्लेषणात्मक सिद्धान्त की विवेचना कीजिए।,జీవ-పరిణామము యొక్క ఆధునిక వాక్యనిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని చర్చించండి.
नवडार्विनवाद पर एक टिप्पणी लिखिए।,నియో డార్వినిజం పై వ్యాఖ్య రాయండి.
नवडार्विनवाद/जैव विकास का आधुनिक संश्लेषणात्मक सिद्धांत,నియో డార్వినిజం/జీవ పరిణామమ ఆధునిక సంశ్లేషణా సిద్ధాంతం
"वर्ष 1930 तथा 1945 के मध्य आधुनिक खोजों के आधार पर डार्विनवाद में कुछ परिवर्तन सम्मिलित किये गये तथा प्राकृतिक चयनवाद को पुनः मान्यता प्राप्त कराने वालों में वीजमान, हैल्डेन, जूलियन हक्सले, गोल्डस्मिट तथा डॉबजैन्स्की आदि हैं।","1930 మరియు 1945 సంవత్సరాల మధ్య ఆధునిక ఆవిష్కరణల ఆధారంగా, డార్వినిజంలో కొన్ని మార్పులు చేర్పులూ చేయబడ్డాయి మరియు ప్రకృతి వరణమును తిరిగి గుర్తించిన వారిలో వీజ్మాన్, హాల్డెన్, జూలియన్ హక్స్లీ, గోల్డ్ స్మిత్ మరియు డోబ్జాన్స్ కి మొదలైనవారు ఉన్నారు."
"डॉडसन के अनुसार, जैव विकास का आधुनिक संश्लेषित मत ही वास्तव में नवडार्विनवाद है।","డాడ్సన్ ప్రకారం, జీవ పరిణామం యొక్క ఆధునిక సంశ్లేషణ సిద్ధాంతము వాస్తవానికి నియోడార్వినిజం."
नवडार्विनवाद के अनुसार नयी जातियों की उत्पत्ति निम्नांकित पदों के आधार पर होती है –,"నియోడార్వినిజం ప్రకారం, ఈ క్రింది నిబంధనల ఆధారంగా కొత్త జాతులు పుట్టుకొచ్చాయి -"
इस प्रकार जीनी विभिन्नताओं द्वारा जीवों में परिवर्तन आते हैं।,ఈ విధంగా జీవులు జన్యు వైవిధ్యాల ద్వారా రూపాంతరం చెందుతాయి.
प्राकृतिक वरण तथा जनन पृथक्करण जीवों को अनुकूलित दिशा में ले जाते हैं।,ప్రకృతి వరణము మరియు ప్రత్యుత్పత్తి జీవులను అనుకూల దిశలో పురోగమించేలా చేస్తుంది.
"इसके अतिरिक्त तीन सहायक प्रक्रियाएँ-प्रवास, संकरण तथा अवसर जैव विकास को आगे बढ़ाने, उसका मार्ग तथा दिशा बदलने में सहायक होती हैं।","ఇది కాకుండా, జీవ-పరిణామము, జీవుల మార్గం మరియు దిశను మార్చడంలో వలస, సంకరణము మరియు అవకాశం అనే మూడు సహాయక ప్రక్రియలు సహాయపడతాయి."
वर्ष 1905 में मेंडलवाद की पुनखज होने तथा जैव विकास में डॉबजैन्स्की द्वारा आनुवंशिकी को जातियों की उत्पत्ति में महत्व देने पर जैव विकास के आधुनिक संश्लेषणात्मक सिद्धान्त की नींव पड़ी।,1905 సంవత్సరంలో మెండెలిజం యొక్క పునరుజ్జీవనం మరియు డోబ్జాన్స్ కి చేత జాతుల పరిణామంలో జన్యుశాస్త్రం యొక్క ప్రాముఖ్యత జీవ-పరిణామము యొక్క ఆధునిక వాక్యనిర్మాణ సిద్ధాంతానికి పునాది వేసింది.
ऐसा डार्विनवाद व मंडलवाद के नियमों को जीव-जातियों की समष्टियों (आबादियों) पर एक साथ लागू करने पर सम्भव हुआ।,డార్వినిజం మరియు మాండలిజం యొక్క నియమాలను జంతుజాలాల సమాజాలకు (జనాభా) ఒకేసారి అన్వయించినప్పుడు ఇది సాధ్యమైంది.
इसे पहले नवडार्विनवाद कहा गया।,దీనిని మొదట నియోడార్వినిజం అని పిలిచేవారు.
"इस प्रकार “जैव विकास के आधुनिक संश्लेषणात्मक सिद्धान्त की नींव डॉबजैन्स्की की पुस्तक, “आनुवंशिकी तथा जातियों की उत्पत्ति से पड़ी।","అందువల్ల ""జీవ-పరిణామము యొక్క ఆధునిక సంశ్లేషణ సిద్ధాంతానికి పునాది,"" జన్యుశాస్త్రం మరియు జాతుల ఆవిర్భావము"" అనే డోబ్జాన్స్ కి పుస్తకంలో కనుగొనబడింది."
यह नाम जूलियन हक्सले ने दिया।,ఈ నామాన్ని జూలియన్ హక్స్లీ ఇచ్చారు.
"इस सिद्धान्त के विकास में मुलर, फिशर, हैल्डेन, राइट, मेयर, स्टेबिन्स आदि वैज्ञानिकों का महत्त्वपूर्ण योगदान रहा है।","ముల్లెర్, ఫిషర్, హాల్డెన్, రైట్, మేయర్, స్టెబిన్స్ మొదలైన శాస్త్రవేత్తలు ఈ సిద్ధాంతమును అభివృద్ధి చేయడములో గణనీయమైన సహకారమును అందించారు."
इस सिद्धान्त में जैव विकास की क्रिया-विधि को जीव-जातियों की समष्टियों की आनुवंशिकी के सन्दर्भ में समझाया गया है।,"ఈ సిద్ధాంతంలో, జీవుల జాతుల జన్యుశాస్త్రం నేపథ్యంలో జీవ-పరిణామము పద్ధతి వివరించబడింది."
"इसके अनुसार, किसी जीव जाति की विभिन्न क्षेत्रों की समष्टियों में उपस्थित आनुवंशिक अर्थात् जीनी विभिन्नताओं पर प्राकृतिक चयन तथा जननिक पृथक्करण कम करके समष्टियों को नयी-नयी अनुकूलन योग्य दिशाओं की ओर मोड़ते रहते हैं जिससे नयी जातियों का विकास सम्भव होता है।","దీని ప్రకారం, ఒక జీవి యొక్క వివిధ ప్రాంతాల సమూహములలో ఉన్న జన్యు వైవిధ్యాలపై ప్రకృతి వరణము మరియు జన్యు విభజనను తగ్గించడం ద్వారా, వారు సమాజాలలో కొత్త అనువర్తనలు యోగ్యమైన దిశల వైపుకు మళ్ళిస్తారు, ఇది కొత్త జాతుల అభివృద్ధిని సాధ్యం చేస్తుంది."
जैव विकास को लघु उविकास तथा वृहत् उविकास में बाँटा गया है।,జీవ-పరిణామము సూక్ష్మ వికాసము మరియు స్థూల వికాసముగా అబివృద్ధి చెందింది.
"लघु उविकास में जीव जातियों की प्रत्येक समष्टि में पीढ़ी-दर-पीढ़ी होते रहने वाले आनुवंशिक परिवर्तनों का आंकलन होता है, जबकि वृहत् उविकास में विस्तृत स्तर पर जीवों में नयी-नयी संरचनाओं के विकास, विकासीय प्रवृत्तियों, अनुकूलन योग्य प्रसारणों, विभिन्न जीव जातियों के मध्य विकासीय सम्बन्धों तथा जीव जातियों की विलुप्ति का अध्ययन किया जाता है।","చిన్న పరిణామంలో, ప్రతి జాతి జీవులు ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి సంక్రమించే జన్యు మార్పులను అంచనా వేస్తాయి, అయితే పెద్ద ఎత్తున పరిణామంలో జీవులలో కొత్త నిర్మాణాల అభివృద్ధి, అభివృద్ధి పోకడలు, అనుకూల ప్రసారాలు, వివిధ జీవులు ఉంటాయి. పరిణామ సంబంధాలు మరియు జీవన జాతుల విలుప్తత మధ్య అధ్యయనం చేయబడుతుంది."
समष्टि या जनसंख्या के प्रत्येक सदस्य में विभिन्न आनुवंशिक लक्षणों के विभिन्न जीनरूप होते हैं।,జనాభా లేదా జనాభాలోని ప్రతి సభ్యుడు వేర్వేరు జన్యు లక్షణాల యొక్క విభిన్న జన్యురూపాలను కలిగి ఉంటాడు.
इसके सभी आनुवंशिक लक्षणों के जीनरूपों को सामूहिक रूप में इसका जीन समूह या जीन प्ररूप कहते हैं।,అన్ని జన్యు లక్షణాల యొక్క జన్యురూపాలను సమిష్టిగా దాని జన్యు సమూహం లేదా జన్యు రకం అంటారు.
विभिन्न सदस्यों के बीच दृश्यरूप लक्षणों की विभिन्नताओं से स्पष्ट होता है कि इतनी ही विभिन्नताएँ इनके जीन प्ररूपों में भी होनी आवश्यक हैं।,వేర్వేరు సభ్యులలో కనిపించే లక్షణాల వైవిధ్యం నుండి వారి జన్యు రకాల్లో కూడా అదే వైవిధ్యాలు అవసరమని స్పష్టమవుతుంది.
इस प्रकार एक समष्टि के सभी सदस्यों में उपस्थित सम्पूर्ण युग्मविकल्पी जीन्स को मिलाकर समष्टि की जीनराशि कहते हैं।,"ఈ విధంగా, సమాజంలోని సభ్యులందరిలో ఉన్న మొత్తం సారూప్య జన్యువులను మొత్తం జనాభా యొక్క జన్య సంపుటి అని అంటారు."
"यद्यपि समष्टि के प्रत्येक लक्षण के दो ही युग्मविकल्पी जीन्स होते हैं, परन्तु सामान्यतः उत्परिवर्तनों के होते रहने के कारण पूरी समष्टि में प्रत्येक जीन के कई युग्मविकल्पी स्वरूप भी हो सकते हैं।","ఈ విధముగా ఒక సమూహము యొక్క ప్రతీ ఒక్క లక్షణమునకు రెండు యుగ్మవికల్ప జన్యువులుంటాయి, కాని సాధారణముగాఉత్పరివర్తనములు జరుగుతూ ఉండడము వలన మొత్తము సమూహము యొక్క ప్రతీ ఒక్క జన్యువుకూ చాలా రకములైన యుగ్మవికల్పములు ఉండవచ్చు."
इसे जीन की बहुरूपता कहते हैं।,దీనిని జన్యువుల బహురూపత అని అంటారు.
इस जीनी बहुरूपता में प्रत्येक स्वरूप की बारम्बारता अर्थात् आवृत्ति को युग्मविकल्पी,ఈ జన్యు బహురూపతలో ప్రత్యేక స్వరూపము యొక్క పౌనఃపున్యము లేదా ఆవృతి అనగా పౌనఃపున్యమును యుగ్మ వికల్పముల
आवृत्ति कहते हैं जो महत्त्वपूर्ण है।,"పౌనఃపున్యము అని అంటారు, ఇది చాలా ముఖ్యమైనది."
ऐसी जीन्स की विभिन्नताएँ तथा आवृत्तियों में इस प्रकार की विभिन्नताएँ भिन्न-भिन्न स्थानों की समष्टियों के मध्य लघु उविकासीय अपसारिता को प्रदर्शित करती हैं।,అటువంటి జన్యువుల యొక్క వైవిధ్యాలు మరియు పౌనఃపున్యాలలో ఇటువంటి వైవిధ్యాలు వేర్వేరు ప్రదేశాల సమావేశాల మధ్య సూక్ష్మ పరిణామ వైవిధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాయి.
"हार्डी एवं वीनबर्ग ने स्पष्ट किया कि जिन समष्टियो में आनुवंशिक परिवर्तन नहीं होते, उनमें पीढ़ी-दर-पीढ़ी युग्मविकल्पी जीन्स और जीनरूपों की आवृत्तियों में एक सन्तुलन बना रहता है, क्योंकि प्रबल जीन अप्रबल जीन को समष्टि की जीनराशि से हटा नहीं सकते।","జన్యు పరివర్తనములు లేని యుగ్మ వికల్పాలలో, యుగ్మవికల్పములలొ మరియు జన్యురూపాల సంక్రమణములోఒక తరము నుండి మరొక తరానికి సమతుల్యత ఉందని హార్డీ మరియు వీన్బెర్గ్ స్పష్టం చేశారు, ఎందుకంటే ఆధిపత్య జన్యువులు జనాభా మొత్తం నుండి జన్యు పరివర్తనములను తొలగించలేము."
इसे हार्डी-वीनबर्ग सन्तुलन कहते हैं।,దీనిని హార్డీ - వీన్బెర్గ్ సమతుల్యత అంటారు.
यह वास्तव में मंडल के प्रथम पृथक्करण अर्थात् युग्मकों की शुद्धता के नियम का ही तार्किक निष्कर्ष है।,"ఇది వాస్తవానికి వ్యవస్థ యొక్క మొదటి విభజన, అనగా సంయుక్త విభజన నియమము యొక్క తార్కిక పరికల్పన."
इसे हार्डी-वीनबर्ग ने गणितीय समीकरणों द्वारा समझाया जिन्हें सम्मिलित रूप से हार्डी-वीनबर्ग का नियम कहते हैं।,"హార్డీ-వీన్బెర్గ్ గణిత సమీకరణాల ద్వారా దీనిని వివరించారు, వీటిని సమిష్టిగా హార్డీ-వీన్బెర్గ్ నియమము అని పిలుస్తారు."
इस नियम में पूर्वानुमान किया जाता है कि समष्टि बड़ी है।,ఈ నియమంలో సమూహము స్థూలముగా పరిగణించబడుతుంది.
इसमें युग्मकों का संयुग्मन अनियमित तथा संयोगिक होता है अर्थात् विकास को प्रेरित करने वाली कोई प्रक्रिया समष्टि (आबादी) को प्रभावित नहीं करती है।,"దీనిలో, గామేట్ల సంయోగం సక్రమంగా మరియు యాదృచ్చికంగా ఉంటుంది, అనగా వృద్ధిని ప్రేరేపించే ఏ ప్రక్రియ జనాభా (జనాభా) ను ప్రభావితం చేయదు."
"ऐसी प्रक्रियाएँ जिनके द्वारा किसी समष्टि में हार्डी-वीनबर्ग सन्तुलन समाप्त होता है, विकास का कारण होती हैं तथा समष्टि में विकास की दिशा भी निर्धारित करती हैं।",స్థూలంలో హార్డీ - వీన్బెర్గ్ సమతుల్యత తొలగించబడే ప్రక్రియలు అభివృద్ధికి కారణం మరియు స్థూల పరిణామ దిశను కూడా నిర్ణయిస్తాయి.
इन्हें विकासीय अभिकर्मक कहते हैं।,వీటిని వృద్ధి కారకములు అని అంటారు.
विकास के आधुनिक संश्लेषणात्मक सिद्धान्त को प्रमुखत: निम्नलिखित विकासीय अभिकर्मकों के आधार पर स्पष्ट किया गया है –,అభివృద్ధి యొక్క ఆధునిక వాక్యనిర్మాణ సిద్ధాంతం ప్రధానంగా కింది వృద్ధి కారకాల ఆధారంగా వివరించబడింది -
1. उत्परिवर्तन एवं विभिन्नताएँ – जीन्स के रासायनिक संयोजन में परिवर्तनों के कारण होने वाले ये उत्परिवर्तन प्रायः अप्रभावी होते हैं अन्यथा हानिकारक।,"1. ఉత్పరివర్తనలు మరియు వైవిధ్యాలు - జన్యువుల రసాయన కూర్పులో మార్పుల కారణంగా, ఈ ఉత్పరివర్తనలు తరచుగా అంతర్గతముగా ఉంటాయి లేదా హానికరముగా ఉంటాయి."
सामान्यतः इनके घटित होने की दर भी बहुत कम होती है।,"సాధారణంగా, అవి సంభవించే రేటు కూడా చాలా తక్కువ."
इस प्रकार लाखों युग्मनजों में से किसी में ही उत्परिवर्तित जीन होता है।,అందువల్ల మిలియన్ల సంయుక్తబీజములలో ఒక సంయుక్తబీజము మాత్రమే పరివర్తన చెందే జన్యువును కలిగి ఉంటుంది.
"कुछ भी हो विकास के लिए आनुवंशिक परिवर्तन स्थापित करने में उत्परिवर्तनों तथा अन्य विभिन्नताओं का काफी महत्त्व होता है, क्योंकि विकासीय प्रक्रिया बहुत लम्बा समय लेती है।","ఏదేమైనా, పరిణామము కోసం జన్యు మార్పులను స్థాపించడంలో ఉత్పరివర్తనలు మరియు ఇతర వైవిధ్యాలు ముఖ్యమైనవి, ఎందుకంటే పరిణామ ప్రక్రియకు చాలా సమయం పడుతుంది."
2. देशान्तरण एवं जननिक पृथक्करण – अनेक जीव – जातियों में इनकी विभिन्न समष्टियों के बीच इनके सदस्यों का आवागमन होता रहता है।,2. బదిలీలు మరియు జన్యు విభజన - అనేక జీవ జాతులలో వారి విభిన్న సమూహముల మధ్య రవాణా జరుగుతూ ఉంటుంది.
इसे देशान्तरण कहते हैं।,దీనిని మైగ్రేషన్ వలస అని అంటారు.
"इसी प्रकार जब कोई दो समष्टियाँ किसी भौगोलिक अवरोध के कारण अलग-अलग हो गयी हैं और पास-पास आने पर आपस में जनन कर सकती हैं, किन्तु यदि इनमें प्रजनन नहीं हो सकता तो इनको भिन्न-भिन्न जाति मान लिया जाता है।","అదేవిధంగా, భౌగోళిక పరిస్థితుల కారణంగా రెండు సమూహాలు వేరు చేయబడినప్పుడు మరియు కలిసి సంతానోత్పత్తి చేయగలిగినప్పుడు, కానీ అవి సంతానోత్పత్తి చేయలేకపోతే, అప్పుడు అవి వేర్వేరు జాతులుగా పరిగణించబడతాయి."
"किसी समष्टि में अन्य समष्टियों से आये हुए सदस्य अर्थात् आप्रवासी किसी समष्टि को छोड़कर अन्य समष्टियों में चले जाने वाले सदस्य अर्थात् उत्प्रवासी समागम करके समष्टियों की जीनराशि में नवीन जीन्स ला सकते हैं, हटा सकते हैं अथवा युग्मविकल्पी जीन्स की आवृत्तियों को बदल सकते हैं।","సమాజంలోని ఇతర సముదాయాల నుండి వచ్చే జీవులు అంటే ఇతర సమాజాల నుండి ఇతర సమాజాలకు వలస వెళ్ళేవారు, అంటే కలిసి వలస రావడం ద్వారా కొత్త జన్యువులను సముదాయాల తరానికి తీసుకురావచ్చు, యుగ్మ వికల్పముల జన్యువుల పౌనః పున్యాలను తొలగించవచ్చు లేదా మార్చవచ్చు."
"3. जीनी अपवहन – विभिन्न सदस्यों की प्रजनन दर की विभिन्नता के कारण, जीव जातियों की छोटी-छोटी समष्टियों पर हार्डी-वीनबर्ग सन्तुलन लागू नहीं होता है तथा पीढ़ी-दर-पीढ़ी सभी युग्मविकल्पी जीन्स की आवृत्तियों को समान रूप से प्रसारण होते रहना प्रायः असम्भव होता है।",3. జెనీ డైవర్జెన్స్ - హార్డీ - వేర్వేరు సభ్యుల సంతానోత్పత్తి రేట్ల వైవిధ్యం కారణంగా జన్యువు యొక్క చిన్న సమావేశాలకు వీన్బెర్గ్ సమతుల్యత వర్తించదు మరియు అన్ని యుగ్మవికల్పముల పౌనఃపున్యాలు ఒక తరం నుండి మరొక తరానికి ఒకే విధంగా ప్రసారం చేయబడడ్యము దాదాపు అసాధ్యము.
यह जीनी अपवहन है जिसमें कभी-कभी हानिकारक युग्मविकल्पी जीन्स की आवृत्ति इतनी बढ़ जाती है कि समष्टि के कई सदस्य समाप्त ही हो जाते हैं।,"ఇది జన్యు ప్రవాహము, దీనిలో కొన్నిసార్లు జన్యు యుగ్మవికల్పములను దెబ్బతీసే పౌనఃపున్యము ఎంతగా పెరుగుతుందంటే ఆ సమూహమునకు చెందిన జీవులు చాలా వర్కూ అంతరించిపోతాయి."
इस प्रकार समष्टि और छोटी हो जाती है और इसमें आनुवंशिक विभिन्नताएँ भी बहुत कम रह जाती हैं।,"ఈ విధంగా, సమూహము చిన్నదిగా మారుతుంది మరియు జన్యు వైవిధ్యాలు కూడా చాలా తక్కువగా ఉంటాయి."
"कभी-कभी महामारियों, परभक्षण आदि के कारण भी छोटी समष्टियों में जीनी अपवहन हो सकता है।","కొన్నిసార్లు మహమ్మారి వ్యాధులు, పరభక్షణ మొదలైన కారణముల వలన కూడా కూడా చిన్న సమూహములలో జన్యుప్రవాహమునకు అంతరాయము కలిగిస్తాయి."
"4. असंयोगिक समागम– पेड़-पौधों की अनेक जातियों में स्वपरागण द्वारा प्रजनन होना, मानवों की कुछ जनसंख्याओं में सजातीय विवाह आदि प्रकार के जनन के कारण समयुग्मजी जीनरूपों की संख्या बढ़ती जाती है तथा हार्डी-वीनबर्ग सन्तुलन भी नहीं रहता है।",4. అసంయోజక సమాగమము- అనేక జాతుల చెట్లు మరియు మొక్కలలో స్వీయ-పరాగసంపర్కం ద్వారా ప్రత్యుత్పత్తి మరియు మానవుల యొక్క కొన్ని జనసమూహములలో సజాతీయ వివాహాలు మొదలైనవి హోమోజైగస్ జన్యురూపాల సంఖ్యను పెంచుతాయి మరియు హార్డీ-వీన్బెర్గ్ సమతుల్యత కూడా కనిపించదు.
"5. जीवन संघर्ष तथा प्राकृतिक चयन – किसी भी समष्टि में प्रत्येक जीव जीवित रहने के लिए भोजन, सुरक्षित स्थान, प्रजनन के लिए साथी की खोज आदि के लिए संघर्षरत रहता है।","5. జీవిత పోరాటం మరియుప్రకృతి వరణము - ఏ సమాజంలోనైనా ప్రతి జీవి ఆహారం కోసం కష్టపడుతోంది, జీవించడానికి సురక్షితమైన ప్రదేశం, ప్రత్యుత్పత్తి కోసము భాగస్వామిని వెతకడం మొదలైనవి."
इसी में से अधिकतम अनुकूलित भिन्नता वाले जीव के चयन को डार्विन ने प्राकृतिक चयन अथवा योग्यतम की जीविता बताया।,"దీని నుండి, డార్విన్ తన గరిష్ట అనుకూల వైవిధ్యంతో ఒక జీవి యొక్క ఎంపికను సహజ ఎంపిక లేదా ఉత్తమమైన మనుగడగా వర్ణించాడు."
"इस प्रकार, प्राकृतिक चयन एक ऐसी प्रक्रिया है जिसके कारण जीवों की समष्टियों में जीनरूपों तथा युग्मविकल्पी जीन्स, दोनों की ही आवृत्तियों में महत्त्वपूर्ण परिवर्तन होते रहते हैं।","అందువల్ల, సహజ ఎంపిక అనేది జీవుల యొక్క సముదాయాలలో జన్యురూపాలు మరియు యుగ్మ వికల్ప జన్యువుల యొక్క పౌనఃపున్యాలలో కలిగే గణనీయమైన మార్పులకు కారణమయ్యే ప్రక్రియ."
"इस प्रक्रिया में जिस सदस्य के कुल आनुवंशिक लक्षण अथवा जीन प्ररूप इसे तात्कालिक वातावरणीय दशाओं में, अनुकूलन की अधिक क्षमता प्रदान करते हैं, वह अन्य सदस्यों की तुलना में सफलतापूर्वक जीवन व्यतीत करता है।","ఈ ప్రక్రియలో, ఏ జీవి యొక్క మొత్తము జన్యురూపము లేదా జన్యు లక్షణాలు, అధిక సామర్థ్యాన్ని ఇస్తాయి, తత్కాల పర్యావరణ పరిస్థితులలో, అనుకూలనముల యొక్క అత్యధిక సామర్ధ్యమును ప్రదానము చేస్తాయి, దీనివలన అవి సమూహములో మిగతా జీవుల కన్నా విజయవంతమైన జీవితాన్ని ఆస్వాదిస్తాయి."
"इससे स्पष्ट है कि प्राकृतिक चयन के कारण, समष्टियों में पीढ़ी-दर-पीढ़ी अधिक लाभदायक लक्षणों के जीनरूपों एवं युग्मविकल्पी जीन्स की आवृत्तियाँ ।","సహజ ఎంపిక కారణంగా, ఒక తరము నుండి మరొక తరానికి మరియు రెండు తరాలలోనూ ఎక్కువ ప్రయోజనకరమైన లక్షణాల జన్యురూపాలు మరియు యుగ్మ వికల్ప జన్యువుల పౌనఃపున్యములలోనూ చాలా ముఖ్యమైన పరివర్తనములు జరుగుతూ ఉంటాయి."
अधिकाधिक बढ़ती जाती हैं तथा कम लाभदायक लक्षणों के जीनरूपों और युग्मविकल्पी जीन्स की आवृत्तियाँ कम होती जाती हैं।,తక్కువ ప్రయోజనకరమైన లక్షణాల యొక్క జన్యురూపాలు మరియు యుగ్మవికల్పజన్యువుల పౌనఃపున్యము మరింతగా పెరుగుతుంది.
"उपर्युक्त सभी प्रक्रियाओं के सम्मिलित प्रभाव से जीव जातियों की प्राकृतिक समष्टियों की जीनराशि में धीरे-धीरे जो परिवर्तन होते हैं, अति महत्त्वपूर्ण हैं।",పైన పేర్కొన్న అన్ని ప్రక్రియల మిశ్రమ ప్రభావాల వలన జీవుల యొక్క సహజ సమూహముల యొక్క జీవులలో చాలా నెమ్మది నెమ్మదిగా జరిగే మార్పులు చాలా ముఖ్యమైనవి.
इन्हीं से प्राकृतिक चयन की प्रक्रिया समष्टि की अनुकूलन योग्य विकासीय दिशा का मार्ग प्रशस्त करती है।,వీటి నుండే ప్రకృతి వరణ ప్రక్రియ సమూహము యొక్క అనుకూలతాయోగ్యమైన పరిణామ దిశకు మార్గం సుగమం చేస్తుంది.
लैमार्कवाद व डार्विनवाद की तुलना रेखाचित्रों सहित कीजिए।,లామార్కిజం మరియు డార్వినిజాన్నిరేఖాచిత్రముతో పోల్చండి.
किस कल्प में तथा किन निकटतम पूवर्षों से आधुनिक मानव का विकास हुआ?,ఆధునిక మానవులు ఏ కల్పములో మరియు ఏ సమీప సంవత్సరాల నుండి అభివృద్ధి చెందారు?
लगभग 40 मिलियन वर्ष पूर्व ड्रायोपिथिकस तथा 14 मिलियन वर्ष पूर्व रामापिथिकस नामक नरवानर विद्यमान थे।,"దాదాపు 40 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, డ్రైయోపితికస్ మరియు 14 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం రామాపిథికస్ అనే నరమానవులు జీవించి ఉండేవారు."
इन लोगों के शरीर बालों से भरपूर थे तथा ये गोरिल्ला एवं चिम्पैंजी जैसे चलते थे।,వీరి దేహములు కేశములతో నిండి ఉన్నాయి మరియు వారు గొరిల్లాస్ మరియు చింపాంజీల వలె నడిచారు.
रामापिथिकस मनुष्यों जैसे थे जबकि ड्रायोपिथिकस वनमानुष (ऐप) जैसे थे।,"రామాపితికస్ మనుషులలాగే, డ్రైయోపితికస్ అడవిమనిషి (అనువర్తనం) లాంటివాడు."
इथोपिया तथा तंजानिया में कुछ जीवाश्म (फोसिल) अस्थियाँ मानवों जैसी प्राप्त हुई हैं।,"ఇథియోపియా మరియు టాంజానియాలో, కొన్ని శిలాజ ఎముకలు మనుషుల మాదిరిగా కనుగొనబడ్డాయి."
ये जीवाश्म मानवीय विशिष्टताएँ दर्शाते हैं जो इस विश्वास को आगे बढ़ाती हैं कि 3 – 4 मिलियन वर्ष पूर्व मानव जैसे नर वानर गण (प्राइमेट्स) पूर्वी-अफ्रीका में विचरण करते रहे थे।,"ఈ శిలాజాలు మానవ లక్షణాలను చూపిస్తాయి, ఇవి 3-4 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం మగ కోతుల (ప్రైమేట్స్) వంటి మానవులు తూర్పు-ఆఫ్రికాలో తిరుగుతున్నాయనే నమ్మకానికి దారితీస్తుంది."
लगभग 5 मिलियन वर्ष पूर्व ओस्ट्रालोपिथेसिन (आदिमानव) सम्भवतः पूर्वी अफ्रीका के घास स्थलों में रहता था।,సుమారు 5 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఓస్ట్రాలోపిథెసిన్ (ఆదిమ) బహుశా తూర్పు ఆఫ్రికాలోని గడ్డి భూములలో నివసించారు.
होमो इरैक्टस संभवतः मांस खाता था।,హోమో ఎరెక్టస్ బహుశా మాంసాహారి అయి ఉంటారు.
"निएण्डरथल मानव, 100,000 से 40,000 वर्ष पूर्व लगभग पूर्वी एवं मध्य एशियाई देशों में रहते थे।","నియాండర్తల్ మానవులు 100,000 మరియు 40,000 సంవత్సరాల క్రితం తూర్పు మరియు మధ్య ఆసియా దేశాలలో నివసించారు."
वे अपने शरीर की रक्षा के लिए खालों का इस्तेमाल करते थे और अपने मृतकों को जमीन में गाड़ते थे।,వారు తమ శరీరాలను రక్షించుకోవడానికి జంతువుల చర్మమును వాడేవారు మరియు చనిపోయినవారిని పాతిపెట్టేవారు.
"होमो सेपियंस अफ्रीका में विकसित हुआ और धीरे-धीरे महाद्वीपों से पार पहुँचा तथा विभिन्न महाद्वीपों में फैला, इसके बाद वह भिन्न जातियों में विकसित हुआ।","హోమోసీపియనులు ఆఫ్రికాలో పరిణామం చెందారు మరియు క్రమంగా ఖండాలను దాటి వివిధ ఖండాలలో వ్యాపించారు, తరువాత వివిధ జాతులుగా వృద్ధి చెందారు."
"75,000 से 10,000 वर्ष के दौरान हिमयुग में यह आधुनिक युगीन मानव पैदा हुआ।","ఈ ఆధునిక యుగం మానవుడు 75,000 నుండి 10,000 సంవత్సరాల కాలంలో మంచు యుగంలో జన్మించాడు."
"मानव द्वारा प्रागैतिहासिक गुफा-चित्रों की रचना लगभग 18,000 वर्ष पूर्व हुई।","మానవుల చరిత్రపూర్వ గుహ చిత్రాలు 18,000 సంవత్సరాల క్రితం తయారు చేయబడ్డాయి."
"कृषि कार्य लगभग 10,000 वर्ष पूर्व आरम्भ हुआ और मानव बस्तियाँ बनना शुरू हुईं।","వ్యవసాయ పనులు సుమారు 10,000 సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభమయ్యాయి మరియు మానవ నివాసములు ఏర్పటును ప్రారంభించాయి."
बाकी जो कुछ हुआ वह मानव इतिहास या वृद्धि का भाग और सभ्यता की प्रगति का हिस्सा है।,మిగిలినవి మానవ చరిత్ర లేదా పెరుగుదల మరియు సమాజములో నాగరికత యొక్క పురోగతిలో భాగం.
कौन-से विभिन्न जन स्वास्थ्य उपाय हैं जिन्हें आप संक्रामक रोगों के विरुद्ध रक्षा-उपायों के रूप में सुझायेंगे?,అంటు వ్యాధుల నుండి రక్షణ చర్యలుగా మీరు సూచించే వివిధ ప్రజారోగ్య చర్యలు ఏమిటి?
संक्रामक रोगों के विरुद्ध हम निम्नलिखित जन-स्वास्थ्य उपायों को सुझायेंगे –,అంటు వ్యాధులకు వ్యతిరేకంగా ఈ క్రింది ప్రజారోగ్య చర్యలను మేము సూచిస్తాము -
जीव विज्ञान (जैविकी) के अध्ययन ने संक्रामक रोगों को नियन्त्रित करने में किस प्रकार हमारी सहायता की है?,అంటు వ్యాధులను నియంత్రించడంలో జీవశాస్త్రం (జీవశాస్త్రం) అధ్యయనం ఏవిధముగా సహాయపడింది?
जीव विज्ञान (जैविकी) के अध्ययन ने संक्रामक रोगों को नियन्त्रित करने में हमारी सहायता निम्नलिखित प्रकार से की है –,అంటు వ్యాధులను ఈ క్రింది విధంగా నియంత్రించడంలో జీవశాస్త్రం (జీవశాస్త్రం) అధ్యయనం ఈవిధముగా సహాయపడింది -
निम्नलिखित रोगों का संचरण कैसे होता है?,కింది వ్యాధులు ఎలా వ్యాపిస్తాయి?
1. अमीबता – अमीबता या अमीबी अतिसार नामक रोग मानव की वृहद् आंत्र में पाए जाने वाले एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका नामक प्रोटोजोआ परजीवी से होता है।,1. అమీబియాసిస్ - అమీబియాసిస్ లేదా అమీబిక్ డయేరియా మానవుల పెద్ద ప్రేగులలో కనిపించే ఎంటామీబా హిస్టోలిటికా అనే ప్రోటోజోవా వర్గమునకు చెందిన పరాన్నజీవి వల్ల వస్తుంది.
"इस रोग के लक्षण कोष्ठबद्धता (कब्ज), उदर पीड़ा और ऐंठन, अत्यधिक श्लेष्म और रुधिर के थक्के वाला मल आदि हैं।","ఈ వ్యాధి యొక్క లక్షణాలు కుష్టు వ్యాధి (మలబద్ధకం), కడుపు నొప్పి మరియు తిమ్మిరి, అధిక శ్లేష్మం మరియు రక్తం తో కూడిన మలం."
इस रोग की वाहक घरेलू मक्खियाँ होती हैं जो परजीवी को संक्रमित व्यक्ति के मल से खाद्य और खाद्य पदार्थों तक ले जाकर उन्हें संदूषित कर देती हैं।,"ఈ వ్యాధి యొక్క వాహకాలు దేశీయ ఈగలు, ఇవి పరాన్నజీవులను సోకిన వ్యక్తి యొక్క మలం నుండి ఆహారం మరియు ఆహార పదార్థాలకు తీసుకువెళ్ళి వాటిని కలుషితం చేస్తాయి."
संदूषित पेयजल और खाद्य पदार्थ संक्रमण के प्रमुख स्रोत हैं।,కలుషితమైన తాగునీరు మరియు ఆహారాలు ఈ వ్యాధి సంక్రమణకు ప్రధాన వనరులు.
इससे बचने के लिए स्वच्छता के नियमों का पालन करना चाहिए और खाद्य पदार्थों को ढककर रखना चाहिए।,"దీనిని నివారించడానికి, పరిశుభ్రత నియమాలను పాటించాలి మరియు ఆహార పదార్థాలను కప్పి ఉంచాలి."
(ख) मलेरिया – इस रोग के लिए प्लाज्मोडियम नामक प्रोटोजोआ दायी है।,(బి) మలేరియా - ప్లాస్మోడియం అని పిలువబడే ప్రోటోజోవాకు చెందిన జీవి ఈ వ్యాధికి కారణం.
"मलेरिया के लिए प्लाज्मोडियम की विभिन्न प्रजातियाँ (जैसे–प्ला० वाइवैक्स, प्ला० मैलेरिआई, प्ला० फैल्सीपेरम) तथा प्ला० ओवेल दायी हैं।","మలేరియా కోసం ప్లాస్మోడియం యొక్క వివిధ జాతులు (ఉదా. ప్లాస్మోడియం వివాక్స్, ప్లాస్మోడియం మలేరియా, ప్లాస్మోడియం ఫాల్సిపరం) మరియు ప్లాస్మోడియం ఓవేల్ కారణము."
इनमें से प्ला० फैल्सीपेरम द्वारा होने वाला दुर्दम मलेरिया सबसे गम्भीर और घातक होता है।,"వీటిలో, మొక్క ఫాల్సిపరం వల్ల కలిగే మలేరియా అత్యంత తీవ్రమైనది మరియు ప్రాణాంతకం."
इसके संक्रमण के कारण रक्त केशिकाओं में थ्रोम्बोसिस हो जाने के कारण ये अवरुद्ध हो जाती हैं और रोगी की मृत्यु हो जाती है।,దీని సంక్రమణ వలన రక్త కేశ నాళికలలో థ్రోంబోసిస్ కావడము వలన రక్తప్రవాహము నిరోధించబడతుంది మరియు రోగి చనిపోతాడు.
मादा ऐनोफेलीज रोगवाहक अर्थात् रोग का संचारण करने वाली है।,ఆడ అనాఫిలిస్ దోమ వ్యాధిని వ్యాప్తి చేసే వాహకము.
जब मादा ऐनोफेलीज मच्छर किसी. संक्रमित व्यक्ति को काटती है तो परजीवी उसके शरीर में प्रवेश कर जाते हैं और जब संक्रमित मादा मच्छर किसी अन्य स्वस्थ मानव को काटती है तो स्पोरोज्वाइट्स मादा मच्छर की लार से मनुष्य के शरीर में प्रवेश कर जाते हैं।,"ఆడ అనాఫిలిస్ దోమ ఎప్పుడైనా వ్యాధి కలిగిన్వారిని కుట్టినప్పుడు పరాన్నజీవులు దాని శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి మరియు ఆ ఆడ దోమ మరొక ఆరోగ్యకరమైన మానవుడిని కుట్టినప్పుడు, స్పోరోజోయిడ్లు ఆడ దోమ యొక్క లాలాజలం ద్వారా మానవ శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి."
मलेरिया में ज्वर की पुनरावृत्ति एक निश्चित अवधि (48 या 72 घण्टे) के पश्चात् होती रहती है।,మలేరియాలో జ్వరం యొక్క చక్రము(పునరావృత్తి) ఒక నిర్దిష్ట కాలం (48 లేదా 72 గంటలు) తర్వాత సంభవిస్తుంది.
इसमें लाल रक्त कणिकाओं की निरन्तर क्षति होती रहती है।,ఎర్ర రక్త కణాల స్థిరమైన తగ్గుదల కనిపిస్తుంది.
(ग) ऐस्कैरिसता – यह रोग आंत्र परजीवी ऐस्कैरिस से होता है।,(సి) అస్కారిస్ - ఈ వ్యాధి పేగులలో ఉండే పరాన్నజీవి అస్కారిస్ వల్ల వస్తుంది.
"इस रोग के लक्षण आन्तरिक रुधिरस्राव, पेशीय पीड़ा, ज्वर, अरक्तता, आंत्र का अवरोध आदि है।","ఈ వ్యాధి యొక్క లక్షణాలు అంతర్గత రక్తస్రావం, కండరాల నొప్పి, జ్వరం, రక్తహీనత, పేగు అవరోధం మొదలైనవి."
"इस परजीवी के अण्डे संक्रमित व्यक्ति के मल के साथ बाहर निकल आते हैं और मिट्टी, जल, पौधों आदि को संदूषित कर देते हैं।","ఈ పరాన్నజీవి యొక్క గుడ్లు సోకిన వ్యక్తి యొక్క మలము ద్వారా బయటకు వచ్చి నేల, నీరు, మొక్కలు మొదలైన వాటిని కలుషితం చేస్తాయి."
"स्वस्थ व्यक्ति में संक्रमण संदूषित पानी, शाक-सब्जियों, फलों, वायु आदि से होता है।","ఆరోగ్యకరమైన వ్యక్తిలో, కలుషితమైన నీరు, కూరగాయలు, పండ్లు, గాలి మొదలైన వాటి వల్ల ఈ వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది."
"इससे रक्ताल्पता, दस्त, उण्डुकपुच्छ शोध आदि रोग हो जाते हैं।","ఇది రక్తహీనత, విరేచనాలు, అపెండిసైటిస్ మొదలైన రోగములకు కారణమవుతుంది."
कभी-कभी ऐस्कैरिस के लार्वा पथ भ्रष्ट होकर विभिन्न अंगों में पहुँचकर क्षति पहुँचाते हैं।,కొన్నిసార్లు అస్కారిస్ యొక్క లార్వా మార్గం తప్పి వివిధ అవయవాలకు చేరుకొని ఆ అవయవములకు నష్టము కలిగిస్తుంది.
(घ) न्यूमोनिया – मानव में न्यूमोनिया रोग के लिए स्ट्रेप्टोकोकस न्यूमोनी और हिमोफिलस इंफ्लुएन्ज़ी जैसे जीवाणु दायी हैं।,(డి) న్యుమోనియా - స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా మరియు హిమోఫిలస్ ఇన్ఫ్లుఎంజీ వంటి బాక్టీరియా మానవులలో న్యుమోనియా వ్యాధికి కారణమవుతాయి.
इस रोग में फुफ्फुस अथवा फेफड़ों के वायुकोष्ठ संक्रमित हो जाते हैं।,"ఈ వ్యాధిలో, ప్లూరల్ లేదా ఊపిరితిత్తుల అల్వియోలీ సోకుతుంది."
इस रोग के संक्रमण से वायुकोष्ठों में तरल भर जाता है जिसके कारण साँस लेने में परेशानी होती है।,"ఈ వ్యాధి యొక్క అంటువ్యాధులు గాలిలో ద్రవం నింపడానికి కారణమవుతాయి, శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది కలిగిస్తుంది."
"इस रोग के लक्षण ज्वर, ठिठुरन, खाँसी और सिरदर्द आदि हैं।","ఈ వ్యాధి యొక్క లక్షణాలు జ్వరం, చలి, దగ్గు మరియు తలనొప్పి మొదలైనవి."
न्यूमोनिया विषाणुजनित एवं कवक जनित भी होता है।,న్యుమోనియా కూడా వైరస్ మరియు ఫంగస్ల ద్వారా వ్యాపించే వ్యాధి.
जलवाहित रोगों की रोकथाम के लिये आप क्या उपाय अपनायेंगे?,నీటి ద్వారా వచ్చే వ్యాధుల నివారణకు మీరు ఏ చర్యలు తీసుకుంటారు?
डी०एन०ए० वैक्सीन के सन्दर्भ में उपयुक्त जीन के अर्थ के बारे में अपने अध्यापक से चर्चा कीजिए।,డిఎన్ ఎ టీకా సందర్భంలో దానిలో ఉండే జన్యువు యొక్క అర్థముగురించి మీ గురువుతో చర్చించండి.
वैक्सीन में उपयुक्त जीन का अर्थ है कि इम्युनोजेनिक प्रोटीन का निर्माण इसे नियन्त्रित करने वाले जीन से हुआ है।,టీకాలో తగిన జన్యువు అంటే దానిని నియంత్రించే జన్యువుల నుండి వ్యాధినిరోధక ప్రోటీన్ ఏర్పడుతుంది.
ऐसे जीन क्लोन किये जाते हैं तथा फिर वाहक के साथ समेकित करके व्यक्ति में प्रतिरक्षा उत्पन्न करने के लिए उसके शरीर में प्रवेश कराये जाते हैं।,ఇటువంటి జన్యువులు క్లోన్ చేయబడతాయి మరియు తరువాత వాహకముతో కలిసి రోగనిరోధక శక్తిని ఉత్పత్తి చేయడానికి వ్యక్తి శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి.
प्राथमिक और द्वितीयक लसिकाओं के अंगों के नाम बताइये।,ప్రాధమిక మరియు ద్వితీయ శోషరస కణుపుల అవయవాలకు పేరు పెట్టండి.
वे कौन-कौन से विभिन्न रास्ते हैं जिनके द्वारा मानव में प्रतिरक्षान्यूनता विषाणु (एच०आई०वी०) का संचारण होता है?,మానవులలో రోగనిరోధక శక్తి వైరస్ (హెచ్ఐవి) వ్యాప్తి చెందే వివిధ మార్గాలు ఏమిటి?
एच०आई०वी० के संचारण के निम्न कारण हैं –,హెచ్ఐవి వ్యాప్తికి కింది కారణాలు కలవు-
वह कौन-सी क्रियाविधि है जिससे एड्स विषाणु संत व्यक्ति के प्रतिरक्षा तन्त्र का ह्रास करता है?,ఎయిడ్స్ వైరస్ ఒక సాధువు యొక్క రోగనిరోధక వ్యవస్థను నిర్వీర్యము చేసే విధానం ఏమిటి?
प्रसामान्य कोशिका से कैंसर कोशिका किस प्रकार भिन्न है?,క్యాన్సర్ కణం సాధారణ కణానికి ఈవిధముగా భిన్నంగా ఉంటుంది?
मेटास्टेसिस का क्या मतलब है? व्याख्या कीजिये।,మెటాస్టాసిస్ అంటే ఏమిటి? వివరించండి
ऐल्कोहॉल/ड्रग के द्वारा होने वाले कुप्रयोग के हानिकारक प्रभावों की सूची बनाइये।,మద్యం/మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగం యొక్క హానికరమైన ప్రభావాలను ఒక జాబితాగా చేయండి.
ऐल्कोहॉल/ड्रग के द्वारा होने वाले कुप्रयोग के हानिकारक प्रभाव निम्नलिखित हैं –,మద్యం/మాదకద్రవ్యాల దుర్వినియోగం యొక్క హానికరమైన ప్రభావాలు క్రిందివిధముగా ఉన్నాయి-
"क्या आप ऐसा सोचते हैं कि मित्रगण किसी को ऐल्कोहॉल/डग सेवन के लिये प्रभावित कर सकते हैं? यदि हाँ, तो व्यक्ति ऐसे प्रभावों से कैसे अपने आपको बचा सकते हैं?","మద్యపానం కోసం స్నేహితులు ఒకరినొకరు ప్రభావితం చేస్తారని మీరు అనుకుంటున్నారా? అవును అయితే, వ్యక్తులు అలాంటి ప్రభావాల నుండి తమను తాము ఎలా రక్షించుకోగలరు?"
मित्रगण किसी को ऐल्कोहॉल/ड्रग लेने के लिये प्रभावित कर सकते हैं।,స్నేహితులు ఎవరైనా మద్యం/మాదకద్రవ్యాలను తీసుకోవటానికి ప్రభావితం చేయవచ్చు.
युवा प्रायः ऐसे मित्रों के चंगुल में फंस जाते हैं जो मादक द्रव्यों के आदी हो चुके होते हैं।,యువత తరచూ మాదకద్రవ్యాలకు బానిసలైన స్నేహితుల వలలో కూడా చిక్కుకుంటారు.
ऐसे मित्र युवाओं को धीरे-धीरे मादक पदार्थों के सेवन की लत लगा देते हैं तथा युवा इन पदार्थों के चंगुल में बुरी तरह फंस जाते हैं।,అలాంటి స్నేహితులు క్రమంగా యువతకు మాదకద్రవ్యాలను అలవాటు చేస్తారు మరియు యువత ఈ మత్తుపదార్ధములకు బానిసలుగా మారతారు.
स्वयं को इस प्रकार के प्रभाव से बचाने के लिये निम्नलिखित उपाय किये जा सकते हैं –,ఈ రకమైన ప్రభావం నుండి మిమ్మల్ని మీరు రక్షించుకోవడానికి క్రింది చర్యలు తీసుకోవచ్చు-
ऐसा क्यों है कि जब कोई व्यक्ति ऐल्कोहॉल या ड्रग लेना शुरू कर देता है तो उस आदत से छुटकारा पाना कठिन होता है? अपने अध्यापक से चर्चा कीजिये।,ఒక వ్యక్తి మద్యం లేదా మాదకద్రవ్యాలు తీసుకోవడం ప్రారంభించినప్పుడు ఆ అలవాటు నుండి బయటపడటం ఎందుకు కష్టం? మీ గురువుతో చర్చించండి.
आपके विचार से किशोरों को ऐल्कोहॉल या ड्रग के सेवन के लिये क्या प्रेरित करता है और इससे कैसे बचा जा सकता है?,మద్యం లేదా మాదకద్రవ్యాలను తీసుకోవడానికి యువకులను ఏది ప్రేరేపిస్తుందని మీరు అనుకుంటున్నారు మరియు వాటిని ఏ విధముగా నివారించవచ్చు?
मनुष्य में विषाणु जनित कुछ प्रमुख रोगों के नाम लिखिए।,మానవులలోవైరస్ ల వలన కలిగే ప్రముఖరోగముల పేర్లను తెలపండి.
"चेचक, हरपीज, आर्थराइटिस आदि डी०एन०ए० वाइरस द्वारा तथा पोलियो, डेंगू ज्वर, कर्णफेर, खसरा, रेबीज आदि आर०एन०ए० वाइरस द्वारा उत्पन्न होते हैं।","మశూచి, హెర్పెస్, ఆర్థరైటిస్ మొదలైనవి డిఎన్ ఎ వైరస్ ద్వారా మరియు పోలియో, డెంగ్యూ జ్వరం, ఇయర్ వార్మ్, మీజిల్స్, రాబిస్ మొదలైనవి ఆర్ఎన్ఎ వైరస్ ద్వారా ఉత్పత్తి అవుతాయి."
"स्वाइन फ्लू के कारक अभिकर्ता का नाम, रोग के लक्षण तथा बचाव के उपाय बताइए।","స్వైన్ ఫ్లూ కారకము ల పేరు, వ్యాధి లక్షణాలు మరియు నివారణల గురించి తెలపండి."
स्वाइन फ्लू एक विषाणु जनित रोग है।,స్వైన్ ఫ్లూ వ్యాధి వైరస్ వలన కలుగుతుంది.
"इसकी अनेक स्ट्रेन्स पायी जाती हैं जिन्हें 11, 12, 31 आदि नामों से जाना जाता है।","దీని యొక్క అనేక జాతులు 11, 12, 31 మొదలైన పేర్లతో పిలువబడతాయి."
इस विषाणु का संक्रमण सुअरों के सम्पर्क में रहने से होता है।,ఈ వైరస్ సంక్రమణ పందులతో సంపర్కం కలిగి ఉండడము వలన వస్తుంది.
"इस रोग के प्रमुख लक्षण हैं, तीव्र सिरदर्द, बुखार, ठण्ड लगना, शरीर में दर्द, मितली आना, वमन, नाक का बहना, गले में जलन व खराश, साँस लेने में कठिनाई, सुस्ती, थकान एवं भूख का न लगना आदि।","తీవ్రమైన తలనొప్పి, జ్వరం, జలుబు, శరీర నొప్పులు, వికారం, వాంతులు, ముక్కు కారటం, గొంతు చికాకు మరియు పుండ్లు పడటం, శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది, బద్ధకం, అలసట మరియు ఆకలి లేకపోవడం వంటివి ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రధాన లక్షణాలు."
"इस रोग से बचाव के लिए हाथों एवं नाखून की उचित सफाई करनी चाहिए, छींकते एवं खाँसते समय मुंख को ढक लेना चाहिए, रोग ग्रसित व्यक्ति से कम-से-कम एक मीटर की दूरी बनाकर रहना चाहिए।","ఈ వ్యాధిని నివారించడానికి, చేతులు మరియు గోర్లు శుభ్రపరచడం, తుమ్ము మరియు దగ్గు వచ్చినప్పుడు నోటిని కప్పుకోవడము, వ్యాధితో బాధపడుతున్న వ్యక్తి నుండి కనీసం ఒక మీటర్ దూరం ఉండాలి."
एस्केरिस के लार्वा में कितने त्वक पतन होते हैं?,ఆస్కారిస్ లార్వాలో ఎన్ని వేగవంతమైన క్షీణతను కలిగించేవి ఉంటాయి?
एस्केरिस के लार्वा में चार त्वक पतन होते हैं।,అస్కారిస్ యొక్క లార్వాలో నాలుగు త్వక క్షీణతలు ఉంటాయి.
विसंक्रमण क्या है?,క్రిమిసంహారకము అంటే ఏమిటి?
"वह कोई भी प्रक्रिया जिसके द्वारा संक्रामक एजेण्टों; जैसे- कवक, जीवाणु, विषाणु, बीजाणु आदि को मार दिया जाता है, विसंक्रमण कहलाती है।","వ్యాధులను సంక్రమింపచేసే, ఉదాహరణకు శిలీ, బ్యాక్టీరియా, వైరస్ మొదలైనవాటిని నిరోధించడములో ఉపయోగించే ప్రక్రియను క్రిమిసంహారకము అని అంటారు."
"यह क्रिया गर्म करके, ठण्डा करके, रासायनिक प्रक्रिया, उच्च दाब आदि द्वारा सम्पादित की जाती है।","వేడిచేయటము, శీతలీకరణ, రసాయన ప్రక్రియ, అధిక పీడనం మొదలైన వాటి ద్వారా ఈ ప్రక్రియ జరుగుతుంది."
स्वास्थ्य के क्षेत्र में अलेक्जेण्डर फ्लेमिंग के योगदान का उल्लेख कीजिए।,ఆరోగ్య రంగానికి అలెగ్జాండర్ ఫ్లెమింగ్ చేసిన కృషిని ప్రస్తావించండి.
अलेक्जेण्डर फ्लेमिंग ने पेनिसिलिन नामक सर्वप्रथम प्रतिजैविक का निर्माण किया था।,అలెగ్జాండర్ ఫ్లెమింగ్ పెన్సిలిన్ అనే మొదటి వ్యాధినిరోధక టీకా ను సృష్టించాడు.
मानव शरीर की प्राकृतिक विनाशी कोशिकाएँ किन्हें कहते हैं?,మానవ శరీరములో సహజముగా ఉండే రక్షక కణములు ఏవి?
श्वेत रुधिराणु – लिम्फोसाइट्स को मानव शरीर की प्राकृतिक विनाशी कोशिकाएँ कहते हैं।,తెల్ల రక్త కణాలు - లింఫోసైట్‌లను మానవ శరీరం యొక్క సహజ రక్షక కణాలు అంటారు.
यदि मानव शरीर से थाइमस ग्रन्थि निकाल दी जाय तो उसके प्रतिरोधी संस्थान पर क्या प्रभाव पड़ेगा?,"థైమస్ గ్రంథిని మానవ శరీరం నుండి తొలగిస్తే, నిరోధక వ్యవస్థ పై దాని ప్రభావం ఎలా ఉంటుంది?"
"थाइमस मानव शरीर में प्राथमिक लसीकाभ अंग है, जहाँ अपरिपक्व लसीकाणु, प्रतिजन संवेदनशील लसीकाणुओं में विभेदित होते हैं।","థైమస్ మానవ శరీరంలో ప్రాధమిక లింఫోయిడ్ అవయవం, ఇక్కడ అపరిపక్వ లింఫోసైట్లు యాంటిజెన్-సెన్సిటివ్ లింఫోసైట్లుగా విభేదిస్తాయి."
यदि शरीर से थाइमस ग्रन्थि को निकाल दिया जाये तो इन लसीकाणुओं का प्रतिजन संवेदनशील लसीकाणुओं में विभेदन नहीं हो पायेगा।,"శరీరం నుండి థైమస్ గ్రంథిని తొలగిస్తే, ఈ లింఫోసైట్ల యొక్క యాంటిజెన్ సున్నితమైన లింఫోసైట్లుగా విభజించబడదు."
एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका तथा एण्टअमीबा जिन्जीवेलिस मानव शरीर में कहाँ पाये जाते हैं? ,మానవ శరీరంలో ఎంటామీబా హిస్టోలిటికా మరియు ఎంటామీబా జింగివాలిస్ ఎక్కడ కనిపిస్తాయి?
इनसे उत्पन्न मनुष्य में एक-एक रोग का नाम लिखिए।,వీటి వలన మానవులలో కలిగే వ్యాధుల పేర్లను రాయండి.
एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका – यह मनुष्य की आंत्र में अन्त:परजीवी के रूप में पाया जाता है।,ఎంటామీబా హిస్టోలిటికా - ఇది మానవ ప్రేగులలో పరాన్నజీవిగా కనిపిస్తుంది.
यह मनुष्य में अमीबिएसिस या अमीबिक पेचिश रोग उत्पन्न करता है।,ఇది మానవులలో అమీబియాసిస్ లేదా అమీబిక్ విరేచన (డిసెంట్రీ) అనే వ్యాధికి కారణమవుతుంది.
एण्टअमीबा जिन्जीवेलिस – यह मनुष्य के मसूड़ों में परजीवी के रूप में पाया जाता है।,ఎంటమోబా జింగివాలిస్ - ఇది మానవుల దంతపు చిగుళ్ళలో పరాన్నజీవిగా కనిపిస్తుంది.
यह मनुष्य में पाइरिया रोग उत्पन्न करता है।,ఇది మానవులలో పిరియా వ్యాధికి కారణమవుతుంది.
प्रोटोजोआ द्वारा उत्पन्न होने वाले किन्ही दो रोगों के नाम लिखिये।,ప్రోటోజోవా వల్ల కలిగే ఏవైనా రెండు వ్యాధుల పేర్లను రాయండి.
"इनमें से किसी एक रोग के जनक, लक्षण एवं रोकथाम का उल्लेख कीजिए।","ఈ వ్యాధుల యొక్క కారకము, లక్షణాలను మరియు నివారణను పేర్కొనండి."
"अमीबीय पेचिश क्या है? इसके लक्षण, रोकथाम एवं चिकित्सा का उल्लेख कीजिए।","అమీబిక్ విరేచనాలు అంటే ఏమిటి దాని లక్షణాలు, నివారణ మరియు చికిత్స గురించి ప్రస్తావించండి."
एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका के संक्रमण से बचने के लिए चार महत्त्वपूर्ण उपायों का उल्लेख कीजिए।,ఎంటామీబా హిస్టోలిటికా సంక్రమణను నివారించడానికి నాలుగు ముఖ్యమైన చర్యలను పేర్కొనండి.
पेचिश या अमीबता रोग के रोगजनक का नाम लिखिए तथा इस रोग के लक्षण एवं उपचार बताइए।,విరేచనాలు లేదా అమీబిక్ వ్యాధి యొక్క వ్యాధికారక పేరు రాయండి మరియు ఈ వ్యాధి యొక్క లక్షణాలు మరియు చికిత్సను
अमीबिक पेचिश पर टिप्पणी लिखिए।,అమీబిక్ విరేచనాలపై వ్యాఖ్య రాయండి.
आमातिसार अथवा अमीबिएसिस नामक बीमारी एक प्रोटोजोआ एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका द्वारा होती है।,గ్యాస్ట్రిక్ లేదా అమీబియాసిస్ అనే వ్యాధి ప్రోటోజోవాకు చెందిన జీవి ఎంటామీబా హిస్టోలైటికా ద్వారా సంక్రమిస్తుంది.
एण्टअमीबा की ट्रोफोजाइट अवस्था बड़ी आँत में हिस्टोलायटिक विकर स्रावित करके घाव पैदा कर देती है।,ఎంటామీబా యొక్క ట్రోఫోజైట్ స్థితి పెద్ద ప్రేగులలో హిస్టోలైటిక్ వికర్‌ను స్రవించడం ద్వారా ప్రేగు యొక్క కణజాలమును విచ్చిన్నము చేస్తుంది.
"इन घावों से रक्त, म्यूकस आदि मल के साथ पेचिश के रूप में बाहर आता है।","ఈ విచ్చిన్నముల నుండి రక్తం, శ్లేష్మం మొదలైనవి మలంతో పాటు విరేచనాల రూపంలో బయటకు వస్తాయి."
ये परजीवी चतुष्केन्द्रीय पुटिकाओं के रूप में रोगी के मल के साथ बाहर आते हैं तथा संक्रमित भोजन एवं जल द्वारा दूसरे मानवों में पहुँचकर रोग फैलाते हैं।,ఈ పరాన్నజీవులు టెట్రాహెడ్రిక్ వెసికిల్స్ రూపంలో రోగి యొక్క మలంతో బయటకు వస్తాయి మరియు వ్యాధి సోకిన ఆహారం మరియు నీటి ద్వారా ఇతర మానవులకు వ్యాపిస్తాయి.
इस रोग को फैलाने में घरेलू मक्खियों का भी बड़ा हाथ रहता है।,ఈ వ్యాధిని వ్యాప్తి చేయడంలో దేశీయ ఈగలు కూడా ప్రముఖపాత్ర వహిస్తాయి.
"कभी-कभी यह परजीवी फेफड़ों, यकृत व मस्तिष्क में पहुंचकर सूजन व घाव का कारक बनता है।","కొన్నిసార్లు, ఈ పరాన్నజీవి ఊపిరితిత్తులు, కాలేయం మరియు మెదడుకు చేరుకుంటుంది, వాపు మరియు గాయాలకు కారణమవుతుంది."
"इस रोग के होने पर पेट में दर्द व ऐंठन रहती है, वमन की इच्छा होती है व पेट भारी रहता है, सिर में दर्द व शरीर कमजोर हो जाता है।","ఈ వ్యాధి కారణంగా, కడుపులో నొప్పి మరియు తిమ్మిరి, వాంతులు, కడుపు భారముగా ఉండడము, తలనొప్పి మరియు శరీరం బలహీనపడుతుంది."
श्लेष्मा व रक्तयुक्त दस्त हो जाते हैं।,శ్లేష్మం మరియు నెత్తుటి విరేచనాలు సంభవిస్తాయి.
रोगी की आँखों के आस-पास काले घेरे बन जाते हैं व चेहरा मुरझा जाता है।,రోగి కళ్ళ చుట్టూ నల్లని వలయాలు ఏర్పడతాయి మరియు ముఖం వడలిపోతుంది.
एण्टअमीबा हिस्टोलिटिका परजीवी अण्डाकार व शरीर 20μ – 30μ व्यास का होता है।,ఎంటామీబా హిస్టోలిటికా పరాన్నజీవి యొక్క శరీరం 20μ - 30μ వ్యాసం కలిగిన దీర్ఘవృత్తాకారములో ఉంటుంది.
"इसका शरीर एक मोटे, भौथरे पाद युक्त होता है।","దీని శరీరం మందపాటి, అస్థి పాదం కలిగి ఉంటుంది."
कोशिकाद्रव्य एन्डोप्लाज्म व एक्टोप्लाज्म में विभाजित रहता है।,కణద్రవ్యము‌ను ఎండోప్లాజమ్ మరియు ఎక్టోప్లాజమ్‌గా విభజించారు.
"कुंचनशीलधानी अनुपस्थित होती है, माइटोकॉण्डिया आदि अंगक थोड़े ही होते हैं।","పోషకాహార లోపం లేదు, మైటోకాండ్రియా వంటి అవయవాలు చాలా తక్కువగా ఉంటాయి."
यह परजीवी विश्व के लगभग 10% व्यक्तियों में पाया जाता है व सिर्फ 3% को ही प्रभावित करता है।,ఈ పరాన్నజీవి ప్రపంచంలోని 10% మందిలో కనిపిస్తుంది మరియు ఇది 3% మందిని మాత్రమే ప్రభావితం చేస్తుంది.
रोकथाम व उपचार – भोजन को अच्छी तरह से पकाकर खाना चाहिए तथा फल आदि ठीक प्रकार से धोने चाहिए।,నివారణ మరియు చికిత్స - ఆహారాన్ని సరిగ్గా ఉడికించాలి మరియు పండ్లు మొదలైనవి సరిగ్గా కడగాలి.
"नियमित रूप से नहाना, नाखून काटना, भोजन से पूर्व हाथ धोने चाहिए।","రోజూ స్నానం చేయడం, గోరు కొట్టడం, చేతులు కడుక్కోవడం భోజనానికి ముందు చేయాలి."
स्वच्छ जल का प्रयोग करना चाहिए।,పరిశుభ్రమైన నీటిని వాడాలి.
रोगी को स्वस्थ मनुष्यों से अलग रखना चाहिए।,రోగిని ఆరోగ్యకరమైనవారి నుండి వేరుగా ఉంచాలి.
"रोग हो जाने पर फ्यूमेजिलिन, इरथ्रोमायसिन, बायोमीबिक-, डिपेन्डॉल-, डायडोक्विन, ट्राइडेजॉल, मेट्रोजिल, एम्जोल, ह्यमेटिन आदि औषधियों का प्रयोग लाभकारी होता है।","ఫుమాజిలిన్, ఎరిథ్రోమైసిన్, బయోమిబిక్-, డిపెండాల్-, డియాడోక్విన్, ట్రిడాజోల్, మెట్రోజిల్, అమ్జోల్, హైమెటిన్ మొదలైన ఔషధములు వాడటము వలన వ్యాధి తగ్గుదలలో ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది."
प्रतिरक्षा तन्त्र से आप क्या समझते हैं? ,రోగనిరోధక వ్యవస్థ ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
इसकी खोज करने वाले वैज्ञानिक का नाम लिखिए।,దానిని కనుగొన్న శాస్త్రవేత్త పేరు రాయండి.
सामान्य भाषा में किसी प्राणि के शरीर द्वारा किसी रोग विशेष के रोगजनक के प्रति रोग उत्पन्न करने में प्रतिरोध करने की शक्ति को प्रतिरोध क्षमता या प्रतिरक्षा या असंक्राम्यता कहा जाता है।,"సాధారణ భాషలో, ఏదైనా ఒక జీవి యొక్క శరీరములో ఒక నిర్దిష్ట వ్యాధి యొక్క వ్యాధికారకతను నిరోధించే శక్తిని రోగనిరోధక శక్తి లేదా నిష్క్రియాత్మకత అంటారు."
"जिस प्राणि में यह शक्ति होती है, वह रोधक्षम या प्रतिरक्षित या असंक्राम्य कहलाता है; ",ఈ శక్తిని కలిగి ఉన్న జీవిని ప్రతిరక్షక లేదా రోగనిరోధక లేదా అసాంక్రమిక అని పిలుస్తారు.
"जैसे- जिन व्यक्तियों में एक बार चेचक का संक्रमण हो जाता है, उनमें चेचक का संक्रमण पुनः जीवन भर नहीं होता।","ఉదాహరణకు, ఒక వ్యక్తికి చికెన్ పాక్స్ ఇన్ఫెక్షన్ వచ్చిన తర్వాత, చికెన్ పాక్స్ ఇన్ఫెక్షన్ జీవితకాలలులో ఎప్పటికీ రాదు."
"इसका कारण यह है कि एक बार संक्रमित मनुष्य के शरीर के रुधिर में चेचक के विषाणु के प्रति प्रतिरोध क्षमता या असंक्राम्यता उत्पन्न करने की शक्ति रहती है, जो असंक्रमित मनुष्य के रुधिर में नहीं होती।","దీనికి కారణం ఏమిటంటే, సోకిన మానవ శరీరం యొక్క రక్తం మశూచి యొక్క వైరస్ కు వ్యతిరేకంగా రోగనిరోధక శక్తిని లేదా నిష్క్రియాత్మకతను ఉత్పత్తి చేయగల సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది, ఇది ఆ వ్యాధి సోకనివారిలో కనిపించదు."
एक बार संक्रमित मनुष्य के रुधिर में कुछ ऐसे पदार्थ उत्पन्न हो जाते हैं; जो उसी प्रकार के विषाणु के शरीर पर पुनः संक्रमण की क्रिया को रोकते हैं।,సోకిన మానవుడి రక్తం అటువంటి నిరోధక పదార్ధమును ఉత్పత్తి చేస్తుంది; ఇది శరీరంపై అదే రకమైన వైరస్ యొక్క సంక్రమణను తిరిగి నిరోధిస్తుంది.
यही शक्ति शरीर में रोग न होने देने की क्षमता रखती है अथवा रोग-प्रतिरोध करती है।,ఈ శక్తి శరీరంలో వ్యాధిని నివారించే లేదా వ్యాధిని నిరోధించే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
"अत: यह रोगरोधक क्षमता ही प्रतिरक्षा, असंक्राम्यता अथवा प्रतिरोध क्षमता कहलाती है।","కాబట్టి, ఈ శక్తిని రోగనిరోధక శక్తి, ప్రతిరక్షాత్మక శక్తి లేదా రోగనిరోధకము అని కూడా అంటారు."
रूस के वैज्ञानिक एली मैचनीकॉफ ने सर्वप्रथम भक्षाणुओं द्वारा शरीर में आये सूक्ष्मजीवों की प्रतिरोधक क्षमता या प्रतिरक्षी क्रियाओं का वर्णन फैगोसाइटोसिस या कोशिका भक्षण के नाम से प्रस्तुत किया।,రష్యన్ శాస్త్రవేత్త ఎలి మట్చానికోఫ్ మొదటిసారిగా శరీరంలోని భక్షక కణముల ద్వారా సూక్ష్మజీవుల యొక్క రోగనిరోధక శక్తిని లేదా రోగనిరోధక చర్యను ఆహార కణాల ద్వారా ఫాగోసైటోసిస్ లేదా భక్షక కణములు (సెల్ ఫీడింగ్స్) అని వర్ణించారు.
बाद में मैचनीकॉफ को 1908 ई० में नोबेल पुरस्कार से भी सम्मानित किया गया।,"తరువాత 1908లో, మాచ్నికాఫ్‌కు నోబెల్ బహుమతి లభించింది."
यद्यपि अनेक बार लुई पाश्चर को उनके सूक्ष्म जीवों के कार्य के लिए प्रतिरक्षा विज्ञान के जनक के रूप में सम्मानित किया जाता है।,అయితే చాలాసార్లు లూయిస్ పాశ్చర్ కు అయన సూక్ష్మజీవుల పై చేసిన పరిశోధనకు గాను రోగనిరోధక శాస్త్రపితామహుడిగా భావిస్తారు.
यद्यपि अन्य लोग एमिल वॉन बैहरिंग को फादर ऑफ इम्यूनोलॉजी कहते हैं।,అయితే ఇతరులు ఎమిల్ వాన్ బాహ్రింగ్‌ను ఇమ్యునాలజీ పితామహుడిగా పేర్కొన్నారు.
"ऐबामोफ के अनुसार, प्रतिरोध क्षमता शरीर की वह क्षमता है, जो अपने से बाहर के पदार्थों को नष्ट कर देती है अथवा बाहर निष्कासित करके रोगजनकों से अपनी सुरक्षा करने में सक्षम होती है।","ఎబామోఫ్ ప్రకారం, శరీరమునకు వెలుపల ఉన్న, తనకు హాని కలిగించే పదార్ధములనూ, సూక్ష్మజీవులను, రోగకారకములను నాశనం చేయగల లేదా వాటిని బహిష్కరించడం ద్వారా తనను తాను కాపాడుకొనే సామర్ధ్యమును కలిగి ఉండడాన్నే రోగనిరోధకము అని అంటారు."
कोशिका भक्षण को संक्षेप में वर्णन कीजिए तथा इसके उपयोग लिखिए।,కణ భక్షకములను గురించి క్లుప్తంగా వివరించండి మరియు వాటి ఉపయోగాలు రాయండి.
श्वेत रुधिराणुओं में पादाभों द्वारा भ्रमण करने की क्षमता पायी जाती है।,తెల్ల రక్త కణములు ఎముకలో ఉన్న మూలుగు ద్వారా ప్రయాణించే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
ये रुधिर के बहाव की उल्टी दिशा में भी भ्रमण कर सकते हैं।,అవి రక్తప్రసరణకు వ్యతిరేకదిశలో కూడా ప్రయాణించగలవు.
यही नहीं ये महीन केशिकाओं की दीवार के छिद्रों से निकलकर ऊतक द्रव्य में भी जाते रहते हैं।,"ఇంతే కాదు, ఇవి చిక్కటి కేశనాళికల త్వచము యొక్క ఛిద్రముల నుండి వెలుపలకు వచ్చి కణ ద్రవ్యములోనికి చేరుతాయి."
"ऊतकों में जाकर अधिकांश श्वेत रुधिराणु जीवाणुओं, विषाणुओं, विष पदार्थों, टूटी-फूटी कोशिकाओं तथा अन्य अनुपयोगी निर्जीव कणों का अपने पादाभों द्वारा अन्तर्ग्रहण करते रहते हैं।","చాలా వరకూ తెల్ల రక్త కణాలు కణజాలంలో బ్యాక్టీరియా, వైరస్, విషపూరిత పదార్ధములు విరిగిన కణాలు మరియు ఇతర నిరుపయోగమైన నిర్జీవ కణాలను వాటి వాహకముల ద్వారా స్వీకరిస్తాయి."
इस प्रक्रिया को कोशिका भक्षण तथा श्वेत रुधिराणुओं को भक्षी कोशिका कहते हैं।,ఈ ప్రక్రియను కణభక్షణ అని అంటారు మరియు తెల్ల రక్త కణాలను భక్షక కణములని అంటారు.
इस प्रक्रिया का प्रमुख उपयोग यह है कि इसके द्वारा हमारे शरीर में उपस्थित अनुपयोगी तत्त्वों का निराकरण होता रहता है।,"ఈ ప్రక్రియ యొక్క ప్రధాన ఉపయోగం ఏమిటంటే, దాని ద్వారా, మన శరీరంలో ఉన్న వ్యర్ధ మరియు హానికారకమైన పదార్ధముల తత్వములను నిరాకరిస్తుంది."
इण्टरफेरॉन्स क्या हैं? प्रतिरक्षी अनुक्रिया में इनका महत्त्व (कार्य) समझाइए।,ఇంటర్ఫెరాన్లు అంటే ఏమిటి? రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనలో వాటి ప్రాముఖ్యతను (పనితీరు) వివరించండి.
इण्टरफेरॉन्स पर टिप्पणी लिखिए।,ఇంటర్ఫెరాన్లపై వ్యాఖ్య రాయండి.
इण्टरफेरॉन के विषय में आप क्या जानते हैं? उस वैज्ञानिक का नाम बताइए जिसने इसका पता लगाया।,ఇంటర్ఫెరాన్ గురించి మీకు ఏమి తెలుసు? దానిని కనుగొన్న శాస్త్రవేత్త పేరు పెట్టండి.
इसकी रासायनिक प्रकृति एवं शारीरिक प्रतिरक्षा अनुक्रिया में महत्त्व बताइए।,దాని రసాయన స్వభావం మరియు శారీరక రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
इण्टरफेरॉन क्या हैं? इनका कार्य लिखिए।,ఇంటర్ఫెరాన్లు అంటే ఏమిటి? వారి రచనలు రాయండి.
इण्टरफेरॉन की परिभाषा एवं कार्य लिखिए।,ఇంటర్ఫెరాన్ యొక్క నిర్వచనం మరియు పనితీరును వ్రాయండి.
इण्टरफेरॉन्स इण्टरफेरॉन्स कशेरुकी जन्तुओं में वाइरस से संक्रमित कोशिकाओं द्वारा स्रावित एक ग्लाइकोप्रोटीन पदार्थ है जो इन कोशिकाओं को वाइरसों से संक्रमण के विरुद्ध सुरक्षा प्रदान करते हैं।,ఇంటర్ఫెరాన్స్ ఇంటర్ఫెరాన్స్ అనే కణములు వైర్స్ ద్వారా సంక్రమించే వ్యాధులకు కారకములకు విరుద్ధమైన రక్షణను ఇస్తుంది మరియు ఇది సకశేరుక జీవులలో సంక్రమిక కణముల ద్వారా స్రవించబడిన ఒక గ్లైకో ప్రోటీన్ తో కూడిన పదార్ధము.
इण्टरफेरॉन का उपयोग वाइरस संक्रमण के लिए रोग निवारक तथा निरोधक औषधियों के रूप में किया जाता है।,ఇంటర్ఫెరాన్ వైరస్ సంక్రమణకు నివారణ మరియు నివారణ ఔషధముగా ఉపయోగించబడుతుంది.
आइसक्स तथा लिण्डनमैन ने सन् में इस प्रकार की प्रोटीन का पता लगाया और चूँकि इसके द्वारा अन्त:कोशिकीय विषाणुओं के गुणन को रोका जाता है इसलिए इसको इण्टरफेरॉन कहा गया।,"ఐక్స్ మరియు లిండెన్మాన్ -- వ సంవత్సరములో ఈ రకమైన ప్రోటీన్‌ను కనుగొన్నారు మరియు ఇది ఎండోక్రైన్ వైరస్ ల గుణకారాన్ని నిరోధిస్తుంది కాబట్టి, దీనిని ఇంటర్ఫెరాన్ అని పిలుస్తారు."
"ऐसा समझा जाता है कि इण्टरफेरॉन्स विषाणु केन्द्रकीय अम्ल संश्लेषक तन्त्र को बाधित करता है, किन्तु यह किसी प्रकार भी कोशिका के उपापचय में कोई विघ्न नहीं डालता है।","ఇంటర్ఫెరాన్ వైరస్ సెంట్రల్ యాసిడ్ సంశ్లేషణ వ్యవస్థకు భంగం కలిగిస్తుందని నమ్ముతారు, అయితే ఇది సెల్ యొక్క జీవక్రియకు ఏ విధంగానూ అంతరాయం కలిగించదు."
"यह भी निश्चित हो चुका है कि इण्टरफेरॉन्स कोशिका के बाहर उपस्थित विरिऑन्स आदि को किसी प्रकार भी प्रभावित नहीं करते हैं, न ही संक्रमण रोकने में किसी प्रकार सक्षम हैं।","ఇంటర్ఫెరాన్లు సెల్ వెలుపల వైరియన్లను ఏ విధంగానూ ప్రభావితం చేయవని కూడా నిర్ధారించబడింది, లేదా అవి సంక్రమణను నివారించలేవు."
ये कोशिका के अन्दर ही क्रिया करते हैं अर्थात् केवल अन्त:कोशिकीय क्रियाएँ ही करते हैं।,"ఇవి కణములలోపల మాత్రమే పనిచేస్తాయి, అనగా కణాంతర్గత క్రియలు మాత్రమే నిర్వర్తిస్తాయి."
प्रतिरक्षी प्रतिक्रिया का विस्तार से वर्णन कीजिए।,రోగనిరోధక ప్రతిస్పందనను వివరంగా వివరించండి.
प्रौढ मानव मेंतथा -लिम्फोसाइट्स कहाँ बनते हैं?,వయోజన మానవులలో లింఫోసైట్లు ఎక్కడ ఏర్పడతాయి?
एवं -लिम्फोसाइट्स के परिपक्वन से आप क्या समझते हैं? ,మరియు-లింఫోసైట్ల పరిపక్వత ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
प्रतिरक्षण तन्त्र से आप क्या समझते हैं? ,రోగనిరోధకత వ్యవస్థ ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया के दो प्रमुख प्रकार बताइए।,రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన యొక్క రెండు ప్రధాన రకాలను వివరించండి.
"सेल्फ एवं नॉन-सेल्फ की पहचान के संदर्भ में, प्रतिरक्षा तंत्र की विशेषताएँ लिखिए।","స్వంత మరియు స్వంతము కాని గుర్తింపు సందర్భంలో, రోగనిరోధక వ్యవస్థ యొక్క లక్షణాలను వ్రాయండి."
प्रतिरक्षण तन्त्र क्या है? ,రోగనిరోధక వ్యవస్థ అంటే ఏమిటి?
प्रतिरक्षण प्रतिक्रिया की प्रमुख विशेषताएँ बताइए।,రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన యొక్క ప్రధాన లక్షణాలను పేర్కొనండి.
"अनेक अंग हमारे शरीर में सभी प्रकार के रोगोत्पादक जीवों अर्थात् रोगाणुओं और प्रतिजनों के कुप्रभाव का प्रतिरोध करके समस्थैतिकता बनाए रखने के लिए एक तंत्र की रचना करते हैं, जिसे प्रतिरक्षण तन्त्र कहते हैं।",శరీరములో అనేక అవయవములలో అన్ని రకముల రోగకారకక్రిములు అనగా వ్యాధికారక క్రిములు మరియుఏంటీజెన్ ల యొక్క దుష్ప్రభావములను నిరోధించడము ద్వారా సమతుల్యమును నిలిపి ఉంచడానికి ఒక యంత్రాంగమును నిర్మాణమును చేస్తాయి.దీనినే ప్రతిరక్షణ/ రోగనిరోధక వ్యవస్థ అని అంటారు.
प्रतिरक्षी प्रतिक्रिया,రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన
प्रतिरक्षी प्रतिक्रियाएँ प्राणियों में एण्टीबॉडीज का निर्माण करने के लिए प्रेरित करती हैं।,రోగనిరోధక ప్రతిక్రియలు జంతువులలో ప్రతిరోధకాలను ఏర్పరుస్తాయి.
इसके लिए रुधिर वे लसीका में पाये जाने वाले लिम्फोसाइट्स शरीर में प्रवेश करने वाले रोगाणुओं या उनके एण्टीजन के प्रति सुग्राही हो जाते हैं और बाहरी जीवों (रोगाणुओं) को पहचानकर उनको नष्ट करके उनसे जीवनभर सुरक्षा प्रदान करते हैं।,"దీని కోసం, రక్తము మరియు శోషరసంలో కనిపించే లింఫోసైట్లు సూక్ష్మక్రిములకు లేదా వాటి యాంటిజెన్లు శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తాయి మరియు బాహ్య జీవులను (సూక్ష్మజీవులు) గుర్తించి వాటిని నాశనం చేయడం ద్వారా జీవితకాల రక్షణను అందిస్తాయి."
इस प्रकार प्रतिरक्षी प्रतिक्रिया की प्रमुख विशेषताएँ निम्नलिखित होती हैं,ఇటువంటి రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన యొక్క ప్రధాన లక్షణాలు
आक्रामक की पहचान करना – प्रतिरक्षी प्रतिक्रिया का पहला और सबसे प्रमुख कार्य है।,రోగకారకములను గుర్తించడం - రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన యొక్క మొదటి మరియు ప్రధానమైన కర్తవ్యము.
आक्रामक की पहचान करना।,రోగకారకములను గుర్తించడము.
प्रतिरक्षी तन्त्र की लिम्फोसाइट्स शरीर में आये बाहरी पदार्थों व रोगाणुओं को पहचानने और उनको नष्ट करने का कार्य करती हैं।,రోగనిరోధక వ్యవస్థ యొక్క లింఫోసైట్లు శరీరంలో వచ్చే అన్య పదార్థాలు మరియు సూక్ష్మజీవులను గుర్తించి నాశనం చేసే కర్తవ్యమును నిర్వర్తిస్తాయి.
यह कार्यऔरलिम्फोसाइट्स करती हैं।,ఈ కర్తవ్యమును లింఫోసైట్లు నిర్వర్తిస్తాయి.
आक्रामक से बचाव या एण्टीजन को नष्ट करना – एण्टीबॉडीज निम्नलिखित चार प्रकार से बाह्य रोगाणुओं व एण्टीजन को नष्ट करते हैं,రోగకారకముల నుండి రక్షణ లేదా ప్రతిజనకములను నాశనం చేయడం - ప్రతిదేహక కణములు ఈ క్రింది నాలుగు మార్గాల్లో సూక్ష్మజీవులు మరియు ప్రతిజనక కణములు నాశనం చేస్తాయి.
आक्रामक को याद रखना – प्रतिरक्षी तन्त्र की कोशिकाएँ शरीर में प्रवेश करने वाले पदार्थों को याद रखने वाली स्मृति कोशिकाओं का निर्माण करती हैं।,రోగకారకములను గుర్తుంచుకోవడం - ప్రతిజనక కణాలు శరీరంలోకి ప్రవేశించే పదార్థాలను గుర్తుచేసుకునే జ్ణాపక కణములను ఏర్పరుస్తాయి.
तथादोनों प्रकार की लिम्फोसाइट्स स्मृति कोशिकाओं को उत्पन्न करती हैं जो रुधिर एवं लसीका में सुप्तावस्था में पड़ी रहती हैं।,రెండు రకాల లింఫోసైట్లు రక్తం మరియు శోషరసంలో నిద్రాణమైన జ్ణాపక కణాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.
शरीर में दूसरी बार उन्हीं एण्टीजन के प्रवेश करते ही उसकी विरोधी सभी स्मृति कोशिकाएँ सक्रिय होकर संक्रमण से शरीर की रक्षा के लिए तत्पर हो जाती हैं।,"రెండవ సారి అదే యాంటిజెన్ శరీరంలోకి ప్రవేశించినప్పుడు, దాని విరోధి మెమరీ కణాలు చురుకుగా తయారవుతాయి మరియు శరీరాన్ని సంక్రమణ నుండి రక్షించడానికి సిద్ధంగా ఉంటాయి."
इसे द्वितीयक प्रतिरक्षा प्रतिक्रिया कहते हैं।,దీనిని ద్వితీయ రోగనిరోధక ప్రతిస్పందన అంటారు.
लिम्फोसाइट्स या -कोशिकाओं की एण्टीजन के प्रति अनुक्रिया – रोगाणुओं द्वारा उत्पन्न एण्टीजन के सम्पर्क में आने पर -लिम्फोसाइट्स सक्रिय हो जाती हैं और ये वृद्धि करके समसूत्री विभाजन द्वारा विभाजित होती हैं।,"ప్రతిజనకమున‌కు లింఫోసైట్లు లేదా కణాల ప్రతిస్పందన - సూక్ష్మజీవుల ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే ప్రతిజనకము‌తో పరిచయం తరువాత, లింఫోసైట్లు చురుకుగా మారతాయి మరియు క్షయకరణ విభజన ద్వారా పెరుగుతాయి మరియు విభజించబడతాయి."
विभाजन के बाद निम्नलिखित चार प्रकार की लिम्फोसाइट्स बनती हैं,విభజన తరువాత క్రింది నాలుగు రకాల లింఫోసైట్లు ఏర్పడతాయి.
लिम्फोसाइट्स या -कोशिकाओं की एण्टीजन के प्रति अनुक्रिया – ऊतक द्रव में एण्टीजन के प्रवेश कर जाने पर -लिम्फोसाइट्स उद्दीप्त होकर एण्टीबॉडीज बनाती हैं।,లింఫోసైట్లు లేదా కణాలు ప్రతిజనకములకు‌కు ప్రతిస్పందిస్తాయి - ప్రతిజనకములు కణజాల ద్రవంలోకి ప్రవేశించిన తరువాత - లింఫోసైట్లు ప్రేరితము జరిగిన తరువాత ప్రతిదేహములను తయారు చేస్తాయి.
एक विशिष्ट प्रकार के एण्टीजन के लिए विशिष्ट प्रकार की -कोशिकाएँ होती हैं।,నిర్దిష్ట రకమైన ప్రతిజనకము కోసం నిర్దిష్ట కణములు ఉన్నాయి.
कुछ -लिम्फोसाइट्स सक्रिय होकर प्लाज्मा कोशिकाओं का एक क्लोन बनाती हैं।,కొన్ని-లింఫోసైట్లు సక్రియం చేయబడి ప్లాస్మాకణముల రూపాంతరములను తయారు చేస్తాయి.
प्लाज्मा कोशिकाएँ लसीका ऊतक में रहकर एण्टीबॉडीज का निर्माण करती हैं।,ప్లాస్మా కణాలు శోషరస కణజాలంలో ఉండి ప్రతిద్నేహకములను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.
ये एण्टीबॉडीज लसीका एवं रुधिर में परिवहन करती रहती हैं।,ఈ ప్రతిదేహకములు శోషరస మరియు రక్తంలో రవాణా చెందుతాయి.
कुछ सक्रिय -लिम्फोसाइट्स स्मृति कोशिकाओं के रूप में लसीका ऊतक में संचित हो जाती हैं।,కొన్ని క్రియాశీల-లింఫోసైట్లు శోషరస కణజాలంలో జ్ఞాపకశక్తి కణాలుగా పేరుకుపోతాయి.
शरीर में पुनः वही संक्रमण होने पर ये अपने जैसी लाखों कोशिकाएँ बनाकर तेजी से विशिष्ट एण्टीबॉडीज का उत्पादन प्रारम्भ कर देती हैं।,"శరీరంలో అదే సంక్రమణ సంభవించిన తర్వాత, ఇవి తమలాంటి మిలియన్ల కణాలను తయారుచేసి చాలా త్వరితముగా ప్రత్యేక ప్రతిదేహకములను తయారుచేస్తాయి."
टीकाकरण पर एक संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,టీకాపై ఒక సంక్షిప్త వ్యాఖ్యను రాయండి.
टीका एवं टॉक्साइड्स का तुलनात्मक वर्णन कीजिए।,టీకాలు మరియు టాక్సైడ్లు యొక్క తులనాత్మక వివరణ ఇవ్వండి.
टीकाकरण,టీకా
"वैक्सीन अथवा टीका प्रायः कोशिका निलम्बन होता है अथवा यह कोशिका द्वारा उत्सर्जित एक उत्पाद होता है, जो प्रतिरक्षण कर्मक के रूप में प्रयोग किया जाता है।","వ్యాక్సిన్ లేదా టీకా అనేది తరచుగా కణనిలంబనము లేదా కణము ద్వారా స్రవించబడే ఒక ఉత్పత్తి, దీనిని రోగనిరోధక శక్తిని కలిగించే ఏజెంట్‌గా ఉపయోగిస్తారు."
"वास्तव में, वैक्सीन प्रतिजनों का तैयार घोल होता है, जो इन्जेक्शन द्वारा शरीर में प्रविष्ट कराने पर विशिष्ट प्रतिरक्षियों के निर्माण को प्रेरित करके शरीर में सक्रिय कृत्रिम प्रतिरोध क्षमता या प्रतिरक्षा उत्पन्न करता है।","వాస్తవానికి, టీకా అనేది ద్రవ రూపములో ఉండి రోగికి ఇవ్వడానికి సిద్ధముగా ఉన్న ప్రతిజనకముల పదార్ధం, ఇది ఇంజెక్షన్ ద్వారా శరీరంలోకి ప్రవేశించిన తరువాత, శరీరంలో చురుకైన రోగనిరోధక నిరోధకతను లేదా రోగనిరోధక శక్తిని ప్రేరేపించడానికి నిర్దిష్ట ప్రతిరోధకాలను ఏర్పరుస్తుంది."
यह क्रिया ही टीकाकरण कहलाती है।,ఈ చర్యను టీకా వేయడము అని అంటారు.
सबसे पहले सन् में एडवर्ड जेनर ने टीकाकरण की तकनीक में गौशीतला विषाणु को चेचक के विरुद्ध प्रतिरक्षण कर्मक के रूप में प्रयोग किया था।,ఎడ్వర్డ్ జెన్నర్ మొదట మశూచికి వ్యతిరేకముగా గౌషీతల వైరస్ ను ఉపయోగించాడు.
एडवर्ड जेनर को प्रतिरक्षा विज्ञान का जनक माना जाता है।,ఎడ్వర్డ్ జెన్నర్ ను రోగనిరోధక శాస్త్ర పితామహుడిగా భావిస్తారు.
सामान्यतः ये निम्नांकित प्रकार के होते हैं,అవి సాధారణంగా ఈ క్రింది రకాలు
"जीवित प्रतिजन से निर्मित वैक्सीन – इसमें जीवित जीवाणुओं या विषाणुओं को क्षीणीकृत करके घोल तैयार किया जाता है, जो प्रतिजनयुक्त होता है।",జీవిత ప్రతిజనకము నుండి తయారుచేసినటీకా - ఇది ప్రతిజనకములైన అయిన జీవించి ఉన్న బ్యాక్టీరియా లేదా వైరస్ లను క్షీణింపజేయడము ద్వారా తయారు చేయబడుతుంది.
"इस प्रकार का वैक्सीन अच्छा माना जाता है, क्योंकि इसकी थोड़ी-सी मात्रा शरीर में प्रविष्ट कराने से जीवाणु या विषाणु गुणन करके बहुत अधिक मात्रा में बढ़ जाते हैं।","ఈ రకమైన వ్యాక్సిన్ ఉత్తమమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది, ఎందుకంటే దానిలో కొంత మొత్తాన్ని శరీరంలోకి చొప్పించడం ద్వారా, బ్యాక్టీరియా లేదా వైరస్ ల గుణీకృతము జరిగి వాటి సంఖ్య పెరిగిపోతుంది."
इसमें सूक्ष्म जीवों के अतिरिक्त उनका विष भी रहता है जिससे कि यह अधिक प्रभावशाली होते हैं तथा इनके प्रभाव से उत्पन्न प्रतिरोध क्षमता अधिक लम्बे समय तक शरीर में बनी रहती है।,"వీటిలో సూక్ష్మ జీవులతో పాటు, వాటికి విరుగుడు విషం కూడా ఉంటుంది, తద్వారా అవి మరింత ప్రభావవంతంగా ఉంటాయి మరియు వాటి ప్రభావాల ద్వారా ఉత్పన్నమయ్యే ప్రతిఘటన శరీరంలో ఎక్కువ కాలం ప్రభావితముగా ఉంటుంది."
मृत प्रतिजन से निर्मित वैक्सीन – इसमें सूक्ष्मजीवों को मृत करके उनका घोल इन्जेक्शन द्वारा शरीर में प्रविष्ट कराया जाता है।,చనిపోయిన ప్రతిజనకముతో తయారు చేసిన టీకా - ఈ సూక్ష్మజీవుల్లో చంపబడి వాటి ద్రావణాన్ని శరీరంలోకి పంపిస్తారు.
इसका प्रमुख लाभ यह है कि रोगजनक सूक्ष्मजीव रोग का प्रभाव उत्पन्न नहीं कर पाता है।,"దీని ప్రధాన ప్రయోజనం ఏమిటంటే, వ్యాధికారక సూక్ష్మజీవి వ్యాధి యొక్క ప్రభావాన్ని ఉత్పత్తి చేయలేదు."
अतः टीकाकरण के बाद इसके दुष्प्रभाव बहुत कम दिखायी देते हैं।,అందువల్ల టీకా తర్వాత దాని దుష్ప్రభావాలు చాలా అరుదుగా కనిపిస్తాయి.
यह वैक्सीन जीवित प्रतिजन से निर्मित वैक्सीन की अपेक्षा कम प्रभावशाली है।,ఈ టీకా జీవితప్రతిజనకముల నుండి ఉత్పత్తి చేయబడిన టీకా కంటే తక్కువ ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది.
"प्रतिजन के आविष से निर्मित वैक्सीन – कुछ रोगजनक जीवाणु जो बहि:आविष उत्पन्न करते हैं, उन्हें प्रतिजन से अलग करके केवल यह आविषआविषाभ के रूप में शरीर में प्रविष्ट कराकर प्रतिरक्षी एवं प्रतिआविष के निर्माण के लिए उत्प्रेरित किया जा सकता है।","ప్రతిజనకము యొక్క టాక్సిన్ ల విషపూరిత పదార్ధముల ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన టీకా -‌ కొన్ని వ్యాధికారక బ్యాక్టీరియాలు బాహ్య టాక్సినులను ఉత్పత్తి చేస్తాయి, వాటిని ప్రతిజనకముల నుండి వేరుచేసి కేవలము శరీరంలోకి ప్రవేశింపజేయడము వలన మాత్రమే అవి విరుగుడుగా పని చేస్తాయి."
इस श्रेणी में टिटेनस एवं टायफॉइड के वैक्सीन आते हैं जो इन रोगों के बचाव हेतु बहुत सरल एवं सुरक्षित साधन होते हैं।,"ఈ వర్గంలో టెటానస్ మరియు టైఫాయిడ్ టీకాలు వస్తాయి, ఇవి ఈ వ్యాధులను నివారించడానికి చాలా సులభమైన మరియు సురక్షితమైన మార్గాలు."
मिश्रित वैक्सीन – कभी-कभी दो या अधिक विभिन्न प्रकार के रोगों के रोगजनक सूक्ष्मजीव अथवा प्रतिजनों के मिश्रण से एक वैक्सीन तैयार किया जाता है।,మిశ్రమ టీకాలు - కొన్నిసార్లు వ్యాధికారక సూక్ష్మజీవులు లేదా రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రకాలైన వ్యాధుల ప్రతిజనకముల మిశ్రమం నుండి టీకాను తయారు చేస్తారు.
इसमें सभी वैक्सीन मिलाकर एक वैक्सीन का निर्माण किया जाता है जिससे कि इसमें सभी वैक्सीन के गुण आ जाते हैं और शीघ्र ही कई रोगों के प्रति प्रतिरोध क्षमता उत्पन्न हो जाती है।,"దానిలోని అన్ని టీకాలను కలపడం ద్వారా మరొక టీకా తయారవుతుంది, తద్వారా టీకా యొక్క అన్ని లక్షణాలు దీనికి జోడించబడతాయి మరియు త్వరలో అనేక వ్యాధులకు రోగనిరోధక శక్తి ఏర్పడుతుంది."
उदाहरण – डिफ्थीरिया-कुकुर या काली खाँसी-टिटेनस वैक्सीन।,ఉదాహరణలు - డిఫ్తీరియా-కుకుర్ లేదా కోరింతదగ్గు-టెటనస్ టీకా.
"विषाणु द्वारा उत्पन्न एक रोग का नाम, लक्षण, उपचार तथा बचाव के उपाय बताइए।","వైరస్ వల్ల కలిగే వ్యాధి పేరు, లక్షణాలు, చికిత్స మరియు నివారణ."
"एड्स एक भयंकर, प्रायः लाइलाज तथा अत्यन्त गम्भीर रोग है।","ఎయిడ్స్ తీవ్రమైన, తరచుగా నయం చేయలేని మరియు చాలా తీవ్రమైన వ్యాధి."
"एड्स तथा उसके लक्षण – HIV जो एड्स रोग उत्पन्न करने वाला विषाणु है, की मुख्य लक्ष्य कोशिकाएँ T, लिम्फोसाइट्स होती हैं।","ఎయిడ్స్ మరియు దాని లక్షణాలు - ఎయిడ్స్ వ్యాధి HIV అనే వైరస్ వలన కలిగే వైరల్ వ్యాధి, వీటి ప్రధాన లక్ష్యములు T, లింఫోసైట్లు."
इस प्रकार विषाणु शरीर में पहुँचकर इन कोशिकाओं को संक्रमित करता है और एक प्रोवाइरस निर्मित करता है जो पोषद कोशिका के डी० एन० ए० में समाविष्ट हो जाता है।,"ఈ విధంగా, వైరస్ శరీరంలోకి చేరుకోవడం ద్వారా ఈ కణాలకు సోకుతుంది మరియు శరీర కణాల డీఎన్ఎ లో పొందుపరచబడిన ఒక ప్రోవైరస్ ను సృష్టిస్తుంది."
इस प्रकार पोषद कोशिका अन्तर्हित संक्रमित हो जाती है।,"ఈ విధంగా, శరీర కణాలంతటికీ ఈ వ్యాధి సోకుతుంది."
"समय-समय पर प्रोवाइरस सक्रिय होकर पोषद कोशिका में सन्तति विरिओन्स का निर्माण करते रहते हैं, जो पोषद कोशिका से मुक्त होकर नयी T, लिम्फोसाइट्स को संक्रमित करने में पूर्णतः सक्षम होते हैं।","ఎప్పటికప్పుడు, ప్రొవైరస్ లు చురుకుగా తయారవుతాయి మరియు శరీర కణాలలో ప్రొజెనిటర్ వైరియన్లను ఉత్పత్తి చేస్తాయి, ఇవి శరీర కణాల నుండి విడుదల చేయడం ద్వారా కొత్త టి, లింఫోసైట్‌లను సంక్రమించడానికి పూర్తి సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటాయి."
इस प्रकार लिम्फोसाइट की क्षति से मनुष्य की प्रतिरक्षण क्षमता धीरे-धीरे दुर्बल होती जाती है।,"ఈ విధంగా, లింఫోసైట్ దెబ్బతినడం వల్ల మానవుల రోగనిరోధక శక్తి క్రమంగా బలహీనపడుతుంది."
सामान्यतः 4-12 वर्षों तक तो व्यक्तियों में HIV के संक्रमण का पता तक नहीं चलता।,"సాధారణంగా, 4-12 సంవత్సరాల వరకూ కూడా వ్యక్తులలో హెచ్ఐవి సంక్రమణ కనుగొనబడదు."
"कुछ व्यक्तियों को संक्रमण के कुछ हफ्तों के बाद ही सिरदर्द, घबराहट, हल्का बुखार आदि हो सकता है।","కొంతమందికి తలనొప్పి, భయము, తేలికపాటి జ్వరం మొదలైనవి కొన్ని వారాల సంక్రమణ తర్వాత మాత్రమే కలగవచ్చు."
"धीरे-धीरे प्रतिरक्षण क्षमता कमजोर होने से जब व्यक्ति पूर्ण रूप से एड्स अर्थात् उपार्जित प्रतिरक्षा-अपूर्णता संलक्षण का शिकार हो जाता है तो उसमें भूख की कमी, कमजोरी, थकावट, पूर्ण शरीर में दर्द, खाँसी, मुख व आँत में घाव, सतत ज्वर एवं अतिसार तथा जननांगों पर मस्से हो जाते हैं।","క్రమంగా రోగనిరోధక శక్తి బలహీనమైనప్పుడు, ఒక వ్యక్తి ‌పూర్తిగా ఎయిడ్స్ వ్యాధి బారిన పడినప్పుడు గురైనప్పుడు, అంటే రోగనిరోధక-లోపం అనే రుగ్మతను‌ పొందినప్పుడు, ఆ వ్యక్తికి ఆకలి, బలహీనత, అలసట, పూర్తి శరీర నొప్పి, దగ్గు, నోటి మరియు పేగు గాయాలు, నిరంతర జ్వరం మరియు విరేచనాలు మరియు జననేంద్రియాలపై కురుపులూ వంటి లక్షణములు కనిపిస్తాయి."
अन्ततः इनका प्रतिरक्षण तन्त्र इतना दुर्बल हो जाता है कि व्यक्ति अनेक अन्य रोगों से ग्रसित हो जाता है तथा उसकी मृत्यु हो जाती है।,"చివరికి, వారి రోగనిరోధక శక్తి చాలా బలహీనంగా మారుతుంది, వ్యాధి సోకిన వ్యక్తి అనేక ఇతర వ్యాధులతో బాధపడుతూ మరణిస్తాడు."
"एड्स रोग का संचरण – रोगी के शरीर से स्वस्थ मनुष्य के शरीर के साथ रुधिर स्थानान्तरण, यौन सम्बन्ध, इन्जेक्शन की सूई का परस्पर उपयोग, रोगी माता से उसकी सन्तानों में संचरण आदि एड्स रोग के विषाणु के संचरण की विधियाँ हैं।","ఎయిడ్స్ వ్యాధి సంక్రమణము - రోగి శరీరం నుండి ఆరోగ్యకరమైన మానవ శరీరానికి రక్తం బదిలీ, లైంగిక సంబంధం, ఇంజెక్షన్ సూది యొక్క పరస్పర లైంగిక సంబంధము, వ్యాధి సోకిన తల్లి నుండి ఆమె పిల్లలకు ప్రసారం మొదలైనవి ఎయిడ్స్ వ్యాధి వైరస్ వ్యాప్తి చేసే పద్ధతులు."
एड्स का रोगनिदान एवं उपचार – अभी तक एड्स के लिए किसी प्रभावशाली स्थाई उपचार की विधि का विकास नहीं हो पाया है।,ఎయిడ్స్ వ్యాధి నిర్ధారణ మరియు చికిత్స - ఎయిడ్స్‌కు సమర్థవంతమైన శాశ్వత చికిత్సా విధానం ఇప్పటివరకు అభివృద్ధి చేయబడలేదు.
इसीलिए संसार भर में सैकड़ों लोगों की मृत्यु प्रतिदिन इस रोग से हो जाती है।,అందుకే ప్రపంచవ్యాప్తంగా వందలాది మంది ఈ వ్యాధితో మరణిస్తున్నారు.
"रुधिर में प्रतिरक्षी प्रोटीन की उपस्थिति एवं अनुपस्थिति का पता सीरमी जाँच द्वारा लगाकर, HIV के संक्रमण के होने या न होने का पता लगाया जाता है।",రక్తంలో ప్రతిదేహముల ప్రోటీన్ల ఉనికి మరియు లేమి హెచ్‌ఐవి సంక్రమణ సంభవిస్తుందో లేదో తెలుసుకోవడానికి సీరం పరీక్ష ద్వారా కనుగొనబడుతుంది.
इन प्रतिरक्षियों की सीरमी जाँच के लिएकिट (एन्जाइम सहलग्न प्रतिरोधी शोषक जाँच किट) का निर्माण किया गया है।,ఈ ప్రతిరోధకాలను పరీక్షించడానికి కెఐటి(ఎంజైమ్ లింక్డ్ రెసిస్టెంట్ అబ్సార్బెంట్ టెస్ట్ కిట్) నిర్మించబడింది.
मुम्बई के कैन्सर अनुसन्धान संस्थान ने “HIV-1 तथा HIV-II W. Biot”तथा किट बनाया।,"ముంబైలోని క్యాన్సర్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ""HIV-1 మరియు HIV-II W. Biot"" మరియు కిట్‌ను ఉత్పత్తి చేసింది."
लगभग तीस औषधियों में एड्स के इलाज की क्षमता का पता लगाया गया है; ,ఎయిడ్స్‌కు చికిత్స చేయగల సామర్థ్యం సుమారు ముప్పై మందులలో అన్వేషించబడింది;
"जैसे-जाइडोवुडाइन, ऐजोडोथाइमिडीन, ऐम्फोटेरिसीन आदि।","జైడోవుడిన్, ఐజోడోథైమిడిన్, యాంఫోటెరిసిన్ మొదలైనవి."
एइस पर नियन्त्रण – एड्स पर नियन्त्रण के लिए अभी तक कोई टीका आदि नहीं बनाया जा सका है।,దీనిపై నియంత్రణ - ఎయిడ్స్ నియంత్రణ కోసం ఇప్పటివరకు వ్యాక్సిన్ చేయలేదు.
इसे निम्न प्रकार से नियन्त्रित किया जा सकता है,దీన్ని ఈ క్రింది విధంగా నియంత్రించవచ్చు
स्टेम कोशिका के बारे में आप क्या जानते हैं? ,మూలకణాల గురించి మీకు ఏమి తెలుసు?
चिकित्सकीय उपचार में उनकी भूमिका की समीक्षा कीजिए।,వైద్య చికిత్సలో వాటి పాత్రను సమీక్షించండి.
"बहुकोशिकीय जीवों की ऐसी अभिन्नित कोशिकाएँ जिनमें विभाजन द्वारा उसी प्रकार की असंख्य कोशिकाएँ उत्पन्न करने की क्षमता हो तथा इन कोशिकाओं के विभिन्नन से अन्य विशिष्ट कोशिकाएँ बन सकें, स्टेम कोशिका कहलाती हैं।",ఈ కణాల విభజన మరియు ఇతర ప్రత్యేక కణాలను ఏర్పరచటానికి భేదం ద్వారా ఒకే రకమైన అసంఖ్యాక కణాలను ఉత్పత్తి చేసే సామర్ధ్యం కలిగిన బహుకణజీవుల యొక్క సమగ్ర కణాలను మూల కణాలు అంటారు.
एक स्टेम कोशिका अनेक प्रकार की कोशिकाओं एवं ऊतक का निर्माण करने में सक्षम होती है।,ఒక మూల కణం అనేక రకాల కణాలు మరియు కణజాలాలను ఏర్పరుస్తుంది.
मानव में विभिन्न रोगों के उपचार हेतु स्टेम कोशिकाओं का अत्यधिक महत्त्व है।,మానవులలో వివిధ వ్యాధుల చికిత్సల కోసము మూలకణాలకు గొప్ప ప్రాముఖ్యత ఉంది.
इससे सम्बन्धित कुछ उपचार निम्नलिखित हैं,దీనికి సంబంధించిన కొన్ని చికిత్సా పద్ధతులు ఈ క్రిందివిధముగా ఉన్నాయి.
संक्रामक तथा असंक्रामक रोग से आप क्या समझते हैं? ,అంటు మరియు సంక్రమించని వ్యాధుల ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
"प्रत्येक के दो-दो उदाहरण देकर इनके लक्षण, कारक एवं रोकथाम के उपाय लिखिए।","ప్రతిదానికి రెండు ఉదాహరణలు ఇవ్వండి మరియు వాటి లక్షణాలు, కారకాలు మరియు నివారణ చర్యలను రాయండి."
जुकाम किन विषाणुओं से होता है? ,ఏ వైరస్ లు జలుబుకు కారణమవుతాయి?
जुकाम के दो लक्षण लिखिए।,జలుబు యొక్క రెండు లక్షణాలను వ్రాయండి.
"कैंसर रोग के कारण, रोकथाम एवं बचाव पर प्रकाश डालिए।","క్యాన్సర్ యొక్క కారణాలు, నివారణ మరియు చికిత్సల గురించి వ్రాయండి."
"वे रोग जो एक व्यक्ति से दूसरे में आसानी से संचारित हो सकते हैं, संक्रामक रोग कहलाते हैं।",ఒక వ్యక్తి నుండి మరొకరికి సులభంగా వ్యాప్తి చెందే వ్యాధులను అంటు వ్యాధులు అంటారు.
कारक – यह रोग मुख्यत: शिशुओं व वृद्धजनों में होता है परन्तु अन्य उम्र के लोगों में भी हो सकता है।,"కారకాలు - ఈ వ్యాధి ప్రధానంగా శిశువులు మరియు వృద్ధులకు సంక్రమిస్తుంది, కానీ ఇతర వయసులవారిలో కూడాఈ వ్యాధి కనిపించే అవకాశము ఉంది."
फेफड़ों में होने वाला यह संक्रामक रोग स्ट्रेप्टोकोकस न्यूमोनिआई व हीमोफिलस इन्फ्लुएंजी नामक जीवाणुओं से होता है।,ఊపిరితిత్తులలో సంభవించే ఈ అంటు వ్యాధి స్ట్రెప్టోకోకస్ న్యుమోనియా మరియు హేమోఫిలస్ ఇన్ఫ్లుఎంజీ అనే బ్యాక్టీరియా వల్ల వస్తుంది.
"इनके अतिरिक्त स्टेफाइलोकोकस पाइरोजीन्स, क्लीष्सीला न्यूमोनिआई तथा चेचक व खसरा उत्पन्न करने वाले विषाणु व माइकोप्लाज्मा भी इस रोग के कारक हो सकते हैं।","వీటితో పాటు, స్టెఫిలోకాకస్ పైరోజెన్స్, క్లైసిల్లా న్యుమోనియా, మరియు మశూచి మరియు మీజిల్స్ కలిగించే వైరస్లు మరియు మైకోప్లాస్మాస్ కూడా ఈ వ్యాధికి కారకాలు కావచ్చు."
कारक – यह अति संक्रामक रोग पिकोवायरस समूह के रहिनो विषाणु द्वारा होता है।,కారకాలు - పికోవైరస్ సమూహం యొక్క రినో వైరస్ వల్ల ఈ అత్యంత సాంక్రమిక లక్షణములు కలిగిన అంటు వ్యాధి వస్తుంది.
यह विषाणु जल की कणिकाओं तथा नाक के स्राव से एक-दूसरे में फैलता है।,ఈ వైరస్ ఒకరి నుండి మరొకరికి నీటి కణికలు మరియు నాసికా స్రావాల ద్వారా వ్యాపిస్తుంది.
"लक्षण – आँखों तथा नाक से पानी आना, खांसी तथा बुखार आना, हाथ-पैर व कमर में दर्द रहना, बेचैनी रहना वे शरीर का कमजोर हो जाना।","కళ్ళు మరియు ముక్కుల నుండి నీరు కారడాము, దగ్గు మరియు జ్వరం రావడము, చేతులు, కాళ్ళు మరియు నడుములో నొప్పి అసహనము/గాభరా మరియు శరీరము బలహీనపడడము వంటి లక్షణములు కనిపిస్తాయి."
"रोकथाम के उपाय – इस रोग से बचाव हेतु, संक्रमित व्यक्ति से दूर रहना चाहिए।","నివారణ చర్యలు - ఈ వ్యాధిని నివారించాలంటే, సోకిన వ్యక్తికి దూరంగా ఉండాలి."
रोगी को खाँसते या छींकते समय रूमाल से मुंह ढक लेना चाहिए।,రోగి దగ్గు లేదా తుమ్ముతున్నప్పుడు నోటిని రుమాలుతో కప్పుకోవాలి.
इस रोग से संक्रमित व्यक्ति की वस्तुओं के उपयोग से बचना चाहिए।,ఈ వ్యాధి బారిన పడిన వ్యక్తి వాడిన వస్తువులను వాడకూడదు.
"यह संक्रामक रोग ग्राम नेगेटिव, रॉड की आकृति वाले गतिशील जीवाणु द्वारा होता है।","ఈ అంటు వ్యాధి గ్రామ్-నెగటివ్, రాడ్ లాంటి మోటైల్ బ్యాక్టీరియా వల్ల వస్తుంది."
इसे सालमोनेला टायफी भी कहते हैं।,దీనిని సాల్మొనెల్లా టైఫి అని కూడా అంటారు.
यह जीवाणु छोटी आँत में रहता है व रक्त परिसंचरण द्वारा शरीर के अन्य भागों में फैल जाता है।,ఈ బాక్టీరియం చిన్న ప్రేగులలో నివసిస్తుంది మరియు రక్త ప్రసరణ ద్వారా శరీరంలోని ఇతర భాగాలకు వ్యాపిస్తుంది.
"यह रोग अधिकतर गर्मी में होता है तथा इसका जीवाणु संक्रमित भोजन, जल, मल-मूत्र आदि द्वारा लोगों में पहुँचता है।","ఈ వ్యాధి ఎక్కువగా వేసవిలో సంభవిస్తుంది మరియు దాని బ్యాక్టీరియా సోకిన ఆహారం, నీరు, మలం మరియు మూత్రం మొదలైన వాటి ద్వారా ప్రజలందరకూ సంక్రమిస్తుంది."
मक्खियाँ इस रोग को फैलाने में मुख्य भूमिका निभाती हैं।,వ్యాధి వ్యాప్తి చెందడంలో ఈగలు ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి.
प्राकृतिक आपदाओं; जैसे- बाढ़ आदि के समय भी यह रोग अधिक फैलता है।,"ప్రకృతి వైపరీత్యాలు; ఉదాహరణకు, వరద సమయంలో కూడా, ఈ వ్యాధి మరింత ఉధృతముగా వ్యాపిస్తుంది."
"यह रोग पूरे विश्व में पाया जाता है, प्रायः यह 1-15 वर्ष के बालकों में अधिक होता है।","ఈ వ్యాధి ప్రపంచవ్యాప్తంగా కనిపిస్తుంది, సాధారణంగా ఇది 1-15 సంవత్సరాల పిల్లలలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది."
"वे रोग जो एक व्यक्ति से दूसरे में संचारित नहीं होते हैं, असंक्रामक रोग कहलाते हैं।",ఒక వ్యక్తి నుండి మరొకరికి వ్యాపించని వ్యాధులను (నాన్-కమ్యూనికబుల్ డిసీజెస్) సాంక్రామికేతర వ్యాధులు అంటారు.
"हममें से कुछ लोग पर्यावरण में मौजूद कुछ कणों; जैसे-पराग, चिंचड़ी, कीट आदि के प्रति संवेदनशील होते हैं।","మనలో కొంతమందికి వాతావరణంలో ఉన్న కొన్ని కణాలు అనగా; పుప్పొడి, చిన్చ్, క్రిమి మొదలైన వాటికి సున్నితంగా ఉంటారు."
इनके सम्पर्क में आने से ही हमारे शरीर में प्रतिक्रियास्वरूप खुजली आदि प्रारम्भ हो जाती है। यही एलर्जी है।,వాటితో సంపర్కములోనికి వెళ్ళిన తర్వాత వారిలో దురద మొదలవుతుంది. దీనినే అలెర్జీ అని అంటారు.
"रोकथाम के उपाय – हमें नये स्थान पर जाते समय वहाँ की भौगोलिक दशा के अनुरूप तैयारी करनी चाहिए अर्थात् यदि वहाँ धूल, पराग आदि अधिक होने की संभावना हो तो मुंह पर मास्क लगाकर निकलना चाहिए।","నివారణ చర్యలు - క్రొత్త ప్రదేశానికి వెళ్లేటప్పుడు స్థలం యొక్క భౌగోళిక స్థితి ప్రకారం మనం కావలసినవి సిద్ధం చేసుకోవాలి, అనగా దుమ్ము, పుప్పొడి మొదలైనవి నోటిలోనికి చేరకుండా ముఖానికి మాస్కును వేసుకొని బయటకు వెళ్ళాలి."
"शरीर को पूरा ढककर बाहर निकलना चाहिए तथा एलर्जी हो जाने पर प्रति हिस्टैमीन, एड्रीनेलिन और स्टीराइडों जैसी औषधियों का प्रयोग करना चाहिए।","శరీరాన్ని పూర్తిగా కప్పి ఉంచాలి మరియు అలెర్జీ విషయంలో హిస్టామిన్, ఆడ్రినలిన్ మరియు స్టెరాయిడ్స్ వంటి మందులు వాడాలి."
"सामान्य कोशिकाओं को कैंसरी कोशिकाओं में रूपान्तरण को प्रेरित करने वाले कारक भौतिक, रासायनिक अथवा जैविक हो सकते हैं।","సాధారణ కణాలను క్యాన్సర్ కణాలుగా మార్చడానికి ప్రేరేపించే కారకాలు భౌతిక, రసాయన లేదా జీవసంబంధమైనవి కావచ్చు."
ये कारक कैंसरजन कहलाते हैं।,ఈ కారకాలను క్యాన్సర్ కారకాలు అంటారు.
"एक्स किरणें, गामा किरणें, पराबैंगनी किरणें, तम्बाकू के धुएँ में मौजूद कैंसरजन आदि कैंसर उत्पन्न करने के प्रमुख कारण हैं।","ఎక్స్ కిరణాలు, గామా కిరణాలు, అతినీలలోహిత కిరణాలు, పొగాకు పొగలో ఉండే క్యాన్సర్ కారకాలు క్యాన్సర్‌కు ప్రధాన కారణాలు."
लक्षण – कैंसर ग्रस्त रोगी के शरीर में गाँठे पड़ जाती हैं जो बढ़ती रहती हैं।,లక్షణాలు - క్యాన్సర్ రోగి యొక్క శరీరంలో కంతులు ఏర్పడి అవి పెరుగుతూనే ఉంటాయి.
"रोकथाम के उपाय – कैंसरों के उपचार के लिए शल्यक्रिया, विकिरण चिकित्सा और प्रतिरक्षा चिकित्सा का प्रयोग किया जाता है।","నివారణ చర్యలు - క్యాన్సర్ చికిత్సకు శస్త్రచికిత్స, రేడియేషన్ థెరపీ మరియు ఇమ్యునోథెరపీని ఉపయోగిస్తారు."
आजकल कीमोथैरेपी का प्रचलन बढ़ गया है क्योंकि इससे रोग के समाप्त होने की संभावना अधिक होती है।,ఈ రోజుల్లో కీమోథెరపీ యొక్క ప్రాబల్యం పెరిగింది ఎందుకంటే దీనిని ఉపయోగించడము ద్వారా ఈ వ్యాధిని అంతం చేసే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంది.
"एस्केरिएसिस से आप क्या समझते हैं? इसके बचाव, उपचार और नियंत्रण का उल्लेख कीजिए।","అస్కారియాసిస్ ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? దాని నివారణ, చికిత్స మరియు నియంత్రణ గురించి ప్రస్తావించండి."
"यह रोग मनुष्य की आँत में रहने वाले परजीवी एस्केरिस लुम्ब्रिकॉयड्स नामक, गोल कृमि से होता है।",మానవుల పేగులో నివసించే పరాన్నజీవి అస్కారిస్ లుంబ్రికాయిడ్స్ అనే గుండ్రని పురుగు వల్ల ఈ వ్యాధి వస్తుంది.
संक्रमित भोजन के साथ इस परजीवी के अण्डे मनुष्य की आँत में पहुँच जाते हैं।,ఈ పరాన్నజీవి యొక్క గుడ్లు సోకిన ఆహారంతో మానవుల పేగుకు చేరుకుంటాయి.
"आँत में इसका लार्वा छेद करके हृदय, फेफड़े, यकृत को संक्रमित करता है।","దీని లార్వా పేగుగోడలను చిద్రము చేసి గుండె, ఊ పిరితిత్తులు, కాలేయానికి చేరుకుంటుంది."
यह परजीवी हमारी आँत में पचे हुए भोजन पर निर्भर करता है।,ఈ పరాన్నజీవి మన ప్రేగులలో జీర్ణమయ్యే ఆహారం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది.
आँत में इसकी संख्या 500-5000 तक हो सकती है।,ప్రేగులలో దాని సంఖ్య 500-5000 ఉంటుంది.
"लक्षण व रोग जनकता – इस रोग के मुख्य लक्षण हैं-पेट में दर्द, उल्टियाँ, अपेन्डिसाइटिस, अतिसार, गैस्ट्रिक अल्सर, सन्नित, घबराहट, ऐंठन आदि।","వ్యాధి మరియు దాని లక్షణములు - ఈ వ్యాధి యొక్క ప్రధాన లక్షణాలు కడుపు నొప్పి, వాంతులు, అపెండిసైటిస్, విరేచనాలు, గ్యాస్ట్రిక్ అల్సర్, తిమ్మిరి, భయము మొదలైనవి."
"परपोषी की आँत में इस परजीवी के होने का कोई विशेष नुकसान नहीं होता है किन्तु संक्रमित बालक कुपोषण का शिकार होकर दुर्बल हो जाते हैं, इनकी वृद्धि मन्द हो जाती है। ","ఆతిధేయి యొక్క ప్రేగులలో ఈ పరాన్నజీవి కలిగి ఉండడము వలన నిర్దిష్ట హాని లేదు, కానీ పోషకాహార లోపం కారణంగా ఈ వ్యాధి సోకిన పిల్లలు బలహీనపడతారు, తద్వారా వారి పెరుగుదల నెమ్మదిస్తుంది."
रोगी को हमेशा वमन की इच्छा बनी रहती है जिससे मन व मस्तिष्क बेचैन रहते हैं। ,"రోగికి ఎల్లప్పుడూ వాంతి చేయాలనే కోరిక ఉంటుంది, ఇది మనస్సు మరియు మెదడును చంచలంగా ఉంచుతుంది."
"आँत में एस्केरिस की संख्या अधिक होने पर पेट दर्द, भूख न लगना, अनिद्रा, दस्त, उल्टी आदि लक्षण विकसित हो जाते हैं।","పేగులో అస్కారిస్ సంఖ్య ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు కడుపు నొప్పి, ఆకలి లేకపోవడం, నిద్రలేమి, విరేచనాలు, వాంతులు మొదలైన లక్షణాలు అభివృద్ధి చెందుతాయి."
एस्केरिस के द्वारा रोगी का उण्डुक अवरुद्ध हो जाता है जिससे उदरशूल व उण्डुक पुच्छशोथ विकार हो जाते हैं। ,"రోగి యొక్కఉండుకము అస్కారిస్ చేత బంధింపబడుతుంది, దీనివల్ల కోలిక్ మరియు అపెండిక్యులర్ టాచీకార్డియా సంబంధిత రుగ్మతలు ఏర్పడతాయి."
"रोगी के पित्तनली, अग्न्याशयी नाल आदि में एस्केरिस के फँस जाने पर स्थिति गम्भीर हो जाती है। ","రోగి పిత్తాశయం, వృక్కకము యొక్క మావి మొదలైన వాటిలో చిక్కుకున్నప్పుడు పరిస్థితి ప్రమాదకరముగా మారుతుంది."
"एस्केरिस रोगी के शरीर में घूमता रहता है जिससे फेफड़े, आँत की दीवारें व रक्त केशिकाएँ घायल हो जाती हैं जिससे रक्तस्राव प्रारम्भ हो जाता है, फलस्वरूप रोगी दुर्बलता, सूजन, ऐंठन आदि का शिकार हो जाता है। ","అస్కారిస్ రోగి యొక్క శరీరంలో కదులుతూనే ఉంటుంది, దీనివల్ల రక్తస్రావం మొదలవుతుంది, దీనివల్ల రోగి బలహీనముగా మారడము, వాపు, తిమ్మిరి మొదలైన వాటికి గురవుతాడు."
"शिशु एस्केरिस विपथगामी भ्रमण द्वारा रोगी के मस्तिष्क, वृक्क, नेत्र, मेरुदण्ड आदि में प्रवेश कर जाता है जिससे इन अंगों को हानि पहुँचती है।","శిశు అస్కారిస్ రోగి యొక్క మెదడు, మూత్రపిండాలు, కన్ను, వెన్నుపాము మొదలైన వాటికి విపథాగమ భ్రమణము ద్వారా ప్రవేశిస్తుంది, ఇది ఈ అవయవాలన్నింటినీ దెబ్బతీస్తుంది."
"रोकथाम – अपने आस-पास के वातावरण को स्वच्छ रखना, मल-मूत्र का खुला विसर्जन न करना, प्रदूषित भोजन व सड़े-गले फल-सब्जी आदि से बचना, भोजन करने से पूर्व हाथों को भली-भाँति धोना, शौचालय की साफ-सफाई पर विशेष ध्यान देना व स्वच्छ जल का प्रयोग करना आदि इस रोग की रोकथाम के प्रमुख उपाय हैं।","నివారణ - మీ చుట్టూ ఉన్న వాతావరణాన్ని శుభ్రంగా ఉంచుకోవాలి, మలం మరియు మూత్రం బహిరంగంగా విసర్జించకూడదు, కలుషితమైన ఆహారం మరియు కుళ్ళిన పండ్లు మరియు కూరగాయలు మొదలైన వాటికి దూరంగా ఉండాలి, తినడానికి ముందు చేతులు బాగా కడుక్కోవడం, టాయిలెట్ శుభ్రపరచడం, స్వచ్ఛమైన నీటి వాడడము వంటి ఈ ప్రధాన చర్యలు చేపట్టడము ద్వారా ఈ వ్యాధిని నివారించవచ్చు."
रोग होने पर इस परजीवी को मारने के लिए पाइपराजिन सिट्रेट तथा पाइपराजिन फॉस्फेट औषधियों का प्रयोग किया जाता है।,"పిపెరాజైన్ సిట్రేట్ మరియు పైపెరాజైన్ ఫాస్ఫేట్ వంటి ఔషధాలను వ్యాధి నివారణకు, ఈ పరాన్నజీవిని చంపడానికి ఉపయోగిస్తారు."
इसके अतिरिक्त मीबेन्डाजोलपाइरान्टेल पामोएट व ऐल्बेन्डाजोल औषधियाँ भी इस रोग के इलाज में प्रयुक्त की जाती हैं।,"పిపెరాజైన్ సిట్రేట్ మరియు పైపెరాజైన్ ఫాస్ఫేట్ వంటి ఔషధాలను వ్యాధి నివారణకు, ఈ పరాన్నజీవిని చంపడానికి ఉపయోగిస్తారు."
निदान एवं चिकित्सा – एस्केरिस रोग के संक्रमण की पहचान रोगी के मल में इसके अण्डों की उपस्थिति से होती है।,రోగ నిర్ధారణ మరియు చికిత్స - అస్కారిస్ వ్యాధి యొక్క సంక్రమణ రోగి యొక్క మలంలో దాని గుడ్లు ఉనికి ద్వారా గుర్తించబడుతుంది.
एस्केरिस द्वारा होने वाले रोग को एस्केरिएसिस कहा जाता है।,అస్కారిస్ వల్ల కలిగే వ్యాధిని అస్కారియాసిస్ అంటారు.
"मलेरिया रोग के रोगजनक, लक्षण तथा उपचार लिखिए।","మలేరియా వ్యాధి యొక్క వ్యాధికారకాలు, లక్షణాలు మరియు చికిత్సను వ్రాయండి."
मलेरिया तथा इसके नियंत्रण पर टिप्पणी लिखिए।,మలేరియా మరియు దాని నియంత్రణపై వ్యాఖ్య రాయండి.
मलेरिया रोग के रोगजनक तथा रोगवाहक का नाम लिखिए और उसके लक्षण एवं निदान बताइए।,మలేరియా యొక్క వ్యాధికారక మరియు వాహకము పేరును వ్రాసి దాని లక్షణాలు మరియు రోగ నిర్ధారణ ఇవ్వండి.
रोगजनक – मलेरिया रोग का जनक एक प्रोटोजोआ जीव प्लाज्मोडियम है।,వ్యాధికారకము - మలేరియా వ్యాధి యొక్క మూలం ప్లాస్మోడియం అనే ప్రోటోజోవా వర్గమునకు చెందిన జీవి.
"प्लाज्मोडियम वाइवैक्स, प्लाज्मोडियम ओवल, प्लाज्मोडियम मलेरी तथा प्लाज्मोडियम फैल्सीपेरम इस जीव की प्रमुख जातियाँ हैं जो मलेरिया रोग के लिए दायी हैं।","ప్లాస్మోడియం వివాక్స్, ప్లాస్మోడియం ఓవల్, ప్లాస్మోడియం మలేరియా మరియు ప్లాస్మోడియం ఫాల్సిపరం ఈ జీవి యొక్క ప్రధాన జాతులు మలేరియా వ్యాధికి కారణమవుతాయి."
उपचार – मलेरिया के उपचार के लिए वर्षों से कुनैन एक परम्परागत औषधि बनी हुई है।,చికిత్స - కొన్నేళ్లుగా మలేరియా చికిత్సకు క్వినైన్ అనే ఒక సాంప్రదాయ ఔషధము ఉపయోగించబడుతున్నది.
"यह डच ईस्ट इण्डीज, भारत, पेरू, लंका आदि देशों में सिन्कोना वृक्ष की छाल के सत से बनाई जाती है।","డచ్ ఈస్ట్ ఇండీస్, ఇండియా, పెరూ, లంకా దేశాలలో సింఖోనా చెట్టు బెరడు నుండి దీనిని తయారు చేస్తారు."
यह रोगी के रुधिर में उपस्थित प्लाज्मोडियम की सभी प्रावस्थाओं को नष्ट कर देती है।,ఇది రోగి రక్తంలో ఉన్న ప్లాస్మోడియం యొక్క అన్ని దశలను నాశనం చేస్తుంది.
"कुनैन से मिलती-जुलती कृत्रिम औषधियाँ-ऐटीब्रिन, बेसोक्विन, एमक्विन, मैलोसाइड, मेलुब्रिन, निवाक्विन, रेसोचिन, कामोक्विन, क्लोरोक्विन आदि आजकल प्रचलित हैं।","క్వినైన్ మాదిరిగానే సింథటిక్ మందులు - ఎటిబ్రిన్, బాసోక్విన్, అమోక్విన్, మాలోసైడ్, మెలుబ్రిన్, నివాక్విన్, రెసోచిన్, కమోక్విన్, క్లోరోక్విన్ మొదలైనవి ఈ రోజుల్లో ప్రబలంగా ఉపయోగింపబడుతున్నాయి."
"पेल्यूड्रिन, मेपाक्रीन, पैन्टाक्विन, डेराप्रिम, प्राइमाक्विन एवं प्लाज्मोक्विन रोगी के यकृत में उपस्थित प्लाज्मोडियम की प्रावस्थाओं को भी नष्ट करती हैं।","పాలాడ్రిన్, మెపాక్రిన్, పాంటోక్విన్, డెరాప్రిమ్, ప్రిమాక్విన్ మరియు ప్లాస్మోక్విన్ కూడా రోగి యొక్క కాలేయంలో ఉండే ప్లాస్మోడియం‌ల దశలను నాశనం చేస్తాయి."
बचाव व नियन्त्रण – मलेरिया से बचाव व इसके नियन्त्रण के निम्नलिखित उपाय हैं –,చికిత్స మరియు నివారణ - మలేరియాను నివారించడానికి మరియు నియంత్రించడానికి క్రింది చర్యలు ఉన్నాయి -
"यह एक विषाणुजनित बुखार है, जिसे हड्डीतोड़ बुखार भी कहते हैं।","ఇది వైరల్ జ్వరం, దీనిని జ్వరం అని కూడా అంటారు."
डेंगू विषाणु की वाहक मादा ऐडीज मच्छर है।,ఆడ ఏడెస్ దోమ డెంగ్యూ వైరస్ యొక్క వాహకము.
इस रोग का विषाणु फ्लेविवाइरिडी कुल का सदस्य है जिसे फ्लेविवाइरस कहा जाता है।,ఈ వ్యాధి యొక్క వైరస్ ఫ్లేవివైరస్ అని పిలువబడే ఫ్లేవివిరిడి వంశము యొక్క జీవి.
इसे आर्बोवाइरस भी कहते हैं क्योंकि यह विषाणु मच्छरों द्वारा संचारित होता है।,ఈ వైరస్ దోమల ద్వారా సంక్రమిస్తుంది కాబట్టి దీనిని అర్బోవైరస్ అని కూడా పిలుస్తారు.
डेंगू विषाणु की चार से पाँच स्ट्रेन्स या सेरोटाइप पायी जाती है।,నాలుగైదు జాతులు లేదా డెంగ్యూ వైరస్ యొక్క సెరోటైప్‌లు కనిపిస్తాయి.
"जिन्हें क्रमशः DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4 आदि कहते हैं।","వాటిని వరుసగా DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4 మొదలైనవి."
"यदि किसी व्यक्ति में इसमें से किसी भी एक स्ट्रेन द्वारा संक्रमण हो जाता है, तो उसे डेंगू बुखार हो जाता है तथा व्यक्ति इस स्ट्रेन के लिए जीवन पर्यन्त प्रतिरक्षा विकसित कर लेता है किन्तु दूसरे अन्य स्ट्रेन्स के प्रति प्रतिरक्षण न होने के कारण उनके द्वारा संक्रमण का खतरा बना रहता है।","ఒకవేళ ఈ జాతులలో ఏజాతైనా ఒక వ్యక్తి కి సంక్రమించినట్లయితే, ఆవ్యక్తికి డెంగ్యూ జ్వరం వస్తుంది మరియు ఈ జాతికి ఆ వ్యక్తి జీవితకాల రోగనిరోధక శక్తిని అభివృద్ధి చేస్ఇనప్పటికీ ఇతర జాతుల ద్వారా సంక్రమించే వ్యాధులకు రోగనిరోధకశక్తి కలిగి ఉండకపోవడము వలన ప్రమాదస్థాయి అదే విధముగా ఉంటుంది."
मादा ऐडीज दिन में (मुख्यत: प्रात: काल एवं सायंकाल) मनुष्य को काटती है।,ఆడ ఏడెస్ పగటిపూట మానవుడిని కుడుతుంది (ప్రధానంగా ఉదయం మరియు సాయంత్రం).
मनुष्य डेंगू विषाणु का प्राथमिक पोषद और मादा मच्छर इसका द्वितीयक पोषद है।,మానవుడు డెంగ్యూ వైరస్ యొక్క ప్రాధమిక ఆతిధేయి మరియు ఆడ దోమ దాని ద్వితీయ ఆతిధేయి.
मनुष्य के शरीर में डेंगू विषाणु प्रवेश से लेकर बुखार का लक्षण प्रकट होने तक के समय को उद्भवन काल कहते हैं।,మానవ శరీరంలో డెంగ్యూ వైరస్ ప్రారంభమైనప్పటి నుండి జ్వరం యొక్క లక్షణాలను ప్రదర్శించే వరకు ఉన్న కాలమును ఉద్భవన కాలం అంటారు.
यह 3 से 7 दिन कभी-कभी 10 से 12 दिन का होता है।,"ఇది 3 నుండి 7 రోజులు, కొన్నిసార్లు 10 నుండి 12 రోజుల సమయముగా ఉంటుంది."
डेंगू बुखार के लक्षण – डेंगू बुखार की दो श्रेणियाँ हैं ,డెంగ్యూ జ్వరం యొక్క లక్షణాలు - డెంగ్యూ జ్వరం యొక్క రెండు వర్గాలు ఉన్నాయి
डेंगू का उपचार – डेंगू एक विषाणु जनित रोग है इसके लिए कोई प्रतिजैविक नहीं है।,"డెంగ్యూ చికిత్స - డెంగ్యూ ఒక వైరల్ వ్యాధి, దానికి ఎటువంటి వ్యాధినిరోధక టీకా లేదు."
इसके लिए सहायक उपचार ही मुख्य चिकित्सकीय सहायता है।,ఇందుకోసం చేసే సహాయక చికిత్స ప్రధాన వైద్య చికిత్సగా పరిగణించబడుతుంది.
डेंगू बुखार में पेरासिटामोल तथा दर्द निवारक ऐसिटामिनोफेन एवं कोडीन दिया जाना चाहिए।,పారా ఎసిటమాల్ మరియు నొప్పినివారణ ఔషధములు అసిటమినోఫెన్ మరియు కోడైన్ వంటి ఔషధములు డెంగ్యూ జ్వరములో ఉపయోగించాలి.
मैक्सिको की सनोफी फार्मा कम्पनी ने एक वैक्सीन डेंग्वाक्सिया तैयार किया।,మెక్సికోకు చెందిన సనోఫీ ఫార్మా కంపెనీ డెంగ్వాక్సియా అనే టీకా‌ను అభివృద్ధి చేసింది.
इसका प्रयोग बहुत जल्द शुरू हो जायेगा।,దీని ఉపయోగం అతి త్వరలో ప్రారంభమవుతుంది.
डेंगू की रोकथाम – डेंगू के रोकथाम एवं उन्मूलन के लिए निम्न प्रमुख उपाय हैं,డెంగ్యూ నివారణ - డెంగ్యూ నివారణ మరియు నిర్మూలనకు ప్రధాన చర్యలు క్రిందివిధముగా ఉన్నాయి.
यह रोग क्यूलेक्स मच्छर द्वारा फैलता है।,ఈ వ్యాధి కులెక్స్ దోమ ద్వారా సంక్రమిస్తుంది.
यह ऐसे क्षेत्रों में अधिक होता है जहाँ मच्छर अधिक होते हैं व दूषित जल का प्रयोग किया जाता है।,దోమలు ఎక్కువగా ఉన్న ప్రాంతాల్లోమరియు కలుషితమైన నీటిని కలుషితమైన నీటిని ఉపయోగించే ప్రాంతములలో ఇది ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.
यह रोग एक निमेटोड वाउचेरेरिया बैंक्राफ्टी नामक परजीवी से होता है जो लसीका बाहिनियों में रहता है।,శోషరస కణుపులలో నివసించే వోచెరియా బాన్‌క్రాఫ్టి అనే పరాన్నజీవి వల్ల ఈ వ్యాధి సంక్రమిస్తుంది.
इस परजीवी की जीवित व मृत दोनों अवस्थाओं से रोग होता है।,ఈ పరాన్నజీవి జీవిత మరియు మృత దశల నుండి వ్యాధిని కలిగిస్తుంది.
"जीवित अवस्था में यह ऐलीफेन्टियासिस या फाइलेरिएसिस नामक रोग उत्पन्न करता है, इसे हाथी पाँव भी कहते हैं।","జీవిత స్థితిలో ఇది ఎలిఫాంటియాసిస్ లేదా ఫిలేరియాసిస్ అనే వ్యాధిని కలుగజేస్తుంది, దీనిని ఎలిఫెంట్ ఫీట్ అని కూడా పిలుస్తారు."
इस रोग में लिम्फ वाहिनियों की एन्डोथीलियम कोशिकाएँ विभाजित होकर दीवारों को मोटा कर देती हैं।,"ఈ వ్యాధిలో, శోషరస నాళాల అంతఃకణజాలము విభజన చెంది త్వచములను మందముగా చేస్తాయి."
शुरुआत में रोगी को हल्का बुखार व शरीर में दर्द बना रहता है।,"ప్రారంభంలో, రోగికి తేలికపాటి జ్వరం మరియు శరీరమంతటా నొప్పి ఉంటుంది."
"लसीका नोड के ऊतक व अन्य अंगों; जैसे- यकृत, प्लीहा, अण्डकोष, टॉगों आदि में सूजन आने से इनको आकार बढ़ जाता है।","శోషరస కణుపు యొక్కకణజాలము ఇతర అవయవాలు; ఉదాహరణకు, కాలేయం, ప్లీహము, వృషణాలు, టోగ్స్ మొదలైన వాటిలో వాపు కలగడము వలన వాటి పరిమాణములో మార్పు కలుగుతుంది."
इन अंगों में सूजन आने व लसीका बहने से ट्यूमर बन जाते हैं।,ఈ అవయవాలలో వాపు మరియు శోషరస ప్రవాహం ద్వారా కణితులు ఏర్పడతాయి.
इस रोग की गम्भीर अवस्था में टाँग का आकार सूजकर बढ़ जाता है तथा इस अवस्था को हाथी पाँव कहते हैं।,"ఈ వ్యాధి యొక్క తీవ్రమైన దశలో, కాలు యొక్క పరిమాణం వాపును పెంచుతుంది మరియు ఈ పరిస్థితిని ఏనుగు బోదకాలు అని అంటారు."
इस रोग का संचरण क्यूलेक्स मच्छर द्वारा तीसरे चरण के लार्वा माइक्रोफाइलेरिया की अवस्था में होता है।,ఈ వ్యాధి కులెక్స్ దోమ ద్వారా మూడవ దశ లార్వా మైక్రోఫిలేరియా దశలో జరుగుతుంది.
क्यूलेक्स मच्छर द्वारा किसी मनुष्य को काटने पर लार के द्वारा माइक्रोफाइलेरिया लार्वा शरीर में प्रवेश कर जाता है।,మానవుడిని కులెక్స్ దోమ కుట్టినప్పుడు మైక్రోఫిలేరియా లార్వా దోమ యొక్క లాలాజలము ద్వారా మానవుని శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తుంది.
तत्पश्चात् यह रक्त व लसीका वाहिनियों में पहुंचकर वयस्क में रोग का संक्रमण कर देता है।,"ఆ తరువాత, ఇది రక్తం మరియు శోషరస నాళాలకు చేరుకుంటుంది, పూర్తిగా పెరిగిన దశలో ఆ లార్వా వ్యాధిని సంక్రమింపజేస్తుంది."
मादा क्यूलेक्स संक्रमित व्यक्ति के रुधिर से माइक्रोफाइलेरिया लार्वा को मुख्यतः रात के समय प्राप्त करती है; क्योंकि रात में यह लार्वा संक्रमित व्यक्ति की त्वचा के रुधिर वाहिनियों में आ जाते हैं।,ఆడ కులెక్స్ దోమ వ్యాధి సంక్రమించిన వ్యక్తి నుండి మైక్రోఫిలేరియా లార్వాలను ప్రధానంగా రాత్రి సమయంలో స్వీకరిస్తుంది; ఎందుకంటే రాత్రి సమయంలో వ్యాధిసోకిన వ్యక్తి యొక్క చర్మమునకు సంబంధించిన రక్తనాళములలోనికి ఈ లార్వాలు ప్రవేశిస్తాయి.
रोकथाम – इस रोग से बचाव के लिए मच्छर व उनके लार्वा को नष्ट कर देना चाहिए तथा मच्छर के काटने से बचना चाहिए।,"నివారణ - ఈ వ్యాధిని నివారించడానికి, దోమలు మరియు వాటి లార్వాలను నాశనం చేయాలి మరియు దోమ కాటును నివారించాలి."
वयस्क कृमियों को मारने के लिए आर्सेनिक से निर्मित दवा एम.एस.जेड. का प्रयोग किया जाना चाहिए।,వయోజన పురుగులను చంపడానికి ఆర్సెనిక్ తయారుచేసిన ఎమ్ ఎస్ జెడ్ ఔషధమును ఉపయోగించాలి.
माइक्रोफाइलेरिया लार्वा को मारने के लिए डाइमिथाइल कार्बोमोनोजॉइन नामक दवी प्रभावी होती है।,మైక్రోఫిలేరియా లార్వాలను చంపడానికి డైమెథైల్ కార్బోమనోజోయిన్ ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది.
संक्रामक लार्वा के लिए पैरामेलेमिनाइल-फिनाइलस्टीबोनेट का प्रयोग किया जाता है।,ఇన్ఫెక్టివ్ లార్వా కోసం పారామెలేమినిల్-ఫినైల్స్టిబోనేట్ ఉపయోగించబడుతుంది.
फाइलेरिया को पूर्ण रूप से समाप्त करने व फाइलेरिएसिस रोग की सूचना प्राप्त करने हेतु सरकार ने राष्ट्रीय फाइलेरिया नियन्त्रण कार्यक्रम चलाया है।,"ఫైలేరియాసిస్ నిర్మూలనకు మరియు ఫైలేరియాసిస్ వ్యాధి గురించి సమాచారం పొందడానికి, ప్రభుత్వం జాతీయ ఫైలేరియా నియంత్రణ కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది."
निम्नलिखित के सेवन से होने वाले हानिकारक प्रभावों का वर्णन कीजिए तथा इनसे बचने के उपायों को लिखिए – ,కింది వాటి వల్ల కలిగే హానికరమైన ప్రభావాలను వివరించండి మరియు వాటిని నివారించడానికి చర్యలు రాయండి -
ऐल्कोहॉल (शराब) का सेवन करने से शरीर पर निम्नलिखित प्रमुख दुष्प्रभाव होते हैं,మద్యము (ఆల్కహాల్) తీసుకోవడం శరీరంపై ఈ క్రింది ప్రధాన దుష్ప్రభావాలు కలుగుతాయి.
"शराब के प्रभाव से तन्त्रिका तन्त्र; विशेषकर केन्द्रीय तन्त्रिका तन्त्र दुर्बल हो जाता है जिससे आत्म-नियन्त्रण समाप्त होना, मस्तिष्क कमजोर होना, स्मरण शक्ति क्षीण होना, विचार शक्ति लुप्त होना, अच्छे-बुरे का ज्ञान समाप्त होना, एकाग्रता की कमी होना आदि लक्षण उत्पन्न होते हैं।","మద్యం ప్రభావంతో నాడీ వ్యవస్థ; ముఖ్యంగా కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థ బలహీనంగా మారుతుంది, దీనివల్ల స్వీయ నియంత్రణ, మనస్సు బలహీనపడటం, జ్ఞాపకశక్తి కోల్పోవడం, ఆలోచన శక్తి కోల్పోవడం, మంచి మరియు చెడుల జ్ఞానం కోల్పోవడం, ఏకాగ్రత తగ్గిపోవడము మొదలైన లక్షణాలు సంభవిస్తాయి."
बाद में ऐसा व्यक्ति अपना आत्मसंयम तथा आत्मसम्मान खो देता है।,తరువాత అలాంటి వ్యక్తి తన ఆత్మ నియంత్రణ మరియు ఆత్మగౌరవాన్ని కోల్పోతాడు.
शराब में ऐल्कोहॉल होता है जो कोशिकाओं से जल और शरीर की आन्तरिक ग्रन्थियों से होने वाले स्रावों को तेजी से अवशोषित करता है।,"మద్యం ఆల్కహాల్ ను కలిగి ఉంటుంది, ఇది కణాల నుండి నీటిని మరియు శరీర అంతర్గత గ్రంధుల నుండి వచ్చే స్రావాలను వేగంగా గ్రహిస్తుంది."
परिणामस्वरूप पहले तो यकृत (लिवर) सिकुड़कर छोटा हो जाता है और इसके बाद उसका आकार सामान्य से अधिक हो जाता है।,"ఫలితంగా, మొదట కాలేయం శుష్కించి, చిన్నదిగా మారిపోతుంది ఆ తరువాత దాని పరిమాణం సాధారణం కంటే ఎక్కువగా మారిపోతుంది."
जिससे उसकी प्राकृतिक क्रियाशीलता नष्ट हो जाती है।,దీని వల్ల దాని సహజ కార్యకలాపాలు మరియు సామర్ధ్యత నశించిపోతుంది.
पाचन तन्त्र तथा श्वसन तन्त्र में अनेक विकृतियाँ उत्पन्न हो जाती हैं।,జీర్ణవ్యవస్థ మరియు శ్వాసకోశ వ్యవస్థలో చాలా వైకల్యాలు సంభవిస్తాయి.
शरीर का पोषणे उचित न होने के कारण दुर्बलताएँ और अधिक बढ़ती हैं।,శరీరమునకు పోషకాహారం సరిగా లేకపోవడం వల్ల బలహీనతలు మరింత పెరుగుతాయి.
ऐल्कोहॉल आमाशय तथा आँतों की श्लेष्मिका झिल्ली को हानि पहुँचाता है।,ఆల్కహాల్ ప్రేగులు మరియు జీర్ణాశయము యొక్క శ్లేష్మ పొరను దెబ్బతీస్తుంది.
इसके फलस्वरूप पेप्टिक अल्सर हो जाता है।,దీనివల్ల పెప్టిక్ అల్సర్ వస్తుంది.
कभी-कभी पेप्टिक अल्सर के फोड़े कैन्सर भी बन जाते हैं।,కొన్నిసార్లు పెప్టిక్ అల్సర్ గడ్డలు క్యాన్సర్ కు కారణమవుతాయి.
"कोशिकाओं से जल अवशोषित होने के कारण वे नष्ट हो जाती हैं और धीरे-धीरे शरीर; विशेषकर मांसपेशियाँ; दुर्बल होकर, शिथिल (ढीला-ढाला) पड़ जाता है।","కణాల నుండి నీరు శోషించబడినందున, అవి నశించిపోతాయి మరియు (నెమ్మది నెమ్మదిగా )శరీరము; ముఖ్యంగా కండరాలు; బలహీనపడి, శిథిలము చెందుతాయి."
शरीर में विटामिनों की कमी हो जाती है; विशेषकर विटामिनश्रेणी के विटामिन (थायमीन आदि); और उनका वितरण अनियमित हो जाता है जो शरीर में अनेक प्रकार की विकृतियाँ और रोग उत्पन्न करता है।,"శరీరంలో విటమిన్ల లోపం కలుగుతుంది; ప్రత్యేకించి విటమిన్ ల వర్గానికి చెందిన విటమిన్లు (థియామిన్ మొదలైనవి); మరియు వాటి పంపిణీ అస్తవ్యస్తముగా మారుతుంది, ఇది శరీరంలో అనేక రకాల వైకల్యాలు మరియు వ్యాధులకు కారణమవుతుంది."
रुधिर परिसंचरण प्रमुखतः त्वचा की ओर अधिक होने से त्वचा का रंग लाल हो जाता है।,రక్త ప్రసరణ ప్రధానంగా చర్మం వైపు అధికముగా ఉండడము వలన చర్మము యొక్క రంగు ఎర్రగా మారుతుంది.
"वास्तव में, इन स्थानों की रुधिर केशिकाएँ चौड़ी हो जाती हैं, अत: इस स्थान पर ताप अधिक हो जाता है।","వాస్తవానికి, ఈ ప్రదేశాల రక్త కేశనాళికలు వెడల్పుగా మారుతాయి, అందువల్ల ఈ ప్రదేశంలో ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువగా ఉంటుంది."
भावनात्मकता यद्यपि बढ़ी हुई दिखाई देती है किन्तु शीघ्र ही उसमें आक्रामकता झलकने लगती है जो बाद में घृणास्पद हो जाती है।,"అయితే, మనోభావాలు పెరిగినట్లు కనిపిస్తాయి, కాని త్వరలోనే దూకుడుతనం కనిపించడం ప్రారంభమవుతుంది, ఆ తరువాత అసహ్యంగా మారుతుంది."
"ऐल्कोहॉल का आदी व्यक्ति अपने समस्त पारिवारिक सम्बन्धों की ओर से उदासीन अथवा कटु हो जाता है, उसमें सामाजिकता का अभाव होता जाता है तथा धीरे-धीरे वह आत्मकेन्द्रित हो जाता है।","మద్యానికి బానిసైన వ్యక్తి తన కుటుంబ సంబంధాల పట్ల ఉదాసీనంగా లేదా విముఖముగా ఉంటాడు, సామాజికత లేకపోవడం మరియు క్రమంగా ఏకాంతముగా ఉండడానికి ఇష్టపడతారు."
अनेक प्रकार की जटिलताएँ आयु के साथ (वर्ष से आगे) बढ़ती ही जाती हैं।,అనేక రకాల సమస్యలు వయస్సుతో పెరుగుతాయి. (ఒక్కోసారి వయసుకు మించి కూడా)
कम-से-कम प्रतिशत व्यक्ति हृदय अथवा वृक्कीय जटिलताओं के कारण मर जाते हैं।,కనీసం ఒక శాతం మంది హృదయ లేదా మూత్రపిండ సమస్యలతో మరణిస్తున్నారు.
नशीली औषधियों को शरीर पर प्रभाव के आधार पर निम्नलिखित प्रकार से वर्गीकृत किया जाता है,ఔషధాలు శరీరంపై వాటి ప్రభావాల ఆధారంగా ఈ క్రింది విధంగా వర్గీకరించబడతాయి
"शामक व निद्राकारक – ये औषधियाँ केन्द्रीय तन्त्रिका तन्त्र के उच्च केन्द्रों पर प्रभाव डालती हैं और कुछ क्षण के लिए चिन्ताओं को दूर करती हैं, तनाव व बेचैनी को कम करती हैं, निद्रा लाती हैं; जैसे-लुमिनल, इक्वेनिल, बार्बिट्यूरिक अम्ल आदि।","ఉపశమన మరియు ఉపశమనకారి - ఈ మందులు కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థ యొక్క ఉన్నత కేంద్రాలను ప్రభావితం చేస్తాయి మరియు కొద్ది క్షణాలు ఆందోళనలను తొలగిస్తాయి, ఒత్తిడి మరియు గాభరాను తగ్గిస్తాయి, నిద్ర మత్తును కలిగిస్తుంది, ఉదాహరణకు లుమినల్, ఈక్వానిల్, బార్బిటురిక్ ఆమ్లం మొదలైనవి."
उत्तेजक या एण्टीडिप्रेसेन्ट्स – ये औषधियाँ केन्द्रीय तन्त्रिका तन्त्र को उत्तेजित करती हैं।,ఉద్దీపన లేదా యాంటిడిప్రెసెంట్స్ - ఈ మందులు కేంద్ర నాడీ వ్యవస్థను ప్రేరేపిస్తాయి.
इनसे कष्ट से राहत तथा ठीक होने की संवेदना प्राप्त होती है।,ఇది నొప్పిని తగ్గిస్తుంది మరియు బాగవుతుందనే అనుభూతిని కలిగిస్తుంది.
इनके कारण रक्त चाप बढ़ जाता है।,వీటి వల్ల రక్తపోటు పెరుగుతుంది.
इनकी अत्यधिक मात्रा उग्रता उत्पन्न करती है।,వాటిలో అధిక మొత్తంలో ఉగ్రత్వమును కలిగిస్తుంది.
"इसके प्रयोग से चुस्त होने का अहसास एवं आत्मविश्वास उत्पन्न होता है; जैसे-कैसीन, कोकेन, टॉफरेनिल, मेथिलफेनिडेट आदि।","దీనిని ఉపయోగించడము వలన ఆరోగ్యముగా ఉన్న అనుభూతి మరియు ఆత్మవిశ్వాసమును కలిగిస్తుంది; కేసిన్, కొకైన్, టోఫెనైల్, మిథైల్ఫేనిడేట్ మొదలైనవి."
विभ्रमक या साइकेडेलिक औषधियाँ – ये पदार्थ श्रवण तथा दृष्टि भ्रम उत्पन्न करते हैं।,విభ్రమక లేదా సైకేడేలిక్ మందులు - ఈ పదార్థాలు వినికిడి మరియు దృశ్య భ్రమలకు కారణమవుతాయి.
इनके प्रयोग से रंग न होते हुए भी रंग का आभास होता है।,దీనిని ఉపయోగించడము వలన రంగు లేకపోయినా రంగులు కనిపిస్తున్నట్లుగా భ్రమ కలుగుతుంది.
व्यसनी को रंगीन स्वप्निल दुनिया का आभास होता है।,వ్యసనమునకు బానిసగా మారిన వ్యక్తి రంగురంగుల కలల ప్రపంచం యొక్క అనుభూతిని కలిగి ఉంటాడు.
"इनके कारण प्रसन्नता को झूठा आभास होता है तथा समय, स्थान व दूरी का उचित सामंजस्य नहीं रहता।","వీటి కారణంగా ఆనందముగా ఉన్నాను అనే భ్రమను కలిగి ఉంటారు మరియు సమయం, ప్రదేశం మరియు దూరములను సరిగ్గా అంచనా వేయలేరు."
"एल०एस०डी० (लाइसेर्जिक ऐसिड डाइएथिलैमाइंड), सीलोसाइविन, चरस, गाँजा, हशीश आदि विभ्रमकारी पदार्थ हैं।","ఎల్‌ఎస్‌డి (లైకార్జిక్ యాసిడ్ డైథైలామైడ్), సిలోసావిన్, హషీష్, గంజాయి, హాషిష్ మొదలైనవి మత్తు మరియు బాధను కలిగించే ఒక వర్గమునకు చెందిన మత్తు పదారధములు."
"ओपिएट – ओपिएट नारकोटिक तथा दर्दनाशक दवाइयों का एक वर्ग है जिसमें अफीम तथा इसके स्राव से बने मॉर्फीन, हेरोइन, कोडीन, मीथाडोन तथा पैथिडीन आते हैं।","ఓపియేట్ - ఓపియేట్స్ అనేది మత్తు మరియు బాధను కలిగించే వర్గమునకు చెందిన మత్తు పదార్ధము, దీనిలోఓపియం మరియు దాని స్రావాల నుండి తయారైన మార్ఫిన్, హెరాయిన్, కోడైన్, మెథడోన్ మరియు పాథిడిన్ ఉన్నాయి."
"ये दर्द, चिन्ता तथा तनाव को कम करते हैं।","అవి నొప్పి, బాధ మరియు ఒత్తిడిని తగ్గిస్తాయి."
इनसे निद्रा व सुस्ती आती है।,ఇవి నిద్ర మరియు బద్ధకాన్ని కలిగిస్తాయి.
व्यसनी स्वयं को अच्छा महसूस करते हैं।,వ్యసనపరులు తమను తాము చాలా మంచిగా భావిస్తారు.
इनमें से हेरोइन सबसे खतरनाक है।,వీటిలో హెరాయిన్ అత్యంత ప్రమాదకరమైనది.
"तम्बाकू का सेवन पान, बीड़ी, सिगरेट, सिगार, पाइप, पान मसाला आदि किसी भी रूप में किया जाए, इसके सेवन के अनेक दुष्प्रभाव होते हैं, जो निम्नलिखित हैं","పొగాకును పాన్, బీడీ, సిగరెట్, సిగార్, పైపు, పాన్ మసాలా మొదలైన ఏ రూపమ్ఉలలోనైనా తీసుకుంటారు. వీటి సేవనము వలన అనేక దుష్ప్రభావాలను కలుగుతాయి."
"धुम्रपान एवं तम्बाकू के सेवन से अनेक हानियाँ होती हैं, इसीलिए विश्व के सभी उन्नत देशों में इसका सेवन न करने की निरन्तर चेतावनी दी जाती है।","ధూమపానం మరియు పొగాకు వినియోగం చాలా ప్రతికూలతలను కలిగిస్తాయి, అందుకే ప్రపంచంలోని అన్ని అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో పొగాకు వాడకము పై నిషేధము కోసము స్థిరమైన హెచ్చరికలు జారీ చేయబడుతున్నాయి."
सिगरेट एवं तम्बाकू के प्रत्येक पैकेट पर इस प्रकार की वैधानिक चेतावनी अनिवार्य रूप से लिखी जाती है।,సిగరెట్లు మరియు పొగాకు యొక్క ప్రతి ప్యాకెట్‌పై ఈ రకమైన చట్టబద్ధమైన హెచ్చరిక తప్పనిసరి.
भारत में वर्तमान समय में तम्बाकू तथा तम्बाकू से बनी सभी वस्तुओं के सार्वजनिक विज्ञापन पर पूर्णतया रोक लगी हुई है।,"భారతదేశంలో, పొగాకు మరియు అన్ని పొగాకు ఉత్పత్తుల బహిరంగ ప్రకటనలపై పూర్తి నిషేధం ఉంది."
"यौवनावस्था में मानव को नशीले पदार्थ व ऐल्कोहॉल के सेवन से रोका जा सकता है जिसमें ऐसे मानव जो नशीला पदार्थ ले रहे हैं, उन्हें उचित शिक्षा व परामर्श देकर तथा योग्य मनोवैज्ञानिक की सहायता लेकर नशीले पदार्थ एवं ऐल्कोहॉल के अतिप्रयोग की रोकथाम व नियन्त्रण किया जा सकता है।","యుక్తవయస్సులో ఉన్నవారిని మత్తుపదార్ధములు మరియు ఆల్కహాల్ లను వాడకుండా నిరోధించవచ్చు, ఈ మత్తు పదార్ధములు తీసుకుంటున్న వారికి సరైన విద్య మరియు కౌన్సిలింగ్ ను అందించడము ద్వారా మరియు నైపుణ్యము కలిగిన మనస్తత్వవేత్తల సహాయంతో మత్తు పదార్ధములు మరియు మద్యం వాడకుండా నిరోధించవచ్చు."
मानव कल्याण में पशुपालन की भूमिका की संक्षेप में व्याख्या कीजिए।,మానవ సంక్షేమంలో పశుసంవర్ధక పాత్రను క్లుప్తంగా వివరించండి.
मानव कल्याण में पशुपालन की भूमिका - विश्व की बढ़ती जनसंख्या के साथ खाद्य उत्पादन की वृद्धि एक प्रमुख आवश्यकता है।,"మానవ సంక్షేమంలో పశుసంవర్ధకము పాత్ర - ప్రపంచ జనాభా పెరుగుతున్న కొద్దీ, ఆహార ఉత్పత్తి పెరుగుదల ప్రధాన అవసరం."
पशुपालन पर लागू होने वाले जैविक सिद्धान्त खाद्य उत्पादन बढ़ाने के हमारे प्रयासों में मुख्य भूमिका निभाते हैं।,పశుసంవర్ధకానికి వర్తించే సేంద్రీయ సూత్రాలు ఆహార ఉత్పత్తిని పెంచే ప్రయత్నాలలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి.
"पशुपालन, पशु प्रजनन तथा पशुधन वृद्धि की एक कृषि पद्धति है।","పశుసంవర్ధకం అనేది జంతువుల మరియు పశువుల పెంపకం, ఇది ఒక వ్యవసాయ పద్ధతి."
"पशुपालन का सम्बन्ध पशुधन जैसे-भैंस, गाय, सुअर, घोड़ा, भेड़, ऊँट, बकरी आदि के प्रजनन तथा उनकी देखभाल से होता है जो मानव के लिए लाभप्रद हैं।","పశువుల పెంపకము యొక్క సంబంధము గేదె, ఆవు, పంది, గుర్రం, గొర్రెలు, ఒంటె, మేక మొదలైన పశువుల పెంపకం మరియు సంరక్షణకు సంబంధించినది."
इसमें कुक्कुट पालन तथा मत्स्य पालन भी शामिल हैं।,ఇందులో కోళ్ళ పెంపకము మరియు మత్స్యపెంపకమూ కూడా ఉన్నాయి.
"मत्स्यकी में मत्स्यों (मछलियों), मृदुकवची (मोलस्क) तथा क्रस्टेशिआई (प्रॉन, क्रैब आदि) का पालन-पोषण, उनको पकड़ना (शिकार) बेचना आदि शामिल हैं।","మత్స్య సంవర్ధనము లేదా మత్స్య వ్యవసాయము అనగా మత్స్య సంపద (చేపలు), సముద్రపు నత్తలు(మొలస్క్లు) మరియు (క్రస్టేసియన్లు) (రొయ్యలు, పీత మొదలైనవాటి) పెంపకము, వాటిని అమ్మడం మొదలైనవి."
"अति प्राचीनकाल से मानव द्वारा मधुमक्खी, रेशमकीट, झींगा, केकड़ा, मछलियाँ, पक्षी, सुअर, भेड़, ऊँट आदि का प्रयोग उनके उत्पादों जैसे- दूध, अण्डे, मांस, ऊन, रेशम, शहद आदि प्राप्त करने के लिए किया जाता रहा है।","పురాతన కాలం నుండి తేనెటీగలు, పట్టు పురుగు, రొయ్యలు, పీత, చేపలు, పక్షులు, పందులు, గొర్రెలు, ఒంటెలు మొదలైన జంతు సంపదను మానవులు పాలు, గుడ్లు, మాంసం, ఉన్ని, పట్టు, తేనె మొదలైన ఉత్పత్తులను పొందడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు."
डेरी उद्योग एक पशुप्रबन्धन है जिससे मानव खपत के लिए दुग्ध तथा इसके उत्पाद प्राप्त होते हैं।,"పాడి పరిశ్రమ అనేది పశుసంవర్ధకం, దీని ద్వారా పాలు మరియు దాని ఉత్పత్తులను తయారుచేయబడతాయి."
कुक्कुट का प्रयोग भोजन (मांस) प्राप्त करने के लिए अथवा उनके अण्डों को प्राप्त करने के लिए किया जाता है।,కోళ్ళపరిశ్రమను కోడి మాంసము (మాంసం) పొందటానికి లేదా వాటి గుడ్లను పొందటానికి ఉపయోగిస్తారు.
मधुमक्खी पालन शहद के उत्पादन के लिए मधुमक्खियों के छत्तों का रख-रखाव है।,తేనెటీగ పెంపకం తేనె ఉత్పత్తి కోసం తేనె పట్టులను నిర్వహించడము మరియు వాటి సంరక్షణ.
शहद उच्च पोषक महत्त्व का एक आहार है तथा आयुर्वेद औषधियों में भी इसका प्रयोग किया जाता है।,తేనె అధిక పోషక విలువ కలిగిన ఆహారం మరియు ఆయుర్వేద ఔషధాల తయారీలో కూడా దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
"मधुमक्खियों से मोम भी प्राप्त होता है, मोम का प्रयोग कान्तिवर्द्धक सौन्दर्य प्रसाधनों में तथा विभिन्न प्रकार के पॉलिश वाले उद्योगों में किया जाता है।","తేనెటీగల నుండి మైనము కూడా లభిస్తుంది, మైనమును సౌందర్య సాధనాలలో మరియు వివిధ మెరుగుపెట్టే ప్రక్రియలలో ఉపయోగిస్తారు."
एक गणना के अनुसार विश्व का 70 प्रतिशत से भी अधिक पशुधन भारत तथा चीन में है।,"ఒక లెక్క ప్రకారం, ప్రపంచ పశుసంపదలో 70 శాతానికి పైగా పశుసంపద భారతదేశం మరియు చైనాలో ఉంది."
"यदि आपके परिवार के पास एक डेरी फार्म है, तब आप दुग्ध उत्पादन में उसकी गुणवत्ता तथा मात्रा में सुधार लाने के लिए कौन-कौन से उपाय करेंगे?","మీ కుటుంబానికి పాడి పరిశ్రమ ఉంటే, పాల ఉత్పత్తిలో దాని నాణ్యత మరియు పరిమాణాన్ని మెరుగుపరచడానికి మీరు ఏవిధమైన చర్యలు తీసుకుంటారు?"
डेरी फार्म प्रबन्धन से दुग्ध की गुणवत्ता में सुधार तथा उसका उत्पादन बढ़ता है।,పాల ఉత్పత్తి వ్యవసాయ సంఘము పాలు నాణ్యతను మెరుగుపరుస్తుంది మరియు దాని ఉత్పత్తిని పెంచుతుంది.
मूल रूप से डेरी फार्म में रहने वाले पशुओं की नस्ल की गुणवत्ता पर ही दुग्ध उत्पादन निर्भर करता है।,"వాస్తవానికి పాడి నాణ్యత, పాడి పరిశ్రమలో నివసించే జంతువుల జాతి నాణ్యతపై ఆధారపడి ఉంటుంది."
क्षेत्र की जलवायु एवं परिस्थितियों के अनुरूप उच्च उत्पादन एवं रोग प्रतिरोधक क्षमता वाली नस्लों को अच्छी नस्ल माना जाता है।,"ఆ ప్రాంతం యొక్క వాతావరణం మరియు నీరు, గాలి పరిస్థితులపై ఆధారపడి, అధిక ఉత్పత్తి మరియు వ్యాధి నిరోధకత కలిగిన జాతులు మంచి జాతులుగా పరిగణించబడతాయి."
"उच्च उत्पादन क्षमता प्राप्त करने के लिए पशुओं की अच्छी देखभाल, जिसमें उनके रहने के लिए अच्छा आवास तथा पर्याप्त स्वच्छ जल एवं रोगमुक्त वातावरण होना आवश्यक है।",అధిక ఉత్పత్తి సామర్థ్యాన్ని సాధించడానికి మంచి ఆవాసాలు మరియు తగినంత పరిశుభ్రమైన నీరు మరియు వ్యాధి లేని వాతావరణాన్ని కలిగి ఉన్న జంతువులకు మంచి సంరక్షణ అవసరం.
पशुओं को भोजन देते समय चारे की गुणवत्ता तथा मात्रा पर ध्यान दिया जाना चाहिए।,జంతువులకు ఆహారం ఇచ్చేటప్పుడు పశుగ్రాసం యొక్క నాణ్యత మరియు పరిమాణము పై అత్యధిక శ్రద్ధ వహించాలి.
इसके अतिरिक्त दुग्धीकरण तथा दुग्ध उत्पादों के भण्डारण और परिवहन के दौरान स्वच्छता तथा पशुओं का कार्य करने वाले व्यक्ति के स्वास्थ्य का महत्त्व सर्वोपरि है।,"ఇంతేకాకుండా, పాలు పితికేటప్పుడూ మరియు నిల్వ చేసేటప్పుడు, పరిశుభ్రత యొక్క ప్రాముఖ్యత మరియు ఆ పనులను చేసే వ్యక్తుల యొక్క ఆరోగ్యానికి చాలా ప్రాముఖ్యత ఇవ్వవలసి ఉంది."
पशु चिकित्सक का नियमित जाँच हेतु आना अनिवार्य है।,పశువైద్యుడిని నిర్ణీత సమయములలో పశువుల తనిఖీకి రప్పించాలి.
इन सभी कठोर उपायों को सुनिश्चित करने के लिए सही-सही रिकॉर्ड रखने एवं समय-समय पर निरीक्षण की आवश्यकता होती है।,"ఈ కఠినమైన చర్యలన్నింటినీ నిర్ధారించడానికి, ఖచ్చితమైన నమోదు పట్టికలను నిర్వహించాలి మరియు వాటి తనిఖీలు నిర్వహించడము కూడా చాలా అవసరము."
इससे समस्याओं की पहचान और उनका समाधान शीघ्रतापूर्वक निकालना सम्भव हो जाता है।,ఇది సమస్యలను గుర్తించి వాటిని త్వరగా పరిష్కరించడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.
नस्ल शब्द से आप क्या समझते हैं? ,జాతి అనే పదం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
पशु प्रजनन के क्या उद्देश्य हैं?,జంతువుల పెంపకం యొక్క ప్రయోజనాలు ఏమిటి?
"नस्ल – पशुओं का वह समूह जो वंश तथा सामान्य लक्षणों जैसे- सामान्य दिखावट, आकृति, आकार, संरूपण आदि में समान हों, एक नस्ल के कहलाते हैं।","జాతి - పూర్వీకుల మాదిరిగానే ఉండే అనగా సాధారణ స్వరూపం, ఆకారం, పరిమాణం, ఆకృతీకరణ మొదలైన సాధారణ లక్షణాలను క్జల్తిగి ఉండే జంతువుల సమూహమును జాతి అని పిలుస్తారు."
"पशु प्रजनन का उद्देश्य – पशु प्रजनन, पशुपालन का एक महत्त्वपूर्ण पहलू है।","జంతు పెంపకం యొక్క ఉద్దేశ్యం - పశుసంవర్ధనము, పశువుల సంరక్షణ యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశ్యము."
पशु प्रजनन का उद्देश्य पशुओं के उत्पादन को बढ़ाना तथा उनके उत्पादों की वांछित गुणवत्ता में सुधार करना है।,జంతువుల పెంపకం యొక్క ఉద్దేశ్యం జంతువుల ఉత్పత్తిని పెంచడం మరియు వాటి ఉత్పత్తుల నాణ్యతను మెరుగుపరచడం.
कृत्रिम प्रजनन द्वारा उच्च दुग्ध उत्पादन वाली नस्ल की मादाओं तथा उच्च गुणवत्ता वाले मांस (कम वसा वाले मांस) प्रदान करने वाली नस्लों को सफलतापूर्वक जनित किया गया है जिससे अल्पकाल में ही बड़ी संख्या में पशुधन में वृद्धि सम्भव है।,"కృత్రిమ ప్రజననము ద్వారా ఉత్తమ నాణ్యత కలిగిన పాలను ఉత్పత్తి చేసే స్త్రీ పశువులను మరియు ఉత్తమ నాణ్యత కలిగిన మాంసమును (తక్కువ కొవ్వు మాంసం) ను అందించే జాతులు విజయవంతముగా ప్రజననము చేయబడ్డాయి, దీని వలన స్వల్ప కాలములో అధిక సంఖ్యలో పశువుల పెరుగుదలకు దారితీస్తుంది."
पशु प्रजनन के लिए प्रयोग में लाई जाने वाली विधियों के नाम बताएँ।,జంతువుల పెంపకం కోసం ఉపయోగించే పద్ధతులకు పేర్లను పెట్టండి.
आपके अनुसार कौन – सी विधि सर्वोत्तम है? क्यों?,ఏ పద్ధతి ఉత్తమమని మీరు భావిస్తున్నారు? ఎందుకు?
पशु प्रजनन के लिए आधुनिक समय में निम्नलिखित विधियाँ प्रयोग में लाई जा रही हैं –,జంతువుల పెంపకం కోసం ఆధునిక కాలంలో ఈ క్రింది పద్ధతులు ఉపయోగించబడుతున్నాయి -
1. अन्तःप्रजनन – एक ही नस्ल के पशुओं के मध्य जब प्रजनन होता है तो वह अन्तःप्रजनन कहलाता है।,"1. అంతఃప్రజననము - ఒకే జాతి జంతువుల మధ్య సంతానోత్పత్తి జరిగినప్పుడు, దీనిని అంతఃప్రజననము అని అంటారు."
इस विधि में एक नस्ल से उत्तम किस्म का नर तथा उत्तम किस्म की मादा को पहले अभिनिर्धारित किया जाता है तथा जोड़ों में उनका संगम कराया जाता है।,"ఈ పద్ధతిలో, ఉత్తమ రకపు పురుష మరియు ఒక ఉత్తమరకపు జాతి నుండి స్త్రీ పశువు గుర్తించబడుతుంది మరియు ఆ తరువాత వాటి మధ్య సంకరణము చేయబడుతుంది."
"ऐसे संगम से जो संतति उत्पन्न होती है, उस संतति का मूल्यांकन किया जाता है तथा भविष्य में कराए जाने वाले संगम के लिए अत्यन्त उत्तम किस्म के नर तथा मादा की पहचान की जाती है।","అటువంటి సంకరణము నుండి ఉత్పత్తి అయ్యే సంతానం మూల్యాంకనం చేయబడుతుంది మరియు భవిష్యత్తులో సంకరణము కోసం ఉత్తమమైన స్త్రీ, పురుష పశువులను గుర్తిస్తారు."
इससे सामान्यत: जनन क्षमता तथा उत्पादन दोनों को बनाए रखने में सहायता मिलती है।,ఇది సాధారణంగా సంతానోత్పత్తి సామర్ధ్యము మరియు ఉత్పత్తి రెండింటినీ నిర్వహించడానికి సహాయపడుతుంది.
2. बहिःप्रजनन – इसमें एक ही नस्ल की या भिन्न-भिन्न नस्लों या भिन्न प्रजातियों के सदस्य भाग लेते हैं।,"2. బాహ్య ప్రజననము లేదా సంకర ప్రజననము - ఇందులో, ఒకే జాతి లేదా వివిధ జాతుల లేదా వివిధ జాతుల పశువులు పాలుపంచుకుంటాయి."
यह निम्नलिखित तीन प्रकार का होता है –,ఇది క్రింద ఇవ్వబడిన మూడు రకములుగా ఉంటుంది.
कृत्रिम निषेचन – इस विधि में वांछित गुणों वाले नर पशुओं के वीर्य को वीर्य बैंकों में सुरक्षित रखते हैं तथा आवश्यकतानुसार इच्छित मादा पशु के गर्भाशय में एक विशेष पिचकारी द्वारा वीर्य को पहुँचा दिया जाता है।,"కృత్రిమ గర్భధారణ - ఈ పద్ధతిలో, కావాల్సిన లక్షణాలతో ఉన్న పురుష జంతువుల వీర్యం వీర్య బ్యాంకులలో ఉంచబడుతుంది మరియు ఆ వీర్యమును కావలసిన స్త్రీ జంతువు యొక్క గర్భాశయంలో ప్రత్యేక అటామైజర్ ద్వారా రవాణా చేయబడుతుంది."
भारत में संकरण विधि द्वारा जन्तुओं की नस्ल सुधार हेतु अनेक शासकीय एवं अशासकीय अनुसन्धान संस्थान आई०सी०ए०आर० (- ) के अधीन कार्यरत हैं।,"భారతదేశంలో, సంకరణ పద్ధతి ద్వారా జంతువుల జాతిని మెరుగుపరచడానికి అనేక ప్రభుత్వ మరియు ప్రభుత్వేతర పరిశోధనా సంస్థలు ఐసిఎఆర్ (- ) కింద పనిచేస్తున్నాయి."
"इन संस्थानों में कार्यरत वैज्ञानिकों के शोध एवं प्रयासों द्वारा गाय, भैंस, भेड़, बकरी, घोड़ा, ऊँट, कुक्कुट, मछली आदि जन्तुओं की नस्ल एवं उपयोगिता में गुणात्मक सुधार हुआ है।","ఈ సంస్థలలో పనిచేస్తున్న శాస్త్రవేత్తల పరిశోధన మరియు ప్రయత్నాల ద్వారా, ఆవు, గేదె, గొర్రెలు, మేక, గుర్రం, ఒంటె, పౌల్ట్రీ, చేపలు వంటి జంతువుల జాతి మరియు వినియోగంలో గుణాత్మక మెరుగుదల ఉంది."
फलतः अनेक जन्तु उत्पादों में विश्व में भारत को अग्रणी स्थान प्राप्त है।,"ఫలితంగా, ప్రపంచంలోని అనేక పశు ఉత్పత్తులలో భారతదేశం ప్రముఖ స్థానంలో ఉంది."
कृत्रिम वीर्य-सेचन सबसे अच्छी (सर्वोत्तम) पशु प्रजनन विधि है।,కృత్రిమ వీర్యసేచనము అన్నింటి కన్న సర్వోత్తమ ప్రజనన పద్ధతి.
इससे अल्प समय में उच्च गुणवत्ता वाले पशुओं को सफलतापूर्वक जनित किया जाता है।,ఇది అధిక నాణ్యత గల జంతువులను తక్కువ సమయంలో విజయవంతంగా ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
मौन (मधुमक्खी) पालन से आप क्या समझते हैं? हमारे जीवन में इसका क्या महत्त्व है?,తేనెటీగల పెంపకము ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? మన జీవితంలో దాని ప్రాముఖ్యత ఏమిటి?
मधुमक्खियों द्वारा निर्माण किये जाने वाले दो प्रमुख उत्पादों के नाम लिखिए।,తేనెటీగల ద్వారా తయారుచేసే రెండు ప్రధాన ఉత్పత్తులకు పేరు పెట్టండి.
मौन पालन (मधुमक्खी पालन- )-शहद के उत्पादन के लिए मधुमक्खियों के छत्तों का रख-रखाव ही मधुमक्खी पालन अथवा मौन पालन कहलाता है।,"తేనెటీగల పెంపకం- తేనె ఉత్పత్తి కోసం తేనె పట్టులను నిర్వహించడం, సంరక్షించడమే తేనెటీగల పెంపకము లేదా తేనెపరిశ్రమ అని అంటారు."
"मधुमक्खी पालन का व्यवसाय किसी भी क्षेत्र में जहाँ जंगली झाड़ियों, फलों के बगीचों तथा लहलहाती फसलों के पर्याप्त कृषि क्षेत्र या चरागाह हों किया जा सकता है।","వ్యవసాయ ప్రాంతాలు లేదా అడవి పొదలు, పండ్ల తోటలు, పచ్చని పొలాలు మరియు పచ్చిక బయళ్ళు ఉన్న ఏ ప్రాంతంలోనైనా తేనెటీగల పెంపకం లేదా పరిశ్రమను నిర్వహించవచ్చు."
"मधुमक्खी पालन यद्यपि अपेक्षाकृत आसान है, परन्तु इसके लिए विशेष प्रकार के कौशल की आवश्यकता होती है।","తేనెటీగల పెంపకం చాలా సులభం అయినప్పటికీ, దీనికి ప్రత్యేక నైపుణ్యాలు అవసరం."
मधुमक्खी पालन प्राचीनकाल से चला आ रहा एक कुटीर उद्योग है।,తేనెటీగల పెంపకం ఒక పురాతన కుటీర పరిశ్రమ.
मधुमक्खियों से शहद तथा मोम प्राप्त होता है।,తేనెటీగలు నుండి తేనె మరియు మైనము లభిస్తాయి.
शहद का उपयोग आयुर्वेदिक औषधियों में किया जाता है।,తేనెను ఆయుర్వేద ఔషధ తయారీలలో వినియోగిస్తారు.
मोम का उपयोग कान्तिवर्द्धक वस्तुओं की तैयारी तथा विभिन्न प्रकार के पॉलिश वाले उद्योगों में किया जाता है।,"అలంకరణ సామగ్రి, యవ్వనవంతమైన చర్మమునకు సంబంధించిన ఉపకరణములలోనూ మరియు వివిధ రకాల పాలిషింగ్ పరిశ్రమల తయారీలో మైనమును ఉపయోగిస్తారు."
पुष्पीकरण के समय यदि मधुमक्खी के छत्तों को खेतों के बीच में रख दिया जाए तो इससे पौधों की परागण क्षमता बढ़ जाती है और इस प्रकार फसल तथा शहद दोनों के उत्पादन में सुधार हो जाता है।,"పుష్పించే సమయంలో ఈ తేనెపట్టులను పొలాల మధ్యలో ఉంచినట్లయితే, ఇది తేనెటిగల తేనె సేకరణను పెంచుతుంది మరియు మొక్కలలో పరాగసంపర్క సామర్థ్యాన్ని కూడా పెంచుతుంది మరియు తద్వారా పంట మరియు తేనె రెండింటి ఉత్పత్తిని మెరుగుపరచుకోవచ్చు."
खाद्य उत्पादन को बढ़ाने में मत्स्यकी की भूमिका की विवेचना कीजिए।,ఆహార ఉత్పత్తిని పెంచడంలో చేపల పాత్రను వివరించండి.
मत्स्यकी की भूमिका – मत्स्यपालन के अन्तर्गत मछली पालने के तरीकों एवं इनके रख-रखाव और उपयोग के बारे में अध्ययन किया जाता है।,"మత్స్య సంవర్ధకము - మత్స్య సంపద కింద, చేపలు పట్టే పద్ధతులు మరియు వాటి నిర్వహణ మరియు ఉపయోగం పై అధ్యయనాలు నిర్వహించబడతాయి."
"मछलियों से मांस (प्रोटीन का स्रोत), तेल इत्यादि प्राप्त होता है।","చేపలనుండి మాంసము (ప్రోటీన్ యొక్క మూలం), నూనె మొదలైనవి పొందవచ్చు."
"मत्स्यकी एक प्रकार का उद्योग है, जिसका सम्बन्ध मछली अथवा अन्य जलीय जीव को पकड़ना, उनका प्रसंस्करण तथा उन्हें बेचने से होता है।","మత్స్య సంవర్ధకము అనేది ఒక రకమైన పరిశ్రమ, చేపలు లేదా ఇతర జల జీవులను పట్టుకోవడం, వాటిని శుభ్రపరచడము మరియు అమ్మడం."
"हमारी जनसंख्या का एक बहुत बड़ा भाग आहार के रूप में मछली, मछली उत्पादों तथा अन्य जलीय जन्तुओं पर आश्रित है।","మన జనాభాలో ఎక్కువ భాగం చేపలు, చేపల ఉత్పత్తులు మరియు ఇతర జల జంతువులపై ఆహారంగా ఆధారపడి ఉంటుంది."
भारतीय अर्थव्यवस्था में मत्स्यकी का महत्त्वपूर्ण स्थान है।,భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో మత్స్య సంపదకు ముఖ్యమైన స్థానం ఉంది.
यह समुद्र तटीय राज्यों में अनेक लोगों को आय तथा रोजगार प्रदान करती है।,ఇది తీరప్రాంత రాష్ట్రాల్లో చాలా మందికి ఆదాయం మరియు ఉపాధిని అందిస్తుంది.
बहुत-से लोगों के लिए यह जीविका का एकमात्र साधन है।,"చాలా మందికి, ఇది జీవనోపాధి యొక్క ఏకైక సాధనం."
मत्स्यकी की बढ़ती हुई माँग को देखते हुए इसके उत्पादन को बढ़ाने के लिए विभिन्न प्रकार की तकनीकें अपनाई जा रही हैं।,"చేపలకు, చేప ఉత్పత్తులకు పెరుగుతున్న ఆదరణ దృష్ట్యా, దాని ఉత్పత్తిని పెంచడానికి వివిధ రకాల పద్ధతులు అనుసరిస్తున్నారు."
नीली क्रान्ति मछली उत्पादन से जुड़ी है।,నీల విప్లవం చేపల ఉత్పత్తితో ముడిపడి ఉంది.
इसके अन्तर्गत अलवणीय तथा लवणीय जलीय प्राणियों के उत्पादन में-द्धि की जाती है।,"దీని కింద, తాజా మరియు సముద్ర జల జంతువుల ఉత్పత్తి జరుగుతుంది."
मछली उत्तम प्रोटीन का खाद्य संसाधन है।,చేప ఒక మంచి ప్రోటీన్ కలిగిన ఆహారము.
"मछलियों की अलवणीय नस्लों कतला, रोहू, मृगल, सिल्वर कार्प, ग्रास कार्प आदि प्रमुख हैं।","చేపలలో కొత్త జాతులు కట్ల, రోహు, మిరిగాల్, సిల్వర్ కార్ప్, గ్రాస్ కార్ప్ మొదలైనవి."
कतला मछलियों की वृद्धि सबसे तेज होती है।,కట్ల చేపలు వేగంగా వృద్ధి చెందుతాయి.
"समुद्री मछलियों के अतिरिक्त झींगा, केकड़ा, लॉबस्टर, ऑयस्टर आदि प्रमुख समुद्री खाद्य संसाधन हैं।","సముద్ర చేపలు కాకుండా, రొయ్యలు, పీత, ఎండ్రకాయలు, గుల్లలు మొదలైనవి ప్రధాన మత్స్య వనరులు."
पादप प्रजनन में भाग लेने वाले विभिन्न चरणों का संक्षेप में वर्णन कीजिए।,మొక్కల పెంపకంలో వివిధ దశలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
पादप प्रजनन – पादप प्रजनन कार्यक्रम अत्यन्त सुव्यवस्थित रूप से पूरे विश्व के सरकारी संस्थानों तथा व्यापारिक संस्थानों द्वारा चलाए जाते हैं।,మొక్కల పెంపకం - మొక్కల పెంపకం కార్యక్రమాలను ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రభుత్వ సంస్థలు మరియు వ్యాపార సంస్థలు చాలా క్రమపద్ధతిలో నిర్వహిస్తాయి.
आनुवंशिक नस्ल के प्रजनन में निम्नलिखित मुख्य चरण होते हैं –,జన్యు మార్పిడి ప్రజననము క్రింది ప్రధాన దశలను కలిగి ఉంటుంది -
(क) परिवर्तनशीलता का संग्रहण – किसी भी प्रजनन कार्यक्रम का मूलाधार आनुवंशिक परिवर्तनशीलता है।,(ఎ) జన్యుమార్పిడి విత్తనముల సేకరణ - ఏ ప్రజనన ప్రక్రియకైనా జన్యుమార్పిడి ఒక ప్రధాన అంశము.
बहुत-सी फसलों में यह गुण उन्हें अपनी पूर्ववर्ती आनुवंशिक जंगली प्रजातियों से प्राप्त होता है।,"అనేక పంటలలో, ఇటువంటి లక్షణములు ముందుతరముల అడవి జాతుల నుండి వారసత్వంగా పొందబడతాయి."
किसी फसल में पाए जाने वाले सभी जीन्स के विविध ऐलील के समस्त संग्रहण (पादप बीजों के रूप में) को उसका जननद्रव्य (जर्मप्लाज्म) संग्रहण कहते हैं।,ఒక పంటలో లభించే అన్ని జన్యువుల యొక్క యుగ్మ వికల్పాల పూర్తి సేకరణను (మొక్కల విత్తనాల రూపంలో) దాని బీజద్రవ్య సంగ్రహణము అని అంటారు.
(ख) जनकों का मूल्यांकन तथा चयन – पादपों को उनके लक्षणों के वांछनीय संयोजन के साथ अभिनिर्धारित किए जाने के लिए जननद्रव्य (जर्मप्लाज्म) को मूल्यांकित किया जाता है।,(బి) జనకతరము యొక్క మూల్యాంకనం మరియు ఎంపిక - మొక్కలను వాటి లక్షణాల యొక్క కావాల్సిన కలయికతో నిర్ధారించడానికిబీజద్రవ్యము అంచనా వేయబడుతుంది.
चयन किए गए पादपों की संख्या वृद्धि कर उनका प्रयोग संकरण की प्रक्रिया में किया जाता है।,ఎంచుకున్న మొక్కల సంఖ్యను పెంచి వాటిని సంకరణ ప్రక్రియలో ఉపయోగించడము జరుగుతుంది.
इस प्रकार वांछनीय एवं शुद्ध वंशक्रम तैयार कर लिया जाता है।,ఈ విధంగా కావాల్సిన మరియు స్వచ్ఛమైన వంశం తయారు చేయబడింది.
(ग) चयनित जनकों के मध्य संकरण– वांछित लक्षणों को बहुधा दो भिन्न जनकों से प्राप्त कर संयोजित किया जाता है।,(సి) ఎంచుకున్న జనకతరముల మధ్య సంకరణము - కావలసిన లక్షణాలను ఇద్దరు వేర్వేరు తల్లిదండ్రునుండి సేకరించి వాటి సంకరణమును చేస్తారు.
यह संकरण द्वारा सम्भव है कि जनकों के संकरण से वांछित आनुवंशिक लक्षणों का संगम एक पौधे में हो सके।,ఇటువంటి సంకరణము ఫలితముగా మనము ఒక మొక్కలో కావలసిన జన్యు లక్షణాలన్నింటినీ పొందగలము.
जैसे—उच्च प्रोटीन गुणवत्ता वाले जनक तथा रोग प्रतिरोधक जनक के संयोजन से वांछित (उच्च प्रोटीन-गुणवत्ता एवं रोग प्रतिरोधक) आनुवंशिक लक्षणों वाला पौधा प्राप्त किया जा सकता है।,ఉదాహరణకు - అధిక ప్రోటీన్ నాణ్యత గల తల్లిదండ్రులను మరియు వ్యాధి నిరోధక జనకతరములను సంయోగమును చెందించడము ద్వారా కావలసిన (అధిక ప్రోటీన్-నాణ్యత మరియు వ్యాధి నిరోధకత) జన్యు లక్షణాలతో కూడిన మొక్కను పొందవచ్చ.
(घ) श्रेष्ठ पुनर्योगज का चयन तथा परीक्षण– प्रजनन उद्देश्य को प्राप्त करने में चयन की यह प्रक्रिया अत्यन्त महत्त्वपूर्ण है।,(డి) ఉత్తమ పునః సంయోగకుల ఎంపిక మరియు పరీక్ష - సంతానోత్పత్తి ప్రయోజనాన్ని సాధించడంలో ఈ ఎంపిక ప్రక్రియ చాలా ముఖ్యం.
इसके अन्तर्गत संकरों की संतति से ऐसे पादपों का चयन किया जाता है जिनमें वांछित लक्षण संयोजित हों।,"దీని కింద, ఇటువంటి మొక్కలను కావలసిన లక్షణాలను కలిగి ఉన్న సంకరజాతి తరము నుండి ఎంపిక చేస్తారు."
स्वपरागण द्वारा शुद्ध लक्षणों को प्राप्त किया जाता है।,స్వీయ క్రమశిక్షణ ద్వారా ఇటువంటి స్వచ్ఛమైన లక్షణాలు సాధించబడతాయి.
"(ङ) नए कंषणों का परीक्षण, निर्मुक्त होना तथा व्यापारिकरण – नए चयनित वंशक्रम को उनके उत्पादन तथा अन्य गुणवत्ता; रोगप्रतिरोधकता आदि गुणों के आधार पर मूल्यांकित किया जाता है।","(ఇ) కొత్త వంగడముల పరీక్ష, విడుదల మరియు వాణిజ్యీకరణము - కొత్తగా ఎంపిక చేసుకున్నజన్యుక్రమమును వాటి ఉత్పత్తి, ఇతర నాణ్యత, వ్యధినిరోధకత వంటి లక్షణాల ఆధారంగా మూల్యాంకనము చేయబడుతుంది."
"मूल्यांकित पौधों को अनुसन्धान वाले खेतों में जहाँ उपयुक्त उर्वरक; सिंचाई तथा अन्य शस्य प्रबन्धन उपलब्ध हों, वहाँ उगाया जाता है तथा उसमें उपर्युक्त गुणों का मूल्यांकन किया जाता है।","మూల్యాంకనము చేయబడిన మొక్కలను అనుసంధానము చేయబడిన పొలములలో అనగా ఎక్కడైతే అవసరమైన ఎరువులు ఉపయోగించబడ్డాయో; నీటి పంపిణీ మరియు ఇతర పంట నిర్వహణ సామగ్రి అందుబాటులో ఉందో ఆటువంటి క్షేత్రములలో పంటలను పండిస్తారు, మొక్కల లో ఉన్న లక్షణాలను మూల్యాంకనము చేస్తారు."
इसके पश्चात् चयनित पादपों के बीजों को व्यापारिक स्तर पर उगाने के लिए निर्गत कर दिया जाता है।,"దీని తరువాత, ఎంపిక చేసుకున్నమొక్కల విత్తనముల వ్యాపార దృక్పధము కోసము వాటిని విడుదల చేస్తారు."
जैव प्रबलीकरण का क्या अर्थ है? व्याख्या कीजिए।,బయో ఫార్టిఫికేషన్ యొక్క అర్థం ఏమిటి? వివరించండి
जैव प्रबलीकरण – उन्नत खाद्य गुणवत्ता रखने वाली फसलों में पादप प्रजनन को जैव प्रबलीकरण कहते हैं।,బయో ఫార్టిఫికేషన్ అనగా ఉన్నతమైన ఆహార నాణ్యతతో పంటలలో మొక్కల పెంపకము.
"जैव प्रबलीकरण द्वारा प्राप्त उच्च विटामिन, खनिज, प्रोटीन तथा स्वास्थ्यवर्द्धक वसा वाली प्रजनित फसलें जनस्वास्थ्य को सुधारने के लिए अत्यन्त महत्त्वपूर्ण प्रायोगिक माध्यम होती हैं।","బయో ఫార్టిఫికేషన్ ద్వారా పొందిన ఆరోగ్యకరమైన కొవ్వులు, అధిక విటమిన్లు, ఖనిజాలు, ప్రోటీన్ లతో పండించిన పంటలు ప్రజల ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపర్చడానికి ఉపయోగపడే చాలా ముఖ్యమైన ప్రయోగాత్మక సాధనాలు."
उन्नत पोषक गुणवत्ता के लिए निम्नलिखित को सुधारने के उद्देश्य से प्रजनन किया जाता है –,మెరుగైన పోషక నాణ్యత కోసం కింది వాటిని మెరుగుపరిచే లక్ష్యంతో ఈ ప్రజననము జరుగుతుంది -
"जैव प्रबलीकरण के द्वारा ही मक्का, गेहूँ तथा धान की उच्च गुणवत्ता वाली किस्में विकसित की गई हैं।","బయో ఫార్టిఫికేషన్ ద్వారా మొక్కజొన్న, గోధుమ మరియు వరి వంటి రకాలలో అధిక నాణ్యత గల రకాలు అభివృద్ధి చేశారు."
"सन् 2000 में विकसित की गई मक्का में ऐमीनो एसिड, लाइसीन तथा ट्रिप्टोफैन की दुगुनी मात्रा विकसित की गई।","2000 లో అభివృద్ధి చేసిన మొక్కజొన్నలో రెట్టింపు అమైనో ఆమ్లాలు, లైసిన్ మరియు ట్రిప్టోఫాన్ అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి."
"गेहूं की किस्म (एटलस 66 कृष्य) जिसमें उच्च प्रोटीन मात्रा है, विकसित की गई हैं।",అధిక ప్రోటీన్ కలిగిన గోధుమ రకాలు (అట్లాస్ 66 సాగు) అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.
"धान की उच्च लौह तत्त्व वाली किस्म विकसित की गई, इसमें सामान्यत: प्रयोग में लाई गई किस्मों की तुलना में लौह तत्त्व की मात्रा पाँच गुना अधिक है।","అధిక ఇనుము కంటెంట్ రకాన్ని అభివృద్ధి చేశారు, ఇది సాధారణంగా ఉపయోగించే రకాలు కంటే ఐదు రెట్లు ఎక్కువ ఇనుము కలిగి ఉంటుంది."
भारतीय कृषि अनुसन्धान संस्थान नई दिल्ली ने प्रचुर मात्रा में विटामिन तथा खनिज वाली सब्जियों की फसलें विकसित की हैं।,ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్ న్యూ ఢిల్లీ సమృద్ధిగా విటమిన్లు మరియు ఖనిజాలతో కూరగాయల పంటలను అభివృద్ధి చేసింది.
विषाणु मुक्त पादप तैयार करने के लिए पादप को कौन-सा भाग सबसे अधिक उपयुक्त है तथा क्यों?,వైరస్ లేని మొక్కలను తయారు చేయడానికి మొక్క యొక్క ఏ భాగం చాలా అనుకూలంగా ఉంటుంది మరియు ఎందుకు?
"विषाणु मुक्त पादप तैयार करने के लिए पादप का शीर्ष तथा कक्षीय भाग (विभज्योतक) सबसे अधिक उपयुक्त होता है, क्योंकि यह भाग विषाणु से अप्रभावित रहता है।","వైరస్ రహిత మొక్కలను తయారు చేయడానికి మొక్క యొక్క అగ్ర మరియు పార్శ్వ విభాజ్య భాగం (మెరిస్టెమ్) చాలా అనుకూలంగా ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఈ భాగం వైరస్ ద్వారా ప్రభావితం కాదు."
सूक्ष्मप्रवर्धन द्वारा पादपों के उत्पादन के मुख्य लाभ क्या हैं?,సూక్ష్మవ్యాప్తి ద్వారా ఉత్పత్తి చేసే మొక్కల ప్రయోజనములు ఏమిటి?
सूक्ष्मप्रवर्धन – ऊतक संवर्धन द्वारा हजारों की संख्या में पादपों को उत्पन्न करने की विधि सूक्ष्मप्रवर्धन कहलाती है।,సూక్ష్మ వ్యాప్తి - కణజాలవర్ధనము ద్వారా వేలాది మొక్కలను ఉత్పత్తి చేసే పద్ధతిని సూక్ష్మ వ్యాప్తి అని అంటారు.
इनमें प्रत्येक पादप आनुवंशिक रूप से मूल पादप के समान होते हैं जिससे वे तैयार किए जाते हैं।,ఈ మొక్కలలో ప్రతి ఒక్కటి జన్యుపరంగా ఒకే మొక్క నుండి ఉత్పత్తి అవుతాయి.
ये सोमाक्लोन कहलाते हैं।,వీటిని సోమాక్లోన్స్ అంటారు.
"अधिकांश महत्त्वपूर्ण खाद्य पादपों जैसे-टमाटर, केला, सेब आदि का बड़े पैमाने पर उत्पादन इस विधि द्वारा किया गया है।","టమోటా, అరటి, ఆపిల్ వంటి ముఖ్యమైన తినదగిన చాలా రకములైన మొక్కలు ఈ పద్ధతి ద్వారా భారీగా ఉత్పత్తి చేయబడ్డాయి."
इस विधि द्वारा अत्यन्त ही अल्प अवधि में हजारों पादप तैयार किए जा सकते हैं।,ఈ పద్ధతి ద్వారా చాలా తక్కువ వ్యవధిలో వేలాది మొక్కలను తయారు చేయవచ్చు.
इस विधि का अन्य महत्त्वपूर्ण उपयोग रोगग्रसित पादपों से स्वस्थ पादपों को प्राप्त करना है।,ఈ పద్ధతి యొక్క మరొక ముఖ్యమైన ఉపయోగం మొక్కల నుండి ఆరోగ్యకరమైన మొక్కలను పొందడం.
"यद्यपि पादप विषाणु से संक्रमित है, परन्तु विभज्योतक (शीर्ष तथा कक्षीय) विषाणु से अप्रभावित रहती है।","మొక్క వైరస్ బారిన పడినప్పటికీ, అగ్రవిభాజ్య మరియు పార్స్వ విభాజ్య కణజాలము వైరస్ వలన ప్రభావితము కావు."
"अत: विभज्योतक (मेरिस्टेम) को अलग करके उन्हें विट्रो संवर्धन में उगाया जाता है, ताकि विषाणु मुक्त पादप तैयार हो सकें।","అందువల్ల, పార్శ్వ విభాజ్య కణజాలము(మ్నెరిస్టెమ్)ను వేరు చేసి విట్రో సంవర్ధనము ద్వారా వైరస్ ప్రభావము లేని కొత్త మొక్కలను పెంచుతారు."
"वैज्ञानिकों को केला, गन्ना, आलू आदि संवर्धित विभज्योतक तैयार करने में काफी सफलता मिली है।","ఈ విభాజ్య కణజాల సంవర్ధకము ద్వారా అరటి, చెరకు, బంగాళాదుంప వంటి రకముల సాగులను తయారు చేయడంలో శాస్త్రవేత్తలు గొప్ప విజయాన్ని సాధించారు."
वैज्ञानिकों ने पादपों से एकल कोशिकाएँ अलग की हैं तथा उनकी कोशिकाभित्ति का पाचन हो जाने से प्लाज्मा झिल्ली द्वारा घिरा नग्न प्रोटोप्लास्ट पृथक् किया जा सका है।,శాస్త్రవేత్తలు మొక్కల నుండి ఒకే రకమైన కణాలను వేరుచేసారు మరియు వాటి కణత్వచము కరిగి పోవడము వలన ప్లాస్మా పొరలతో చుట్టముట్టబడిన ఆచ్ఛాదన లేని ప్రోటోప్లాస్టులు వేరుచేయబడతాయి.
प्रत्येक किस्म में वांछनीय लक्षण विद्यमान होते हैं।,ప్రతి రకానికి కావాల్సిన లక్షణాలు వీటిలో ఉన్నాయి.
पादपों की दो विभिन्न किस्मों से अलग किया गया प्रोटोप्लास्ट युग्मित होकर संकर प्रोटोप्लास्ट उत्पन्न करता है जो आगे चलकर नए पादप को जन्म देता है।,"రెండు విభిన్న రకముల మొక్కల నుండి వేరుచేయబడ్డ ప్రోటోప్లాస్ట్ సంయుగ్మము చెంది సంకర ప్రోటోప్లాస్ట్ ను ఏర్పరుస్తుంది, ఈ ప్రోటోప్లాస్ట్ భవిష్యత్తులో ఒక క్రొత్త మొక్కకు జన్మనిస్తుంది."
यह संकर कायिक संकर कहलाता है तथा यह प्रक्रम कायिक संकरण कहलाता है।,ఈ సంకరణమును సోమాటిక్ సంకరణము అని అంటారు మరియు ఈ ప్రక్రియను సోమాటిక్ హైబ్రిడైజేషన్ అంటారు.
"पत्ती में कर्तातक पादप के प्रवर्धन में जिस माध्यम का प्रयोग किया जाता है, उसके विभिन्न घटकों का पता लगाओ।",పత్రములో మొక్క యొక్క విస్తరణలో ఉపయోగించే మాధ్యమం యొక్క వివిధ పదార్ధములను వ్రాయండి.
इस माध्यम के निम्नलिखित घटक होते हैं –,ఈ మాధ్యమంలో ఈ క్రింది భాగాలు ఉన్నాయి-
"शस्य पादपों के किन्हीं पाँच संकर किस्मों के नाम बताएँ, जिनका विकास भारतवर्ष में हुआ है।",భారతదేశంలో అభివృద్ధి చేయబడిన ఐదు సంకర రకాల పంట మొక్కల పేర్లను తెలపండి.
मधुमक्खी की दो प्रजातियों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिए।,తేనెటీగ యొక్క రెండు జాతుల జంతువుల శాస్త్రీయ నామాలను వ్రాయండి.
एपिस मेलीफेरो तथा एपिस इण्डिका ।,అపిస్ మెల్లిఫెరో మరియు అపిస్ ఇండికా.
भारत में हरित क्रान्ति का जनक किसे कहते हैं?,భారతదేశంలో హరిత విప్లవానికి తండ్రి ఎవరు?
भारत में हरित क्रान्ति का जनक डॉ० एम०एस० स्वामीनाथन को कहते हैं।,భారతదేశంలో హరిత విప్లవం యొక్క తండ్రిని డాక్టర్ ఎం.ఎస్ స్వామినాథన్ అంటారు.
किन्हीं दो बी०टी० फसलों के नाम लिखिए।,ఏదైనా రెండు బిటి పంటల పేర్లు రాయండి.
इनके निर्माण में भाग लेने वाले मुख्य जीवाणु का भी नाम लिखिए।,వాటి తయారీలో పాల్గొనే ప్రధాన బ్యాక్టీరియా పేరు రాయండి.
फसलों के निर्माण के लिए बैसीलस थूरीनजिएंसिस नामक जीवाणु का उपयोग किया जाता है।,పంటలను ఉత్పత్తి చేయడానికి బాసిల్లస్ థూరీంజియెంసిస్ అనే బాక్టీరియం ఉపయోగించబడుతుంది.
दलहनी पौधों के लिए नाइट्रोजन युक्त खाद की ज्यादा आवश्यकता नहीं पड़ती हैं क्यों?,పప్పుధాన్యాలకు నత్రజని ఎరువులు ఎందుకు అవసరం లేదు?
"दलहनी पौधों की जड़ों में प्रकृति में उपस्थित मुक्त नाइट्रोजन गैस का स्थिरीकरण करने वाले जीवाणु (राइजोबियम, नाइट्रोबैक्टर आदि) पाये जाते हैं जिनके कारण उन्हें नाइट्रोजन युक्त खाद की ज्यादा आवश्यकता नहीं पड़ती हैं।","పప్పుధాన్యాల మూలాలు ప్రకృతిలో ఉన్న ఉచిత నత్రజని వాయువును స్థిరీకరించే బ్యాక్టీరియాలో కనిపిస్తాయి (రైజోబియం, నైట్రోబాక్టర్, మొదలైనవి), అందువలన వీటికి ఎక్కువ నత్రజని ఎరువులు అవసరం లేదు."
एकल कोशिका प्रोटीन देने वाले दो जीवों के नाम लिखिए। स्पाइरुलीना एवं यीस्ट।,ఒకే కణ ప్రోటీన్లను ఇచ్చే రెండు జీవులకు పేరు పెట్టండి. స్పిరులినా మరియు ఈస్ట్.
पशुपालन क्या है? इसमें सुधार लाने की विभिन्न विधियों का वर्णन कीजिए।,పశుసంవర్ధకం అంటే ఏమిటి? దాన్ని మెరుగుపరచడానికి వివిధ పద్ధతులను వివరించండి.
"पशुपालन, व्यावहारिक जीव विज्ञान की वह शाखा है जो पालतू पशुओं को मितव्ययितापूर्ण एवं स्वस्थ रखने की कला का ज्ञान कराती है।","జంతువుల పెంపకం అనేది, వ్యావహారిక జీవశాస్త్రము యొక్క ఒక శాఖ, ఇది పెంపుడు జంతువులను తక్కువ వ్యయముతో,ప్రేమగా మరియు ఆరోగ్యముగా పెంచుకునే కళ యొక్క అవగాహనను పెంచుతుంది."
पशुपालन में सुधार लाने की विभिन्न विधियाँ निम्नवत् हैं,పశువుల పెంపకాన్ని మెరుగుపరచడానికి వివిధ పద్ధతులు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.
मधुमक्खी के बीच संचार का वर्णन कीजिए।,తేనెటీగల మధ్య సంభాషణ ఏ విధముగా జరుగుతుందో వివరించండి.
"बहुत पहले से लोग जानते हैं कि जब कोई मधुमक्खी (स्काउट मक्खी) भोजन के किसी नये स्रोत का पता लगाकर छत्ते में लौटती है तो इसके शीघ्र बाद ही छत्ते से कई भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियाँ, स्काउट मक्खी को साथ लिये बिना ही, स्वतन्त्र रूप से नये स्रोत की ओर उड़ जाती हैं।","చాలా కాలము క్రితము నుండి ప్రజలకు తెలిసినదేమిటంటే, ఏదైనా ఒక తేనెటీగకు ఆహారము యొక్క ఏదైనా వనరు గురించి తెలిసిన తరువాత తన తేనెపట్టుకు తిరిగి వస్తుంది, వచ్చిన వెంటనే ఆహారమును సేకరించే తేనెటీగలు ఆహారము/తేనెను కనుగొన్న (స్కాట్ తేనెటీగను) తీసుకు వెళ్ళకుండానే అవి ఆహారవనరు వైపుకు ఎగిరిపోతాయి."
अतः स्पष्ट है कि स्काउट मक्खियाँ भोजन के नये स्रोतों की सूचना भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियों को देती हैं।,"అందువల్ల, స్కౌట్ తేనెటీగలు సేకరించే తేనెటీగల‌కు కొత్త ఆహార వనరుల ఉనికిని నివేదిస్తాయనే విషయము స్పష్టమైంది."
सदियों से वैज्ञानिक मधुमक्खियों में इस सूचना-प्रसारण की विधि का पता लगाने का प्रयास करते रहे हैं।,శతాబ్దాలుగా శాస్త్రవేత్తలు తేనెటీగలలో సమాచార ప్రసార పద్ధతిని కనుగొనడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు.
अर्नेस्ट स्पाइट्ज़नर ने पहले-पहल बताया कि स्काउट मक्खियाँ कुछ विशिष्ट प्रकार की गतियों द्वारा सूचना-प्रसारण करती हैं।,ఎర్నెస్ట్ స్పిట్జ్నర్ అనే శాస్త్రవేత్త మొదట స్కాట్ తేనెటీగలు కొన్ని రకాల కదలికల ద్వారా సమాచారాన్ని ప్రసారం చేస్తాయని నివేదించాడు.
इन गतियों को अब “मधुमक्खी के नाच ’ कहते हैं।,"ఈ కదలికలను ఇప్పుడు ""తేనెటీగల నృత్యము"" అని పిలుస్తారు."
"सन् 1946 से 1969 तक अनवरत अनुसंधान के फलस्वरूप, प्रो० कार्ल वॉन फ्रिश ने “मधुमक्खी के नाच’ की व्याख्या करने में सफलता पाई और इसके लिये नोबेल पुरस्कार जीता।","1946 నుండి 1969 వరకు జరిగిన పరిశోధనల ఫలితంగా, ప్రొఫెసర్ కార్ల్ వాన్ ఫ్రిస్చ్ ""తేనెటీగ యొక్క నృత్యం"" గురించి వివరించడంలో విజయవంతమయ్యాడు మరియు దాని కోసం నోబెల్ బహుమతిని కూడా అందుకున్నారు."
उन्होंने पता लगाया कि सूचना-प्रसारण के लिये भोजन-खोजकर्ता या स्काउट मक्खियाँ दो प्रकार का “नाच’ करती हैं।,"సమాచార ప్రసారం కోసం ఆహారసేకరణ తేనెటీగలు లేదా స్కాట్ తేనెటీగలు రెండు రకాల ""నృత్యములు"" చేస్తాయని అతను కనుగొన్నాడు."
गोल नाच तथा दुम-दोलनी नाच।,వలయాకార నృత్యము మరియు డుమ్-డోలినీ నృత్యము.
1. गोल नाच – इस नाच में स्काउट मक्खी क्रमशः दाईं-बाईं ओर गोल-गोल चक्कर काटती है।,"1. వలయాకార నృత్యము - ఈ నృత్యంలో, స్కౌట్ తేనెటీగ వరుసగా కుడి మరియు ఎడమ వైపుకు వలయాకారముగా తిరుగుతుంది."
ऐसे नाच द्वारा सूचना-प्रसारण तब किया जाता है जब नया भोजन-स्रोत निकट (छत्ते से 75 मीटर तक) ही होता है।,కొత్త ఆహార వనరు దగ్గరలో ఉన్నప్పుడు (అనగా తేనెటీగలు నుండి 75 మీ) సమాచారం అటువంటి నృత్యం ద్వారా తెలియజేయబడుతుంది.
इसमें स्रोत की दिशा की सूचना प्रसारित नहीं होती; स्काउट मक्खी द्वारा लाई गई फूलों की सुगन्ध से ही भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियों का मार्गनिर्देशन हो जाता है और ये निर्दिष्ट फूलों तक पहुँच जाती हैं।,దీనిలో ఆహార వనరు ఉనికి యొక్క దిశ గురించి సమాచారాన్ని ప్రసారం చేయ బడదు; స్కౌట్ తేనెటీగ తీసుకువచ్చిన పువ్వుల సువాసన ఆహారాన్ని సేకరించే తేనెటీగల‌కు మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది మరియు ఆ పుష్పాలకు చేరుకుంటుంది.
2. दुम-दोलनी नाच – स्काउट मक्खियाँ इस नाच द्वारा सूचना-प्रसारण तब करती हैं जब नया भोजन-स्रोत छत्ते से 75 मीटर से अधिक दूर होता है।,2. డుమ్-డోలాని నృత్యము - కొత్త ఆహార వనరు అందులో నివశించే తేనెటీగలు నుండి 75 మీటర్ల కన్నా ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నప్పుడు స్కౌట్ తేనెటీగలు ఈ నృత్యం ద్వారా సమాచారాన్ని ప్రసారం చేస్తుంది.
इस नाच द्वारा भोजन-स्रोत की दूरी एवं सूर्य के संदर्भ में इसकी दिशा के ज्ञान का भी प्रसारण होता है।,"ఈ నృత్యం ద్వారా, ఆహార వనరుల దూరం మరియు సూర్యుడికి సంబంధించి దాని దిశ గురించి జ్ఞానం కూడా ప్రసారం చేయబడుతుంది."
इसमें स्काउट मक्खी पहले एक सीधी रेखा पर तेजी से चलती है।,"ఇందులో, స్కౌట్ తేనెటీగ మొదట సరళ రేఖలో కదులుతుంది."
फिर इस रेखा के एक ओर अर्धवृत्ताकार पथ पर चल कर वापस इसी सीधी रेखा पर चलती है।,"తరువాత ఈ రేఖకు ఒక వైపున అర్ధ వృత్తాకార మార్గంలో, ఆపై ఈ సరళ రేఖపై తిరిగివస్తుంది."
फिर इस रेखा के दूसरी ओर अर्धवृत्ताकार पथ पर चलकर वापस सीधी रेखा पर चलती है।,"అప్పుడు ఈ రేఖకు రెండవ వైపు అర్ధ వృత్తాకార మార్గంలో, ఆపై సరళ రేఖపై తిరిగి వస్తుంది."
यही गति बार-बार दोहराई जाती है।,ఈ రకమైన కదలికలను పదేపదే పునరావృతము చేస్తుంది.
सीधी रेखा पर चलते समय यह उदर के पिछले अर्थात् पुच्छ भाग को तेजी से दायें-बायें हिलाती रहती है और साथ ही पंखों को फड़-फड़ाकर एक मन्द गति ध्वनि उत्पन्न करती रहती है।,"సరళ రేఖలో కదులుతున్నప్పుడు, ఇది ఉదరం వెనుక కుడి లేదా ఎడమ వైపు వేగంగా కదులుతుంది మరియు అదే సమయంలో రెక్కలను రెపరెపలాడించడము ద్వారా చేయడం ద్వారా నెమ్మదిగా కదలిక ధ్వనిని ఉత్పత్తి చేస్తుంది."
"सीधी रेखा पर मक्खी की गति की दिशा से, सूर्य की वर्तमान स्थिति के अनुसार, भोजन-स्रोत की दिशा का ज्ञान होता है।","సూర్యుని ప్రస్తుత స్థానం ప్రకారం, సరళ రేఖపై ఫ్లై యొక్క కదలిక దిశ నుండి, ఆహార ఉనికి యొక్క దిశ అని అంచనా వేస్తారు."
पूर्ण नाच की दर तथा सीधी रेखा पर चलते समय दुम-दोलनी की दर एवं ध्वनि की तीव्रता से स्रोत की दूरी का ज्ञान होता है।,పూర్తి నృత్య స్థాయి మరియు అహార ఉనికి యొక్క దూరం సరళ రేఖలో నడుస్తున్నప్పుడు డుం-డోలన చలనము మరియు ధ్వని యొక్క తీవ్రత ను బట్టి తెలుసుకుంటుంది.
यदि सीधी रेखा पर मक्खी छत्ते में ऊपर से नीचे की ओर चलती है तो स्रोत छत्ते से सूर्य की ओर न होकर विपरीत दिशा में होता है और यदि यह गति नीचे से ऊपर की ओर होती है तो स्रोत सूर्य की दिशा में होता है।,"ఒకవేళ ఒక సరళ రేఖపై ఉన్న తేనెటీగ తాను నివసించే తేనెపట్టు పై నుండి క్రిందికి కదులుతున్నప్పుడు, ఆహారపు ఉనికి తేనెపట్టు నుండి సూర్యుని వైపుకు కాకుండా, సూర్యునికి వ్యతిరేకదిశలో ఉన్నట్టుగా తెలుస్తుంది, ఒకవేళ వాటి కదలిక క్రింది నుండి పైకి ఉంటే అప్పుడు ఆహారపు ఉనికి సూర్యుని వైపు ఉన్నట్టుగా తెలుస్తుంది."
यदि स्रोत सूर्य की दिशा से किसी कोण पर होता है तो सीधी रेखा भी तद्नुसार ऊपर से नीचे या नीचे से ऊपर की ओर न होकर उसी कोण पर होती है।,"ఒకవేళ ఆహారపు ఉనికి సూర్యుని దిశ నుండి ఒక కోణంలో ఉంటే, అప్పుడు సరళ రేఖ కూడా అదే కోణంలో ఉంటుంది, తదనుగుణంగా పై నుండి క్రిందికి లేదా దిగువ నుండి ఆ కోణముపైనే ఉంటుంది."
नाच के समय भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियाँ स्काउट मक्खी को छु-छूकर स्पर्श-ज्ञान द्वारा तथा स्काउट मक्खी के पंखों की फड़-फड़ाहट की ध्वनि की श्रवण-संवेदना द्वारा सूचना ग्रहण करती हैं।,"నృత్య సమయంలో, ఆహారాన్ని సేకరించే తేనెటీగలు స్కౌట్ తేనెటీగను తాకడం ద్వారా, స్పర్శ ద్వారా స్కౌట్ తేనెటీగ యొక్క రెక్కల ధ్వనిని వినడం ద్వారా సమాచారాన్ని అందుకుంటాయి."
पीडक जन्तु (पेस्ट) किसे कहते हैं? ,పంటలకు తెగుళ్ళు కలిగించే కీటకములు అనగా ఏమిటి?
"किन्हीं दो कृषि पीडक कीटों के नाम, उनसे होने वाली हानि एवं उत्पादन पर प्रभाव तथा उनके नियंत्रण के उपायों का वर्णन कीजिए।","ఏదైనా రెండు వ్యవసాయ క్రిమి తెగుళ్ల పేర్లు, వాటి వలన జరిగే నష్టము మరియు ఉత్పత్తిపై ప్రభావం మరియు వాటి నియంత్రణ చర్యలను వివరించండి."
"पीड़क जन्तु-मनुष्य भोजन के लिए कृषि द्वारा भूमि से अनाज, फल, सब्जी आदि उगाता है, लेकिन कोई भी फसल ऐसी नहीं होती जिससे अनेक प्रकार के कीट अपना भोजन प्राप्त न करते हों।","తెగులు కలిగించే క్రిమి కీటకము- మానవులు ఆహారముకోసము వ్యవసాయం ద్వారా భూమి నుండి ఆహారం, పండ్లు, కూరగాయలు మొదలైన వాటిని ఉత్పత్తి చేస్తారు, కాని కీటకాలకు ఆహారముకాని పంట ఏదీ ఉండదు."
"पेड़-पौधों की जड़ों, तनों, पत्तियों, कलियों, फूलों, बीजों आदि पर विभिन्न प्रकार के कीट आक्रमण करते हैं।","వివిధ రకాల కీటకాలు మొక్కల వేర్లు, కాండం, ఆకులు, మొగ్గలు, పువ్వులు, విత్తనాలు మొదలైన వాటిపై దాడి చేస్తాయి."
लगभग एक-तिहाई फसल के भागीदार ये कीट बन जाते हैं।,సుమారుగా పంట యొక్క మూడవ వంతు భాగము ఈ తెగుళ్ళ బారిన పడుతుంది.
इससे हमारे देश को लगभग 500 करोड़ और अकेले प्रदेश को 50 करोड़ की हानि प्रतिवर्ष होती है।,"దీనివల్ల మన దేశానికి సుమారు 500 కోట్లు, రాష్ట్రానికి మాత్రమే 50 కోట్లు నష్టం వాటిల్లుతుంది."
इन हानिकारक कीटों को ही हम पीड़क जन्तु या पीड़क कीट कहते हैं।,మేము ఈ హానికరమైన కీటకాలను తెగుళ్ళు కలిగించే కీటకములు లేదా చీడ పురుగులు అని అంటారు.
दो कृषि पीइक कीटों के नाम – दो मुख्य कृषि पीड़क कीटों के नाम निम्नवत् हैं। 1. टिड्डी 2. ईख की गिडार,రెండు వ్యవసాయ చీడ తెగుళ్ల పేర్లు - క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి క్రింది రెండు ప్రధాన వ్యవసాయ తెగుళ్ల పేర్లు. 1. మిడత 2. రెల్లు
हानि एवं उत्पादन पर प्रभाव –,నష్టం మరియు ఉత్పత్తిపై ప్రభావం -
नियंत्रण के उपाय – निम्नलिखित उपायों द्वारा पीड़क कीटों को नियन्त्रित किया जा सकता है।,నియంత్రణ చర్యలు - ఈ క్రింది చర్యల ద్వారా చీడలను తెగుళ్ళను నియంత్రించవచ్చు.
पादप प्रजनन का महत्त्व बताइए।,మొక్కల పెంపకం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
पादप प्रजनन से फसलों की वांछित गुणों व उच्च गुणवत्ता वाली प्रजातियों को विकसित किया जा सकता है।,"మొక్కల స్తంవర్ధనముతో, కావలసిన లక్షణాలు మరియు అధిక నాణ్యత గల పంటలను అభివృద్ధి చేయవచ్చు."
पादप प्रजनन के निम्न प्रमुख लाभ हैं –,మొక్కల పెంపకం యొక్క ప్రధాన ప్రయోజనాలు క్రిందివిధముగా ఉన్నాయి-
1. उत्पादन में वृद्धि – तेजी से बढ़ती जनसंख्या के कारण खाद्य संसाधनों को बढ़ाने की आवश्यकता है।,1. ఉత్పత్తి పెరుగుదల - వేగంగా పెరుగుతున్న జనాభా కారణంగా ఆహార వనరులను పెంచాల్సిన అవసరం ఉంది.
पादप प्रजनन द्वारा फसली पौधों की पैदावार व गुणवत्ता को बढ़ाना सम्भव हुआ है।,సస్య సంవర్ధనము ద్వారా పంట మొక్కల దిగుబడి మరియు నాణ్యతను పెంచే అవకాశం ఉంది.
"हरित क्रान्ति नामक प्रयास से भारत में गेहूं की नयी, उन्नत फसलें विकसित की गयी हैं।","హరిత విప్లవం అనే ప్రయత్నం ద్వారా భారతదేశంలో కొత్త, మెరుగైన గోధుమ పంటలు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి."
"भारतीय वैज्ञानिकों ने गेहूँ की 591-किस्मों से NP-4, NP-52, कल्याण सोना-227, सोनोरा-64 जैसी उन्नत किस्में तैयार की हैं।","591 రకాల గోధుమల నుండి ఎన్‌పి -4, ఎన్‌పి -52, కల్యాణ సోనా -227, సోనోరా -64 వంటి ఆధునిక రకాలను భారతీయ శాస్త్రవేత్తలు అభివృద్ధి చేశారు."
"गेहूँ के अतिरिक्त मक्का, धान, जौ, गन्ना की भी उन्नत किस्में विकसित की गयी हैं।","గోధుమలతో పాటు, మొక్కజొన్న, వరి, బార్లీ, చెరకు వంటి మెరుగైన రకాల వంగడాలను కూడా కూడా అభివృద్ధి చేశారు."
2. गुणवत्ता में सुधार – पादप प्रजनन से हम स्वेच्छा से पौधों के श्रेष्ठ गुणों का विकास करके पौधों की गुणवत्ता सुधार सकते हैं।,2. నాణ్యతలో మెరుగుదల - మొక్కల పెంపకం ద్వారా మొక్కల యొక్క ఉత్తమ లక్షణాలను స్వచ్ఛందంగా అభివృద్ధి చేయడం ద్వారా మొక్కల నాణ్యతను మెరుగుపరచవచ్చు.
फसली पौधों की गुणवत्ता में,పంట మొక్కల యొక్క నాణ్యత లో
"सुधार का अर्थ है-अधिक पैदावार, रोग प्रतिरोधकता आदि।","మెరుగుదల అంటే అధిక దిగుబడి, వ్యాధి నిరోధకత మొదలైనవి."
"चने की -24 किस्म का दाना गहरे भूरे रंग का होता है तथा pb 7, I-58 व G-17 के साथ इसके संकरण से C-158 व C-132 जैसी गुणवान किस्में विकसित की गयी हैं।","గ్రామ్ -24 రకం ధాన్యం ముదురు గోధుమ రంగులో ఉంటుంది మరియు పిబి 7, ఐ -58 మరియు జి -17 తో దాని సంకరజాతులు సి -158 మరియు సి -132 వంటి నాణ్యమైన రకాలను అభివృద్ధి చేయడము జరిగింది."
"3. रोग व पीइक प्रतिरोधकता – पौधों में विषाणु, जीवाणु, कवक आदि से विभिन्न प्रकार के रोग उत्पन्न होते हैं।","3. వ్యాధి మరియు చీడలను నిరోధించడము - మొక్కలలో వైరస్ల్, బ్యాక్టీరియా, శిలీంధ్రాలు మొదలైన వాటి వల్ల వివిధ రకాల వ్యాధులు తలెత్తుతాయి."
"उदाहरण-आलू में अंगमारी रोग, गन्ने में लाल विगलन व काले किट्ट का रोग आदि कवकजनित होते हैं।","ఉదాహరణకు, బంగాళాదుంప లో అంగమారి తెగులు, చెరకు లో కనిపించే రెడ్ రాట్ తెగులు మరియు బ్లాక్ కిట్ తెగుళ్ళు శిలీంధ్రముల వలన కలుగుతాయి."
पादप प्रजनन द्वारा पौधों की रोग प्रतिरोधी किस्में विकसित की गयी हैं।,సస్యప్రజననము ద్వారా మొక్కల వ్యాధి నిరోధక రకాలు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.
"उदाहरण-गेहूँ की C-228, C-253 व चने की GP-17, GP-24 आदि।","ఉదాహరణలు: గోధుమ C -228, C -253 మరియు గ్రామ్స్ GP -17, GP -24 మొదలైనవి."
4. विशेष मृदा व विशेष जलवायु हेतु किस्में– भारतवर्ष में प्रत्येक क्षेत्र की जलवायु व मृदा विभिन्न प्रकार की है।,4. ప్రత్యేక నేల మరియు ప్రత్యేక వాతావరణం కోసం రకాలు - భారతదేశంలోని ప్రతి ప్రాంతం యొక్క వాతావరణం మరియు నేల వివిధ రకాలుగా ఉంటాయి.
मृदा व जलवायु की विभिन्नता को ध्यान में रखते हुए पादप-प्रजनन द्वारा पौधों की ऐसी किस्में उत्पन्न की गयी हैं जो विभिन्न प्रकार की मृदा व जलवायु में विकसित हो सकती हैं।,"నేల మరియు వాతావరణం యొక్క వైవిధ్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని, మొక్కల పెంపకం ద్వారా ఇటువంటి రకాల మొక్కలు ఉత్పత్తి చేయబడ్డాయి, ఇవి వివిధ రకాల నేల మరియు వాతావరణంలో పెరుగుతాయి."
उदाहरण – पंजाब की मृदा मूंगफली की वृद्धि के लिए अनुकूलित नहीं है।,ఉదాహరణ - వేరుశనగ పెరుగుదలకు పంజాబ్ నేల ఎంపిక చేయబడలేదు.
अतः पादप प्रजनन द्वारा मूंगफली की ऐसी किस्में उत्पन्न की गयी हैं जो ऊसर व रेतीली मृदा में भी उग सकती हैं।,"అందువల్ల, మొక్కల పెంపకం ద్వారా వేరుశెనగ రకాలు ఉత్పత్తి చేయబడ్డాయి, ఇవి గడ్డి మరియు ఇసుక నేలల్లో పెరుగుతాయి."
पादप प्रजनन से पतन प्रतिरोधी किस्में भी तैयार की गई हैं।,సస్యవర్ధనము ద్వారా పతనం నిరోధక రకాలు కూడా ఉత్పత్తి చేయబడ్డాయి.
खाद्य उत्पादन में दलहनी पौधों की भूमिका का वर्णन कीजिए।,ఆహార ఉత్పత్తిలో పప్పుధాన్యాల పాత్రను వివరించండి.
"दलहनी पौधों के अन्तर्गत दाल वाले पौधे; जैसे-अरहर, चना, मूंग, उड़द आदि सम्मिलित होते हैं।","పప్పుధాన్యాల మొక్కల క్రింద పప్పులు; కందులు, పెసలు, మినుములు,శెనగలు మొదలైనవి ఉంటాయి."
दालें प्रोटीन का मुख्य स्रोत होती हैं क्योंकि इनमें प्रोटीन प्रचुर मात्रा में उपस्थित होती है।,పప్పుధాన్యాలు ప్రోటీన్ యొక్క ప్రధాన వనరు ఎందుకంటే వాటిలో ప్రోటీన్ పుష్కలంగా ఉంటుంది.
यदि हम खाद्य उत्पादन में दलहनी पौधों का विस्तार करेंगे तो ये हमें दो प्रकार से लाभ पहुँचाएँगी –,"ఒకవేళ మనము ఆహార ఉత్పత్తిలో పప్పుధాన్యాలను విశదముగా చూస్తే, అది మనకు రెండు విధాలుగా ప్రయోజనం చేకూరుస్తుంది."
जैविक आवर्धन पर टिप्पणी लिखिए।,జీవావర్ధనము పై వ్యాఖ్య రాయండి.
"अनेक प्रकार के कीटनाशक पदार्थ, खरपतवारनाशी व अन्य क्लोरीनयुक्त पदार्थ ऐसे पदार्थ हैं जिनका जीवधारियों द्वारा बहुत कम विघटन होता है, अर्थात् ये अक्षयकारी होते हैं।","అనేక రకాల పురుగుమందులు, కలుపు సంహారకాలు మరియు ఇతర క్లోరినేటెడ్ పదార్థాలు జీవులలో చాలా తక్కువగా విఘటనము చెందే పదార్థాలు, అవి నాశనము చెందనివి."
इनका उपयोग कृषि की उपज बढ़ाने के लिए किया जाता है।,వ్యవసాయ దిగుబడి పెంచడానికి వీటిని ఉపయోగిస్తారు.
ये पदार्थ खाद्य श्रृंखला के द्वारा पौधों व जन्तुओं के शरीर में जाते हैं और वहीं पर संचित होते रहते हैं।,ఈ పదార్థాలు ఆహార గొలుసు ద్వారా మొక్కలు మరియు జంతువుల శరీరంలోకి వెళ్లి అక్కడ పేరుకుపోతూనే ఉంటాయి.
इनकी सान्द्रता प्रत्येक ट्रॉफिक स्तर पर बढ़ती जाती है और उच्च उपभोक्ता में अधिकतम हो जाती है।,వాటి సాంద్రత ప్రతీ పోషక స్థాయిలో పెరుగుతుంది మరియు అధిక వినియోగదారుల స్థాయిలో కూడా పెరుగుతుంది.
इस क्रिया को जैविक आवर्धन कहते हैं।,ఈ చర్యను జీవావర్ధనము అని అంటారు.
तथा आदि कीटनाशक पदार्थ वसा में घुलनशील होते हैं।,మరియు కొన్ని పురుగుమందులు కొవ్వు లలో కరిగేవిగా ఉంటాయి.
अतः ये मनुष्यों व जन्तुओं के वसा ऊतक में संचित हो जाते हैं।,"అందువల్ల, అవి మానవులు మరియు జంతువుల కొవ్వు కణజాలంలో నిల్వ చేయబడతాయి."
श्वसन क्रिया में वसा के ऑक्सीकरण के समय ये पदार्थ रुधिर वाहिनियों में प्रवेश करके विषैला प्रभाव दिखाते हैं और इससे कैन्सर तक हो जाता है।,"శ్వాసక్రియలో కొవ్వు పదార్ధముల ఆక్సీకరణము జరుగుతున్న సమయంలో, ఈ పదార్థాలు రక్త నాళాలలోకి ప్రవేశించి విషపూరిత ప్రభావాలను కలిగించి క్యాన్సర్‌కు దారితీస్తాయి."
"इसी को देखते हुए कृषि में के प्रयोग पर प्रतिबन्ध है, परन्तु इसका उपयोग मलेरिँया नियन्त्रण में किया जाता है।","ఈ దృష్ట్యా, వ్యవసాయం వాడకంపై వీటి నిషేధము ఉంది, కానీ దీనిని మలేరియా నియంత్రణలో కూడా ఉపయోగిస్తారు."
संकर ओज पर टिप्पणी लिखिए।,పై వ్యాఖ్య రాయండి.
संकर ओज-भिन्न-भिन्न आनुवंशिक संगठन युक्त दो या दो से अधिक जातियों में मौजूद लक्षणों को एक ही जाति में विकसित करने की विधि को संकरण कहते हैं तथा इस प्रकार प्राप्त हुई जातियों को संकर ओज कहते हैं।,సంకరం - ఒకే జాతిలో వేర్వేరు జన్యుసంబంధమైన రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ జాతులలో లక్షణాలను అభివృద్ధి చేసే పద్ధతిని సంకరణము మరియు దానివలన పొందిన జాతులను సంకరం అని అంటారు.
आनुवंशिकीय रूपान्तरित फसलों पर टिप्पणी लिखिए।,జన్యుపరంగా మార్పు చెందిన పంటలపై వ్యాఖ్య రాయండి.
कीट पीड़कों से प्रतिरोधकता विकसित करने की यह पादप प्रजनन विधि है।,పురుగుల తెగుళ్ళకు రోగనిరోధక శక్తిని పెంపొందించే మొక్కల పెంపకం పద్ధతి ఇది.
इस विधि से प्राप्त पौधों पर कीट पीड़कों का कोई प्रभाव नहीं होता।,ఈ పద్ధతి ద్వారా పొందిన మొక్కలపై కీటకాల తెగుళ్ల ప్రభావం ఉండదు.
"ये पौधे जीवाणु, कवक जीन द्वारा परिवर्तित कर दिये जाते हैं इसलिए इन्हें आनुवंशिकीय रूपान्तरित फसल कहा जाता है।","ఈ మొక్కలను బ్యాక్టీరియా, ఫంగల్ జన్యువుల ద్వారా మార్చబడతాయి, అందువల్ల వాటిని జన్యుమార్పిడి పంటలు అంటారు."
उदाहरणार्थ-बी०टी० फसलें।,ఉదాహరణకు - బిటి పంటలు.
निम्नलिखित पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए –,కింది వాటిపై సంక్షిప్త గమనిక రాయండి -
"बैसीलस थूरीनजिएंसिस नामक जीवाणु ऐसी प्रोटीन (जीव विष) को निर्माण करता है जिसमें अनेक प्रकार के कीटों (तम्बाकू का कीट, सैनिक कीट, मूंग कीट) को नष्ट करने की क्षमता होती है।","బాసిల్లస్ తూరీంజియెంసిస్ అనే బాక్టీరియం అటువంటి ప్రోటీన్ (జీవి) ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది, ఇది అనేక రకాల కీటకాలను (పొగాకు చిమ్మట, సైనికుడు చిమ్మట, ముల్లంగి దుంప) నాశనం చేసే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది."
"बैसीलस जीवाणु से बनी जीव विष कीटनाशक होता है, लेकिन जीवाणु में निष्क्रिय होता है।","బాసిల్లస్ అనే బ్యాక్టీరియాతో తయారైన కీటకనాశిని, కానీ ఇది బ్యాక్టీరియాలో క్రియారహితం అవుతుంది."
कीट में पहुँचते ही सक्रिय हो जाता है तथा कीटों की मृत्यु हो जाती है।,ఇది క్రిమికి చేరిన వెంటనే క్రియాశీలకంగా మారుతుంది మరియు ఆ కీటకము చనిపోతుంది.
जीव विष को बनाने वाली जीवाणु से जीन को पृथक् करके फसलों में समाविष्ट कर देते हैं।,ప్రోటీనులను తయారుచేసే బ్యాక్టీరియా నుండి జన్యువులను వేరు చేసి పంటలలో పొందుపరుస్తారు.
इसी प्रकार बीटी-कपास नामक पौधे का निर्माण कर लिया गया है।,"అదేవిధంగా, బిటి-ప్రత్తి అనే మొక్కను తయారు చేశారు."
बीटी-कपास पर शलभ कृमि का प्रभाव नहीं होता है और उत्पादन बढ़ जाता है।,బిటి- ప్రత్తి చిమ్మట పై ప్రభావం చూపదు మరియు పురుగు ఉత్పత్తిని పెంచుతుంది.
जीव विष को बनाने वाली जीन को क्राई कहते हैं।,విష పదార్ధములను తయారుచేసే జన్యువును క్రాయి అని అంటారు.
ये कई प्रकार की होती हैं।,వీటిలో చాలా రకాలు ఉన్నాయి.
भारत एक कृषि प्रधान देश है।,భారతదేశం వ్యవసాయ దేశం.
भारत के सकल घरेलू उत्पादन की लगभग 33 प्रतिशत आय तथा समष्टि की लगभग 62 प्रतिशत जनता को रोजगार कृषि से प्राप्त होता है।,భారతదేశం యొక్క స్థూల జాతీయోత్పత్తిలో 33 శాతం మరియు జనాభాలో 62 శాతం మందికి వ్యవసాయం ఉపాధి కల్పిస్తుంది.
स्वतंत्रता प्राप्ति के बाद देश के सामने सबसे बड़ी चुनौती बढ़ती हुई जनसंख्या के पोषण की थी क्योंकि यहाँ कृषि योग्य भूमि सीमित थी।,"భారతదేశమునకు స్వతంత్రము వచ్చిన తరువాత, పెరుగుతున్న జనాభాను నియంత్రించడము దేశం ముందు ఉన్న అతిపెద్ద సవాలు, ఎందుకంటే ఇక్కడ వ్యవసాయ యోగ్యమైన భూమి పరిమితముగా ఉంది."
इसके लिए वह वृहद् योजना बनाने की आवश्यकता थी जिससे उपलब्ध भूमि में अधिक-से-अधिक पैदावार की जा सके।,"దీని కోసం, అందుబాటులో ఉన్న భూమిలో గరిష్ట దిగుబడి వచ్చే విధంగా సమగ్ర ప్రణాళికను రూపొందించడం అవసరం."
"1960 ई० के मध्य से पादप प्रजनन की विधियों का उपयोग कर गेहूँ, धान, मक्का आदि की उन्नत संकर किस्में विकसित की गईं।","అధునాతన సంకరణము రకాలు గోధుమలు, వరి, మొక్కజొన్న మొదలైనవి 1960 ల మధ్య నుండి మొక్కల పెంపకం పద్ధతులను ఉపయోగించి అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి."
परिणामस्वरूप खाद्य उत्पादन में अत्यधिक वृद्धि हुई।,ఫలితంగా ఆహార ఉత్పత్తి భారీగా పెరిగింది.
इसे प्रावस्था को ‘हरित क्रान्ति’ के नाम से जाना जाता है।,ఈ దశను 'హరిత విప్లవం' అంటారు.
भारत में हरित क्रान्ति के प्रारम्भ हेतु प्रमुख योगदान डॉ० एम०एस० स्वामीनाथन व डॉ० नॉर्मन बोरलॉग ने दिया था।,భారతదేశంలో హరిత విప్లవం ప్రారంభానికి డాక్టర్ ఎంఎస్ స్వామినాథన్ మరియు డాక్టర్ నార్మన్ బోర్లాగ్ ప్రధాన సహకారం అందించారు.
अपने इस योगदान के लिए इन्हें अनेक पुरस्कारों द्वारा सम्मानित किया गया।,ఆయన చేసిన కృషికి ప్రభుత్వము ఆయనను పలు అవార్డులతో సత్కరించింది.
निम्नलिखित पर संक्षिप्त टिप्पणियाँ लिखिए –,కింది వాటిపై సంక్షిప్త వివరణలు వ్రాయండి.
पूर्ण शक्तता (टोटीपोटेन्सी) किसे कहते हैं? ,టోటిపోటెన్సీ అంటే ఏమిటి?
ऊतक संवर्धन की प्रमुख विधियों का चित्रों की सहायता से वर्णन कीजिए।,పటము యొక్క సహాయంతో కణజాల వర్ధనము యొక్క ప్రధాన పద్ధతులను వివరించండి.
ऊतक संवर्धन क्या है? इसके अन्तर्गत आने वाले विभिन्न पदों के नाम लिखिए।,కణజాల వర్ధనము అంటే ఏమిటి? దాని క్రింద ఉన్న వివిధ పదముల పేర్లను రాయండి.
"बैसीलस थूरीनजिएंसिस नामक जीवाणु ऐसी प्रोटीन का निर्माण करता है जिसमें अनेक प्रकार के कीटों (तम्बाकू का कीट, सैनिक कीट, मूंग कीट) को नष्ट करने की क्षमता होती है।","బాసిల్లస్ థూరీంజియెంసిస్ అనే బాక్టీరియం అనేక రకాల కీటకాలను (పొగాకు చిమ్మట, సైనికుడు చిమ్మట, ముంగ్ దుంప) నాశనం చేసే సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్న ఒక ప్రోటీన్‌ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది."
बेसीलस जीवाणु से बना यह जीव विष कीटनाशक होता है।,ఈ కీటకనాశిని బ్ఆసిల్లస్ అనే బ్యాక్టీరియాతో తయారైనది.
जीवाणु में निष्क्रिय परन्तु कीट में पहुँचते ही सक्रिय हो जाता है जिससे कीटों की मृत्यु हो जाती है।,"బ్యాక్టీరియాలో ఇది క్రియా రహితముగా ఉంటుంది, కానీ అవి కీటకాలను చేరుకున్న వెంటనే చురుకుగా తయారవుతాయి, ఇది తెగుళ్ల మరణానికి దారితీస్తుంది."
जीव विष को बनाने वाले जीवाणु से जीव को पृथक् करके बैंगन की फसल में समाविष्ट कर देते हैं।,కీటకనాశినిని తయారుచేసే బ్యాక్టీరియా నుండి జీవిని వేరుచేసి వంకాయ పంటలో కలుపుతాారు.
इनसे बैंगन का निर्माण होता है जिस पर पीड़कों का कोई प्रभाव नहीं होता है।,"వీటి వలన వంకాయ పంట వస్తుంది, దానిపై తెగుళ్ళు ఎటువంటి ప్రభావమునూ చూపవు."
इस तकनीक का विकास सर्वप्रथम सन् 1902 में गोटलीब हेबर लेन्डटू द्वारा किया गया।,ఈ పద్ధతిని మొట్టమొదట 1902 లో గాట్లీబ్ హేబర్ ల్యాండ్టూ అభివృద్ధి చేశారు.
भोजन की बढ़ती माँग को पूरा करने के लिए इस तकनीक का उपयोग करते हैं।,ఆహారానికి పెరుగుతున్న డిమాండ్‌ను తీర్చడానికి ఈ పద్ధతిని ఉపయోగించవచ్చు.
"इसके अन्तर्गत प्रयोगशाला के भीतर पादप कोशिका, ऊतक, अंगों की वृद्धि पात्रों में उपस्थित कृत्रिम संवर्धन माध्यम में करके पौधों की संख्या में अपार वृद्धि करते हैं।","ప్రయోగశాలలోని మొక్క కణాలు, కణజాలాలు, అవయవాలలో ఉన్న కృత్రిమ వర్ధనము అనే పద్ధతి ద్వారా మొక్కల సంఖ్యను పెంచడం ద్వారా అధికముగా అభివృద్ధి చేయడము జరుగుతుంది."
एक कोशिका अथवा मूल कोशिका द्वारा पूरा पौधा विकसित करने की क्षमता को पूर्ण शक्तता (टोटीपोटेन्सी) कहते हैं।,ఒక కణం లేదా మూల కణం ద్వారా పూర్తి మొక్కను వృద్ధి చేసే సామర్థ్యాన్ని టోటిపోటెన్సీ అంటారు.
इस प्रक्रिया को ऊतक संवर्धन कहते हैं।,ఈ ప్రక్రియను కణజాలవర్ధనము అని అంటారు.
इस विधि से अल्प काल में हजारों की संख्या में पादपों का उत्पादन किया जाता है।,ఈ పద్ధతి ద్వారా తక్కువ సమయంలో వేలాది మొక్కలు ఉత్పత్తి అవుతాయి.
इसे सूक्ष्म प्रवर्धन भी कहते हैं।,దీనిని సూక్ష్మ వ్యాప్తి అని కూడా అంటారు.
सन् 1957 में स्टीवर्ड नामक वैज्ञानिक ने एकल कोशिका से पूर्ण पौधे की वृद्धि को सिद्ध किया।,"1957 లో, స్టీవార్డ్ అనే శాస్త్రవేత్త ఒకే కణం నుండి పూర్తి మొక్క యొక్క పెరుగుదలను నిరూపించాడు."
ऊतक संवर्धन में अनेक वृद्धि नियन्त्रक जैसे- ऑक्सिन व साइटोकाइनिन की आवश्यकता होती है।,కణజాల వర్ధనమునకు ఆక్సిన్ మరియు సైటోకినిన్ వంటి అనేక వృద్ధి నియంత్రకాలు అవసరం.
ऊतक संवर्धन की प्रमुख दो विधियाँ हैं –,కణజాల వర్ధనమునకు రెండు ప్రధాన పద్ధతులు ఉన్నాయి -
"संवर्धन के ये प्रयोग आनुवंशिक इन्जीनियरिंग में बहुत लाभदायक हैं, क्योंकि नई किस्म के पौधे उत्पन्न करने में कोशिका संवर्धन एक प्रमुख विधि है।","జన్యు ఇంజినీరింగ్ లో ఈ వర్ధనము ప్రయోగాలు చాలా ప్రయోజనకరంగా ఉంటాయి, ఎందుకంటే కొత్త రకాల మొక్కలను ఉత్పత్తి చేయడంలో కణజాల వర్ధనము ఒక ప్రధాన పద్ధతి."
एकल कोशिका प्रोटीन पर टिप्पणी लिखिए।,ఏకకణ ప్రోటీన్ పై వ్యాఖ్య రాయండి.
एकल कोशिका प्रोटीन क्या है? ,ఏకకణ ప్రోటీన్ అంటే ఏమిటి?
किन्हीं दो एकल कोशिका प्रोटीन के वानस्पतिक नाम लिखिए।,ఏదైనా రెండు ఏకకణ ప్రోటీన్ల శాస్త్రీయ నామమును వ్రాయండి.
"सूक्ष्मजीवों को मनुष्य तथा पशुओं के पोषण में प्रोटीन के स्रोत के रूप में उपयोग में लाया जा रहा है, जैसे- यीस्ट, स्पाइरुलीना आदि।","మానవ మరియు జంతువుల పోషణలో ఈస్ట్, స్పిరులినా మొదలైన వాటిలో సూక్ష్మజీవులు ప్రోటీన్ యొక్క వనరులుగా ఉపయోగించబడుతున్నాయి."
एकल कोशिका प्रोटीन द्वारा आवश्यक सभी अमीनो अम्ल शरीर को प्राप्त होते हैं।,ఒకే కణ ప్రోటీన్ ద్వారా అవసరమైన అన్ని అమైనో ఆమ్లాలు శరీరానికి అందుతాయి.
"उच्चवर्गीय पौधों के स्थान पर जीवाणु तथा यीस्ट बेहतर प्रोटीन स्रोत हैं, क्योंकि खाद्य के रूप में प्रयुक्त किए जाने वाले उच्च वर्गीय पौधों में लाइसीन अमीनो अम्ल नहीं पाया जाता है।","బ్యాక్టీరియా మరియు ఈస్ట్ ఉన్నతశ్రేణి మొక్కల కంటే మంచి ప్రోటీన్ వనరులు, ఎందుకంటే ఆహారంగా ఉపయోగించే ఉన్నతశ్రేణి మొక్కలలో లైసిన్ అమైనో ఆమ్లాలు కనిపించవు."
एकल कोशिका प्रोटीन के उत्पादन के लिए कम जगह की आवश्यकता पड़ती है।,ఏకకణ ప్రోటీన్ల ఉత్పత్తికి తక్కువ స్థలం అవసరం.
इसका उत्पादन जलवायु से भी प्रभावित नहीं होता है।,దీని ఉత్పత్తి గాలి మరియు నీరు వలన కూడా ప్రభావితం కాదు.
"शैवाल, जैसे-स्पाइरुलीना, क्लोरेला तथा सिनेडेस्मस का उपयोग एकल कोशिका प्रोटीन के रूप में किया जा रहा है।","స్పిరులినా, క్లోరెల్లా మరియు సినెడెస్మస్ వంటి యుగ్మ వికల్పములను ఏకకణ ప్రోటీనులుగా ఉపయోగిస్తున్నారు."
स्पाइरुलीना को आलू-संसाधन संयन्त्र से निर्मुक्त अवशिष्ट जल जिसमें स्टार्च की।,బంగాళాదుంప- శుద్ధి కర్మాగారము నుండి పిండి పదార్ధం ఉన్న అవశేష నీటి నుండి స్పిరులినాను ఉత్పత్తి చేసారు.
"मात्रा उपस्थित रहती है, में आसानी से उगाया जा सकता है।",ఈ నీటిలో ఉన్న పిండి పదార్ధపు పరిమాణము లో దీనిని చాలా సులభముగా పండించవచ్చు.
"यहाँ तक कि इसे भूसा, शीरा, पशु खाद तथा मेल-जल में भी उगाया जा सकता है।","గడ్డి, మొలాసిస్, పశువుల ఎరువు మరియు మిశ్రమ నీటిలో కూడా దీనిని పెంచవచ్చు."
"स्पाईरुलीना में प्रोटीन के अतिरिक्त खनिज, वसा, कार्बोहाइड्रेट तथा विटामिन भी प्रचुर मात्रा में पाए जाते हैं।","ప్రోటీన్‌తో పాటు, ఖనిజాలు, కొవ్వులు, కార్బోహైడ్రేట్లు మరియు విటమిన్లు కూడా స్పిరులినాలో పుష్కలంగా కనిపిస్తాయి."
प्रदूषित जल में आसानी से उगाए जाने के कारण स्पाइरुलीना का उपयोग पर्यावरणीय प्रदूषण को भी कम करने के लिए किया जाता है।,పర్యావరణ కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి స్పిరులినాను కలుషిత నీటిలో సులభంగా పండిస్తారు.
"शैवालों के अतिरिक्त कवक, जैसे-यीस्ट (सेकेरोमाइसीज), टॉरुलाप्सिस तथा कैंडिडा का उपयोग भी एकल कोशिका प्रोटीन के रूप में किया जा रहा है।","ఆల్గేతో పాటు, ఈస్ట్ (సాక్రోరోమైసెస్), టోరులాప్సిస్ మరియు కాండిడా వంటి శిలీంధ్రాలను కూడా ఏకకణ ప్రోటీన్లుగా ఉపయోగిస్తున్నారు."
फ्यूजेरियम एवं मशरूम के कवकतन्तु को एकल कोशिका प्रोटीन के रूप में उपयोग बड़े पैमाने पर किया जा रहा है।,ఫ్యూసేరియం మరియు పుట్టగొడుగు శిలీంధ్రాలను ఏకకణ ప్రోటీన్లుగా విస్తృతంగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
गणना की गई है कि 0.5 टन सोयाबीन से 40 किलोग्राम प्रोटीन प्रति 24 घंटे में प्राप्त हो सकती है।,0.5 కిలోల సోయాబీన్ 24 గంటలకు 40 కిలోల వరకూ ప్రోటీన్‌ను ఇస్తుందని లెక్కించారు.
इसकी तुलना में 0.5 टन यीस्ट से उसी समय-सीमा में 50 टन प्रोटीन प्राप्त हो सकती है।,అదే సమయంలో 0.5 టన్నుల ఈస్ట్ నుండి 50 టన్నుల వరకూ ప్రోటీన్ పొందవచ్చు.
इसी प्रकार प्रतिदिन 25 किलोग्राम दूध देने वाली गाय 200 ग्राम प्रोटीन पैदा करती है।,"అదేవిధంగా, రోజుకు 25 కిలోల పాలను ఉత్పత్తి చేసే ఆవు 200 గ్రాముల వరకు ప్రోటీన్‌ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది."
इसी समय में 250 ग्राम सूक्ष्मजीव; जैसे-मिथायलोफिलस मिथायलोटोपस 25 टन तक प्रोटीन उत्पन्न कर सकते हैं।,"ఒకే సమయంలో 250 గ్రాముల సూక్ష్మజీవులు; ఉదాహరణకు, మిథైలోఫిలస్ మిథైలోటోప్స్ 25 టన్నుల ప్రోటీన్‌ను ఉత్పత్తి చేయగలవు."
केन्द्रीय औषधि अनुसंधान संस्थान पर टिप्पणी लिखिए।,సెంట్రల్ డ్రగ్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ పై వ్యాఖ్య రాయండి.
"केन्द्रीय औषधि अनुसंधान संस्थान प्रदेश की राजधानी, लखनऊ में स्थित है।",సెంట్రల్ డ్రగ్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ రాష్ట్ర రాజధాని లక్నోలో ఉంది.
यहाँ जैव चिकित्सा विज्ञान के विभिन्न क्षेत्रों से सम्बन्धित अनेक वैज्ञानिक कार्यरत हैं।,బయోమెడికల్ సైన్స్ యొక్క వివిధ రంగాలకు సంబంధించిన చాలా మంది శాస్త్రవేత్తలు ఇక్కడ పనిచేస్తున్నారు.
भारत की स्वतन्त्रता के पश्चात् स्थापित होने वाली प्रयोगशालाओं में से यह एक है।,భారతదేశము స్వతంత్రము సాధించిన తరువాత స్థాపించబడిన ప్రయోగశాలలలో ఇది ఒకటి.
"इस संस्थान का उद्घाटन 17 फरवरी, 1951 को तत्कालीन प्रधानमंत्री पं० जवाहरलाल नेहरू द्वारा किया गया था।","ఈ సంస్థను ఫిబ్రవరి 17, 1951 న అప్పటి ప్రధాని పండిట్ జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్రారంభించారు."
"प्रशासनिक और वैज्ञानिक प्रयोजनों के लिए संस्थान को जनशक्ति, तकनीकी और वैज्ञानिक सहायता उपलब्ध कराने के लिए इसे 17 अनुसंधान एवं विकास विभाग और कुछ डिवीजनों में बाँटा गया है।","పరిపాలనా మరియు శాస్త్రీయ ప్రయోజనాల కోసం సంస్థకు మానవశక్తి, సాంకేతిక మరియు శాస్త్రీయ సహాయాన్ని అందించడానికి, దీనిని 17 ఆర్ అండ్ డి విభాగాలు మరియు కొన్ని విభాగాలుగా విభజించారు."
इनके अलावा इस संस्थान के बाहर स्थित दो डाटा सेंटर और एक फील्ड स्टेशन कार्य कर रहे हैं।,"ఇవి కాకుండా, ఈ సంస్థ వెలుపల ఉన్న రెండు డేటా సెంటర్లు మరియు ఒక ఫీల్డ్ స్టేషన్ పనిచేస్తున్నాయి."
मनुष्य के लिए लाभदायक तीन कीटों के जन्तु-वैज्ञानिक नाम लिखिए तथा उनके उत्पाद का उल्लेख कीजिए।,మానవులకు ఉపయోగపడే మూడు కీటకాల శాస్త్రీయ నామాలను వ్రాసి వాటి ఉత్పత్తి గురించి ప్రస్తావించండి.
उनमें से किसी एक कीट के जीवन चक्र का वर्णन कीजिए।,వాటిలో ఏదైనా ఒక కీటకము యొక్క జీవిత చక్రాన్ని వివరించండి.
रेशम कीट पालन किसे कहते हैं ? रेशम कीट का सचित्र जीवन चक्र लिखिए।,పట్టు పురుగుల పెంపకం అంటే ఏమిటి? పట్టు పురుగు యొక్క విశదీకరించబడిన జీవిత చక్రం రాయండి.
आर्थिक महत्त्व के किन्हीं दो कीटों के नाम लिखिए तथा उनके द्वारा उत्पादित पदार्थों का मनुष्य के लिए उपयोग बताइए।,"ఆర్థిక ప్రాముఖ్యత ఉన్న ఏదైనా రెండు కీటకాల పేర్లను వ్రాసి, అవి ఉత్పత్తి చేసే పదార్థాల ఉపయోగములు వ్రాయండి."
किन्हीं दो लाभदायक कीटों का वैज्ञानिक नाम लिखिए तथा उनके द्वारा उत्पादित पदार्थ का नाम एवं मानव द्वारा उपयोग बताइए।,"ఏదైనా రెండు ఉపయోగకరమైన కరమైన కీటకాల యొక్క శాస్త్రీయ నామాన్ని వ్రాసి, అవి ఉత్పత్తి చేసే పదార్ధం యొక్క పేరును మరియు మానవులకోసం వాటి ఉపయోగములను వివరించండి."
मनुष्य के आर्थिक महत्त्व के किन्हीं तीन कीटों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिये तथा इनके द्वारा उत्पादित पदार्थों की उपयोगिता बताइए।,"మానవునికి ఆర్థికముగా ఉపయోగపడే ఏదైనా మూడు కీటకాల యొక్క శాస్త్రీయ నామాలను వ్రాసి, అవి ఉత్పత్తి చేసే పదార్థాల ఉపయోగాన్ని సూచించండి."
भारतवर्ष में पाए जाने वाले रेशम कीट की विभिन्न प्रजातियों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिए।,భారతదేశంలో కనిపించే వివిధ రకాల పట్టు పురుగుల శాస్త్రీయ నామాన్ని వ్రాయండి.
मनुष्य के लिए लाभदायक किन्हीं दो कीटों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिए तथा इनके द्वारा उत्पन्न किये जाने वाले उत्पादों का आर्थिक महत्त्व बताइए।,"మానవులకు ఉపయోగకరమైన ఏదైనా రెండు కీటకాల జంతువుల శాస్త్రీయ నామాలను వ్రాసి, వాటి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన ఉత్పత్తుల యొక్క ఆర్ధిక ప్రాముఖ్యతను సూచించండి."
मानव के लिए लाभदायक दो कीटों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिए।,మానవులకు ఉపయోగకరముగా ఉండే రెండు కీటకాల యొక్క శాస్త్రీయ నామమును రాయండి.
आर्थिक महत्त्व के कीटों की एक सूची दीजिए।,ఆర్థిక ప్రాముఖ్యత కలిగిన కీటకాల జాబితాను ఇవ్వండి.
इनमें से किसी एक द्वारा उत्पादित उत्पादों का उपयोग लिखिए।,ఈ క్రింది వానిలోఏదైనా ఒకదాని ద్వారా చేసిన ఉత్పత్తుల ఉపయోగమును రాయండి.
किन्हीं दो लाभदायक कीटों के प्राणि वैज्ञानिक नाम लिखिए तथा उनके उत्पादित पदार्थों का मानव हित में उपयोग बताइए।,"ఏదైనా రెండు ఉపయోగకరమైన కీటకాల యొక్క శాస్త్రీయ నామములను వ్రాసి, అవి మానవునికి ఏవిధముగా సహాయపడతాయో వివరించండి."
रेशम कीट का आर्थिक महत्त्व लिखिए।,పట్టు పురుగు యొక్క ఆర్ధిక ప్రాముఖ్యతను వ్రాయండి.
मनुष्य के लिए लाभदायक तीन कीट,మానవులకు లబ్దిని చేకూర్చే మూడు కీటకముల పేర్లను తెలపండి.
इसकी बॉम्बिक्स मोराइ नामक जाति का शहतूत के वृक्षों पर पालन किया जाता है।,బొంబిక్స్ మొరాయ్ అని పిలువబడే జాతి మల్బరీ చెట్లపై పెంచుతారు.
इस कीट से उत्तम किस्म का रेशम प्राप्त किया जाता है।,ఈ కీటకం నుండి ఉత్తమమైన నాణ్యత కలిగిన పట్టు లభిస్తుంది.
इसकी एन्थेरिया पैपिया नामक जाति से उच्च कोटि का रेशम टसर प्राप्त किया जाता है।,దీని అధిక నాణ్యత గల టస్సర్ పట్టును ఏంథేరియా పాపియా అనే జాతి నుండి పొందవచ్చు.
"यह एक सामाजिक, बहुरूपी कीट है।","ఇది సామాజిక, బహురూపత కలిగిన కీటకము"
यह मोम की एक छत्तेनुमा कालोनी बनाकर रहती है।,ఇది ఒక మైనపు తేనెగూళ్ళు కలిగిన కాలనీని తయారు చేసి అందులో నివసిస్తుంది.
प्रत्येक छत्ते में हजारों की संख्या में षट्भुजीय कोष्ठक होते हैं।,ఒక్కొక్క తేనెపట్టులో వేలకొద్దీ సంఖ్యలో షట్కోణాకృతి కలిగిన గదుల వంటి నిర్మాణములను కలిగి ఉంటాయి.
अनेक कोष्ठकों को खाद्य भण्डार के रूप में इस्तेमाल किया जाता है जिनमें यह बहुत मात्रा में शहद एकत्र रखती है।,"చాలా వరకూ గదులను ఆహార భండాగారములుగా ఉపయోగిస్తాయి, తేనెటీగలు సేకరించిన తేనెను ఈ గదులలో భధ్రపరుస్తాయి."
"अन्य कोष्ठकों में इसके बच्चों, अण्डों आदि की देखभाल की जाती है।","ఇతర గదులలో, వాటి పిల్లలు, గుడ్లు మొదలగువాటి సంరక్షణ చేస్తారు."
एक बड़े छत्ते में एक ऋतु में लगभग 150 किलोग्राम तक शहद प्राप्त हो जाता है।,ఒక ఋతువులో పెద్ద తేనెగూడులో సుమారు 150 కిలోల వరకూ తేనె లభించవచ్చు.
"मधु मनुष्य के लिए एक प्राकृतिक शक्तिवर्द्धक एवं रोगाणु रोधक, अम्लीय पदार्थ होता है।","తేనె అనేది మానవులకు ప్రకృతికమైన, శక్తిని కలిగించే మరియు రోగనిరోధక ఆమ్లము కలిగిన పదార్ధము."
इसमें औषधि महत्त्व के लगभग 80 प्रकार के पदार्थ होते हैं।,ఔషధ ప్రాముఖ్యత కలిగిన 80 రకాల పదార్థాలు ఇందులో ఉన్నాయి.
मधुमक्खी का पूरा छत्ता मोम का बना होता है।,తేనెటీగ నివశించే తేనెపట్టులు మొత్తం మైనముతో తయారుచేయబడి ఉంటాయి.
मोम प्रायः सफेद अथवा हल्का पीला-सा होता है और अनेक सौन्दर्य प्रसाधनों को तैयार करने के लिए आधार पदार्थ होता है।,మైనము సాధారణంగా తెలుపు లేదా లేత పసుపు రంగులో ఉంటుంది మరియు అనేక సౌందర్య సాధనాల తయారీకి మూల పదార్థముగా కూడా ఉపయోగించబడుతుంది.
"ये कीट प्रतिकूल वातावरणीय परिस्थितियों तथा शत्रुओं से सुरक्षित रहने के लिए ढाक, साल, पीपल, बरगद, अंजीर आदि वृक्षों पर अण्डे देते समय लाख का रक्षात्मक खोल बनाते हैं।","ఈ కీటకములు ప్రతికూల పర్యావరణ పరిస్థితులు మరియు శత్రువుల నుండి సురక్షితంగా ఉండటానికి ఢాక్, సాల్, రావి, మర్రి,ద్రాక్ష వంటి చెట్లపై గుడ్లు పెట్టినప్పుడు లక్షలకొద్దీ రక్షకపొరలను గూడు చుట్టూ ఏర్పరుస్తాయి."
यह 1-2 सेमी मोटी पपड़ी के रूप में होता है।,ఇది 1-2 సెంటీమీటర్ల మందపాటి కవచము రూపంలో ఉంటుంది.
हमारे देश में एक महत्त्वपूर्ण उद्योग के रूप में लाख एकत्र किया जाता है।,మన దేశంలో ఒక ముఖ్యమైన పరిశ్రమగా లక్షలాదిగా సేకరించబడతాయి.
"लाख का उपयोग वार्निश, चमड़ा, मोहरी लाख, बिजली के सामान, खिलौने, बर्तन, चूड़ियाँ आदि बनाने में किया जाता है।","వార్నిష్‌లు, తోలు, సీలింగ్ లక్క, ఎలక్ట్రికల్ వస్తువులు, బొమ్మలు, పాత్రలు, గాజులు మొదలైన వాటి తయారీలో లక్కను ఉపయోగిస్తారు."
रेशम उद्योग का एक रोमांचकारी इतिहास है।,పట్టు పరిశ్రమకు రోమాంచితమైన చరిత్ర ఉంది.
कहा जाता है कि लगभग 2600 ईसा पूर्व चीन की एक महारानी सी लिंगची ने अपनी वाटिका में पेड़ों पर सफेद से रंग के कोकून फलों की भाँति लटके हुए देखे।,"క్రీస్తుపూర్వం 2600 లో, చైనాలో ఒక మహారాణి, సి లింగ్చి, తన తోటలోని చెట్లపై తెల్లని రంగు కోకన్ ను పండ్ల మాదిరిగా వేలాడుతుండగా చూశారు."
इन्हें देखकर वह आकर्षित हुई और उनमें से सूक्ष्म धागे उतरवाकर महीन व चमकदार कपड़ा बुनवाया जो बहुत अधिक लोकप्रिय हुआ।,"ఆమె వీటిని చూసి ఆకర్షితురాలైంది మరియు వాటి నుండి సూక్ష్మమైన దారాలను తీసివేసిన తరువాత, చాలా ప్రసిద్ధికెక్కిన మృదువైన మరియు మెరిసే వస్త్రాన్ని అల్లించింది."
"चीनियों ने रेशम के उद्योग को बढ़ाया और गुप्त रखा, किन्तु कुछ समय बाद पुजारियों द्वारा यह रहस्य किसी प्रकार से यूरोप पहुँच गया।","చైనీయులు పట్టు పరిశ్రమను విస్తరించి చాలా కాలము రహస్యముగా ఉంచారు, కాని కొంతకాలం తర్వాత పూజారుల ద్వారా ఈ రహస్యం ఏదో ఒకవిధంగా ఐరోపాకు చేరుకుంది."
अब यह उद्योग यूरोप तथा एशिया के अनेक देशों में प्रचलित है किन्तु अमेरिका में जहाँ पर श्रमिकों की समस्या है वहाँ यह सफल नहीं हो सका।,"ఇప్పుడు ఈ పరిశ్రమ ఐరోపా మరియు ఆసియాలోని అనేక దేశాలలో ప్రబలంగా ఉంది, కానీ కార్మికుల సమస్య కారణముగా ఈ పరిశ్రమ అమెరికాలో అంతగా విజయవంతం కాలేదు."
रेशम प्राप्ति के लिए रेशम कीट का पालन करना रेशम कीट पालन या सेरीकल्चर कहलाता है।,పట్టు కోసము పట్టు పురుగులను పెంచడమును పట్టుపురుగుల పెంపకము లేదా సెరికల్చర్ అంటారు.
"यह कार्य चीन, जापान, इटली, स्पेन आदि देशों में बहुत बड़े पैमाने पर किया जाता है।","చైనా, జపాన్, ఇటలీ, స్పెయిన్ వంటి దేశాలలో ఈ పరిశ్రమ భారీ స్థాయిలో జరుగుతుంది."
"भारत में असम, मैसूर आदि स्थानों पर इनका पालन औद्योगिक महत्त्व के लिए किया जाता है।","భారతదేశంలోని అస్సాం, మైసూర్ వంటి ప్రదేశాలలో పారిశ్రామిక ప్రాముఖ్యత కోసం వీటి పెంపకమును చేపడతారు."
समूचे विश्व में लगभग 3 हजार करोड़ किग्रा रेशम इन्हीं कीटों से प्राप्त किया जाता है।,ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఈ కీటకాల నుండి సుమారు 3 వేల కోట్ల కిలోల పట్టు లభిస్తుంది.
रेशम इसकी कोकून अवस्था से प्राप्त किया जाता है।,పట్టు దాని కకూన్ దశ నుండి పొందబడుతుంది.
25 हजार कोकूनों से लगभग 1 पौण्ड रेशम प्राप्त होता है।,25 వేల కోకూన్ల నుండి 1 పౌండ్ పట్టు లభిస్తుంది.
"रेशम का उपयोग रेशमी वस्त्र, साड़ियों आदि के निर्माण में किया जाता है।","పట్టు వస్త్రాలు, చీరలు మొదలైన వాటి తయారీలో పట్టును ఉపయోగిస్తారు."
रेशम कीट एकलिंगी होने के कारण नर तथा मादा कीट अलग-अलग होते हैं।,"పట్టు పురుగు ఏకలింగ కీటకములు కావడము వలన మగ, ఆడ కీటకాలు భిన్నంగా ఉంటాయి."
रेशम कीट शहतूत की पत्तियों पर पाला जाता है।,పట్టు పురుగును మల్బరీ ఆకులపై పెంచుతారు.
इनका भोजन शहतूत की पत्तियाँ हैं।,వాటి ఆహారం మల్బరీ ఆకులు.
1. अण्डे – मादा रेशमकीट एक बार में 300 से 400 अण्डे शहतूत की पत्तियों पर देती | है।,1. గుడ్లు - ఆడ పట్టు పురుగులు ఒకేసారి మల్బరీ ఆకులపై 300 నుండి 400 గుడ్లను పెడతాయి.
अण्डे देने के बाद मादा कीट भोजन लेना बन्द कर देती है और 4-5 दिन में मर जाती है।,గుడ్లు పెట్టిన తరువాత ఆడ పురుగు ఆహారం తీసుకోవడం మానేసి 4-5 రోజుల్లో చనిపోతుంది.
"2. डिम्भक – अण्डे से 8-10 दिन में चिकना व बेलनाकार लारवा निकलता है, जिसे इल्ली या कैटरपिलर कहते हैं।","2. అండం - 8-10 రోజులలో గుడ్డు నుండి మృదువైన మరియు స్థూపాకార లాలాజలం స్రవించబడుతుంది, దీనిని కకూన్ పురుగు అంటారు."
इसका रंग सफेद होता है तथा शरीर 13 खण्डों में बँटा होता है।,దీని రంగు తెల్లగా ఉంటుంది మరియు శరీరం 13 విభాగాలుగా విభజించబడి ఉంటుంది.
यह अधिक सक्रिय होने के कारण तेजी से शहतूत की पत्तियों को खाता है।,ఇది మరింత చురుకుగా ఉన్నందున మల్బరీ ఆకులను వేగంగా తింటుంది.
शरीर के दोनों ओर 8 जोड़ी श्वासरन्ध्र होते हैं।,శరీరానికి ఇరువైపులా 8 జతల శ్వాసరంధ్రములు ఉంటాయి.
शहतूत की पत्तियों को खाकर यह तेजी से बड़ा होता है और चार बार त्वक्पतन या निर्मोचन करके 30-35 दिन में 7-8 सेमी लम्बा हो जाती है।,"ఇది మల్బరీ ఆకులను తినడం ద్వారా వేగంగా పెరుగుతుంది మరియు ఇది 30-35 రోజులలో 7-8 సెం.మీ పొడవు అవుతుంది, నాలుగు సార్లు పై త్వచమును వదిలివేసి నిర్మోచనము చేస్తుంది."
परिपक्व इल्ली पत्ती खाना बन्द कर देती है।,పరిపక్వ కకూన్ ఆకును తినడం మానేస్తుంది.
अब इसमें एक जोड़ी लार ग्रन्थियाँ बन जाती हैं जिनसे निकला लसदार पदार्थ हवा में सूखकर रेशम के रूप में परिवर्तित हो जाता है।,"ఇప్పుడు దానికి ఒక జత లాలాజల గ్రంథులు ఏర్పడతాయి, దాని నుండి స్రవించబడే పదార్ధము గాలిలో ఎండిపోయి పట్టుగా మారుతుంది."
प्यूपा तथा उसका कोठून – इल्ली जब विश्रामावस्था में आ जाती है तो उसके सिर की दोनों लार ग्रन्थियों से विकसित रेशम ग्रन्थियों से स्रावित एक प्रकार की चिपचिपा पदार्थ लैबियम के सूक्ष्म रन्ध्रों द्वारा निकलता जाता है।,"ప్యూపా మరియు దాని కోశము - కకూన్ షుప్తావస్థకు చేరుకున్నప్పుడు, దాని తల యొక్క రెండు లాలాజల గ్రంథుల నుండి స్రవించబడిన ఒక రకమైన జిగురువంటి పదార్ధము లేబియం యొక్క సూక్ష్మ రంధ్రములనుండి విడుదలవుతుంది."
यह पदार्थ वायु के सम्पर्क में आकर पाँच अति महीन सूत्रों के रूप में सूखता जाता है।,ఈ పదార్ధము గాలితో సంపర్కములోనికి వచ్చినప్పుడుఐదుచాలా సన్నని దారము లేదా తీగెల రూపములో ఎండి గట్టిగా అవుతుంది.
"इसी समय एक गोंद के समान पदार्थ सेरिसिन जो दो अन्य ग्रन्थियों से आता है, इन सूत्रों को आपस में चिपकाकर एक ठोस तन्तु के रूप में बदल जाता है।","అదే సమయంలో బంతి ఆకారములో రెండు ఇతర గ్రంథుల నుండి వచ్చే జిగురు వంటి పదార్ధం సెరిసిన్, ఈ దారాలను కలిపి అంటుకోవడం ద్వారా ఒక గట్టి దారపు పోగు మాదిరిగా ఏర్పడుతుంది."
इस समय जब ठोस सूत्र का उत्पादन हो रहा होता है तो इल्ली (कैटरपिलर) प्रकाश से हटकर अँधेरे की ओर जाकर अपने सिर को इस तरह घुमाती है कि रेशम तन्तु शरीर पर लिपटता जाता है और तीन-चार दिनों बाद रेशम के महीन तन्तुओं से बना कोकून इल्ली को अपने अन्दर पूर्णतः बन्द कर लेता है।,"ఈ సమయంలో, ధృఢమైన దారమును ఉత్పత్తి చేస్తున్నప్పుడు, ప్యూపా వెలితురు నుండి తన తలను చీకటి వైపుకు తిప్పి ఆ దారపు పోగులను తన చుట్టూరా ఒక త్వచములా చుట్టుకుంటుంది, ఆ తరువాత మూడు నాలుగు రోజుల తరువాత పట్టు యొక్క చక్కని పట్టు దారపుపోగులతో తయారు చేయబడిన కకూన్ లో తననుతాను మూసివేసుకుంటుంది."
एक कोकून पर लगभग 1000-1500 मीटर लम्बा रेशम का तन्तु होता है।,ఒక కకూన్ లో 1000–1500 మీటర్ల పొడవు గల దారపు పోగులు ఉంటాయి.
कोकून के अन्दर विश्रामावस्था में इल्ली भूरे रंग के प्यूपा में बदल जाती है।,ప్యూపా విశ్రాంతి దశలో కకూన్ లో ముదురు రంగు ప్యూపాగా మారుతుంది.
"प्यूपा के शरीर से उदर की टाँगें लुप्त हो जाती हैं, वक्ष पर दो जोड़ा पंख बनते हैं तथा शरीर अब कीट की भाँति हो जाता है।","ప్యూపా యొక్క శరీరం నుండి ఉదరం యొక్క కాళ్ళు అదృశ్యమవుతాయి, ఛాతీపై రెండు జతల రెక్కలు ఏర్పడతాయి మరియు శరీరం ఇప్పుడు ఒక క్రిమిలాగా మారుతుంది."
यह शिशु कीट ही कोकून को तोड़कर बाहर निकलता है जो रेशम कीट या रेशम शलभ कहलाता है।,"ఈశిశుకీటకము తరువాత ఈ కకూన్ ను విచ్ఛిన్నం చేసి బయటకు వస్తుంది, దీనినే పట్టు పురుగు అని అంటారు."
एक रेशम कीट का जीवन चक्र लगभग 56 दिनों में पूर्ण होता है।,పట్టు పురుగు యొక్క జీవిత చక్రం సుమారు 56 రోజుల్లో పూర్తవుతుంది.
नर व मादा शलभ कोकूनों से निकलने के शीघ्र बाद ही मैथुन करते हैं तथा 3-4 दिनों में मर जाते हैं।,"పురుష మరియు స్త్రీ కీటకములు కకూన్ లను విడిచిపెట్టిన తరువాత సంపర్కము చెంది, వెంటనే 3-4 రోజుల్లో చనిపోతాయి."
प्यूपावरण के अन्दर जब कीट प्रौढ़ हो जाता है तो वह अपनी क्षारीय लार से कोकून का एक सिरा गला देता है और इसे तोड़कर बाहर निकल आता है।,"ప్యూపావరణము లోపల కీటకం పరిపక్వం చెందినప్పుడు, అది కకూనతన క్షార లాలాజల గ్రంధి యొక్క ఒక శీర్షమును కరిగించి దానిని విచ్ఛిన్నం చేసి బయటకు వస్తుంది."
अब यह अपना स्वतन्त्र जीवन व्यतीत करता है।,ఇప్పుడు అది తన స్వతంత్ర జీవితాన్ని గడుపుతోంది.
"ऐसा होने से, चूंकि कोकून कट-फट जाता है और उसके सूत्र टूट जाते हैं तो वह रेशम के धागे प्राप्त करने अर्थात् रेशम उद्योग के लिए बेकार हो जाता है।",ఒకవేళ ప్యూపా తన ప్యూపావరణామును తెంపుకొని బయటకు వస్తే ఆ దారపు పోగులు తెగిపోయి పరిశ్రమకు పనికిరాకుండా పోతాయి.
इसलिए पूर्ण रूप से कीट के बनने तथा उसके निकलने के पूर्व ही रेशम उद्योग के लिए कोकून एकत्र कर लिये जाते हैं।,"అందువల్ల, కీటకాలు పూర్తిగా పక్వము చెంది విడుదలవ్వక ముందే పట్టు పరిశ్రమ కోసం కకూన్ లను సేకరిస్తారు."
"एकत्र किये गये कोकून जिनके अन्दर कीट होता है, उबलते हुए पानी में डाल दिये जाते हैं ताकि उनके अन्दर उपस्थित कीट मर जाये और कोकूनों से महीन तन्तु बिना कटे-फटे उतार लिया जाये।","కీటకములున్న కోకూన్ లను సేకరించి మరుగుతున్న నీటిలో వేయడం జరుగుతుంది, దాని వలన కోకూన్ లో ఉన్న కీటకములు మరణించి ఆ కోకూన్ చుట్టూ ఉన్న దారపు పోగులు తెగిపోకుండా తీయడము వీలవుతుంది."
रेशम का तन्तु जो कोकून के ऊपर पाया जाता है वह अत्यधिक महीन होता है अतः रेशम बनाने के लिए 6-6 या 8-8 तन्तुओं को ऐंठकर धागे बनाये जाते हैं जिनसे रेशम का कपड़ा तैयार किया जाता है।,"కోకూన్ల పై కనిపించే పట్టుదారము చాలా సన్నగా ఉంటుంది, అందువలన పట్టు తయారీకి, 6-6 లేదా 8-8 దారపు పోగులను మెలిత్రిప్పడము ద్వారా పట్టుదారము తయారు చేయబడుతుంది."
454 ग्राम रेशम लगभग 25000 (पच्चीस हजार) कोकूनों से प्राप्त होता है।,సుమారు 25000 (ఇరవై ఐదు వేల) కకూన్ల నుండి 454 గ్రాముల పట్టు లభిస్తుంది.
श्रम विभाजन के संदर्भ में मधुमक्खी के विभिन्न प्रारूपों का उल्लेख कीजिए तथा इनके कार्यों का वर्णन कीजिए।,"శ్రమ విభజన సందర్భంలో, తేనెటీగల వివిధ రూపాలను పేర్కొనండి మరియు వాటి విధులను వివరించండి."
मधुमक्खी की कॉलोनी बहुत ही सुव्यवस्थित बस्ती होती है।,తేనెటీగ యొక్క కాలనీ చాలా చక్కగా వ్యవస్థీకృతముగా ఉన్న పట్టణము వలె ఉంటుంది.
इसके हजारों सदस्य एक ही परिवार के होते हैं।,దానిలో ఉండే వేలాది కీటకములూ ఒకే కుటుంబానికి చెందినవి.
बहुरूपी सदस्य तीन प्रकार के होते हैं –,బహురూప కీటకము లు మూడు రకాలుగా ఉంటాయి -
"रानी मक्खी – यह कॉलोनी की सर्वश्रेष्ठ सदस्य होती है, क्योंकि कॉलोनी का मूल अस्तित्व ही इसी के संदर्भ में होता है।",రాణీ ఈగ - ఇది కాలనీ యొక్క అత్యుత్తమ కీటకము ఎందుకంటే కాలనీు యొక్క ఉనికి ఈ కీటకము పైనే ఆధారపడి ఉంటుంది.
यह सामान्यतः लगभग पाँच वर्ष तक जीवित रहती है और अण्डे देने के अतिरिक्त कोई अन्य कार्य नहीं करती।,ఇవి సాధారణముగా ఐదు సంవత్సరముల వరకూ జీవించి ఉంటాయి మరియు ఇవి గుడ్లను పెట్టడము తప్ప మరే ఇతర పనులను చేయదు.
इसीलिये इसमें बहुत बड़े अण्डाशय होते हैं।,అందుకే వీటిలో చాలా పెద్ద అండాశయాలు ఉన్నాయి.
अण्डाशयों के कारण उदर भाग बहुत बड़ा होता है।,అండాశయాలు ఉండడము చేత ఉదర భాగం చాలా పెద్దదిగా ఉంటుంది.
अत: इसका शरीर एक श्रमिक मक्खी से लगभग पाँच गुना बेड़ा (15 से 20 मिमी लम्बी) और तीन गुना भारी होता है।,"అందువల్ల, రాణీ ఈగ శరీరం ఒక శ్రామిక ఈగ కన్నా ఐదు రెట్లు పెద్దదిగా (15 నుండి 20 మిమీ పొడవు) మరియు మూడు రెట్లు బరువుగా ఉంటుంది."
"इसके अन्य अंग-पंख, मुखांग, मस्तिष्क, डंक आदि–कम विकसित होते हैं।","దాని ఇతర అవయవాలు - రెక్కలు, ముఖావయవములు, మెదడు, స్పర్శ శృంగము మొదలైనవి తక్కువ అభివృద్ధి చెంది ఉంటాయి."
लार एवं मोम ग्रंथियाँ नहीं होतीं।,లాలాజలం మరియు మైనపు గ్రంథులు లేవు.
"इस प्रकार, यह न तो उड़ सकती है और न मधु या मोम बना सकती है।","ఈవిధముగా, ఇది ఎగురలేదు మరియు మైనము తయారు చేయలేదు మరియు తేనెను సేకరించలేదు."
पोषण के लिये इसे पूर्णरूपेण श्रमिक मक्खियों पर निर्भर रहना पड़ता है।,"రాణి ఈగ తన పోషణ కోసం, పూర్తిగా శ్రామిక ఈగల‌పై ఆధారపడి ఉండాల్సి ఉంటుంది."
"इसका डंक कम विकसित होते हुये भी क्रियाशील होता है और इसे यह सुरक्षा के काम में ला सकती है, परन्तु इसका प्रमुख उपयोग यह अण्डारोपण में करती है।","దీని స్పర్శ శృంగము తక్కువగా అభివృద్ధి చెందినప్పటికీ, క్రియాశీలముగా ఉంటుంది మరియు దీనిని తన రక్షణకు కూడా ఉపయోగిస్తుంది, కాని వీటి ముఖ్య ఉపయోగము అండారోపణలో ఉంటుంది."
अपने जीवनकाल में यह लगभग पन्द्रह लाख अण्डे देती है।,ఇది తన జీవితకాలంలో పదిహేను లక్షల గుడ్లను ఇస్తుంది.
"एक दिन में सामान्यत: यह एक से तीन हजार अण्डे देती है, परन्तु अण्डारोपण केवल जननकाल (हमारे देश में शरद ऋतु एवं बसन्त) में होता है।","సాధారణంగా ఇది ఒక రోజులో ఒకటి నుండి మూడు వేల గుడ్లను ఇస్తుంది, కాని అండారోపణకేవలము జననకాలములో (మన దేశంలో శరదృతువు మరియు వసంతకాలం) మాత్రమే జరుగుతుంది."
नर मक्खियाँ या झोन्स – छत्ते की लगभग 100 नर मक्खियाँ रानी से काफी छोटी (7 से 15 मिमी लम्बी) परन्तु हृष्ट-पुष्ट होती हैं।,మగ ఈగలు లేదా ఝోన్స్ - తేనెపట్టు యొక్క 100 మగ ఈగలు రాణి ఈగ కంటే చాలా చిన్నవి (7 నుండి 15 మిమీ పొడవు) కానీ పుష్టిగా బలముగా ఉంటాయి.
"इनमें उदर भाग कुछ चौड़ा, पाद लम्बे तथा मस्तिष्क, पंख और नेत्र बड़े होते हैं।","వీటిలో, ఉదర భాగం కొంత వెడల్పు, పాదములు పొడవుగా మరియు మెదడు, రెక్కలు మరియు కళ్ళు పెద్దవిగా ఉంటాయి."
इनमें भी लार एवं मोम ग्रन्थियाँ नहीं होतीं।,వీటిలో లాలాజలం మరియు మైనపు గ్రంథులు కూడా ఉండవు.
अत: पोषण के लिये ये भी श्रमिक मक्खियों पर निर्भर करती हैं।,"అందువల్ల, ఇవి పోషణ కోసం శ్రామిక ఈగలపై ఆధారపడతారు."
इनमें डंक भी नहीं होता।,వీటిలో స్పర్శశృంగములు కూడా ఉండవు.
अतः ये अपनी सुरक्षा भी नहीं कर सकतीं।,"అందువల్ల, అవి తమను తాము రక్షించుకోలేరు."
इनका एकमात्र कार्य रानी का निषेचन करना होता है।,వాటి ఏకైక పని రాణి ఈగకు ఫలదీకరణము చేయడము.
अतः जननकाल में श्रमिक मक्खियाँ इनका उपयुक्त पोषण करती हैं और ये प्राय: छत्ते के बाहर उन्मुक्त उड़-उड़ कर जननकाल में उत्पन्न हुई युवा रानी मक्खियों से सम्भोग करती रहती हैं।,"అందువల్ల, ప్రత్యుత్పత్తి కాలములో, శ్రామిక ఈగలు వాటికి కావలసిన పోషణను ఇస్తాయి మరియు తరచుగాతేనెపట్టు నుండి బయటకు వచ్చి చాలా స్వతంత్రముగా ఎగురుతూ ఉంటాయి మరియు ప్రత్యుత్పత్తి కాలంలో రాణి ఈగలతో సంభోగము చేస్తాయి."
"जननकाल के बाद, ग्रीष्म ऋतु में, श्रमिक मक्खियाँ नर मक्खियों का तिरस्कार करने लगती हैं और अन्त में गरमी से इन्हें मर जाने के लिये छत्ते से बाहर खदेड़ देती हैं।","ప్రత్యుత్పత్తి తరువాత, వేసవిలో, శ్రామిక ఈగలు మగ ఈగల ను తిరస్జరిస్తాయి మరియు చివరికి వాటిని వేడిలో చనిపోయే విధముగా శ్రామిక ఈగలను, మగ ఈగలు తేనెపట్టునుండి బయటకు తరిమేస్తాయి."
"श्रमिक मक्खियाँ – ये नर मक्खियों से भी छोटी (5 से 10 मिमी लम्बी), परन्तु अपेक्षाकृत अधिक हृष्ट-पुष्ट एवं कुछ गहरे रंग की होती हैं।","శ్రామిక ఈగలు - అవి మగ ఈగల కంటే చిన్నవి (5 నుండి 10 మిమీ పొడవు), కానీ తులనాత్మకంగాఅవి మరింత దృఢమైనవి మరియు కొంత ముదురు రంగులో ఉంటాయి."
पंख और मुखांग बहुत मजबूत होते हैं।,రెక్కలు మరియు ముఖావయవములూ చాలా బలంగా ఉంటాయి.
"पूर्ण शरीर पर घने, रोम-सदृश शूक होते हैं।","శరీరమంతటా, దట్టమైన,రోమములతో కూడిన శూక్ కలిగి ఉంటుంది."
दूसरे से पाँचवें उदर खण्डों के अधर तल पर एक-एक जोड़ी जेबनुमा (-) मोम ग्रन्थियाँ होती हैं।,"రెండవ నుండి ఐదవ ఉదర విభాగాల పార్శ్వ భాగములలో, ఒక జత (-) మైనపు గ్రంథులు ఉంటాయి."
इन ग्रन्थियों द्वारा स्रावित मोम को श्रमिक मक्खियाँ अपने मैन्डिबल्स द्वारा खूब चबा-चबाकर इससे नये कोष्ठक बनाती हैं।,"శ్రామిక ఈగలు ఈ గ్రంధుల ద్వారా స్రవించే మైనమును మాండబుల్స్ తో నమలి, కొత్త గదులను తయారు చేయడము వాటి పని."
इन मक्खियों के पाद फूल से पराग एकत्रित करने के लिये उपयोजित होते हैं।,ఈ ఈగల యొక్క పాదములను పుష్పములనుండి పరాగరేణువులను సేకరించడానికి ఉపయోగిస్తారు.
सभी पादों पर कड़े शूकों के पराग ब्रुश ” तथा तीसरी जोड़ी के (मेटाथोरैक्सी) पादों पर एक-एक “पराग डलियाँ होती हैं।,"అన్ని మొక్కలపై గట్టిపడిన పుప్పొడి బ్రష్లు మరియు మూడవ జత (మెటాథొరాక్సీ) మొక్కలపై ఒక్కొక్క ""పరాగ డాలీ""లు ఉంటాయి."
जब ये मक्खियों फूलों का रस चूसने जाती हैं।,ఈ ఈగలు పుష్పముల నుండి మకరందమును పీలుస్తున్నప్పుడు
तो इनके मुखांगों एवं शूकों से अनेक पराग कण चिपक जाते हैं।,"చాలా వరకూ పరాగరేణువులు వాటి ముఖాలకు, పాదములకూ అంటుకుంటాయి."
पराग ब्रुशों द्वारा शरीर के विभिन्न भागों से छुड़ा-छुड़ाकर पराग कणों को पराग डलियों में इकट्ठा किया जाता है।,వివిధ భాగముల పై పడిన పుప్పొడి రేణువులను పుప్పొడి బ్రష్‌ల ద్వారా సేకరించి పుప్పొడి కర్రలలో సేకరిస్తాయి.
अत्यधिक सक्रिय जीवन होने के कारण श्रमिक मक्खियाँ केवल दो से चार महीनों तक ही जीवित रहती हैं।,వారి చురుకైన జీవితం కారణంగా అవి రెండు నుండి నాలుగు నెలలు మాత్రమే జీవిస్తాయి.
प्रत्येक मक्खी वयस्क बनने के साथ-साथ पहले ही दिन से अथक परिश्रम में जुट जाती है।,ప్రతి ఈగ యవ్వనములోనికి వచ్చిన మొదటి రోజునుండే అలసటలేకుండా పనిలో నిమగ్నమై పోతుంది.
अत: इनकी कोई बाल्यावस्था नहीं होती।,అనగా వీటికి బాల్యము ఉండదు.
आयु के साथ-साथ इसके कार्य बदलते रहते हैं।,వీటికి వయస్సుతో పాటూ పనులు కూడా పెరుగుతూ ఉంటాయి.
तदनुसार प्रत्येक छत्ते की श्रमिक मक्खियों को निम्नलिखित तीन प्रमुख कालवर्गों में बाँटा जा सकता है।,"దీని ప్రకారం, ప్రతిఒక్క తేనెపట్టు యొక్క కార్మిక ఈగలను క్రింద ఇవ్వబడినట్లుగా మూడు ప్రధాన తరగతులుగా విభజించబడతాయి."
1. अपमार्जक या सफाई मक्खियाँ – वयस्क होते ही पहले तीन दिन प्रत्येक श्रमिक मक्खी रिक्त कोष्ठकों की सफाई करती है।,1. శుభ్రపరచే ఈగలు - ప్రతి శ్రామిక ఈగ యవ్వనమునకు చేరుకున్న మొదటి మూడు రోజులు తేనెపట్టులో ఉన్న ఖాళీ గదులను శుభ్రపరుస్తాయి.
2. उपचारिका या आया मक्खियाँ – चौथे से लगभग पन्द्रहवें दिन तक प्रत्येक श्रमिक मक्खी छत्ते के रख-रखाव एवं शिशुओं के पालन-पोषण से सम्बन्धित विभिन्न कार्य निम्नलिखित क्रम में करती है।,"2. సేవక ఈగలు - నాల్గవ నుండి పదిహేనవ రోజు వరకు, ప్రతి కార్మిక ఈగ అందులో నివశించే తేనెటీగల నిర్వహణ మరియు శిశు ఈగల పెంపకానికి సంబంధించిన వివిధ పనులను చేస్తాయి."
प्रहरी मक्खियाँ – इस कर्त्तव्य में श्रमिक मक्खियाँ छत्ते के प्रवेश द्वार पर पहरा देती हैं।,"కాపలా ఈగలు - ఈ పనిలో, ఈ ఈగలు తేనెపట్టుపై దాడి చేసే ఆక్రమణకారుల నుండి తేనెపట్టుకి కాపలా కాస్తాయి."
सैनिक मक्खियाँ – इस कर्तव्य में ये घुसपैठियों से छत्ते की सुरक्षा करती हैं।,"సైనిక ఈగలు - ఈ పనిలో, తేనెపట్టులో నివశించే ఈగలను చొరబాటుదారుల నుండి రక్షిస్తాయి."
यदि किसी दूसरे परिवार अर्थात् दूसरे छत्ते की मधुमक्खी भी आ जाती है तो सैनिक मक्खियाँ इसे डंकों द्वारा मारकर छत्ते से बाहर फेंक देती हैं।,"ఒకవేళ మరొక కుటుంబం నుండి ఒక తేనెటీగ, అనగా, మరొక తేనెపట్టు నుండి వస్తే, ఈ సైనిక ఈగలు దానిని కుట్టి, చంపి, దానిని తేనెపట్టు నుండి బయటకు విసిరివేస్తాయి."
इसके अतिरिक्त ये मक्खियाँ भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियों द्वारा लाये गये पुष्परस की जॉच भी करती हैं।,ఇంతేకాకుండా ఈ ఈగలు ఆహార సీకరణ ఈగలు తీసుకువచ్చే మకరందమును కూడా తనిఖీ చేస్తాయి.
"रानी की अंगरक्षक मक्खियाँ – इस कर्त्तव्य में लगभग पचास मक्खियाँ हर समय रानी मक्खी को घेरे रहती हैं; इसके शरीर की सफाई और सुरक्षा करती हैं, इसके मल को छत्ते से बाहर निकालती हैं, समय-समय पर इसे शाही जैली खिलाती हैं तथा इसके द्वारा दिये गये अण्डों को पृथक् कोष्ठकों में पहुँचाती हैं।","రాణీ ఈగ అంగరక్షక ఈగలు - ఈ పనిలో, దాదాపు యాభై ఈగలు రాణి ఈగను ప్రతీనిముశము చుట్టిముట్టి ఉంటాయి. ఇవి రాణీ ఈగ శరీరాన్ని శుభ్రపరుస్తుంది, రక్షిస్తుంది మరియు దాని మలమును ఎప్పటికప్పుడు తేనెపట్టు నుండి బయటకు విసిరివేస్తుంది, మలం విసర్జిస్తుంది, ఎప్పటికప్పుడు రాణీ ఈగకు ఆహారమును అందిస్తుంది ఇస్తుంది మరియు దాని గుడ్లను ప్రత్యేక గదులలో భద్రపరుస్తుంది."
संवाती मक्खियाँ – इस कर्त्तव्य में ये मक्खियाँ अण्डों एवं नन्हें शिशुओं को गरम रखने तथा पंखों को बार-बार फड़फड़ाकर छत्ते की दूषित वायु को बाहर निकालने का काम करती हैं।,"ఆయా ఈగలు - ఈ పనిలో, ఈ ఈగలు గుడ్లు మరియు చిన్నపిల్లలను వెచ్చగా ఉంచడానికి మరియు తేనెపట్టు యొక్క కలుషితమైన గాలిని బయటకు పంపడానికి వాటి రెక్కలను పదేపదే రెపరెపలాడిస్తాయి."
"3. भोजन-खोजकर्ता एवं भोजन-संग्रहकर्ता मक्खियाँ – लगभग पंद्रह दिन की आयु के बाद, प्रत्येक श्रमिक मक्खी अपने जीवन के सबसे कठिन काम में जुट जाती है।","3. ఆహారమును సేకరించే ఈగ - సుమారు పదిహేను రోజుల వయస్సు తరువాత, ప్రతి శ్రామిక ఈగ తన జీవితము యొక్క అతి ముఖ్యమైన, కష్టమైన పనిలో నిమగ్నమవుతాయి."
"भोजन के नये स्रोत की खोज में, या पहले से ज्ञात स्रोतों से जल, पुष्परस एवं पराग एकत्रित करके लाने हेतु यह बार-बार छत्ते से दूर-दूर उड़कर वापस आती है।","ఇది కొత్త ఆహార వనరులను వెతకడానికి లేదా అప్పటికే తెలిసిన వనరుల నుండి నీరు, పుష్ప మకరందమును మరియు పుప్పొడిని సేకరించి తీసుకురావడానికి తన తేనెపట్టు నుండి చాలా దూరాలు ప్రయాణించి తిరిగి తేనెపట్టుకు తిరిగి వస్తాయి."
इस प्रकार यह पुष्परस के लिये छत्ते एवं स्रोत के बीच प्रतिदिन सात से पंद्रह चक्कर लगाती है।,"ఈ విధంగా, మకరందము కోసం తేనెపట్టు మరియు ఆహార వనరుల మధ్య రోజూ ఏడు నుండి పదిహేనుసార్లు తిరుగుతూ ఉంటుంది."
स्पष्ट है कि जल भी मधुमक्खी के लिये बहुत आवश्यक होता है।,తేనెటీగలకు నీరు కూడా చాలా ముఖ్యమైన ఆవశ్యకత అని స్పష్టమైంది.
सामान्यतः एक कॉलोनी में प्रतिदिन एक-दो लीटर जल की आवश्यकता होती है।,"సాధారణంగా, ఒక కాలనీలో రోజుకు ఒకటి రెండు లీటర్ల నీరు అవసరము పడుతుంది."
यदि जल की कमी हो जाये तो श्रमिक मक्खियों एक-दो दिन से अधिक जीवित नहीं रह सकतीं।,"నీటి కొరత ఉంటే, శ్రామిక ఈగలు ఒకటి లేదా రెండు రోజులకు మించి జీవించలేవు."
"कुछ वैज्ञानिकों की धारणा है कि उपरोक्त श्रम विभाजन एवं विविध कर्तव्यों के अतिरिक्त, प्रत्येक छत्ते में तीन-चार सबसे पुरानी या वृद्ध श्रमिक मक्खियों को एक नियन्त्रक दल या नियन्त्रक परिषद होती है जो अन्य सभी मक्खियों की क्रियाओं को नियन्त्रित रखती है।","కొంతమంది శాస్త్రవేత్తలు పైన పేర్కొన్న కార్మిక విభజన మరియు ఇతర విధులు మాత్రమే కాకుండా, ప్రతీఒక్క తేనెపట్టులో మూడు-నాలుగు చాలాపాత లేదా వృద్ధ శ్రామికఈగల ఒక నియంత్రక సైన్యము లేదా మండలిని కలిగి ఉంటాయి, ఇవి అన్ని ఇతర ఈగల యొక్క చర్యలను నియంత్రిస్తాయి."
मधुमक्खी पालन से आप क्या समझते हैं? मधुमक्खी के जीवन चक्र का सचित्र वर्णन कीजिए।,తేనెటీగల పెంపకం ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు? తేనెటీగ యొక్క జీవిత చక్రాన్ని వివరించండి.
मधुमक्खी पालन द्वारा बनाये हुए पदार्थों के नाम लिखिए।,తేనెటీగల పెంపకం ద్వారా తయారైన పదార్థాల పేర్లను రాయండి.
भारत में पाई जाने वाली किन्हीं दो प्रजाति की शहद की मक्खियों के जन्तु वैज्ञानिक नाम लिखिए।,భారతదేశంలో కనిపించే రెండు జాతుల తేనెటీగల శాస్త్రీయ నామములను తెలపండి.
इनमें से किसी एक की पालन विधि का वर्णन कीजिए।,వీటిలో ఏదైనా ఒక అనుసరించే పద్ధతిని వివరించండి.
मधुवाटिकाएँ क्या हैं? ,తేనెపట్టు అనగా ఏమిటి?
मधुमक्खी के जीवन चक्र का सचित्र वर्णन कीजिए।,తేనెటీగ యొక్క జీవిత చక్రాన్ని వివరించండి.
इनके द्वारा उत्पादित पदार्थों का आर्थिक महत्त्व बताइए।,అవి ఉత్పత్తి చేసే పదార్థాల ఆర్థిక ప్రాముఖ్యతను తెలియజేయండి.
"मधुमक्खी पालन मधु (शहद) एवं मोम प्राप्त करने हेतु व्यावसायिक स्तर पर मधुमक्खियों को पालना, मधुमक्खी पालन कहलाता है।","తేనెటీగల పెంపకం తేనె మరియు తేనె పొందటానికి, తేనెటీగలను వాణిజ్య స్థాయిలో పెంచడం తేనెటీగల పెంపకము అని అంటారు."
"इसके लिए बड़े-बड़े मधुमक्खी के फॉर्म स्थापित किये जाते हैं, जिन्हें मधुवाटिकाएँ कहते हैं।","దీని కోసం, పెద్ద తేనెటీగ పరిశ్రమలు స్థాపించబడ్డాయి, వీటిని తేనెటీగల పరిశ్రమ అని అంటారు."
इनमें मधुमक्खी पालन वैज्ञानिक विधियों से किया जाता है।,"వీటిలో, తేనెటీగల పెంపకం శాస్త్రీయ పద్ధతుల ద్వారా జరుగుతుంది."
भारत में पाई जाने वाली दो प्रजाति की शहद की मक्खियों के नाम इस प्रकार हैं-,భారతదేశంలో కనిపించే రెండు జాతుల తేనెటీగల పేర్లు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:
एक नए छत्ते की सारी मधुमक्खियाँ एक ही रानी मक्खी की सन्तानें होती हैं।,ఒక తేనెపట్టులో నివశించే తేనెటీగలు అన్ని ఒకే రాణి తేనెటీగ పిల్లలు.
रानी मक्खी के अण्डे दो प्रकार के होते हैं।,రాణి తేనెటీగ యొక్క రెండు రకాల గుడ్లు ఉన్నాయి.
"छत्ते में तीन प्रकार की मक्खियों के विकास हेतु भिन्न प्रकार के कोष्ठक होते हैं-श्रमिकों के लिए छोटे षट्भुजीय, ड्रोन्स के लिए मध्यम माप के षट्भुजीय तथा रानियों के लिए बड़े त्रिभुजाकार से।","తేనెపట్టులో నివశించే తేనెటీగల అభివృద్ధి కోసం వివిధ రకముల గదులను కలిగి ఉంటుంది- శ్రామిక ఈగల కోసం చిన్నషట్కోణాకార, డ్రోన్ల కోసం మధ్య తరహా షట్కోణాకృతి మరియు రాణి ఈగలకు పెద్ద త్రిభుజాకార గదులు ఉంటాయి."
"भ्रूणीय परिवर्धन का समय भी तीनों प्रकार की मक्खियों के लिए भिन्न होता है-श्रमिक के लिए 21, ड्रोन के लिए 14 तथा रानी के लिए 16 दिन।","పిండాభివృద్ధి యొక్క సమయం కూడా ఈ ముడు రకాల ఈగలకు కూడా మారుతుంది - శ్రామిక ఈగలకు 21, డ్రోన్‌ ఈగలకు 14, మరియు రాణి ఈగకు 16 రోజుల సమయము పడుతుంది."
"प्रत्येक अण्डे से लगभग तीन दिन बाद एक छोटा-सा, सुंडी जैसा शिशु या लार्वा निकलता है जिसे ग्रब कहते हैं।","ప్రతి ఒక్క అండము సుమారుగా మూడు రోజుల తరువాత, ఒక చిన్న, తొండములా ఉన్నటువంటి శిశువు లేదా లార్వా బయటకు వస్తాయి."
दो दिन तक प्रत्येक लार्वा को आया मक्खियाँ शाही जैली खिलाती हैं।,ప్రతి లార్వాకు రెండు రోజుల వరకూ ఆయా ఈగలు షాహీ జెల్లీను తినిపిస్తాయి.
"इसके बाद, रानियों की लार्वी का पोषण तो शाही जैली से ही किया जाता है, परन्तु ड्रोन्स एवं श्रमिक मक्खियों की लार्वी को केवल मधु एवं पराग दिया जाता है।","దీని తరువాత, రాణుల యొక్క లార్వాల ఆహార పోషణ రాయల్ జెల్లీ ద్వారా మాత్రమే జరుగుతుంది, కాని ఆహార సేకరణ ఈగలు మరియు శ్రామిక ఈగలు యొక్క లార్వాలకు తేనె మరియు పుప్పొడి మాత్రమే ఇవ్వబడతాయి."
"सक्रिय पोषण के फलस्वरूप, प्रत्येक लार्वा में तीव्र वृद्धि होती है।","క్రియాశీల పోషణ ఫలితంగా, ప్రతి లార్వా వేగంగా పెరుగుతుంది."
इस वृद्धिकाल में लार्वा में पाँच बार त्वपतन होता है।,"ఈ పెరుగుదలలో, లార్వాలో ఐదుసార్లు నిర్మోచనము జరుగుతుంది."
"पाँचवें त्वक्पतन के बाद, प्रत्येक लार्वा के कोष्ठक को श्रमिक मक्खियाँ मोम की एक टोपी से बन्द कर देती हैं।","ఐదవ నిర్మోచనము తరువాత, ప్రతి ఒక్క లార్వా యొక్క గదికి శ్రామిక ఈగ మైనము యొక్క ఒక టోపీ తో మూసివేస్తాయి."
"अपने बन्द कोष्ठक में प्रत्येक लार्वा अपने चारों ओर रेशमी धागे का एक कोकून बना लेता है और कोकून के भीतर, कायान्तरण द्वारा, प्यूपा में बदल जाता है।",మూసివేసిన గదిలో‌లోని ప్రతి లార్వా తన నాలుగువైపులా పట్టు దారముతో ఒక కకూన్ను తయారు చేసుకుంటుంది మరియు కకూన్ లోపల రూపాంతరం ద్వారా ప్యూపాగా మారుతుంది.
कायान्तरण द्वारा प्रत्येक प्यूपा शीघ्र ही एक युवा मक्खी में बदल जाता है जो अपने मैन्डीबल्स की सहायता से कोकून तथा मोम की टोपी को काटकर बाहर निकल आती है।,రూపాంతరత ద్వారా ఏర్పడిన ప్రతీ ఒక్క ప్యూపా అతి శీఘ్రముగా ఒక యువ ఈగగా మారిపోతుంది ఇది దాని మాండబుల్స్ సహాయంతో కకూన్ లు మరియు మైనపు టోపీలను కత్తిరించడం ద్వారా బయటకు వస్తుంది.
मधुमक्खी पालन द्वारा निम्नलिखित पदार्थ बनाए जाते हैं।,కింది పదార్థాలు తేనెటీగల పెంపకం ద్వారా తయారు చేయబడతాయి.
1. मधू – मधुमक्खियों के छत्तों से हमें प्रतिवर्ष लाखों किलोग्राम मधु और मोम मिलता है।,1. మధు/ తేనె - తేనెపట్టు నుండి ప్రతి సంవత్సరం మిలియన్ల కిలోల తేనె మరియు మైనమును పొందుతాము.
एक 150 ग्राम भार के छत्ते में मधु के भण्डारण हेतु लगभग 9100 मोम के कोष्ठक होते हैं।,150 గ్రాముల బరువుగల తేనెపట్టులో తేనెను నిల్వ చేయడానికి 9100 మైనపు గదులను కలిగి ఉంటుంది.
जिनमें चार किलोग्राम तक मधु भरा हो सकता है।,ఇందులో నాలుగు కిలోగ్రాముల తేనె ఉంటుంది.
तद्नुसार एक बड़े छत्ते से एक ऋतु में 150 किलोग्राम तक मधु मिल जाता है।,"దీని ప్రకారం, ఒక అనుకూల కాలములో పెద్ద తేనెపట్టు నుండి 150 కిలోగ్రాముల వరకూ తేనె లభిస్తుంది."
एक किलोग्राम मधु बनाने के लिए एक भोजन-संग्रहकर्ता मक्खी को एक से डेढ़ लाख बार पुष्परस लाना पड़ता है।,"ఒక కిలో తేనె చేయడానికి, ఆహారాన్ని సేకరించే తేనెటీగలి మకరందమును ఒకటిన్నర మిలియన్ సార్లు తీసుకురావాలి."
"यदि फूल छत्ते से औसतन 1500 मीटर दूर हों, अर्थात् एक बार पुष्परस लाने हेतु भोजन-संग्रहकर्ता को तीन किलोमीटर उड़ना पड़े तो एक किलोग्राम मधु बनाने के लिए इसे 3,60,000 से 4,50,000 किलोमीटर, अर्थात् पृथ्वी के चारों ओर 8 से 11 बार चक्कर लगाने के बराबर उड़ना पड़ेगा।","పువ్వులు నుండి తేనెపట్టు సగటున 1500 మీటర్ల దూరంలో ఉంటే, అనగా, ఒకసారి ఆహారసేకరణ తేనెటీగలు పుష్పముల నుండి మకరందమును తీసుకురావడానికి మూడు కిలోమీటర్లు ఎగరవలసి వస్తే, ఒక కిలో తేనెను తయారు చేయడానికి 3,60,000 నుండి 4,50,000 కిలోమీటర్ల దూరం ప్రయాణించవలసి ఉంటుంది, అంటే భూమి చుట్టూ 8 నుండి 11 సార్లు భూమి చుట్టూ తిరగవలసి ఉంటుంది."
"मधु मनुष्य के लिए एक प्राकृतिक शक्तिवर्धक एवं रोगाणुरोधक, अम्लीय पदार्थ होता है।","తేనె అనేది మానవులకు సహజమైన, శక్తివంతమైన మరియు క్రిమినాశక, ఆమ్ల పదార్థం."
इसमें औषधीय महत्त्व के लगभग 80 प्रकार के पदार्थ होते हैं।,ఇది ఔషధ ప్రాముఖ్యత కలిగిన 80 రకాల పదార్థాలను కలిగి ఉంటుంది.
"प्रमुख पदार्थ होते हैं ग्लूकोस एवं फ्रक्टोस, शर्कराएँ, डायस्टेज, इन्वर्टेज, कैटेलेज, परऑक्सीडेज, लाइपेज आदि एन्जाइम, कई लाभदायक लवण, कार्बनिक अम्ल (मैलिक, सिट्रिक, टार्टरिक, ऑक्जेलिक) तथा विटामिन ।","దీనిలో అతి ముఖ్యమైన పదార్ధములు గ్లూకోజ్ మరియు ఫ్రక్టోజ్, చక్కెరలు, డయాస్టేస్, ఇన్వర్టేజ్, ఉత్ప్రేరక, పెరాక్సిడేస్, లిపేస్ మొదలైనవి ఎంజైములు, చాలా ప్రయోజనకరమైన లవణాలు, సేంద్రీయ ఆమ్లాలు (మాలిక్, సిట్రిక్, టార్టారిక్, ఆక్సాలిక్) మరియు విటమిన్లు."
मधु को घाव पर लगा देने से घाव में रोगाणुओं का संक्रमण नहीं होता और घाव के शीघ्र ठीक होने में सहायता मिलती है।,గాయంపై తేనె పూయడం వల్ల గాయంపై ఎటువంటి కీటకములూ చేరవు మరియు గాయం త్వరగా నయం కావడానికి సహాయపడుతుంది.
"अतः फोड़ा-फुन्सी, नासूर आदि के इलाज में इसका उपयोग होता है।","అందువల్ల, కాచు-మొటిమలు, క్యాంకర్ మొదలైన వాటి చికిత్సలో దీనిని ఉపయోగిస్తారు."
आँखों की सफाई के लिए इसका काजल की भाँति उपयोग करते हैं।,ఇది కళ్ళను శుభ్రం చేయడానికి కాటుకగా కూడా ఉపయోగిస్తారు.
अनेक आयुर्वेदिक दवाइयाँ मधु के साथ खाई जाती हैं।,చాలా ఆయుర్వేద మందులు తేనెతో తయారుచేస్తారు.
प्राचीनकाल में मृत मानव शरीर को परिरक्षित रखने हेतु इसे शहद में रखा जाता था।,"ప్రాచీన కాలంలో, చనిపోయిన మానవ శరీరాన్ని కాపాడటానికి తేనెలో నిల్వ ఉంచేవారు."
2. मधुमक्खी का मोम – मधुमक्खी का पूरा छत्ता मोम का बना होता है।,2. బీ మైనము- తేనెపట్టు అంతా మైనముతో తయారు చేయబడతుంది.
"मोम प्रायः सफेद, कभी-कभी हल्का पीला-सा होता है।","మైనము సాధారణంగా తెలుపు, కొన్నిసార్లు లేత పసుపు రంగులో ఉంటుంది."
विविध प्रकार के सौन्दर्य प्रसाधनों को तैयार करने में आधार पदार्थ के रूप में इसका व्यापक उपयोग होता है।,వివిధ రకాల సౌందర్య సాధనాల తయారీలో దీనిని మూల పదార్థంగా విస్తృతంగా ఉపయోగించబడుతుంది.
कई प्रकार के औषधीय मरहम एवं तेल भी इससे बनाए जाते हैं।,అనేక రకాల ఔషధ లేపనాలు మరియు నూనెలు కూడా మైనము నుండి తయారవుతాయి.
"मूर्तियाँ और मॉडल, पेन्ट, जूतों की पॉलिश, संगमरमर को जोड़ने वाला सरेस, काँच पर लिखने वाली पेन्सिलों आदि को बनाने में भी इसका उपयोग होता है।","శిల్పాలు మరియు నమూనాలు, పెయింట్స్, షూ పాలిష్, మార్బుల్ గ్లూయింగ్, గ్లాస్ రైటింగ్ పెన్సిల్స్ మొదలైన వాటి తయారీలో కూడా ఇది ఉపయోగించబడుతుంది."
3. मधुमक्खी का विष – यह एक तेज अम्ल होता है जिसमें महत्त्वपूर्ण प्रतिजैविक औषधि के गुण होते हैं।,3. తేనెటీగ విషం - ఇది బలమైన యాంటీ బాక్టీరియల్ లక్షణాలను కలిగి ఉన్న బలమైన ఆమ్లం.
रुधिर में पहुँचने पर यह विष शरीर के सुरक्षा तन्त्र को सुदृढ़ बनाता है।,"రక్తాన్ని చేరుకున్నప్పుడు, ఈ విషం శరీరం యొక్క రక్షణ వ్యవస్థను బలపరుస్తుంది."
"अतः अन्य विषैले जन्तुओं के दंश, रुधिरक्षीणता, गठिया आदि कई रोगों, तन्त्रिका तन्त्र की गड़बड़ियों, कई प्रकार के नेत्र एवं चर्म रोगों, उच्च रुधिरचाप आदि के उपचार में इस विष का प्रयोग किया जाता है।","అందువల్ల, ఈ విషాన్ని ఏదైనా జంతువు కరచినప్పుడు, రక్తస్రావం, ఆర్థరైటిస్ మొదలైన ఇతర వ్యాధుల చికిత్సలో ఉపయోగిస్తారు, నాడీ వ్యవస్థ యొక్క వ్యాధులు, అనేక రకాల కంటి మరియు చర్మ వ్యాధులు, అధిక రక్తపోటు మొదలైనవాటిలో కూడా ఉపయోగిస్తారు."
मधुमक्खी के छत्ते के सीमेन्ट पदार्थ तथा पराग का भी औषधीय उपयोग किया जाता रहा है।,మైనము తేనెపట్టుకుఒక సిమెంట్ పదార్ధం మరియు పుప్పొడి కూడా ఔషధంగా ఉపయోగించబడుతుంది.
स्वयं मधुमक्खी के शरीर से बनाई गई एक औषधि डिफ्थीरिया रोग के उपचार के लिए काम में लाई जाती है।,తేనెటీగ శరీరం నుండి తయారైన ఔషధం డిఫ్తీరియా వ్యాధి చికిత్సకు ఉపయోగిస్తారు.
"जीवाणुओं को नग्न आँखों द्वारा नहीं देखा जा सकता, परन्तु सूक्ष्मदर्शी की सहायता से देखा जा सकता है। ","బ్యాక్టీరియాను కంటితో చూడలేము, కానీ సూక్ష్మదర్శిని సహాయంతో చూడవచ్చు."
यदि आपको अपने घर से अपनी जीव विज्ञान प्रयोगशाला तक एक नमूना ले जाना हो और सूक्ष्मदर्शी की सहायता से इस नमूने से सूक्ष्मजीवों की उपस्थिति को प्रदर्शित करना हो तो किस प्रकार का नमूना आप अपने साथ ले जाएँगे और क्यों?,"ఒక వేళ మీ ఇంటి నుండి మీ జీవశాస్త్ర ప్రయోగశాలకు ఏదైనా నమూనాను సూక్ష్మజీవుల ఉనికిని చూపించడానికి మరియు సూక్ష్మదర్శిని సహాయంతో ఒక నమూనాను తీసుకోవలసి వస్తే, మీరు మీతో ఎలాంటి నమూనా తీసుకుంటారు మరియు ఎందుకు?"
हम अपने घर में आसानी से उपलब्ध होने वाले दही को प्रयोगशाला में नमूने के रूप में ले जा सकते हैं व सूक्ष्मजीव की उपस्थिति को प्रदर्शित कर सकते हैं क्योकि दूध का दही में परिवर्तन या किण्वन लैक्टोबैसिलस जीवाणु की सहायता से होता है। ,లాక్టోబాసిల్లస్ బ్యాక్టీరియా సహాయంతో పాలను పెరుగులోకి మార్చడం లేదా పులియబెట్టడం జరుగుతుంది కాబట్టి మన ఇంట్లో సులభంగా లభించే పెరుగును ప్రయోగశాలలో ఒక నమూనాగా తీసుకొని సూక్ష్మజీవుల ఉనికిని సందర్శించవచ్చు.
इसलिए दही में ये सूक्ष्मजीव उपस्थित होते हैं।,అందువల్ల ఈ సూక్ష్మజీవులు పెరుగులో ఉంటాయి.
उपापचय के दौरान सूक्ष्मजीव गैसों का निष्कासन करते हैं; उदाहरण द्वारा सिद्ध कीजिए।,"జీవక్రియ సమయంలో, సూక్ష్మజీవులు వాయువులను విడూదల చేస్తాయి; ఉదాహరణ ద్వారా నిరూపించండి."
"चावल, आटा, दाल का बना नरम-नरम आटा जिसका प्रयोग डोसा व इडली बनाने में होता है। ","బియ్యం, పిండి మరియు పప్పుధాన్యములతో తయారు చేసిన పిండి, ఈ పిండిని ఇడ్లీ, దోశల తయారీలో ఉపయోగిస్తారు."
जीवाणु द्वारा किण्वित होता है। ,బ్యాక్టీరియా ద్వారా పులియబెట్టింది.
इस आटे का फूला हुआ दिखना CO2 के उत्पादन के कारण होता है।,ఈ పిండి యొక్క ఉబ్బిన రూపం కార్బన్ డైఆక్సైడ్ కారణంగా ఉంటుంది.
इसी तरह ब्रैड का सना हुआ आटा यीस्ट द्वारा किण्वित होता है।,"అదేవిధంగా, రొట్టె యొక్క తడిసిన పిండి ఈస్ట్ ద్వారా పులియబెట్టింది."
किस भोजन (आहार) में लैक्टिक एसिड बैक्टीरिया मिलते हैं?,లాక్టిక్ యాసిడ్ బ్యాక్టీరియా ఏ ఆహారం లో ఉంది?
 इनके कुछ लाभप्रद उपयोगों का वर्णन कीजिए।,వాటి ప్రయోజనకరమైన కొన్ని ఉపయోగాలను వివరించండి.
लैक्टिक एसिड बैक्टीरिया लैक्टिक अम्ल उत्पन्न करके दुध को दही में बदल देता है। ,లాక్టిక్ యాసిడ్ బ్యాక్టీరియా లాక్టిక్ ఆమ్లాన్ని ఉత్పత్తి చేయడం ద్వారా పాలను పెరుగుగా మారుస్తుంది.
यह दूध की शर्करा लैक्टोज को लैक्टिक एसिड में बदलता है। ,ఈ పాల చక్కెర లాక్టోస్‌ను లాక్టిక్ యాసిడ్‌గా మారుస్తుంది.
लैक्टिक अम्ल दूध की प्रोटीन केसीन को जमाकर दही में परिवर्तित कर देता है। ,లాక్టిక్ ఆమ్లం పాల ప్రోటీన్ కేసైన్ను సేకరించి పెరుగుగా మారుస్తుంది.
यह जीवाणु दूध से लैक्टोज को निकाल देता है परंतु बहुत-से व्यक्तियों को बिना लैक्टोज के दूध पीने पर एलर्जी होती है। ,"ఈ బాక్టీరియం పాలు నుండి లాక్టోస్‌ను తొలగిస్తుంది, అయితే చాలా మందికి లాక్టోస్ లేకుండా పాలను త్రాగితే వారికి అలెర్జీ కలుగుతుంది."
ये जीवाणु महत्त्वपूर्ण विटामिन B12 उत्पन्न करते हैं तथा ये सड़ाने वाले जीवाणु व हानिकारक सूक्ष्मजीवों की वृद्धि को रोकते हैं।,ఈ బ్యాక్టీరియా ముఖ్యమైన విటమిన్ బి12 ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది మరియు అవి కుళ్ళిన బ్యాక్టీరియా మరియు హానికరమైన సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదలను నిరోధిస్తాయి.
"कुछ पारम्परिक भारतीय आहार जो गेहूं, चावल तथा चना (अथवा उनके उत्पाद) से बनते हैं और उनमें सूक्ष्मजीवों का प्रयोग शामिल हो, उनके नाम बताइए।","గోధుమ, బియ్యం మరియు పప్పులు (లేదా వాటి ఉత్పత్తులు) నుండి తయారైన కొన్ని సాంప్రదాయ భారతీయ ఆహారాలకు పేరు పెట్టండి మరియు వాటిలో సూక్ష్మజీవుల వాడకము కలిగి ఉన్నవాటిని తెలపండి."
"गेहूं, चावल तथा चना (अथवा उनके उत्पाद) से सूक्ष्मजीवों का प्रयोग करके भटूरा (गेहुँ से), डोसा व इडली (चावल व उड़द की दाल) इत्यादि से बनते हैं।","గోధుమ, బియ్యం మరియు పప్పులు (లేదా వాటి ఉత్పత్తులు) ను సూక్ష్మజీవులను ఉపయోగించి భాతురా (గోధుమ నుండి), దోస లేదా ఇడ్లి (బియ్యం మరియు మినపపప్పు) మొదలైనవి ఉపయోగించి తయారు చేస్తారు."
हानिप्रद जीवाणु द्वारा उत्पन्न करने वाले रोगों के नियन्त्रण में किस प्रकार सूक्ष्मजीव महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाते हैं?,హానికరమైన బ్యాక్టీరియా వల్ల వచ్చే వ్యాధులను నియంత్రించడంలో సూక్ష్మజీవులు ఏ విధముగా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి?
प्रतिजैविक सूक्ष्मजीवधारियों के उपापचयी व्युत्पन्न होते हैं। ,రోగనిరోధక ఔషధముల ను తీసుకోవడము ద్వారా సూక్ష్మజీవుల జీవక్రియలు ఉత్పన్నమవుతాయి.
"ये किसी अन्य सूक्ष्म जीवधारी जैसे-जीवाणु के लिए हानिकारक अथवा निरोधी होते हैं। प्रतिजैविक, प्रतियोगिता निरोध द्वारा रोगों को ठीक करते हैं।",ఇవి బ్యాక్టీరియా వంటి ఇతర సూక్ష్మజీవులకు హానికరం లేదా నిరోధకం. రోగనిరోధక పోటీని నిరోధించడం ద్వారా వ్యాధులను నయం చేస్తుంది.
अधिकतर प्रतिजैविक बैक्टीरिया से ही प्राप्त होते हैं। ,చాలా వరకూ రోగనిరోధకములు బ్యాక్టీరియా నుండే లభిస్తాయి.
प्रतिजैविक जैसे- पेनिसिलिन का उत्पादन सूक्ष्मजीवों (कवक) द्वारा किया जाता है। ,పెన్సిలిన్ వంటి రోగనిరోధకములు సూక్ష్మజీవులు (శిలీంధ్రాలు) ద్వారా ఉత్పత్తి అవుతాయి.
यह प्रतिजैविक हानिकारक रोगों को उत्पन्न करने वाले सूक्ष्मजीवों को मारने के काम आते हैं। ,ఈ రోగనిరోధకములు హానికరమైన వ్యాధులకు కారణమయ్యే సూక్ష్మజీవులను చంపడానికి ఇవి ఉపయోగపడతాయి.
"प्रतिजैविक संक्रमित रोग जैसे- डिफ्थीरिया, काली खाँसी तथा न्यूमोनिया की रोकथाम में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाते हैं। ","డిఫ్తీరియా, హూపింగ్ దగ్గు మరియు న్యుమోనియా వంటి అంటు వ్యాధుల నివారణలో యాంటీబయాటిక్స్ ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి."
पेनिसिलिन सर्वप्रथम प्राप्त प्रतिजैविक है। इसकी खोज एलेक्जेण्डर फ्लेमिंग ने की थी।,పెన్సిలిన్ మొట్ట మొదటి రోగనిరోధక ఔషధము. దీనిని అలెగ్జాండర్ ఫ్లెమింగ్ కనుగొన్నారు.
"किन्हीं दो कवक प्रजातियों के नाम लिखिए, जिनका प्रयोग प्रतिजैविकों (एंटीबायोटिक्स) के उत्पादन में किया जाता है।",రోగనిరోధక ఔషధములలో ఉపయోగించే రెండు శిలీంధ్ర జాతులకు పేరు పెట్టండి.
वाहित मल से आप क्या समझते हैं? ,మురుగునీటి ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
वाहित मल हमारे लिए किस प्रकार से हानिप्रद है?,మురుగునీరు మనకు ఎలా హానికరం?
प्रतिदिन नगर व शहरों से व्यर्थ जल की बहुत बड़ी मात्रा जनित होती है। ,ప్రతి రోజు నగరాలు మరియు నగరాల నుండి పెద్ద మొత్తంలో వ్యర్థ జలాలు ఉత్పత్తి అవుతాయి.
इस व्यर्थ जल का प्रमुख घटक मनुष्य का मल-मूत्र है। नगर में इस व्यर्थ जल को वाहित मल (सीवेज) कहते हैं।,ఈ వ్యర్థ జలాల్లో ప్రధాన భాగం మనిషి యొక్క మలం మరియు మూత్రం. నగరంలోని ఈ వ్యర్థ జలాన్ని మురుగునీరు అంటారు.
प्राथमिक तथा द्वितीयक वाहित मल उपचार के बीच पाए जाने वाले मुख्य अन्तर कौन-से हैं?,ప్రాధమిక మరియు ద్వితీయ మురుగునీటి శుద్ధి మధ్య ప్రధాన తేడాలు ఏమిటి?
वाहित मल का उपचार वाहित मल संयन्त्र में किया जाता है जिससे यह प्रदूषण मुक्त हो सके। ,మురుగునీటిని మురుగునీటి కర్మాగారంలో శుద్ధి చేసి కాలుష్యం లేకుండా చేస్తుంది.
यह उपचार दो चरणों में सम्पन्न होता है –,ఈ చికిత్స రెండు దశల్లో పూర్తవుతుంది -
"1. प्राथमिक उपचार – प्राथमिक उपचार में मुख्यत: बड़े-छोटे कणों को भौतिक क्रियाओं; जैसे- अवसादन, निस्यंदन, प्लवन आदि द्वारा अलग किया जाता है। ","1. ప్రాథమిక చికిత్స - ప్రాధమిక చికిత్సలో, ప్రధానంగా చిన్న కణాలకు భౌతిక చర్యలు; వంటివి - అవక్షేపం, వడపోత, విభజన మొదలైనవి."
सबसे पहले तैरते हुए कूड़े-करकट को नियंदन द्वारा हटा दिया जाता है। ,తేలుతున్న మురుగును మొదట నియంత్రణ ద్వారా తొలగించబడుతుంది.
इसके बाद ग्रिट मृदा तथा छोटे कणों को अवसादन द्वारा पृथक् किया जाता है। ,గ్రిట్ నేల మరియు చిన్న కణాలు తరువాత అవక్షేపణ ద్వారా వేరు చేయబడతాయి.
बारीक कण प्राथमिक स्लज के रूप में नीचे बैठ जाते हैं और प्लावी बहिःस्राव का निर्माण होता है। ,ప్రాధమిక బురద మరియు పూల్ ఎఫ్యూషన్ ఏర్పడటంతో చక్కటి కణాలు స్థిరపడతాయి.
बहि:स्राव को प्राथमिक उपचार टैंक से द्वितीयक उपचार के लिए ले जाया जाता है।,ద్వితీయ చికిత్స కోసం ప్రాధమిక చికిత్స జరపబడిన నీటిని మరొక ట్యాంక్ కు రవాణా చేయబడుతుంది.
2. द्वितीयक उपचार – द्वितीयक उपचार में सूक्ष्मजीवधारियों का उपयोग किया जाता है। ,2. ద్వితీయ చికిత్స - ఈ దశలో నియంత్రణకు సూక్ష్మజీవులను ద్వితీయ చికిత్సలో ఉపయోగిస్తారు.
जैसे-ऑक्सीकरण ताल एक उथला जलाशय होता है जिसमें वाहित मल एकत्रित किया जाता है। ,"ఆక్సీకరణ కొలను ఒక నిస్సార జలాశయం, దీనిలో మురుగునీటిని సేకరిస్తారు."
इसमें कार्बनिक पदार्थ अधिक होने के कारण शैवाल और जीवाणुओं की अच्छी वृद्धि होने लगती है।,"అధిక సేంద్రీయ పదార్థం కారణంగా, శైవలములు మరియు బ్యాక్టీరియా బాగా పెరుగుతాయి."
जीवाणु अपघटन करते हैं और शैवाल उनसे उत्पन्न कार्बन डाइ ऑक्साइड का प्रकाश संश्लेषण में उपयोग करते हैं। ,కిరణజన్య సంయోగక్రియలో బ్యాక్టీరియా కుళ్ళిపోతుంది మరియు శైవలములు వాటి నుండి ఉత్పత్తి చేయబడిన కార్బన్ డయాక్సైడ్ ను ఉపయోగిస్తుంది.
प्रकाश संश्लेषण में विमोचित ऑक्सीजन जल को दूषित होने से बचाती है। ,కిరణజన్య సంయోగక్రియలో విడుదలయ్యే ఆక్సిజన్ నీటిని కలుషితం కాకుండా కాపాడుతుంది.
"इस प्रकार ऑक्सीकरण ताल, शैवाल और जीवाणुओं के बीच सहजीविता का उदाहरण है। ",అందువల్ల ఆక్సీకరణ కొలనులు శైవలాలు మరియు బ్యాక్టీరియా మధ్య సహజీవనానికి ఒక ఉదాహరణ.
ऑक्सीजन ताल में होने वाली क्रियाओं द्वारा संक्रामक जीवाणु नष्ट हो जाते हैं और कार्बनिक पदार्थों के अपघटन के पश्चात् केवल नुकसान न देने वाले पदार्थ ही रह जाते हैं। ,"ఆక్సిజన్ పూల్ లోని చర్యల ద్వారా అంటు బ్యాక్టీరియా నాశనమవుతుంది మరియు సేంద్రీయ పదార్థం కుళ్ళిపోయిన తరువాత, హానికరం కాని పదార్థాలు మాత్రమే మిగిలి ఉంటాయి."
"द्वितीयक उपचार के पश्चात् प्लान्ट से बहि:स्राव सामान्यत: जल के प्राकृतिक स्रोतों जैसे-नदियों, झरनों आदि में छोड़ दिया जाता है अथवा तृतीयक उपचार हेतु रासायनिक क्रियाविधियों द्वारा इससे नाइट्रोजन एवं फॉस्फोरस लवणों को पृथक् करने के पश्चात् बहि:स्राव को जलाशयों में मुक्त कर दिया जाती है।","ద్వితీయ చికిత్స తరువాత, మొక్క నుండి వచ్చే వ్యర్థాలు సాధారణంగా నదులు, బుగ్గలు మొదలైన సహజ వనరులలోకి విడుదలవుతాయి లేదా తృతీయ చికిత్స కోసం రసాయన ప్రక్రియల ద్వారా నత్రజని మరియు భాస్వరం లవణాలను వేరు చేసిన తరువాత, ప్రసరించే జలాశయంలోకి విడుదలవుతుంది."
क्या सूक्ष्मजीवों का प्रयोग ऊर्जा के स्रोतों के रूप में भी किया जा सकता है? ,సూక్ష్మజీవులను శక్తి వనరులుగా కూడా ఉపయోగించవచ్చా?
"यदि हाँ, तो किस प्रकार से? इस पर विचार करें।","ఒకవేళ మీ సమాధానము అవును అయితే, ఎలా? దీనిని పరిగణించండి."
"हाँ, सूक्ष्मजीवों का प्रयोग ऊर्जा के स्रोतों के रूप में भी किया जा सकता है। ","అవును, సూక్ష్మజీవులను శక్తి వనరులుగా కూడా ఉపయోగించవచ్చు."
बायोगैस एक प्रकार से गैसों (मुख्यतः मीथेन) का मिश्रण है जो सूक्ष्मजीवी सक्रियता द्वारा उत्पन्न होती है। ,బయోగ్యాస్ అనేది సూక్ష్మజీవుల చర్య ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే వాయువుల (ప్రధానంగా మీథేన్) మిశ్రమం.
गोबर में पादपों के सेलुलोजीय व्युत्पन्न प्रचुर मात्रा में होते हैं। ,మొక్కలకణ ద్రవ్య ఉత్పన్నాలు ఆవు పేడలో పుష్కలంగా ఉన్నాయి.
अतः इसका प्रयोग बायोगैस को पैदा करने में किया जाता है। ,"అందువల్ల, బయోగ్యాస్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి దీనిని ఉపయోగిస్తారు."
"गोबर में मुख्य रूप से मिथेनोबैक्टीरियम पाया जाता है, जो मीथेन का उत्पादन करते हैं। ",పేడ ప్రధానంగా మీథేన్‌ను ఉత్పత్తి చేసే మీథనోబాక్టీరియంలో కనిపిస్తుంది.
बायोगैस (गोबर गैस) संयन्त्र का उपयोग मुख्य रूप से गाँवों में खाना बनाने एवं प्रकाश उत्पन्न करने में किया जाता है।.,బయోగ్యాస్ (ఆవు పేడ వాయువు) మొక్కను ప్రధానంగా గ్రామాల్లో వంట చేయడానికి మరియు కాంతిని ఉత్పత్తి చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
सूक्ष्मजीवों का प्रयोग रसायन उर्वरकों तथा पीड़कनाशियों के प्रयोग को कम करने के लिए भी किया जा सकता है। ,రసాయన ఎరువులు మరియు పురుగుమందుల వాడకాన్ని తగ్గించడానికి సూక్ష్మజీవులను కూడా ఉపయోగించవచ్చు.
यह किस प्रकार सम्पन्न होगा? व्याख्या कीजिए।,ఇది ఎలా చేయబడుతుంది? వివరించండి
जैव नियन्त्रण – पादप रोगों तथा पीड़कों के नियन्त्रण के लिए जैववैज्ञानिक विधि का प्रयोग ही जैव नियन्त्रण है। ,జీవ నియంత్రణ - మొక్కల వ్యాధులు మరియు తెగుళ్ళ నియంత్రణకు జీవ పద్ధతిని ఉపయోగించడం జీవ నియంత్రణ.
"आधुनिक समाज में ये समस्याएँ रसायनों, कीटनाशियों तथा पीड़कनाशियों के बढ़ते हुए प्रयोगों की सहायता से नियन्त्रित की जाती हैं। ","ఆధునిక సమాజంలో, రసాయనాలు, పురుగుమందులు మరియు పురుగుమందుల వాడకం పెరుగుతున్న సహాయంతో ఈ సమస్యలు నియంత్రించబడతాయి."
ये रसायन मनुष्यों तथा जीव-जन्तुओं के लिए अत्यन्त ही विषैले तथा हानिकारक होते हैं। ,ఈ రసాయనాలు చాలా విషపూరితమైనవి మరియు మానవులకు మరియు జంతువులకు హానికరం.
विषाक्त रसायन खाद्य श्रृंखला के माध्यम से जीवधारियों के शरीर में पहुंचते हैं। ,విష రసాయనాలు ఆహార గొలుసు ద్వారా జీవుల శరీరానికి చేరుతాయి.
ये पर्यावरण को भी प्रदूषित करते हैं।,ఇవి పర్యావరణాన్ని కూడా కలుషితం చేస్తాయి.
"जैव उर्वरक के रूप में सूक्ष्मजीव – जैव उर्वरकों का मुख्य स्रोत जीवाणु, कवक तथा सायनोबैक्टीरिया होते हैं। ","జీవ ఎరువుల రూపంలో సూక్ష్మజీవులు - జీవ ఎరువుల యొక్క ప్రధాన వనరులు బ్యాక్టీరియా, శిలీంధ్రాలు మరియు సైనోబాక్టీరియా."
लेग्यूमिनस पादपों की जड़ों पर उपस्थित ग्रंथियों का निर्माण राइजोबियम जीवाणु के सहजीवी सम्बन्ध द्वारा होता है। ,లెగ్యుమినస్ మొక్కల మూలాలపై ఉన్న గ్రంథులు రైజోబియం బ్యాక్టీరియా యొక్క సహజీవన అనుబంధం ద్వారా ఏర్పడతాయి.
ये जीवाणु वायुमण्डलीय नाइट्रोजन को स्थिरीकृत कर कार्बनिक रूप में परिवर्तित करते हैं। ,ఈ బ్యాక్టీరియా వాతావరణ నత్రజనిని స్థిరీకరించి సేంద్రీయ రూపంలోకి మారుస్తుంది.
मृदा में मुक्तावस्था में रहने वाले अन्य जीवाणु जैसे-एजोस्पाइरिलम तथा एजोटोबैक्टर भी वायुमण्डलीय नाइट्रोजन को स्थिर कर मृदा में नाइट्रोजन अवयव की मात्रा को बढ़ाते हैं।,మట్టిలోని ఇతర బ్యాక్టీరియా అయిన ఫ్రీజ్ లాంటి అజోస్పిరిల్లమ్ మరియు అజోటోబాక్టర్ కూడా వాతావరణ నత్రజనిని స్థిరీకరించడం ద్వారా నేలలోని నత్రజని పదార్థాన్ని పెంచుతాయి.
कवक अनेक पादपों के साथ सहजीवी सम्बन्ध स्थापित करते हैं। ,శిలీంధ్రాలు అనేక మొక్కలతో సహజీవన సంబంధాలను ఏర్పరచుకుంటాయి.
इस सम्बन्ध को माईकोराइजा कहते हैं। ,ఈ సంబంధాన్ని మైకోరైజా అంటారు.
ग्लोमस जीनस के बहुत-से कवक सदस्य माइकोराइजा बनाते हैं। ,గ్లోమస్ జాతికి చెందిన చాలా శిలీంధ్ర జీవులు మైకోరైజాను తయారు చేస్తారు.
इस सम्बन्ध में कवकीय सहजीवी मृदा से जल एवं पोषक तत्वों का अवशोषण कर पादपों को प्रदान करते हैं और पादपों से भोजन प्राप्त करते हैं।,"ఈ విషయంలో, శిలీంధ్రాలు సహజీవన మృత్తికను తినడం ద్వారా మొక్కలకు నీరు మరియు పోషకాలను అందిస్తాయి మరియు అవి మొక్కల నుండి ఆహారాన్ని పొందుతాయి."
सायनोबैक्टीरिया स्वपोषित सूक्ष्मजीव हैं जो जलीय तथा स्थलीय वायुमण्डल में विस्तृत रूप से पाए जाते हैं। ,"సైనోబాక్టీరియా అనేది ఆటోట్రోఫిక్ సూక్ష్మజీవులు, ఇవి జల మరియు భూసంబంధమైన వాతావరణాలలో విస్తృతంగా కనిపిస్తాయి."
इनमें से अधिकांश वायुमण्डलीय नाइट्रोजन को नाइट्रोजन यौगिकों के रूप में स्थिर करके मृदा की उर्वरता को बढ़ाते हैं। ,వాతావరణ నత్రజనిని నత్రజని సమ్మేళనంగా స్థిరీకరించడం ద్వారా వాతావరణ నత్రజనిని వీటిలో ఎక్కువ పెంచుతాయి.
"जैसे-ऐनाबीना, नॉस्टॉक आदि। ","అన్నాబినా, నాస్టాక్ మొదలైనవి."
धान के खेत में सायनोबैक्टीरिया महत्त्वपूर्ण जैव उर्वरक की भूमिका निभाते हैं।,వరి పొలాలలో సైనోబాక్టీరియా ఒక ముఖ్యమైన జీవ-ఎరువుల పాత్ర పోషిస్తుంది.
पीड़क तथा रोगों का जैव नियन्त्रण – जैव नियन्त्रण विधि से विषाक्त रसायन तथा पीड़कनाशियों पर हमारी निर्भरता को काफी हद तक कम किया जा सकता है। ,తెగుళ్ళు మరియు వ్యాధుల జీవనియంత్రణ - జీవ నియంత్రణ పద్ధతి ద్వారా విష రసాయనాలు మరియు పురుగుమందులపై మన ఆధారపడటం చాలా వరకు తగ్గించవచ్చు.
बैक्टीरिया बैसीलस थूरिनजिएन्सिस को प्रयोग बटरफ्लाई कैटरपिलर नियन्त्रण में किया जाता है। ,సీతాకోకచిలుక గొంగళి నియంత్రణలో బాసిల్లస్ థూరిన్జియెంసిస్ అనే బాక్టీరియం ఉపయోగించబడుతుంది.
पिछले दशक में आनुवंशिक अभियान्त्रिकी की सहायता से वैज्ञानिक बैसीलस थूरिनजिएन्सिस टॉक्सिन जीन को पादपों में पहुँचा सके हैं। ,"గత దశాబ్దంలో, జన్యు ఇంజనీరింగ్ సహాయంతో, శాస్త్రవేత్తలు బాసిల్లస్ థూరియెంజిసిస్ విషపదార్ధముల జాతిని ప్రసారం చేయగలిగారు."
ऐसे पादप पीड़के द्वारा किए गए आक्रमण के प्रति प्रतिरोधी होते हैं। ,ఇటువంటి మొక్కలు తెగుళ్ళ ద్వారా ఆక్రమణకు నిరోధకతను కలిగి ఉంటాయి.
बीटी-कॉटन इसका एक उदाहरण है जिसे हमारे देश के कुछ राज्यों में उगाया जाता है। ,బిటి-ప్రత్తి మన దేశంలోని కొన్ని రాష్ట్రాల్లో పండించిన వాటికి ఒక ఉదాహరణ.
"ड्रेगनफ्लाई, मच्छर और ऐफिड्स आदि बीटी-कॉटन को क्षति नहीं पहुंचा पाते।","డ్రాగన్స్, దోమలు మరియు అఫిడ్స్ మొదలైనవి బిటి-పత్తికి హాని కలిగించవు."
जैव वैज्ञानिक नियन्त्रण के तहत कवक ट्राइकोडर्मा का उपयोग पादप रोगों के उपचार में किया जाता है। ,ట్రైకోడెర్మా అనే శిలీంద్ర సంహారిణి జీవ నియంత్రణలో మొక్కల వ్యాధుల చికిత్సలో ఉపయోగించబడుతుంది.
यह बहुत-से पादप रोगजनकों का प्रभावशील जैव नियन्त्रण कारक है। ,ఇది అనేక మొక్కల వ్యాధికారక కారకాల ప్రభావవంతమైన ఏజెంట్.
बेक्यूलोवायरसिस ऐसे रोगजनक हैं जो कीटों तथा सन्धिपादों (आर्थोपोड्स) पर हमला करते हैं। ,బ్యాకులోవైరస్ తెగుళ్ళు మరియు ఆర్థ్రోపోడ్లపై దాడి చేసే వ్యాధికారకాలు.
"अधिकांश बैक्यूलोवायरसिस जो जैव वैज्ञानिक नियन्त्रण कारकों की तरह प्रयोग किए जाते हैं, वे न्यूक्लिओपॉलिहीड्रोवायरस प्रजाति के अन्तर्गत आते हैं।",జీవనియంత్రణ- నియంత్రణ కారకాలుగా ఉపయోగించే చాలా బ్యాకులో వైరస్ న్యూక్లియోపాలిహిడోవైరస్ జాతుల క్రిందకు వస్తాయి.
यह विषाणु प्रजाति-विशेष; सँकरे स्पेक्ट्रम कीटनाशीय उपचारों के लिए अति उत्तम मानी जाती हैं।,ఈ వైరస్ జాతుల ; స్పెక్ట్రం పురుగుమందుల చికిత్సకు ఉత్తమమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది.
"जल के तीन नमूने लो, एक-नदी का जल, दूसरा-अनुपचारित वाहित मल जले तथा तीसरा-वाहित मल उपचार संयन्त्र से निकला द्वितीयक बहिःस्राव; इन तीनों नमूनों पर ‘अ’, ‘ब’, ‘स’ के लेबल लगाओ। ","నీటి యొక్క మూడు నమూనాలను తీసుకోండి, ఒకటి - నది నీరు, మరొకటి - చికిత్స చేయని మురుగునీరు మరియు మూడవది - మురుగునీటి శుద్ధి కర్మాగారమునుండి విడుదలకాబడినది; ఈ మూడు నమూనాలకు 'ఎ', 'బి', 'ఎస్' లేబుళ్ళను అతికించండి."
इस बारे में प्रयोगशाला कर्मचारी को पता नहीं है कि कौन-सा क्या है? ,ఈ నమూనాలలో ప్రయోగశాలలో పని చేసే వారికి ఏ నమూనా ఏమిటో తెలియదు?
"इन तीनों नमूनों ‘अ’, ‘ब’, ‘स’ का बी०ओ०डी० रिकॉर्ड किया गया जो क्रमशः 20 mg/L, 8 mg/L तथा 400 mg/L निकाला। ","ఈ మూడు 'ఎ', 'బి', 'ఎస్' నమూనాలలో BOD నమోదు చేయబడింది, ఇవి వరుసగా 20 mg/L, 8 mg/L మరియు 400 mg/L గా నమోదు కాబడింది."
इन नमूनों में कौन-सा सबसे अधिक प्रदूषित नमूना है? ,ఈ నమూనాలలో ఏ నమూనా అత్యంత కలుషితమైనది?
इस तथ्य को सामने रखते हुए कि नदी का जल अपेक्षाकृत अधिक स्वच्छ है। ,నది నీరు సాపేక్షంగా శుభ్రంగా ఉందనే వాస్తవాన్ని పక్కన పెడితే.
क्या आप सही लेबल का प्रयोग कर सकते हैं?,మీరు సరైన లేబుల్‌ని ఉపయోగించవచ్చా?
BOD (बायोकेमिकल ऑक्सीजन डिमांड) ऑक्सीजन की उस मात्रा को संदर्भित करता है जो जीवाणु द्वारा एक लीटर पानी में उपस्थित कार्बनिक पदार्थों की खपत निश्चित समय-काल में करता है तथा उन्हें ऑक्सीकृत करता है।,BOD (బయోకెమికల్ ఆక్సిజన్ డిమాండ్) ఒక నిర్దిష్ట వ్యవధిలో ఒక లీటరు నీటిలో బ్యాక్టీరియా వినియోగించే ఆక్సిజన్ మొత్తాన్ని సూచిస్తుంది మరియు వాటిని ఆక్సీకరణం చేస్తుంది.
"अनुपचारित वाहित मल जल सबसे अधिक प्रदूषित होता है क्योंकि इसमें मनुष्य का मल-मूत्र, कपड़े की धुलाई से उत्पन्न जल, औद्योगिक तथा कृषि अपशिष्ट आदि उपस्थित रहता है, इसलिए इस जल का BOD सबसे अधिक होगा। ","శుద్ధి చేయని మురుగునీరు చాలా కలుషితమైనది ఎందుకంటే మానవ మురుగునీరు, బట్టలు ఉతకడం ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన నీరు, పారిశ్రామిక మరియు వ్యవసాయ వ్యర్థాలు మొదలైనవి ఇందులో ఉన్నాయి, అందువల్ల ఈ నీటి BOD అత్యధికంగా ఉంటుంది."
"नदी का जल साफ होता है क्योंकि इसमें कार्बनिक पदार्थों की मात्रा बहुत कम होती है, अत: इस जल को BOD सबसे कम होगा। ","నది నీరు శుభ్రంగా ఉంటుంది, ఎందుకంటే అందులో సేంద్రియ పదార్థం చాలా తక్కువగా ఉంటుంది, కాబట్టి ఈ నీటికి BOD అతి తక్కువగా ఉంటుంది."
इसलिए ये निम्नलिखित प्रकार से लेबल किए जा सकते हैं –,కాబట్టి వాటిని ఈ క్రింది విధంగా లేబుల్ చేయవచ్చు -
उन सूक्ष्मजीवों के नाम बताओ जिनसे साइक्लोस्पोरिन-ए (प्रतिरक्षा निषेधात्मक औषधि) तथा स्टैटिन (रक्त कोलिस्ट्रॉल लघुकरण कारक) को प्राप्त किया जाता है।,సైక్లోస్పోరిన్-ఎ (రోగనిరోధక నిరోధ ఔ షధం) మరియు స్టాటిన్స్ (రక్తములో కొలెస్ట్రాల్ ను తగ్గించే కారకము) పొందిన సూక్ష్మజీవులకు పేరు పెట్టండి.
निम्नलिखित में सूक्ष्मजीवियों की भूमिका का पता लगाएँ तथा अपने अध्यापक से इनके विषय में विचार-विमर्श करें –,కింది వాటిలో సూక్ష్మజీవుల పాత్రను కనుగొని వాటిని మీ గురువుతో చర్చించండి -
"1. एकल कोशिका प्रोटीन – शैवाल; जैसे- स्पाइरुलिना, क्लोरेला तथा सिनेडेस्मस एवं कवक ; जैसे- यीस्ट सैकेरोमाइसीटी, टॉरुलाप्सिस तथा कैंडिडा का उपयोग एकल कोशिका प्रोटीन के रूप में किया जा रहा है।","1. ఏకకణ ప్రోటీన్ - శైవలము; స్పిరులినా, క్లోరెల్లా మరియు సినాడెమస్ మరియు శిలీంధ్రాలు వంటివి; ఉదాహరణకు, ఈస్ట్ సాచరోమైసైటిస్, టోరులాప్సిస్ మరియు కాండిడాను ఏకకణ ప్రోటీన్లుగా ఉపయోగిస్తున్నారు."
"2. मृदा – यह एक अकेला निवास स्थल है जिसमें विभिन्न प्रकार के सूक्ष्मजीव तथा प्राणिजात उपस्थित रहते हैं और उच्च पादपों को यांत्रिक सहायता एवं पोषक तत्त्व प्रदान करते हैं, जिस पर मनुष्य की सभ्यता आधारित है। ","2. నేల - ఇది ఒంటరి ఆవాసంగా ఉంది, దీనిలో వివిధ రకాల సూక్ష్మజీవులు మరియు జంతువులు ఉన్నాయి మరియు మానవ నాగరికత ఆధారంగా ఉన్న అధిక మొక్కలకు యాంత్రిక మద్దతు మరియు పోషకాలను అందిస్తాయి."
पौधे के विकास पर राइजोस्फीयर सूक्ष्मजीवों का लाभदायक प्रभाव पड़ता है। ,మొక్కల పెరుగుదలపై రైజోస్పియర్ సూక్ష్మజీవుల ప్రభావము ప్రయోజనకరముగా ఉంటాయి.
राइजोस्फीयर में सूक्ष्मजीवों द्वारा प्रतिक्रिया के फलस्वरूप CO2 तथा कार्बनिक अम्ल का निर्माण होता है जो पौधे में अकार्बनिक पोषकों को घुलाते हैं।,రైజోస్పియర్‌లోని సూక్ష్మజీవుల ప్రతిచర్య ఫలితంగా మొక్కలోని అకర్బన పోషకాలను కరిగించే కార్బన్ డైఆక్సైడ్ సేంద్రీయ ఆమ్లాలు ఏర్పడతాయి.
कुछ राइजोस्फीयर सूक्ष्मजीव वृद्धि उत्तेजक पदार्थ भी उत्पादित करते हैं। ,కొన్ని రైజోస్పియర్లు సూక్ష్మజీవుల పెరుగుదల ఉద్దీపనలను కూడా ఉత్పత్తి చేస్తాయి.
"जीवाणु, कवक, सायनोबैक्टीरिया आदि जैव उर्वरक मृदा की पोषक गुणवत्ता को बढ़ाते हैं।","బ్యాక్టీరియా, శిలీంధ్రాలు, సైనోబాక్టీరియా మొదలైన సేంద్రీయ ఎరువులు నేల యొక్క పోషక నాణ్యతను పెంచుతాయి."
जैव- उर्वरक किस प्रकार से मृदा की उर्वरता को बढ़ाते हैं?,సేంద్రీయ ఎరువులు నేల సారమును ఏ విధముగా పెంపొందిస్తాయి?
"जैव-उर्वरक का निर्माण विभिन्न प्रकार के जीवों; जैसे- नील- हरित शैवाल या सायनोबैक्टीरिया, जीवाणु एवं कवक से होता है।","వివిధ రకాల జీవుల సేంద్రీయ ఎరువులు ఉత్పత్తి చేయడం; ఉదాహరణకు, ఆకుపచ్చ శైవలము లేదా సైనోబాక్టీరియా బ్యాక్టీరియా మరియు శిలీంధ్రాల వల్ల కలుగుతుంది."
"सायनोबैक्टीरिया की कई जातियाँ; जैसे- नॉस्टॉक, ऐनाबीना, टोलीप्रोथ्रिक्स आदि वायुमण्डल से नाइट्रोजन गैस को ग्रहण कर इसे नाइट्रोजन यौगिकों में परिणत कर देती हैं।","అనేక జాతుల సైనోబాక్టీరియా; ఉదాహరణకు, నాస్టాక్, అన్నాబినా, టోలిపోథ్రిక్స్ మొదలైనవి వాతావరణం నుండి నత్రజని వాయువును తీసుకొని నత్రజని సమ్మేళనంగా మారుస్తాయి."
"इनमें हेट्रोसिस्ट नामक विशेष कोशिका पायी जाती है, जो नाइट्रोजन-स्थिरीकरण में मुख्य भूमिका निभाती हैं तथा मिट्टी की उर्वरा शक्ति को बढ़ाती हैं।","అవి హెటెరోసిస్ట్స్ అని పిలువబడే ప్రత్యేక కణాలను కలిగి ఉంటాయి, ఇవి నత్రజని-స్థిరీకరణలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తాయి మరియు నేల యొక్క సారమును పెంచుతాయి."
सहजीवी जीवाणु; जैसे- राइजोबियम मटर कुल के पौधों की जड़ों में ग्रंथियाँ बनाते हैं और वायुमण्डल से नाइट्रोजन गैस ग्रहण कर इसे नाइट्रोजन के यौगिकों के रूप में परिणत करते हैं। ,"సింబయాటిక్ బ్యాక్టీరియా; ఉదాహరణకు, రైజోబియం బ్యాక్టీరియా బఠానీలు మొక్కల మూలాల్లో గ్రంధులను ఏర్పరుస్తాయి మరియు వాతావరణం నుండి నత్రజని వాయువును తీసుకొని దానిని నత్రజని సమ్మేళనంగా మారుస్తాయి."
इससे मृदा की पोषक शक्ति की वृद्धि होती है।,ఇది నేల యొక్క పోషక బలాన్ని పెంచుతుంది.
"भूमि में पाए जाने वाले मुक्तजीवी जीवाणु; जैसे-एजोटोबैक्टर, एजोस्पाइरिलम भी वायुमण्डल के नाइट्रोजन को स्थिरीकृत करते हैं।","మట్టిలో కనిపించే స్వేచ్ఛా-జీవన బ్యాక్టీరియా; అజోటోబాక్టర్ వలె, అజోస్పిరిల్లమ్ వాతావరణం యొక్క నత్రజనిని కూడా స్థిరీకరిస్తుంది."
माइकोराइजा के कवक पौधों को पोषक तत्त्व प्रदान करते हैं। ,మైకోర్హైజా శిలీంధ్రాలు మొక్కలకు పోషకాలను అందిస్తాయి.
कवक के तन्तु मृदा से फॉस्फोरस तथा अन्य पोषकों को ग्रहण कर पौधों को उपलब्ध कराते हैं।,ఫంగస్ ఫైబర్స్ నేల నుండి భాస్వరం మరియు ఇతర పోషకాలను గ్రహిస్తాయి మరియు వాటిని మొక్కలకు అందిస్తాయి.
यीस्ट कोशिकाओं का किण्वन में क्या योगदान है,ఈస్ట్ కణాల కిణ్వ ప్రక్రియకు ఏది దోహదం చేస్తుంది
"यीस्ट कोशिकाएँ किण्वन की प्रक्रिया में शर्कराओं को तोड़कर उन्हें अम्ल, गैसों तथा ऐल्कोहॉल में परिवर्तित कर देती हैं।","కిణ్వ ప్రక్రియలో ఈస్ట్ కణాలు చక్కెరలను విచ్ఛిన్నం చేస్తాయి మరియు వాటిని ఆమ్లాలు, వాయువులు మరియు ఆల్కహాల్లుగా మారుస్తాయి."
बायोगैस के घटक गैसों के नाम लिखिए तथा इससे मनुष्य को होने वाले दो लाभ बताइए। ,జీవ ఇంధనము యొక్క మూల పదార్ధముల పేర్లను వ్రాసి దానిద్వారా మానవులకు కలిగే రెండు ప్రయోజనాలను వివరించండి.
बायोगैस एक प्रकार से गैसों (जिसमें मुख्यतः मेथेन शामिल है) का मिश्रण है जो सूक्ष्मजीवी सक्रियता द्वारा उत्पन्न होती है। ,జీవ ఇంధనము అనేది సూక్ష్మజీవుల చర్య ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన వాయువుల(ప్రధానంగా మీథేన్ కలిగిన) మిశ్రమం.
कुछ बैक्टीरिया जो सेल्यूलोजीय पदार्थों पर अवायुवीय रूप से उगते हैं; वह CO2 तथा H2 के साथ-साथ बड़ी मात्रा में मेथेन भी उत्पन्न करते हैं।,సెల్యులోసిక్ పదార్థాలపై వాయురహితంగా పెరిగే కొన్ని బ్యాక్టీరియా; ఇవి కార్బన్ డైఆక్సైడ్ CO2 మరియుహైడ్రొజన్ H2 లతో పాటు పెద్ద మొత్తంలో మీథేన్‌ను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.
जैव उर्वरक के रूप में प्रयुक्त दो सूक्ष्म जीवों के नाम लिखिए।,సేంద్రీయ ఎరువులుగా ఉపయోగించే రెండు సూక్ష్మజీవులకు పేరు పెట్టండి.
घरेलू उत्पादों तथा औद्योगिक उत्पादन में सूक्ष्मजीवों के महत्त्व को समझाइए।,దేశీయ ఉత్పత్తులు మరియు పారిశ్రామిక ఉత్పత్తిలో సూక్ష్మజీవుల ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
हम प्रतिदिन सूक्ष्मजीवियों अथवा उनसे व्युत्पन्न पदार्थों का प्रयोग करते हैं। ,మేము ప్రతిరోజూ సూక్ష్మజీవులు లేదా వాటి వలన ఉత్పత్తి అయిన పదార్ధములను ఉపయోగిస్తాము.
"इसका सामान्य उदाहरण दूध से दही को उत्पादन है। सूक्ष्मजीव जैसे लैक्टोबैसिलस तथा अन्य जिन्हें सामान्यतः लैक्टिक ऐसिड बैक्टीरिया कहते हैं, दूध में वृद्धि करते हैं और उसे दही में परिवर्तित कर देते हैं।",పెరుగు నుండి పాలు ఉత్పత్తి చేయడం దీనికి ఒక సాధారణ ఉదాహరణ. లాక్టోబాసిల్లస్ మరియు లాక్టిక్ యాసిడ్ బ్యాక్టీరియా అని పిలువబడే సూక్ష్మజీవులు పాలలో పెరుగుతాయి మరియు అవి పాలను పెరుగుగా మారుస్తాయి.
"इसके अतिरिक्त डोसा, इडली, ब्रेड आदि को बनाने में भी सूक्ष्मजीवों का प्रयोग किया जाता है जो दाल-चावल के आटे व मैदा को स्पंजित कर देते हैं।","ఇవి కాకుండా, దోస, ఇడ్లీ, బ్రెడ్ మొదలైనవాటిని తయారు చేయడంలో కూడా సూక్ష్మజీవులు ఉపయోగించబడతాయి, ఇవి పప్పు ధాన్యములు మరియు బియ్యం పిండి మరియు మైదాను స్పంజితము కావించి బ్రెడ్ గా మారుస్తాయి."
औद्योगिक क्षेत्र में भी सूक्ष्मजीवों का प्रयोग बहुतायत में किया जाता है। ,పారిశ్రామిక రంగంలో సూక్ష్మజీవులను కూడా సమృద్ధిగా ఉపయోగిస్తారు.
"सूक्ष्मजीव विशेषकर यीस्ट (सैकेरोमाइसीस सैरीविसेई) का प्रयोग प्राचीन काल से ही वाइन, बीयर, ह्विस्की, ब्रांडी, रम आदि के उत्पादन में किया जाता रहा है। ","సూక్ష్మజీవులు, ముఖ్యంగా ఈస్ట్ (సాఖ్రోమైసిస్సైరివిసేయి), పురాతన కాలం నుండి వైన్, బీర్, విస్కీ, బ్రాందీ, రమ్ మొదలైన వాటి ఉత్పత్తిలో ఉపయోగించబడుతున్నాయి."
सूक्ष्मजीवों द्वारा प्रतिजैविकों (एंटीबायोटिक) का भी उत्पादन होता है। ,రోగనిరోధక ఔషధములు (యాంటీబయాటిక్స్) కూడా సూక్ష్మజీవుల ద్వారా ఉత్పత్తి అవుతాయి.
एक प्रमुख एंटीबायोटिक पेनिसिलिन का उत्पादन ( पेनिसिलियम नोटेटम) नामक सूक्ष्मजीव से किया। जाता है।,సూక్ష్మజీవి నుండి పెన్సిలిన్ (పెన్సిలియం నోటెటమ్) అనే ప్రధాన రోగనిరోధకము తయారు చేయబడింది.
"कुछ विशेष प्रकार के रसायनों; जैसे-कार्बनिक अम्ल, ऐल्कोहॉल, एंजाइम आदि के व्यावसायिक तथा औद्योगिक उत्पादन में भी सूक्ष्मजीवों का बड़े पैमाने पर प्रयोग किया जाता है। ","కొన్ని రకాల రసాయనాలు; ఉదాహరణకు, సేంద్రీయ ఆమ్లాలు, ఆల్కహాల్స్, ఎంజైములు మొదలైన వాణిజ్య మరియు పారిశ్రామిక ఉత్పత్తులలో కూడా సూక్ష్మజీవులు విస్తృతంగా ఉపయోగించబడతాయి."
उदाहरणार्थ-ऐसीटिक अम्ल का उत्पादन ऐसीटोबैक्टर एसिटाई तथा एथेनॉल का उत्पादन सकेरोमाइसीस सैरीविसेई नामक सूक्ष्मजीवों द्वारा किया जाता है।,"ఉదాహరణకు, ఎసిటిక్ ఆమ్లం అసిటోబాక్టర్ అసిటాయ్ చేత ఉత్పత్తి చేయబడుతుంది మరియు ఇథనాల్ సాఖ్రోమైసిస్సైరివిసేయి అనే సూక్ష్మజీవులచే ఉత్పత్తి అవుతుంది."
क्या आप दस पुनर्योगज प्रोटीन के बारे में बता सकते हैं जो चिकित्सीय व्यवहार के काम में लाये जाते हैं? ,వైద్య విధానంలో ఉపయోగించే పది పున సంయోగ ప్రోటీన్ల గురించి మీరు మాకు చెప్పగలరా?
पता लगाइये कि वे चिकित्सीय औषधि के रूप में कहाँ प्रयोग किये जाते हैं? ,వాటిని వైద్య ఔషధంగా ఎక్కడ ఉపయోగిస్తున్నారో తెలుసుకోండి?
"एक सचित्र (चार्ट) (आरेखित निरूपण के साथ) बनाइए जो प्रतिबन्धन एन्जाइम को (जिस क्रियाधार डी०एन०ए० पर यह कार्य करता है उसे), उन स्थलों को जहाँ यह डी०एन०ए० को काटता है व इनसे उत्पन्न उत्पाद को दर्शाता है।","పరిమిత ఎంజైమ్ (ఇది డీ.ఎన్.ఎపై ఈ పని చేస్తుంది), డీ.ఎన్.ఎ ను ఖండితము చేసే ప్రదేశములు మరియు దీని వలన ఉత్పత్తి అయ్యే ఉత్పాదకములను ప్రదర్శించే ఒక రేఖాత్మక (నిరూపణలతో పాటూ) పటమును గీయండి."
"जो आप पढ़ चुके हैं, उसके आधार पर क्या आप बता सकते हैं कि आण्विक आकार के आधार पर एन्जाइम बड़े हैं या डी०एन०ए०।","ఇంతవరకూ మీరు చదివిన దాని ఆధారంగా, పరమాణు ఆకారము యొక్క ఆధారము పై ఎంజైమ్ లు పెద్దవా లేక డీఎన్ఎలు పెద్దవా తెలపండి?"
आप इसके बारे में कैसे पता लगाएँगे?,మీరు దాని గురించి ఏవిధముగా కనుగొంటారు?
एन्जाइम (विकर) पर टिप्पणी लिखिए।,ఎంజైమ్ పై వ్యాఖ్య రాయండి.
एन्जाइम्स प्रोटीन्स होते हैं। ,ఎంజైములు ప్రోటీన్లు.
प्रोटीन्स अणु अत्यधिक जटिल संरचना वाले वृहदाणु होते हैं। ,ప్రోటీన్ అణువులు చాలా క్లిష్టమైన నిర్మాణాలతో కూడిన బృహదణువులు.
इनका निर्माण ऐमीनो अम्लों से होता है। ,అవి అమైనో ఆమ్లాల నుండి తయారవుతాయి.
"प्रकृति में लगभग 300 प्रकार के ऐमीनो अम्ल पाए जाते हैं, किन्तु इनमें से केवल 20 ऐमीनो अम्ल ही जन्तु एवं पादप कोशिकाओं में पाए जाते हैं।","సుమారు 300 రకాల అమైనో ఆమ్లాలు ప్రకృతిలో కనిపిస్తాయి, అయితే వీటిలో 20 అమైనో ఆమ్లాలు మాత్రమే జంతు మరియు మొక్క కణాలలో కనిపిస్తాయి."
ऐमीनो अम्ल श्रृंखलाबद्ध होकर परस्पर पेप्टाइड बन्ध द्वारा जुड़े रहते हैं। ,అమైనో ఆమ్లాలు శ్రుంఖలములతో కట్టుబడి ఉంటాయి మరియు పరస్పర పెప్టైడ్ బంధముల ద్వారా అనుసంధానించబడతాయి.
प्रत्येक प्रोटीन अणु की पॉलिपेप्टाइड श्रृंखला में ऐमीनो अम्लों का क्रम विशिष्ट प्रकार का होता है। ,ప్రతి ప్రోటీన్ అణువు యొక్క పాలీపెప్టైడ్ గొలుసులోని అమైనో ఆమ్లాల క్రమం ఒక నిర్దిష్ట రకానికి చెందినది.
प्रोटीन्स का आण्विक भार बहुत अधिक होता है। ,ప్రోటీన్లు చాలా ఎక్కువ పరమాణు బరువును కలిగి ఉంటాయి.
विभिन्न ऐमीनो अम्ल से बनने वाली प्रोटीन्स विभिन्न प्रकार की होती हैं। ,వివిధ అమైనో ఆమ్లాల నుండి తయారైన వివిధ రకాల ప్రోటీన్లు ఉన్నాయి.
"हमारे शरीर में लगभग 50,000 प्रकार की प्रोटीन्स पायी जाती हैं।","మన శరీరంలో సుమారు 50,000 రకాల ప్రోటీన్లు ఉన్నాయి."
डी०एन०ए० के जैविक-वृहदाणु जटिल संरचना वाले होते हैं। ,డీ.ఎన్.ఎ యొక్క సేంద్రీయ-బృహదణువులు క్లిష్ట నిర్మాణములతో ఉంటాయి.
ये प्रोटीन्स (एन्जाइम) से भी बड़े जैविक गुरुअणु होते हैं। ,ఇవి ప్రోటీన్లు (ఎంజైములు) కన్నా పెద్ద అణువులు.
इनका अणुभार 106 से 109 डाल्टन तक होता है। ,వారి పరమాణు బరువు 106 నుండి 109 డాల్టన్ల వరకు ఉంటుంది.
डी०एन०ए० अणु पॉलिन्यूक्लिओटाइड श्रृंखला से बना होता है। ,డీ.ఎన్.ఎ అణువు పాలిన్యూక్లియోటైడ్ శ్రుంఖలములతో రూపొందించబడింది.
"डी०एन०ए० से कम अणुभार वाले एम-आर०एन०ए०, टी-आर०एन०ए० तथा आर-आर०एन०ए० का निर्माण होता है। ","డీ.ఎన్.ఎ కన్నా తక్కువ పరమాణు బరువు కలిగిన ఎమ్ ఆర్.ఎన్.ఎ, టి-ఆర్.ఎన్.ఎ మరియు ఆర్-ఆర్.ఎన్.ఎ ఉత్పత్తి చేయబడతాయి."
आर०एन०ए० प्रोटीन संश्लेषण में महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाते हैं। ,ప్రోటీన్ సంశ్లేషణలో ఆర్.ఎన్.ఎ(RNA) లు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి.
आर०एन०ए० संश्लेषण हेतु डी०एन०ए० अणु विभिन्न स्थान पर द्विगुणित होकर छोटी-छोटी अनुपूरक श्रृंखलाएँ अर्थात् राइबोन्यूक्लिओटाइड अम्ल का एक छोटा अणु बनाती हैं। इन्हें प्रवेशक कहते हैं। ,"ఆర్.ఎన్.ఎ సంశ్లేషణ కోసం, డీ.ఎన్.ఎ అణువు విభిన్న స్థానముల వద్ద ద్విగుణీతమయ్యి చిన్న చిన్న అనురూపక శ్రుంఖలము అనగా రిబోన్యూక్లియోటైడ్ ఆమ్లం యొక్క ఒక చిన్న అణువును ఏర్పరుస్తుంది. వీటిని ప్రవేశికములు అని అంటారు."
आर०एन०ए०:प्रवेशकों के संश्लेषण का उत्प्रेरण आर०एन०ए० पॉलिमरेज एन्जाइम करत है। ,ఆర్.ఎన్.ఎ: ప్రవేశికముల సంశ్లేషణ యొక్క ఉత్ప్రేరణ ఆర్.ఎన్.ఎ పాలిమరేస్ ఎంజైమ్ చేస్తుంది.
आर०एन०ए० अणु प्रोटीन संश्लेषण के काम आते हैं। ,ప్రోటీన్ సంశ్లేషణ కోసం ఆర్.ఎన్.ఎ అణువులను ఉపయోగిస్తారు.
इससे स्पष्ट होता है कि डी०एन०ए० अणु प्रोटीन्स (एन्जाइम्स) से भी बड़े अणु होते हैं।,డీ.ఎన్.ఎ అణువులు ప్రోటీన్లు (ఎంజైములు) కన్నా పెద్దవి అని ఇది స్పష్టం చేస్తుంది.
मानव की एक कोशिका में डी०एन०ए० की मोलर सान्द्रता क्या होगी? ,మానవ కణంలో డీ.ఎన్.ఎ యొక్క మోలార్ సాంద్రత ఏమిటి?
अपने अध्यापक से परामर्श लीजिये।,మీ గురువుతో చర్చించండి.
मानव में डी०एन०ए० 3M प्रति कोशिका होती है अर्थात् मानव की एक कोशिका में डी०एन०ए० की मोलर सांद्रता 3 होगी।,"మానవునికి ప్రతి కణానికి డీ.ఎన్.ఎ 3M ఉంటుంది, అనగా, మానవ కణములో డీ.ఎన్.ఎ యొక్క మోలార్ సాంద్రత 3 గా ఉంటుంది."
क्या सुकेंद्रकी कोशिकाओं में प्रतिबंधन एंडोन्यूक्लिएज मिलते हैं? अपना सही सिद्ध कीजिये।,ప్లీహ కణాలలో పరిమిత ఎండోన్యూక్లియస్ కనిపిస్తాయా? మీ జవాబును నిర్ధారించండి.
"हाँ, सुकेंद्रकी कोशिकाओं में प्रतिबंधन एंडोन्यूक्लिएज मिलते हैं।","అవును, ప్లీహ కణాలలో పరిమిత ఎండోన్యూకలీస్ కనుగొనబడింది."
प्रतिबंधन एंडोन्यूक्लिएज डी०एन०ए० अनुक्रम की लम्बाई के निरीक्षण के बाद कार्य करता है। ,డీ.ఎన్.ఎ శ్రేణి యొక్క పొడవును పరిశీలించిన తరువాత పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ తన పనిని చేస్తుంది.
जब यह अपना विशिष्ट पहचान अनुक्रम पा जाता है तब डी०एन०ए० से जुड़ता है तथा द्विकुंडलिनी की दोनों लड़ियों को शर्करा-फॉस्फेट आधार स्तंभों में विशिष्ट केन्द्रों पर काटता है। ,"ఇది దాని ప్రత్యేకమైన గుర్తింపు కలిగిన క్రమమును కనుగొన్నప్పుడు, ఇది డీ.ఎన్.ఎ తో జోడించబడుతుంది మరియు ద్వితంతువుల యొక్కరెండు తంత్రులకు చక్కెర- ఫాస్ఫేట్ ఆధార స్తంభాలలో నిర్దిష్ట కేంద్రాల వద్ద ఖండిస్తుంది."
प्रत्येक प्रतिबंधन एंडोन्यूक्लिएज डी०एन०ए० में विशिष्ट पैसिंड्रोमिक न्यूक्लियोटाइड अनुक्रमों को पहचानता है।,ప్రతి పరిమిత ఎండోన్యూకలీస్ లోని నిర్దిష్ట సైండ్రోమిక్ న్యూక్లియోటైడ్ అనుక్రమమును గుర్తిస్తుంది.
अच्छी हवा व मिश्रण विशेषता के अतिरिक्त कौन-सी अन्य कंपन फ्लास्क सुविधाएँ हैं?,మంచి గాలి మరియు మిశ్రమ లక్షణములు మాత్రమే కాకుండా ఏ విధమైన ఇతర కంపన ఫ్లాస్కుకు ఉన్న సదుపాయములు ఏమిటి?
कंपन फ्लास्क द्वितीयक चुनाव के समय किण्वन के लिये परम्परागत विधि है। ,కంపన ఫ్లాస్క్ ద్వితీయ ఎంపిక సమయంలో కిణ్వ ప్రక్రియ కోసం సంప్రదాయ పద్ధతి.
इसलिये दंड विलोडक हौज बायोरिएक्टर द्वारा उत्पादों को अधिक आयतन तक संवर्धित किया जा सकता है। ,అందువల్ల పెనలైజర్ హౌజ్ బయోరియాక్టర్ల ద్వారా ఉత్పత్తులను ఎక్కువ పరిమాణంలో సంవర్ధనము చేయవచ్చు.
यह मात्रा 100 लीटर से 1000 लीटर तक हो सकती है। ,ఈ పరిమాణం 100 లీటర్ల నుండి 1000 లీటర్ల వరకు ఉంటుంది.
"वांछित उत्पादन पाने के लिये जीव-प्रतिकारक अनुकूलतम परिस्थितियाँ, जैसे- तापमान, पीएच, क्रियाधार, विटामिन, लवण, ऑक्सीजन आदि उपलब्ध कराता है। ","కావలసిన ఉత్పత్తిని పొందడానికి సేంద్రీయ వికర్షకం ఉష్ణోగ్రత, పిహెచ్, కార్యాచరణ, విటమిన్లు, లవణాలు, ఆక్సిజన్ మొదలైనటువంటి అనుకూల పరిస్థితులను అందిస్తుంది."
इस बायोरिएक्टर में अच्छी हवा व मिश्रण की विशेषता के अतिरिक्त यह कम खर्चीला है तथा इसमें ऑक्सीजन स्थानान्तरण की दर बहुत अधिक होती है।,"ఈ బయో రియాక్టర్‌లో మంచి గాలి మరియు మిశ్రమం యొక్క లక్షణంతో పాటు, ఇది తక్కువ ఖర్చుతో కూడుకున్నది మరియు చాలా ఎక్కువ ఆక్సిజన్ బదిలీ రేటును కలిగి ఉంటుంది."
शिक्षक से परामर्श कर पाँच पैलिंड्रोमिक अनुप्रयास करें तथा क्षारक-युग्म नियमों का पालन करते हुये पैलिंड्रोमिक अनुक्रम बनाने के उदाहरण का पता लगाइये।,ఉపాధ్యాయునితో సంప్రదించి ఐదు పాలిండ్రోమిక్ అనువర్తనాలను జరుపుము మరియు క్షార-జత నియమాలను అనుసరించి పాలిండ్రోమిక్ సీక్వెన్స్ చేయడానికి ఉదాహరణను కనుగొనండి.
अर्द्धसूत्री विभाजन को ध्यान में रखते हुए क्या बता सकते हैं कि पुनर्योगज डी०एन०ए० किस अवस्था में बनते हैं?,"క్షయకరణ విభజన‌ను పరిశీలిస్తే, పున సంయోగ డి.ఎన్.ఎ ఏ దశలో ఏర్పడుతుంది అని చెప్పవచ్చు?"
अर्द्धसूत्री विभाजन में गुणसूत्रों की संख्या घटकर आधी रह जाती है।,"క్షయకరణ విభజనలో, క్రోమోజోమ్‌ల సంఖ్య సగానికి తగ్గుతుంది."
प्रथम अर्द्धसूत्री विभाजन में प्रत्येक जोड़ी के समजात गुणसूत्रों के मध्य एक या अनेक खण्डों की अदला-बदली अर्थात् पारगमन होता है।,"మొదటి క్షయకరణ విభజనలో ప్రతీఒక్క జోడి యొక్క సమజాత క్రోమోజోముల మధ్య ఒకటి లేదా అనేక ఖండితముల మార్పిడి, అనగా, పరాగమనము జరుగుతుంది."
प्रथम अर्द्धसूत्री विभाजन की प्रथम पूर्वावस्था की उपअवस्था जाइगोटीन में समजात गुणसूत्र जोड़े बनाते हैं। ,ఈ ప్రక్రియను సూత్ర యుగమనం అంటారు.
इस प्रक्रिया को सूत्रयुग्मन कहते हैं। ,మొదటి క్షయకరణ విభజన యొక్క మొదటి దశ జైగోటీన్ లో సమజాత క్రోమోజోముల జతలను ఏర్పరుస్తుంది.
"पैकिटीन उपअवस्था में सूत्रयुग्मक सम्मिश्र में एक या अधिक स्थानों पर गोल सूक्ष्म घुण्डियाँ दिखाई देने लगती हैं, इन्हें पुनर्संयोजन घुण्डियाँ कहते हैं।","ప్యాకీటీన్ ఉపదశలో, క్రోమోజోముల యుగ్మకము యొక్క సమ్మేళనంలో ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ప్రదేశాలలో గుండ్రటి సూక్ష్మ నాట్లు కనిపిస్తాయి, వీటిని పునసంయోగ నాట్లు అంటారు."
समजात गुणसूत्रों के परस्पर जुड़े क्रोमैटिड्स के मध्य एक या अधिक खण्डों की पारस्परिक अदला-बदली को पारगमन कहते हैं। ,ట్రాన్స్‌డక్షన్ అంటే సమజాత క్రోమోజోమ్‌ల యొక్క అంతఃసంబంధిత క్రోమాటిడ్‌ల మధ్య ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ విభాగాల పరస్పర మార్పిడి.
इससे समजात पुनसँयोजित डी०एन०ए० बन जाता है। ,దీనివలన సజాతీయ పున సంయోగ డి.ఎన్.ఎ గా ఏర్పడుతుంది.
पुनर्संयोजन घुण्डियाँ उन स्थानों पर बनती हैं जहाँ पर पारगमन हेतु क्रोमैटिड्स के टुकड़े टूटकर पुनः जुड़ते हैं।,క్రోమాటిడ్ ఖండితములు విచ్చిన్నము చెంది మరలా జోడించబడే స్థానముల వద్ద రవాణా కోసం ఈ పునః సంయోగం నాట్లు ఏర్పడతాయి.
क्या आप बता सकते हैं कि प्रतिवेदक (रिपोर्टर) एंजाइम को वरणयोग्य चिह्न की उपस्थिति में बाहरी डी०एन०ए० को परपोषी कोशिकाओं में स्थानान्तरण के लिये मॉनीटर करने के लिये किस प्रकार उपयोग में लाया जा सकता है?,వికర్షక గుర్తు సమక్షంలోఆతిధేయ కణాలలో బాహ్య డి.ఎన్.ఎ ను ని పరాన్నజీవుల కణములలోనికి బదిలీ చేయడాన్ని పర్యవేక్షించడానికి ప్రతివేదిక ఎంజైమ్ ఏవిధముగా ఉపయోగపడుతుందో మీరు చెప్పగలరా?
प्रतिकृतियन की उत्पत्ति वह अनुक्रम है जहाँ से प्रप्तिकृतियन की शुरूआत होती है और जब किसी डी०एन०ए० का कोई खंड इस अनुक्रम से जुड़ जाता है तब परपोषी कोशिकाओं के अन्दर प्रतिकृति कर सकता है। ,ప్రతిరూపణ యొక్కఉత్పత్తి అనేది ఏ శ్రేణి వద్దయితే ప్రతిరూపణ యొక్క ప్రారంభము అవుతుందో మరియు ఏదైనా డి.ఎన్.ఎ యొక్క ఏదైనా ఖండితము ఈ శ్రేణితో జతచేయబడుతుంది అప్పుడు పరాన్నజీవుల కణములలోనికి ప్రతికృతి చేయగలుగుతుంది.
यह अनुक्रम जोड़े गये डी०एन०ए० के प्रतिरूपों की संख्या के नियन्त्रण के लिये भी दायी है। ,జోడించబడిన డీ.ఎన్.ఎ యొక్క ప్రతిరూపముల సంఖ్యను నియంత్రించడానికి కూడా ఇది బాధ్యత వహిస్తుంది.
"‘ori’ के साथ संवाहक को वरणयोग्य चिह्न की आवश्यकता भी होती है, जो अरूपांतरणों की पहचान एवं उन्हें समाप्त करने में सहायक हो और रूपांतरणों की चयनात्मक वृद्धि को होने दे। ","ప్రతికృతి యొక్క ‘ori’ తో వాహకమునకు ఎంచుకోదగిన గుర్తు కూడా అవసరం, ఇది రూపాంతరము కాని వాటిని గుర్తించడానికి మరియు తొలగించడానికి సహాయపడుతుంది మరియు రూపాంతరముల గణనీయమైన వృద్ధిని జరిపిస్తుంది."
रूपांतरण एक प्रक्रिया है जिसके अन्तर्गत डी०एन०ए० के एक खंड को परपोषी जीवाणु में प्रवेश कराते हैं।,రూపాంతరణ అనేది ఆతిధేయ బ్యాక్టీరియా యొక్క ఒక డీ.ఎన్.ఎ యొక్క ఖండితమును పరాన్న బ్యాక్టీరియా లోనికి ప్రవేశపెట్టబడే ప్రక్రియ.
1. प्रतिकृतियन का उद्भव – यह वह अनुक्रम है जहाँ से प्रतिकृतियन की शुरूआत होती है। ,1. ప్రతిరూపము యొక్క ఆవిర్భావము - ఇది ప్రతిరూపము ఆరంభమయ్యే క్రమము.
जब बाहरी डी०एन०ए० का कोई खंड इस अनुक्रम से जुड़ जाता है तब प्रतिकृति कर सकता है। ,బాహ్య డీ.ఎన్.ఎ యొక్క ఒక విభాగం ఈశ్రేణిలో చేరినప్పుడు ప్రతిరూపం చేయవచ్చు.
एक प्रोकैरियोटिक डी०एन०ए० में सामान्यतया एक प्रतिकृतियन स्थल होता है जबकि यूकैरियोटिक डी०एन०ए० में एक से अधिक प्रतिकृतियन स्थल होते हैं।,"ఒక కేంద్రక పూర్వక కణములు డీ.ఎన్.ఎ సాధారణంగా ఒక ప్రతికృతి స్థలమును కలిగి ఉంటుంది, నిజకేంద్రక కణములు ఒకటి కంటే ఎక్కువ ప్రతికృతి స్థలములు కలిగి ఉంటాయి."
"2. बायोरिएक्टर – बायोरिएक्टर एक बर्तन के समान है, जिसमें सूक्ष्मजीवों, पौधों, जन्तुओं एवं मानव कोशिकाओं का उपयोग करते हुये कच्चे माल को जैव रूप से विशिष्ट उत्पादों व्यष्टि एंजाइम आदि में परिवर्तित किया जाता है। ","2. బయో రియాక్టర్ -బయో రియాక్టర్ ఒక గిన్నెను పోలి ఉంటుంది, దీనిలో సూక్ష్మజీవుల, మొక్కల, జంతువుల, మానవుల కణములను ఉపయోగిస్తూ జీవశాస్త్రపరంగా నిర్దిష్ట ఉత్పత్తులు, వ్యక్తిగత ఎంజైమ్‌లుగా మార్చబడతాయి."
"वांछित उत्पाद पाने के लिये जीव-प्रतिकारक अनुकूलतम परिस्थितियाँ, जैसे-तापमान, पीएच, क्रियाधार, विटामिन, लवण, ऑक्सीजन आदि उपलब्ध कराता है।","సేంద్రీయ ప్రతికారకము కావలసిన ఉత్పత్తిని పొందడానికి ఉష్ణోగ్రత, పిహెచ్, కార్యాచరణ, విటమిన్లు, లవణాలు, ఆక్సిజన్ మొదలైన అనుకూల పరిస్థితులను అందిస్తుంది."
सामान्यतया सर्वाधिक उपयोग में लाया जाने वाला बायोरिएक्टर विडोलन (स्टिरिंग) प्रकार का है। ,సర్వసాధారణంగా ఉపయోగించే బయో రియాక్టర్ స్టిర్రింగ్ రకము.
विडोलित हौज रिएक्टर सामान्यतया बेलनाकार होते हैं या इसमें घुमावदार आधार होता है। ,స్టిర్రింగ్ రియాక్టర్లు సాధారణంగా స్థూపాకారంగా ఉంటాయి లేదా వక్రకారములో ఉన్న ఆధారమును కలిగి ఉంటాయి.
जिससे रिएक्टर के अंदर की सामग्री को मिश्रण में सहायता मिलती है। ,ఇది రియాక్టర్ లోపల పదార్థాన్ని కలపడానికి సహాయపడుతుంది.
विडोलक प्रतिकारक के अंदर की सामग्री को मिश्रित करने के साथ-साथ प्रतिकारक में सभी जगह ऑक्सीजन की उपलब्धता भी कराते हैं। ,రియాక్టర్ లోపల ఉన్నపదార్ధములను మిళితం చేయడంతో పాటు రియాక్టర్ లోప్రతీచోటా ఆక్సిజన్‌ను అందిస్తుంది.
प्रत्येक जीव-प्रतिकारक रिएक्टर में एक प्रक्षोभक यन्त्र होता है। ,ప్రతి బయోడిగ్రేడబుల్ రియాక్టర్‌లో డిటోనేటర్ ఉంటుంది.
"इसके अतिरिक्त उसमें ऑक्सीजन-प्रदाय यंत्र, झाग- नियन्त्रण यन्त्र, तापक्रम नियन्त्रण यन्त्र, पीएच होता है। ","ఇంతే కాకుండా, ఆక్సిజన్ సరఫరా చేసే పరికరం, నురుగు-నియంత్రణ పరికరం, ఉష్ణోగ్రత-నియంత్రణ పరికరం, పిహెచ్ కూడా ఉంటాయి."
प्रतिक्रिया नियन्त्रण तंत्र तथा प्रतिचयन द्वारा होता है जिससे समय-समय पर संवर्धित उत्पाद की थोड़ी मात्रा निकाली जा सकती है।,"ప్రతిక్రియ నియంత్రణ యంత్రాంగం మరియు ప్రతిచయనము ద్వారా జరుగుతుంది, దీనిలో సమయ సమయానికి సంవర్ధిత ఉత్పత్తి యొక్క చిన్న మొత్తాలను సేకరించవచ్చు."
3. अनुप्रवाह संसाधन – जैव प्रौद्योगिकी द्वारा तैयार उत्पाद को बाजार में भेजने से पूर्व उसे कई प्रक्रमों से गुजारा जाता है। ,3. డౌన్‌స్ట్రీమ్ ప్రాసెసింగ్ - తుది ఉత్పత్తిని మార్కెట్ చేయడానికి సిద్ధంగా ఉండటానికి ముందు జోవసాంకేతికతలో అన్ని ప్రక్రియల ద్వారా పంపించబడుతుంది.
इन प्रक्रमों में पृथक्करण एवं शोधन सम्मिलित है और इसे सामूहिक रूप से अनुप्रवाह संसाधन कहते हैं। ,ఈ ప్రక్రియలు వేరుచేయడం మరియు శుద్ధీకరణను కలిగి ఉంటాయి మరియు వాటిని సమిష్టిగా అనుప్రవాహ ఉపకరణములు అని అంటారు.
उत्पाद को उचित परिरक्षक के साथ संरूपित किया जाता है। ,ఉత్పత్తి తగిన పరిశీలనకర్తలతో ఆకృతీకరించబడింది.
औषधि के मामले में ऐसे संरूपण को चिकित्सीय परीक्षण से गुजारते हैं। ,ఔషధం విషయంలో అటువంటి ఆకృతీకరణ వైద్య పరీక్షకు లోనవుతుంది.
प्रत्येक उत्पाद के लिये सुनिश्चित गुणवत्ता नियन्त्रण परीक्षण की भी आवश्यकता होती है। ,ప్రతి ఉత్పత్తికి నాణ్యతా నియంత్రణ పరీక్ష కూడా అవసరం.
अनुप्रवाह संसाधन एवं गुणवत्ता नियन्त्रक परीक्षण अलग-अलग उत्पाद के लिये भिन्न-भिन्न होता है।,అనుప్రవాహ ఉత్పత్తుల కోసం నాణ్యత నియంత్రణ పరీక్షలు వేరువేరుగా ఉంటాయి.
पीसीआर – पीसीआर का अर्थ पॉलीमरेज चेन रिऐक्शन (पॉलीमरेज श्रृंखला अभिक्रिया) है। ,పిసిఆర్ - పిసిఆర్ అంటే పాలిమరేస్ చైన్ రియాక్షన్ (పాలిమరేస్ చైన్ రియాక్షన్).
इस विधि द्वारा कम समय में जीन की कई प्रतिकृतियों का संश्लेषण किया जाता है। ,ఈ పద్ధతి తక్కువ సమయంలో అనేక జన్యువుల ప్రతిరూపాలను సంశ్లేషణ చేస్తుంది.
इस कार्य के लिये एक विशेष उपकरण थर्मल साइक्लर का उपयोग किया जाता है।,ఈ ప్రయోజనం కోసం ప్రత్యేక పరికర థర్మల్ సైక్లర్ ఉపయోగించబడుతుంది.
पीसीआर चक्र में मुख्य रूप से तीन चरण होते हैं –,పిసిఆర్ చక్రం ప్రధానంగా మూడు దశలను కలిగి ఉంటుంది -
निष्क्रियकरण में डी०एन०ए० को 92°C पर 1 मिनट तक थर्मल साइक्लर में गर्म किया जाता है जिससे उसके दोनों स्टैंड अलग हो जाते हैं।,"నిష్క్రియం చేయడంలో డి.ఎన్.ఎ థర్మల్ సైక్లర్‌లో 92°C వద్ద 1 నిమిషం వేడి చేయబడుతుంది, దాని రెండు తంత్రులను వేరు చేస్తుంది."
तापानुशीलन में अभिक्रिया मिश्रण के तापक्रम को घटाया जाता है। ,"తాపానుశీలనములో, ప్రతిచర్య మిశ్రమం యొక్క ఉష్ణోగ్రత తగ్గుతుంది."
यह सामान्यतया 48°C रहता है। ,ఇది సాధారణంగా 48°C గా ఉంటుంది.
इसे इस तापक्रम पर भी 1 मिनट के लिये रखा जाता है। ,ఈ ఉష్ణోగ్రత వద్ద 1 నిమిషం కూడా ఉంచబడుతుంది.
इसके बाद विस्तार किया जाता है जो 27°C पर 1 मिनट के लिये होता है। इस चक्र को 34 – 37 बार दुहराया जाता है। ,దీని తరువాత 1 నిమిషం 27°C వద్ద విస్తరణ జరుగుతుంది. ఈ చక్రం 34 - 37 సార్లు పునరావృతమవుతుంది.
इस प्रक्रम द्वारा डी०एन०ए० खंड को एक अरब गुणा तक प्रवर्धित किया जा सकता है।,"ఈ ప్రక్రియతో, ఒక డి.ఎన్.ఎ ఖండితము నుండి ఒక బిలియన్ రెట్లుగా పెంచవచ్చు."
"पॉलिमरेज श्रृंखला अभिक्रया में डी०एन०ए० खंड के अतिरिक्त उपक्रमकों, एंजाइम टैंक, डी०एन०ए० पॉलीमरेज, मैग्नीशियम क्लोराइड, डाइमेथाइल सल्फॉक्साइड की आवश्यकता पड़ती है। ","పాలిమరేస్ శ్రుంఖల ప్రక్రియకు ఎంజైమ్, ఎంజైమ్ కొలను, డిఎన్‌ఎ పాలిమరేస్, మెగ్నీషియం క్లోరైడ్, డైమెథైల్ సల్ఫాక్సైడ్‌ల అవసరము పడుతుంది."
उपक्रमकों (प्राइमर्स) को दो समुच्चयों की आवश्यकता पड़ती है – एक 5′ से 3′ की ओर जाने के लिये तथा एक 3′ व 5′ की ओर जाने के लिए। ,ఉపక్రమములకు రెండు సముచ్చయములు అవసరం - ఒకటి 5’ నుండి 3 ′ వరకు మరియు ఒకటి 3 ′ మరియు 5’ కి వెళ్ళాలి.
प्राइमर्स छोटे रासायनिक संश्लेषित अल्प न्यूक्लियोटाइड हैं जो डी०एन०ए० क्षेत्र के पूरक होते हैं।,"ఉపక్రమములు చిన్న రసాయనికంగా సంశ్లేషణ చేయబడిన చిన్న న్యూక్లియోటైడ్‌లు, ఇవి డి.ఎన్.ఎ క్షేత్రమును పూర్తి చేస్తాయి."
पीसीआर के उपयोग इस प्रकार हैं:,పిసిఆర్ యొక్క ఉపయోగాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:
(ख) प्रतिबंधन एंजाइम और डी०एन०ए० – प्रतिबंधन एंजाइम को ‘आणविक कैंची’ कहा जाता है। ,(ఖ) పరిమితి ఎంజైమ్ మరియు డీ.ఎన్.ఎ- పరిమితి ఎంజైమ్‌ను అణుకత్తెర అని అంటారు.
वह एंजाइम जो डी०एन०ए० को काटता है प्रतिबंधन एंडोन्यूक्लिएज कहलाता है। ,డీ.ఎన్.ఎ ను ఏ ఎంజైమ్ ఖండిస్తుందో దానిని ఎండోన్యూకలీస్ అంటారు.
अभी तक 900 से अधिक प्रतिबंधन एंजाइमों की खोज हो चुकी है। ,ఇప్పటివరకు 900 కి పైగా పరిమితి ఎంజైమ్‌లు కనుగొనబడ్డాయి.
ये जीवाणुओं के 230 से अधिक प्रभेदों से अलग किये गये हैं। ,ఇవి 230 కంటే ఎక్కువ బ్యాక్టీరియాతో వేరు చేయబడతాయి.
इनमें से प्रत्येक प्रतिबंधन एंजाइम विभिन्न अनुक्रमों को पहचानते हैं।,ఈ పరిమితి ఎంజైమ్‌లు ప్రతి ఒక్కటి విభిన్న అనుక్రమాలను గుర్తిస్తాయి.
प्रतिबंधन एंजाइम डबल स्टेंडेड डी०एन०ए० को खंडित करता है। ,పరిమితి ఎంజైమ్ ద్వితంతు డీ.ఎన్.ఎను ఖండిస్తుంది.
ये एंजाइम डी०एन०ए० को एक विशेष स्थल पर काटता है; जैसे- एंजाइम ई०कोलाई प्लाज्मिड अनुक्रम जीएएटीटीसी को जी और ए के मध्य काटता है।,"ఈ ఎంజైమ్ ఒక నిర్దిష్ట ప్రదేశము వద్ద డి.ఎన్.ఎను ఖండితము చేస్తుంది; ఉదాహరణకు, ఎంజైమ్ ఇ. కోలి ప్లాస్మిడ్ సీక్వెన్స్ జిఎఎటిటిఎస్ ను జి మరియు ఎ ల మధ్య ఖండిస్తుంది."
प्रतिबंधन एंजाइम के नामकरण में परम्परानुसार नाम का पहला शब्द वंश एवं दूसरा और तीसरा शब्द प्रकेन्द्रकी कोशिकाओं की जाति से लिया गया है जिनसे ये पृथक् किये गये थे। ,"పరిమితి ఎంజైమ్ కు పేరుపెట్టడములో, సంప్రదాయం ప్రకారము దాని యొక్క మొదటి పేరు వంశం నుండి తీసుకోబడింది, మరియు రెండవ మరియు మూడవ పదాలు కేంద్రక పూర్వ కణముల జాతి నుండి తీసుకోబడ్డాయి,వీటివలనే అవి వేరుచేయబడ్డాయి."
"जैसे ई०कोलाई को ई० कोलाई आर वायी 13 से प्राप्त किया गया है। ई०कोलाई में वर्ण आर, आर वायी प्रभेद से लिया गया है।","ఉదాహరణకు, ఇ. కోలి ఇ. కోలి ఆర్. 13 నుండి తీసుకోబడింది. ఇ. కోలిలో, వర్ణ ఆర్ అనేది ఆర్. వాయ్ వివేచన నుండి తీసుకోబడింది."
"(ग) काइटिनेज – इस एंजाइम का उपयोग कवक कोशिका को तोड़ने के लिये किया जाता है जिससे डी०एन०ए० के साथ वृहद अणु; जैसे- आर०एन०ए०, प्रोटीन, वसा एवं पॉलिसैकेराइड बाहर निकलते हैं।","(గ) ఖైటినేజ్ - ఈ ఎంజైమ్ డీ.ఎన్.ఎ తో బృహదణువులను ఏర్పరచే శిలీంధ్ర కణాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు; ఉదాహరణకు, ఆర్‌ఎన్‌ఏ, ప్రోటీన్, కొవ్వు మరియు పాలిసాకరైడ్ బయటకు వస్తాయి."
अपने अध्यापक से चर्चा करके पता लगाइये कि निम्नलिखित के बीच कैसे भेद करेंगे?,"మీ గురువుతో చర్చించిన తరువాత, కింది వాటి మధ్య తేడాను ఎలా గుర్తించాలో తెలుసుకోండి"
आनुवंशिक इंजीनियरिंग में प्रयुक्त होने वाला सबसे सामान्य बैक्टीरिया कौन-सा है?,జన్యు ఇంజనీరింగ్‌లో ఉపయోగించే అత్యంత సాధారణ బ్యాక్టీరియా ఏది?
आनुवंशिकी अभियांत्रिकी में उपयोगी किन्हीं दो एन्जाइमों के नाम तथा कार्य लिखिए।,జన్యుశాస్త్ర ఇంజనీరింగ్‌లో ఉపయోగపడే రెండు ఎంజైమ్‌ల పేర్లు మరియు వాటి విధులను వ్రాయండి.
आण्विक कैंचियाँ क्या हैं? इसकी परिभाषा दीजिए।,అణు కత్తెర అంటే ఏమిటి? దాని నిర్వచనం ఇవ్వండి.
प्रतिबन्धन एण्डोन्यूक्लिएज एन्जाइम को आण्विक कैंची कहते हैं। ,పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ ఎంజైమ్‌ను అణు కత్తెర అంటారు.
यह डी०एन०ए० को खंडों में काटता है।,ఇది డి.ఎన్.ఎ ను విభాగాలుగా కట్ చేస్తుంది.
एण्डोन्यूक्लिएज का क्या कार्य है?,ఎండోన్యూకలీస్ యొక్క విధి ఏమిటి?
एण्डोन्यूक्लिएज डी०एन०ए० को भीतर से विशिष्ट स्थलों पर काटते हैं।,ఎండోన్యూకలీస్ డి.ఎన్.ఎ లను లోపల నుండి నిర్దిష్ట స్థలములలో ఖండించబడతాయి.
प्रतिबन्धन एण्डोन्यूक्लिएज कब कार्य करता है?,పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ ఎప్పుడు పని చేస్తుంది?
प्रत्येक प्रतिबन्धन एण्डोन्यूक्लिएज डी०एन०ए० अनुक्रम की लम्बाई के निरीक्षण के बाद कार्य करता है।,ప్రతి పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ డీ.ఎన్.ఎ క్రమం యొక్క పొడవును పరిశీలించిన తరువాత పనిచేస్తుంది.
डी०एन०ए० के खंडों को आपस में किस एन्जाइम से जोड़ा जाता है?,డిఎన్‌ఎ యొక్క విభాగాలు ఏ ఎంజైమ్‌ వలన ఒకదానితో ఒకటి అనుసంధానించబడి ఉన్నాయి?
प्लाज्मिड्स क्या होते हैं। ,ప్లాస్మిడ్లు అంటే ఏమిటి.
प्राणियों के जीवन में इनकी उपयोगिता का वर्णन कीजिए।,జీవుల జీవితంలో వాటి ఉపయోగం వివరించండి.
प्लाज्मिड्स के चार प्रमुख गुण लिखिए।,ప్లాస్మిడ్ల యొక్క నాలుగు ప్రధాన లక్షణాలను వ్రాయండి.
प्लाज्मिड्स कहाँ पाये जाते हैं? इनका उपयोग क्या और कहाँ होता है? ,"ప్లాస్మిడ్లు ఎక్కడ కనిపిస్తాయి? మరియు వాటి వలన ఉపయోగములు ఏమిటి, అవి ఎక్కడ ఉంటాయి?"
प्लाज्मिड्स क्या हैं और ये कहाँ पाये जाते हैं? ,ప్లాస్మిడ్లు అంటే ఏమిటి మరియు అవి ఎక్కడ కనిపిస్తాయి?
प्लाज्मिड पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए। ,ప్లాస్మిడ్ పై సంక్షిప్త వ్యాఖ్యను రాయండి.
प्लाज्मिड्स जीवाणु कोशिका में प्राकृतिक रूप से पाये जाते हैं। ,ప్లాస్మిడ్లు సహజంగా బ్యాక్టీరియా కణాలలో కనిపిస్తాయి.
यह एक दोहरे स्टैण्ड वाला डी०एन०ए० अणु है जो केन्द्रकाभ के बाहर स्थित होता है। ,ఇది కేంద్రకము వెలుపల ఉన్న ద్వితంతు డీ.ఎన్.ఎ అణువు.
प्लाज्मिड्स की प्रतिकृति स्वतन्त्र होती है। ,ప్లాస్మిడ్ల యొక్క ప్రతికృతి స్వతంత్రముగా ఉంటుంది.
जीवाणु प्लाज्मिड में केवल कुछ ही जीन होते हैं जो कई बार लैंगिक जनन से सम्बन्धित होते हैं। ,"బాక్టీరియా యొక్క ప్లాస్మిడ్లలో కొన్ని జన్యువులు మాత్రమే ఉంటాయి, అవి కొన్నిసార్లు లైంగిక ప్రత్యుత్పత్తికి సంబంధించినవిగా ఉంటాయి."
इन जीनों की जीवाणु कोशिका की अन्य जैव प्रक्रियाओं में कोई भूमिका नहीं होती है। ,ఈ జన్యువులకు బ్యాక్టీరియా కణం యొక్క ఇతర జీవ ప్రక్రియలలో ఎటువంటి పాత్ర లేదు.
"इनमें उपस्थित जीन्स, प्रतिरोधी पदार्थों के निर्माण, किण्वन आदि क्रियाओं का नियमन भी करते हैं। ","వీటిలో ఉన్న జన్యువులు నిరోధక పదార్థాల ఉత్పత్తి, కిణ్వ ప్రక్రియ మొదలైన వాటిని కూడా నియంత్రిస్తాయి"
स्वनियन्त्रित प्रतिकृति गुण होने के कारण निम्न दो प्रकार के प्लाज्मिड्स ज्ञात हैं –,కింది రెండు రకాల ప్లాస్మిడ్లు స్వీయ-నియంత్రిత ప్రతిరూపణ లక్షణాలను కలిగి ఉన్నాయని అంటారు -
1. एकल प्रतिलिपि प्लामिडस – ये प्लाज्मिड्स प्रतिकृति करके केवल एक ही प्रतिलिपि बनाते हैं।,ఏకప్రతిరూప ప్లాస్మిడ్లు - ఈ ప్లాస్మిడ్లు ప్రతిరూపం మరియు ఒకే ప్ర్ మాత్రమే చేస్తాయి.
2. बहुप्रतिलिपि प्लाज्मिड्स – ये प्लाज्मिड्स प्रतिकृति करके एक से अधिक प्रतिलिपियाँ बनाते हैं। ,2. బహుప్రతిలిపి ప్లాస్మిడ్లు - ఈ ప్లాస్మిడ్లు ప్రతిరూపం మరియు బహుళ ప్రతులను చేస్తాయి.
इस प्रकार की एक जीवाणु कोशिका में परिणामस्वरूप 10 – 12 प्लाज्मिड्स पाये जा सकते हैं (कभी-कभी इनकी संख्या 1000 तक भी होती है)। ,ఈ రకమైన బ్యాక్టీరియా కణంలో 10 - 12 ప్లాస్మిడ్‌లను ఫలితంగా కనుగొనవచ్చు (కొన్నిసార్లు 1000 వరకు కూడా).
ऐसे प्लाज्मिड्स का उपयोग क्लोनिंग साधन के रूप में किया जाता है।,ఇటువంటి ప్లాస్మిడ్లను క్లోనింగ్ కు సాధనముగా ఉపయోగిస్తారు.
प्लाज्मिड की एक विशेषता है कि इसका डी०एन०ए० विजातीय डी०एन०ए० खण्ड से जुड़कर भी दूसरी कोशिका में प्रवेश करने की क्षमता बनाये रखता है।,"ప్లాస్మిడ్ యొక్క లక్షణం ఏమిటంటే, దాని డి. ఎన్.ఎ విభాజ్య డీ.ఎన్.ఎ విభాగంలో చేరడం ద్వారా మరొక కణంలోకి ప్రవేశించే సామర్థ్యాన్ని నిలిపి ఉంచుకుంటుంది."
ऐसे प्लाज्मिड्स ही वेक्टर के रूप में प्रयुक्त होते हैं। ,అటువంటి ప్లాస్మిడ్‌లను మాత్రమే వాహకములుగా ఉపయోగిస్తారు.
सबसे पहला आनुवंशिक इंजीनियरिंग से तैयार किया गया वेक्टर प्लाज्मिड पीआरबी322 था जिसे ई० कोलाई के कोलाईप्लाज्मिड से तैयार किया गया था। ,మొదటిది ఇ. కోలి యొక్క కోలోప్లాస్మిడ్ నుండి తయారుచేసిన జన్యు ఇంజనీరింగ్ వాహక ప్లాస్మిడ్ పీఆర్ బీ322.
दूसरी ओर प्लाज्मिड्स जीवाणु कोशिकाद्रव्य में मुक्त रूप से पाये जाते हैं। ,"మరోవైపు, ప్లాస్మిడ్లు స్వేచ్ఛగా బ్యాక్టీరియా కణద్రవ్యములో కనిపిస్తాయి."
इन्हें सहज ही यहाँ से पृथक् किया जा सकता है।,వాటిని ఇక్కడ నుండి సులభంగా వేరు చేయవచ్చు.
जीनी अभियान्त्रिकी (प्रौद्योगिकी) क्या है? ,జన్యు ఇంజనీరింగ్ అంటే ఏమిటి?
मनुष्य के लिए लाभदायक विभिन्न क्षेत्रों में इसके अनुप्रयोगों का उदाहरण सहित वर्णन कीजिए।,ఉదాహరణలతో మానవులకు ప్రయోజనకరమైన వివిధ రంగాలలో దాని అనువర్తనాలను వివరించండి.
जीनी अभियान्त्रिकी क्या होती है? ,జన్యు ఇంజనీరింగ్ అంటే ఏమిటి?
इसे पुनर्संयोजी डी०एन०ए० प्रौद्योगिकी क्यों कहते हैं? ,దీన్ని పునః సంయోగ డీ.ఎన్.ఎ సాంకేతికత అని ఎందుకు పిలుస్తారు?
मानव हित में इसकी उपयोगिता का उल्लेख कीजिए। ,మానవ ప్రయోజనంలో దాని ఉపయోగాన్ని పేర్కొనండి.
जेनेटिक इंजीनियरिंग की प्रयोज्यता पर संक्षिप्त टिप्पणी लिखिए।,జన్యు ఇంజనీరింగ్ యొక్క వర్తకతపై సంక్షిప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
जैव प्रौद्योगिकी से आप क्या समझते हैं?,జీవసాంకేతికత ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
आनुवंशिक अभियान्त्रिकी के मानव हित में चार अनुप्रयोग लिखिए।,జన్యు ఇంజనీరింగ్ యొక్క మానవ ఆసక్తి కోసం నాలుగు అనువర్తనాలను వ్రాయండి.
जैव प्रौद्योगिकी की उपयोगिता पर टिप्पणी लिखिए।,జీవసాంకేతికత యొక్క ఉపయోగములపై వ్యాఖ్యను రాయండి.
जैव प्रौद्योगिकी के किन्हीं दो उपयोगों का उल्लेख कीजिए।,జీవసాంకేతికత యొక్క ఏదైనా రెండు ఉపయోగాలను పేర్కొనండి.
आनुवंशिक अभियान्त्रिकी से आप क्या समझते हैं? ,జన్యు ఇంజనీరింగ్ ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
चिकित्सा अथवा कृषि-क्षेत्र में आनुवंशिक अभियान्त्रिकी की उपयोगिताएँ लिखिए।,ఔషధం లేదా వ్యవసాయంలో జన్యు ఇంజనీరింగ్ యొక్క ఉపయోగములను వ్రాయండి.
जैव प्रौद्योगिकी के बारे में आप क्या जानते हैं? ,జీవసాంకేతికత గురించి మీకు ఏమి తెలుసు?
जैव प्रौद्योगिकी के मानव स्वास्थ्य के क्षेत्र में दो उपयोग बताइए।,మానవ ఆరోగ్య రంగంలో జీవసాంకేతికత యొక్క రెండు ఉపయోగాలు.
आनुवंशिक इन्जीनियरिंग क्या है? ,జన్యు ఇంజనీరింగ్ అంటే ఏమిటి?
इसका कोई एक उपयोग लिखिए।,దాని యొక్క ఒక ఉపయోగం రాయండి.
आनुवंशिक अभियान्त्रिकी या जेनेटिक इन्जीनियरिंग या जीन अभियान्त्रिकी को जीन क्लोनिंग भी कहते हैं। ,అనువంశిక ఇంజనీరింగ్ లేదా జన్యు ఇంజనీరింగ్ ను జన్యు క్లోనింగ్ అంటారు.
"जीवों में समलक्षणी गुणों में परिवर्तन हेतु आनुवंशिक पदार्थ को जोड़ना, हटाना या ठीक करना आनुवंशिक इंजीनियरी का उद्देश्य है। ","జన్యు ఇంజనీరింగ్ యొక్క ఉద్దేశ్యం జీవులలోని ప్రత్యేక లక్షణాలను మార్చడానికి జన్యు పదార్థాన్ని జోడించడం, తొలగించడం లేదా పరిష్కరించడం."
"क्योंकि डी०एन०ए० अणुओं में जोड़-तोड़ जीनी अभियान्त्रिकी को आधार होता है, इसे पुनर्संयोजी डी०एन०ए० प्रौद्योगिकी भी कहते हैं।","డీ.ఎన్.ఎ అణువుల తారుమారు జన్యు ఇంజనీరింగ్ యొక్క ఆధారం కనుక, దీనిని పునః సంయోగ డీ.ఎన్.ఎ సాంకేతికత అని కూడా పిలుస్తారు."
जीन अभियान्त्रिकी में आनुवंशिक पदार्थ का हेर-फेर पूर्व निर्धारित लक्ष्य की ओर निर्देशित किया जाता है। ,"జన్యు ఇంజనీరింగ్‌లో, జన్యు పదార్ధమును తారుమారు చేసి ముందుగా నిర్ణయించిన లక్ష్యం వైపు మళ్ళించబడుతుంది."
"अर्थात् जीवों के डी०एन०ए० में जोड़-तोड़ करके उनके दोषपूर्ण आनुवंशिक लक्षणों के जीन्स को हटाकर, उनके स्थान पर डी०एन०ए० में उत्कृष्ट लक्षणों के जीन्स को समाविष्ट करना ही जीनी अभियान्त्रिकी है।","అనగా డీ.ఎన్.ఎ ను మార్చడం ద్వారా జన్యువులను లోపభూయిష్ట జన్యు లక్షణాలతో భర్తీ చేయడం, జన్యువులను డీ.ఎన్.ఎ లో అద్భుతమైన లక్షణాలతో భర్తీ చేయడమే జీవుల జన్యు ఇంజినీరింగ్."
"इस तकनीक में दो डी०एन०ए० अणुओं को सर्वप्रथम कोशिका केन्द्रक से पृथक् किया जाता है और एक या अधिक प्रकार के विशेष एन्जाइम, रेस्ट्रिक्शन एन्जाइम के द्वारा उनके टुकड़े किये जाते हैं। ","ఈ పద్ధతిలో రెండు డీ.ఎన్.ఎ అణువులు మొదట కణము యొక్క కేంద్రకము నుండి వేరుచేయబడతాయి మరియు ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రకాల ప్రత్యేక ఎంజైమ్‌, పరిమిత ఎంజైమ్ ద్వారా విభజించబడతాయి."
इसके बाद इन टुकड़ों को इच्छानुसार जोड़कर कोशिका में पुनरावृत्ति व जनन के लिए पुनः स्थापित कर दिया जाता है। ,"ఈ ఖండితములు ఇష్టానుసారం జోడించబడి, ప్రత్యుత్పత్తి మరియు ప్రత్యుత్పత్తి కోసం కణంలో తిరిగి స్థాపించబడతాయి."
संक्षेप में जीन क्लोनिंग या आनुवंशिक इन्जीनियरिंग विदेशी डी०एन०ए० के एक विशिष्ट टुकड़े को कोशिका में स्थापित करना होता है।,"సంక్షిప్తంగా, జన్యు క్లోనింగ్ లేదా జన్యు ఇంజనీరింగ్ విదేశీ డిఎన్‌ఎ యొక్క ఒక ప్రత్యేక భాగమును స్థాపించడం."
आर्बर ने बैक्टीरिया कोशिकाओं में रेस्ट्रिक्शन एन्जाइम नामक ऐसे पदार्थ की उपस्थिति की जानकारी प्राप्त की जो किसी भी बाह्य डी०एन०ए० को विशिष्ट टुकड़ों में तोड़ने के लिए एक तीव्र रसायन का कार्य करता है। ,ఏదైనా బాహ్య డీ.ఎన్.ఎ ని నిర్దిష్ట శకలాలుగా విచ్ఛిన్నం చేయడానికి వేగవంతమైన రసాయనంగా పనిచేసే బ్యాక్టీరియా కణాలలో పరిమితి ఎంజైమ్ అనే పదార్ధం ఉనికిని అర్బర్ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నారు.
यह न्यूक्लिक अम्ल की फॉस्फेट-शर्करा बन्धता को तोड़ता है। ,ఇది న్యూక్లియిక్ ఆమ్లాల ఫాస్ఫేట్-చక్కెరల బంధాన్ని విచ్ఛిన్నం చేస్తుంది.
किसी बैक्टीरिया पर जब कोई विषाणु आक्रमण करता है तब यह प्रक्रिया उसमें रक्षास्थल का कार्य करती है। ,"వైరస్ ఒక బాక్టీరియంపై దాడి చేసినప్పుడు, ఈ ప్రక్రియ రక్షణగా పనిచేస్తుంది."
स्मिथ ने ग्राम ऋणात्मक बैक्टीरिया हीमोफिलस इन्फ्लुएन्जी से रेस्ट्रिक्शन एन्जाइम विलगित किया और सन् 1971 में नैथन्स ने बन्दर के ट्यूमर विषाणु (एसवी 40) के डी०एन०ए० को तोड़ने के लिए एक एन्जाइम का उपयोग किया।,"గ్రామ్ నెగటివ్ బాక్టీరియం హేమోఫిలస్ ఇన్ఫ్లుఎంజీ నుండి స్మిత్ అనే శాస్త్రవేత్త పరిమితి ఎంజైమ్‌ను వేరుచేశాడు, మరియు 1971 లో నాథన్స్ మంకీ ట్యూమర్ వైరస్ (ఎస్ వి 40) యొక్క డీ.ఎన్.ఎ ను విచ్ఛిన్నం చేయడానికి ఒక ఎంజైమ్‌ను ఉపయోగించారు."
सन् 1978 तक लगभग 100 से भी अधिक विभिन्न प्रकार के रेस्ट्रिक्शन एन्जाइम या निर्बन्धन एण्डोन्यूक्लिएज विलगित करके लक्षणित किये जा चुके थे। ,"1978 నాటికి, 100 కంటే ఎక్కువ వివిధ రకాల పరిమితి ఎంజైమ్‌లు లేదా పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ క్షీణత ద్వారా వర్గీకరించబడ్డాయి."
"इस प्रकार इसकी खोज सन् 1970 में आर्बर, नैथन्स एवं स्मिथ ने की। ","ఈ విధంగా దీనిని 1970 లో అర్బోర్, నాథన్స్ మరియు స్మిత్ కనుగొన్నారు."
इसके लिए उन्हें वर्ष 1978 ई० में नोबेल पुरस्कार भी मिला। ,1978 లో అతనికి నోబెల్ పురస్కారము కూడా లభించింది.
इसी से जीन अभियान्त्रिकी की नींव पड़ी।,ఇది జన్యు ఇంజనీరింగ్ పునాదికి దారితీసింది.
"आनुवंशिक इंजीनियरिंग का प्रयोग व्यावसायिक उत्पादनों, अनेक मानव जीन्स की खोज, रोगों के कारण व उनके इलाज की सहायता में हो रहा है। ","వాణిజ్య ఉత్పత్తులకు సహాయపడటానికి జన్యు ఇంజనీరింగ్ ఉపయోగించబడుతోంది, అనేక మానవ జన్యువుల ఆవిష్కరణ, వ్యాధుల కారణం మరియు చికిత్సలలో కూడా సహాయపడుతుంది."
हम जीन्स के नियन्त्रण में संश्लेषित होने वाले अनेक लाभदायक पदार्थों का औद्योगिक स्तर पर उत्पादन कर सकते हैं। ,పారిశ్రామిక స్థాయిలో సంశ్లేషణ చేయబడిన అనేక ప్రయోజనకరమైన పదార్థాలను జన్యువుల నియంత్రణలో మనం ఉత్పత్తి చేయవచ్చు.
इस प्रौद्योगिकी के महत्त्वपूर्ण प्रयोज्य इस प्रकार हैं –,ఈ సాంకేతికత యొక్క ముఖ్యమైన ఉపయోగాలు -
1. जीन्स का निर्माण – किसी विशेष कोशिका से एम-आरएनए अणु को अलग करके प्रतिवर्ती ट्रांस्क्रिप्टेज एन्जाइम की सहायता से इस पर डी०एन०ए० श्रृंखला का संश्लेषण कराया जा सकता है।,1. జన్యు నిర్మాణం - రివర్సిబుల్ ట్రాన్స్ స్క్రిప్టేజ్ ఎంజైమ్ సహాయంతో ఒక నిర్దిష్ట కణం నుండి ఎమ్-ఆర్.ఎన్.ఎ అణువును వేరుచేయడం ద్వారా డీ.ఎన్.ఎ శృంఖలమును సంశ్లేషణ చేయవచ్చు.
2. जीन का विश्लेषण तथा संग्रह – डी०एन०ए० अणुओं को छोटे-छोटे टुकड़ों में तोड़कर उनका संग्रह करके किसी भी जीव के सम्पूर्ण जीनोम का विश्लेषण किया जा सकता है। ,2. జన్యువుల విశ్లేషణ మరియు సేకరణ - ఏదైనా జీవి యొక్క మొత్తం జన్యువును డీ.ఎన్.ఎ అణువులను చిన్న ఖండితములుగా చేసి వాటిని సేకరించడం ద్వారా విశ్లేషించవచ్చు.
इसे “जीनी संग्रह के रूप में रिकॉर्ड किया जा सकता है। ,"దీనిని ""జెనీ కలెక్షన్"" గా నమోదు చేయవచ్చు."
संग्रह की इस विधि को “शॉटगन विधि’ कहते हैं।,ఈ సేకరణ పద్ధతిని షాట్‌గన్ పద్ధతి అంటారు.
3. जीन्स को प्रतिस्थापन – जीनी चिकित्सा से अवांछित जीन्स को हटाया जा सकता है और इसके स्थान पर नये वांछित जीन्स को प्रवेश कराया जा सकता है। ,"3. జన్యువుల భర్తీ - జన్యు చికిత్స అవాంఛిత జన్యువులను తొలగించి, కొత్త జన్యువులను కావలసిన వాటితో భర్తీ చేస్తుంది."
"इस प्रकार व्यक्ति की लम्बाई, बुद्धि, ताकत आदि को नियन्त्रित किया जा सकता है।","ఈ విధంగా, ఒక వ్యక్తి యొక్క పొడవు, తెలివితేటలు, బలం మొదలైన వాటిని నియంత్రించవచ్చు."
"4. रोगजनक विषाणुओं का रूपान्तरण – रोगजनक विषाणुओं के आनुवंशिक पदार्थ में परिवर्तन करके कैंसर, एड्स आदि रोगों के विषाणुओं को रोगजनक के बजाय इन्हीं रोगों के उपचार में प्रयोग किया जा सकता है।","4. వ్యాధికారక వైరస్ ల పరివర్తన - వ్యాధికారక వైరస్ ల యొక్క జన్యు పదార్థాన్ని మార్చడం ద్వారా, క్యాన్సర్, ఎయిడ్స్ వంటి వ్యాధుల వైరస్ లను వ్యాధికారకములకు బదులుగా ఈ వ్యాధుల చికిత్సలో ఉపయోగించవచ్చు."
5. विषाणु प्रतिरोधी मुर्गियाँ – जेनेटिक इंजीनियरिंग द्वारा मुर्गियों की ऐसी प्रजातियों का विकास किया गया है जो विषाणुओं के संक्रमण का प्रतिरोध करती हैं।,5. వైరస్ నిరోధక కోళ్ళు - వైరస్ల సంక్రమణను నిరోధించే జన్యు ఇంజనీరింగ్ ద్వారా ఒక జాతి కోళ్ళు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.
"6. व्यक्तिगत जीन्स को अलग करना – कुछ जीन्स को अलग करने की तकनीक विकसित की गयी, जो निम्नलिखित समूहों में वर्गीकृत की जा सकती हैं ","6. వ్యక్తిగత జన్యువులను వేరుచేయడం - కొన్ని జన్యువులను వేరుచేసే ఒక సాంకేతికత అభివృద్ధి చేయబడింది, దీనిని క్రింది సమూహాలుగా వర్గీకరించవచ్చు."
7. समुद्री तेल फैलाव का सफाया – इसमें पहले एक प्लाज्मिड में कई जीन्स को जोड़कर एक पुनसँयोजित डी०एन०ए० बनाया जाता है और इसका पुंजकीकरण करके एक समुद्री जीवाणु में प्रवेश कराया जाता है। ,7. సముద్రములో చిందిన చమురును తొలగించడము - దీనిలో ప్లాస్మిడ్‌కు అనేక జన్యువులను జోడించడం ద్వారా పునః సంయోగ డి.ఎన్.ఎ తయారు చేయబడుతుంది మరియు ఇది సముద్ర బాక్టీరియంలోకి ప్రవేశింపబడుతుంది.
यह जीवाणु समुद्री सतह पर फैले तेल का सफाया कर देता है। ,ఈ బాక్టీరియం సముద్ర ఉపరితలంపై చమురు వ్యాప్తిని తుడిచివేస్తుంది.
इसे उच्चझक्की जीवाणु कहते हैं।,దీనిని హై-డెన్సిటీ (అధిక సాంద్రత) కలిగిన బ్యాక్టీరియా అని అంటారు.
8. पौधों में नाइट्रोजन अनुबन्धन – पुनर्संयोजी डी०एन०ए० प्रौद्योगिकी के द्वारा नाइट्रोजन स्थिरीकरण की क्षमता रखने वाले जीवाणुओं का संवर्द्धन करके इन्हें फलीरहित पादपों में प्रविष्ट कराया जाता है।,8. మొక్కలలో నత్రజనిని అనుసంధానించడము - పునః సంయోగ డి.ఎన్.ఎ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా నత్రజని స్థిరీకరణ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్న బ్యాక్టీరియాను సంవర్ధనము చేసి వీటిని ఫలించని మొక్కలలో స్థాపితము చేస్తారు.
"9. आनुवंशिक रोगों का पता लगाना – अनेक रोगों का गर्भ में ही एम्निओसेण्टेसिस तकनीक द्वारा पता लगाया जाता था, किन्तु डी०एन०ए० पुनर्संयोजन तकनीक द्वारा पुंजकीकृत डी०एन०ए० क्रम के उपलब्ध होने से गर्भस्थ शिशु के पूरे जीनोटाइप का निरीक्षण किया जा सकता है। ","9. జన్యు వ్యాధులను గుర్తించడం - గర్భంలోనే అమ్నియోసెంటెసిస్ పద్ధతి ద్వారా చాలా వ్యాధులు కనుగొనబడ్డాయి, అయితే పిఎన్‌ఎ యొక్క మొత్తం జన్యురూపాన్ని డి.ఎన్.‌ఎ పున: సంయోగ పద్ధతి ద్వారా తిరిగి జోడించబడిన డిఎన్‌ఎ క్రమం లభ్యత ద్వారా పరిశీలించవచ్చు."
"इस विधि के द्वारा बिन्दु उत्परिवर्तन, विलोपन आदि सभी उत्परिवर्तनों का पता लगाया जा सकता है। ","బిందు ఉత్పరివర్తనము, తొలగింపు మొదలైన అన్ని ఉత్పరివర్తనాలను ఈ పద్ధతి ద్వారా కనుగొనవచ్చు."
"इस विधि का प्रयोग गर्भस्थ शिशु में थैलेसीमिया, फिनाइलकीटोन्यूरिया आदि रोगों का पता लगाने के लिए किया जा रहा है।","పిండంలో తలసేమియా, ఫినైల్కెటోనురియా వంటి వ్యాధులను గుర్తించడానికి ఈ పద్ధతి ఉపయోగించబడుతోంది."
"10. औद्योगिक रसायन – पेट्रोल, ईंधन, कीटनाशी, आसंजक, प्रणोदक, विलायक, रंजक, विस्फोटक आदि कई प्रकार के पदार्थ हमें खनिज तेल पदार्थों से प्राप्त होते हैं। ","10. పారిశ్రామిక రసాయనాలు - పెట్రోల్, ఇంధనాలు, పురుగుమందులు, సంసంజనాలు, చోదకాలు, ద్రావకాలు, రంగులు, పేలుడు పదార్థాలు మొదలైనవి ఖనిజ నూనె పదార్థాల నుండి అనేక రకాల పదార్థాలను పొందవచ్చు."
इन्हें हम जीनी अभियान्त्रिकी द्वारा रूपान्तरित जीवाणुओं की सहायता से पादपों के किण्वन से प्राप्त कर सकते हैं।,జన్యు ఇంజనీరింగ్ చేత స్వీకరించబడిన బ్యాక్టీరియా సహాయంతో మొక్కల కిణ్వ ప్రక్రియ ద్వారా మనం వీటిని పొందవచ్చు.
11. इस तकनीक के द्वारा इन्सुलिन तथा मानव वृद्धि हॉर्मोन का उत्पादन किया जा रहा है।,11. ఈ సాంకేతికత ద్వారా ఇన్సులిన్ మరియు మనుష్యులకు పెరుగుదల హార్మోన్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.
"12. इस तकनीक द्वारा मानव इण्टरफेरॉन (ल्यूकोसाइटिक इण्टरफेरॉन, फाइब्रोब्लास्टिक इण्टरफेरॉन, प्रतिरक्षक इण्टरफेरॉन) का उत्पादन किया जा रहा है।","12. హ్యూమన్ ఇంటర్ఫెరాన్ (ల్యూకోసైటిక్ ఇంటర్ఫెరాన్, ఫైబ్రోబ్లాస్టిక్ ఇంటర్ఫెరాన్, ఇమ్యూన్ ఇంటర్ఫెరాన్) ఈ పద్ధతి ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడుతోంది."
"बीटी आविष के रवे कुछ जीवाणुओं द्वारा बनाये जाते हैं, लेकिन जीवाणु स्वयं को नहीं मारते हैं; क्योंकि –","బిటి ఆవిష్కరణలు కొన్ని బ్యాక్టీరియా చేత తయారు చేయబడతాయి, కానీ బ్యాక్టీరియా తమను తాము చంపుకోవు ఎందుకంటే -"
(क) जीवाणु आविष के प्रति प्रतिरोधी हैं।,(ఎ) బాక్టీరియా ఆవిష్ లకు రోగనిరోధకతను ప్రదర్శిస్తుంది.
(ख) आविष अपरिपक्व है।,(బి) ఆవిష్ అపరిపక్వమైనది.
(ग) आविष निष्क्रिय होता है।,(సి) ఆవిష్ క్రియారహితం.
(घ) आविष जीवाणु की विशेष थैली में मिलता है।,(డి) బ్యాక్టీరియా యొక్క ప్రత్యేక సంచిలో ఆవిష్ కనుగొనబడింది.
पारजीनी जीवाणु क्या है? किसी एक उदाहरण द्वारा सचित्र वर्णन कीजिए।,ట్రాన్స్ జెనిక్ బ్యాక్టీరియా అంటే ఏమిటి? ఏదైనా ఒక ఉదాహరణ ద్వారా వివరించబడింది.
जब किसी इच्छित लक्षण वाली जीन को जीवाणु के जीनोम में प्रविष्ट कराकर कोई उत्पादन प्राप्त किया जाता है तो विदेशी जीन युक्त जीवाणु को पारजीनी जीवाणु कहते हैं।,"కావలసిన లక్షణాలతో కూడిన జన్యువును బ్యాక్టీరియం యొక్క జన్యువులోకి చేర్చడం ద్వారా ఏదైనా ఉత్పత్తిని సాధించినప్పుడు, కొత్త జన్యువులతో ఉన్న బ్యాక్టీరియాను ట్రాన్స్ జెనిక్ బ్యాక్టీరియా అంటారు."
उदाहरण – मानव इन्सुलिन आनुवंशिक प्रौद्योगिकी के द्वारा तैयार किया गया है। ,ఉదాహరణ - మానవ ఇన్సులిన్ జన్యు సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా తయారు చేయబడింది.
"इन्सुलिन दो छोटी पॉलिपेप्टाइड श्रृंखलाओं का बना होता है, श्रृंखला ‘ए’ व श्रृंखला ‘बी’ जो आपस में डाइसल्फाइड बन्धों द्वारा जुड़ी होती हैं। ","ఇన్సులిన్ రెండు చిన్న పాలీపెప్టైడ్ శృంఖలములచే రూపొందించబడింది, సిరీస్ 'ఎ' మరియు సిరీస్ 'బి', ఇవి డైసల్ఫైడ్ బంధాలతో కలిసి ఉంటాయి."
मानव इन्सुलिन में प्राक् हॉर्मोन संश्लेषित होता है जिसमें पेप्टाइड-सी’ होता है। ,మానవ హార్మోన్ పెప్టైడ్-సి 'కలిగిన ప్రీ-హార్మోన్ ను సంశ్లేషణ చేస్తుంది.
"यह पेप्टाइड ‘सी’ परिपक्व इन्सुलिन में नहीं पाया जाता, यह परिपक्वता के समय इन्सुलिन से पृथक् हो जाता है। ","ఈ పెప్టైడ్ 'సి' పరిపక్వ ఇన్సులిన్‌లో కనుగొనబడలేదు, ఇది పరిపక్వత వద్ద ఇన్సులిన్ నుండి విడిపోతుంది."
सन् 1983 में मानव इन्सुलिन की श्रृंखला ‘ए’ और ‘बी’ के अनुरूप दो डी०एन०ए० अनुक्रमों को तैयार किया गया जिसे ई० कोलाई के प्लाज्मिड में प्रवेश कराकर इन्सुलिन श्रृंखलाओं का उत्पादन किया गया। ,"1983 లో, మానవ ఇన్సులిన్ శృంఖలము 'ఎ' మరియు 'బి' లకు అనుగుణమైన రెండు డీ.ఎన్.ఎ సన్నివేశాలు ఉత్పత్తి చేయబడ్డాయి, ఇవి ఇ. కోలి యొక్క ప్లాస్మిడ్‌లోకి ప్రవేశించి ఇన్సులిన్ గొలుసులను ఉత్పత్తి చేశాయి."
इन अलग-अलग निर्मित श्रृंखलाओं ‘ए’ और ‘बी’ को निकालकर डाइसल्फाइड बन्ध द्वारा आपस में संयोजित कर मानव इन्सुलिन को तैयार किया गया। ,విడిగా ఏర్పడిన ఈ గొలుసులైన 'ఎ' మరియు 'బి' లను డైసల్ఫైడ్ బంధం ద్వారా కలపడం ద్వారా మానవ ఇన్సులిన్ తయారు చేయబడింది.
इन्सुलिन डायबिटीज को नियन्त्रित करने के लिए एक उपयोगी औषधि है। ,మధుమేహాన్ని నియంత్రించడానికి ఇన్సులిన్ ఉపయోగకరమైన ఔషధము.
इन्सुलिन के जीन की क्लोनिंग करने का श्रेय भारतीय मूल के डॉ० शरण नारंग को जाता है। ,ఇన్సులిన్ జన్యువును క్లోనింగ్ చేసిన ఘనత భారతీయ సంతతికి చెందిన డాక్టర్ శరణ్ నారంగ్ కు దక్కుతుంది.
इन्होंने अपना प्रयोग कनाडा के ओटावा में किया था।,కెనడాలోని ఒట్టావాలో తన ప్రయోగమును చేసారు.
आनुवंशिक रूपांतरित फसलों के उत्पादन के लाभ व हानि का तुलनात्मक विभेद कीजिए।,జన్యుపరంగా మార్పు చెందిన పంటలను ఉత్పత్తి చేయడం వల్ల కలిగే లాభములనూ మరియు నష్టములనూ పోల్చండి.
क्राई प्रोटीन्स क्या हैं? ,క్రాయ్ ప్రోటీన్ లు అంటే ఏమిటి?
उस जीव का नाम बताइए जो इसे पैदा करता है। ,దానిని ఉత్పత్తి చేసే జీవికి పేరు పెట్టండి.
मनुष्य इस प्रोटीन को अपने फायदे के लिए कैसे उपयोग में लाता है?,మనిషి తన సొంత ప్రయోజనం కోసం ఈ ప్రోటీన్‌ను ఎలా ఉపయోగిస్తాడు?
क्राई प्रोटीन एक विषाक्त प्रोटीन है जो क्राई जीन द्वारा कोड की जाती है। ,"క్రాయ్ ప్రోటీన్ అనేది ఒక విషపూరిత ప్రోటీన్, ఇది క్రాయ్ జన్యువు ద్వారా అనులేఖనము చేయబడుతుంది."
"क्राई प्रोटीन्स कई प्रकार के होते हैं, जैसे- जो प्रोटीन्स जीन क्राई 1 ऐ०सी० वे क्राई 2 ए० बी० द्वारा कूटबद्ध होते हैं, वे कपास के मुकुल कृमि को नियन्त्रित करते हैं, जबकि क्राई 1 ए० बी० मक्का छेदक को नियन्त्रित करता है।","జీన్ క్రాయ్ 1 ఎసి మరియు క్రాయ్ 2 ఎబి చేత అనులేఖనము చేయబడిన ప్రోటీన్లు వంటి అనేక రకాల క్రాయ్ ప్రోటీన్లు ఉన్నాయి, ఇవి మొత్తం పత్తి పురుగును నియంత్రిస్తాయి, అయితే క్రాయ్ 1 ఎబి మొక్కజొన్న చేధకమును నియంత్రిస్తుంది."
क्राई प्रोटीन बेसिलस थुरिनजिएंसिस द्वारा बनता है। ,క్రాయ్ ప్రోటీన్ బాసిల్లస్ థూరీంజియెంసిస్ ద్వారా ఏర్పడుతుంది.
"इसके निर्माण को नियन्त्रित करने वाले जीन को क्राई जीन कहते हैं, जैसे—क्राई 1 ए० वी०, क्राई 1 ए० सी०, क्राई 11 ए० वी०। ","దాని నిర్మాణాన్ని నియంత్రించే జన్యువును క్రాయ్ జన్యువు అంటారు, ఉదా. క్రాయ్ 1 ఎవి, క్రాయ్ 1ఎస్.సి, క్రాయ్ 11ఎ.వి."
यह जीवाणु प्रोटीन को एन्डोटॉक्सिन के रूप में प्रोटॉक्सिन क्रिस्टलीय अवस्था में उत्पन्न करता है।,ఈ బాక్టీరియల్ ప్రోటీన్ ఎండోటాక్సిన్ ను ప్రోటాక్సిన్ స్ఫటికాకార స్థితిగా ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
"दो क्राई जीन कॉटन में डाले जाते हैं, जबकि एक कॉर्न में डाला जाता है। ","పత్తికి రెండు క్రాయ్ జన్యువులు కలుపుతారు, ఒకటి మొక్కజొన్నలో చేర్చబడుతుంది."
"जिसके परिणामस्वरूप बीटी कॉटन बॉलवार्म के लिए प्रतिरोधक बन जाता है, जबकि बीटी कॉर्न प्रतिरोधकता-कॉर्नबोर के लिये विकसित करता है।","త్ఫలితంగా బిటి పత్తి బోల్‌వార్మ్‌లకు నిరోధకతను సంపాదించుకుంటుంది, అయితే బిటి మొక్కజొన్న మొక్కజొన్న పురుగుకు నిరోధకతను అభివృద్ధి చేస్తుంది."
जीन चिकित्सा क्या है? एडीनोसीन डिएमीनेज की कमी का उदाहरण देते हुए इसका सचित्र वर्णन कीजिए।,జన్యు చికిత్స అంటే ఏమిటి? అడెనోసిన్ డైమినేస్ లోపానికి ఉదాహరణ ఇవ్వడం ద్వారా దీనిని వివరించండి.
जीन चिकित्सा में मानव में उपस्थित दोषपूर्ण जीन को स्वस्थ्य व क्रियाशील जीन से बदला जाता है।,"జన్యు చికిత్సలో, మానవులలో ఉన్న లోపభూయిష్ట జన్యువులను ఆరోగ్యకరమైన మరియు క్రియాత్మక జన్యువులతో భర్తీ చేస్తారు."
जीन चिकित्सा द्वारा किसी बच्चे या भ्रूण में चिह्नित किए गये जीन के दोषों को सुधार किया जा सकता है। ,జన్యు చికిత్స పిల్లల లేదా పిండంలో గుర్తించిన జన్యువుల లోపాలను మెరుగుపరుస్తుంది.
इसमें रोग के उपचार के लिए जीन को व्यक्ति की कोशिकाओं या ऊतकों में प्रवेश कराया जाता है। ,దీనిలో వ్యాధి చికిత్స కోసం జన్యువులను వ్యక్తి కణాలు లేదా కణజాలాలలోనికి ప్రవేశపెడతారు.
इस विधि में आनुवंशिक दोष वाली कोशिकाओं के उपचार हेतु सामान्य जीन को व्यक्ति या भ्रूण में स्थानान्तरित करते हैं जो निष्क्रिय जीन की क्षतिपूर्ति कर उसके कार्यों को सम्पन्न करते हैं।,"ఈ పద్ధతిలో, జన్యు లోపాలతో కణాల చికిత్స కోసం, అవి సాధారణ జన్యువులను వ్యక్తికి లేదా పిండానికి బదిలీ చేస్తాయి, ఇది నిష్క్రియాత్మక జన్యువును భర్తీ చేస్తుంది మరియు దాని విధులను నిర్వహిస్తుంది."
जीन चिकित्सा का पहला प्रयोग सन् 1990 में एक चार वर्षीय लड़की में एडीनोसीन डिएमिनेज की कमी को दूर करने के लिए किया गया था। ,నాలుగేళ్ల బాలికలో అడెనోసిన్ డైమినేస్ లోపాన్ని పరిష్కరించడానికి జన్యు థెరపీని మొట్టమొదట 1990 లో ఉపయోగించారు.
यह एंजाइम प्रतिरक्षातंत्र में कार्य के लिए अति आवश्यक होता है। ,రోగనిరోధక వ్యవస్థ పని చేయడానికి ఈ ఎంజైమ్ అవసరం.
कुछ बच्चों में एडीए की कमी को उपचार अस्थिमज्जा में प्रत्यारोपण से होता है। ,"కొంతమంది పిల్లలలో, ఎముక మూలుగులోనికి మార్పిడి చేయడం ద్వారా ఎడిఎ లోపమునకు చికిత్స అందుతుంది."
जीन चिकित्सा में सर्वप्रथम रोगी के रुधिर से लसीकाणु को निकालकर शरीर से बाहर संवर्धन किया जाता है।,జన్యు చికిత్సలో మొదట రోగి యొక్క రక్తం నుండి లింఫోమా తొలగించబడుతుంది మరియు శరీరం వెలుపల సంవర్ధనము చెందుతుంది.
सक्रिय एडीए का सी०डीएनए संवाहक द्वारा लसीकाणु में प्रविष्ट कराकर लसीकाणु को रोगी के शरीर में वापस पहुँचा दिया जाता है। ,సక్రియం చేయబడిన ఎడిఎ యొక్క సి-డి.ఎన్.ఎ వాహకము ద్వారా లింఫోయిడ్‌లోకి చొప్పించడం ద్వారా రోగి శరీరంలోకి తిరిగి రవాణా చేయబడుతుంది.
ये कोशिकाएँ मृतकाय होती हैं। ,ఈ కణాలు నిర్జీవమైనవిగా ఉంటాయి.
इसलिए आनुवंशिक निर्मित लसीकाणु को समय-समय पर रोगी के शरीर से अलग करने की आवश्यकता होती है। ,"అందువల్ల, రోగి శరీరం నుండి జన్యుపరంగా ఉత్పత్తి చేయబడిన శోషరసాన్ని క్రమానుగతంగా వేరు చేయవలసిన అవసరం ఉంది."
यदि मज्जा कोशिकाओं से विलगित अच्छे जीन्स को प्रारंभिक भ्रूणीय अवस्था की कोशिकाओं से उत्पादित एडीए में प्रवेश करा दिया जाए तो यह एक स्थाई उपचार हो सकता है।,ఎముక మూలుగు కణాల నుండి వేరుచేయబడిన మంచి జన్యువులు ప్రారంభ పిండ కణాల నుండి ఉత్పత్తి చేయబడిన ఎడిఎ లోకి ప్రవేశిస్తే ఇది శాశ్వత చికిత్స కావచ్చు.
ई० कोलाई जैसे जीवाणु में मानव जीन की क्लोनिंग एवं अभिव्यक्ति के प्रायोगिक चरणों का आरेखीय निरूपण प्रस्तुत कीजिए।,ఇ. కోలి వంటి బ్యాక్టీరియాలో క్లోనింగ్ మరియు మానవ జన్యువుల వ్యక్తీకరణ యొక్క ప్రయోగాత్మక దశల యొక్క గ్రాఫికల్ ప్రాతినిధ్యాన్ని ప్రదర్శించండి.
"डी०एन०ए० में किसी प्रकार के हेर-फेर या एक जीव के डी०एन०ए० में दूसरे जीव के डी०एन०ए० को जोड़ना, डी०एन०ए० पुनर्योगज कहलाता है। ",డి.ఎన్.ఎ లో ఎలాంటి అవకతవకలు లేదా మరొక జీవి యొక్క డి.ఎన్.ఎ నుడి.ఎన్.ఎ లో చేర్చడం డి.ఎన్.ఎ పునః సంయోగం అంటారు.
इस तकनीक को आनुवंशिक इंजीनियरिंग या डी०एन०ए० इंजीनियरिंग भी कहते हैं।,ఈ పద్ధతిని జన్యు ఇంజనీరింగ్ లేదా డి.ఎన్.ఎ ఇంజనీరింగ్ అని కూడా పిలుస్తారు.
इस तकनीक द्वारा डी०एन०ए० खण्डों के नए क्रम तैयार किए जाते हैं। प्रकृति में यह कार्य गुणसूत्रों में विनिमय प्रक्रिया द्वारा सम्पन्न होता है। ,"ఈ పద్ధతి ద్వారా డి.ఎన్.ఎ విభాగాల కొత్త అనుక్రమములు తయారు చేయబడతాయి. ప్రకృతిలో, ఈ ప్రక్రియ క్రోమోజోమ్‌లలో మార్పిడి ప్రక్రియ ద్వారా సాధించబడుతుంది."
डी०एन०ए० पुनर्योगज तकनीक द्वारा उच्च जन्तु और पौधों के डी०एन०ए० के इच्छित भागों की अनेकों प्रतिकृतियाँ तैयार की जाती हैं। ,అధిక జంతువుల యొక్క ప్రతిరూపాలు మరియు మొక్కల డి.ఎన్.ఎ ల యొక్క కావలసిన భాగాలు డి.ఎన్.ఎ పునః సంయోగ సాంకేతికత ద్వారా తయారు చేయబడతాయి.
इस प्रक्रिया को प्रायः जीवाणुओं में सम्पन्न कराया जाता है।,ఈ ప్రక్రియ సాధారణంగా బ్యాక్టీరియాలో జరుగుతుంది.
पुनर्योगज डी०एन०ए० प्राप्त करने के लिए निम्न तीन विधियाँ प्रयुक्त की जाती हैं –,పునః సంయోగ డి.ఎన్.ఎ పొందటానికి ఈ క్రింది మూడు పద్ధతులు ఉపయోగించబడతాయి.
डी०एन०ए० की दो शृंखलाओं के अन्तिम छोर पर नई डी०एन०ए० श्रृंखलाएँ जोड़कर - यदि डी०एन०ए० के सिरे पर कुछ क्षारक जोड़ दें तथा दूसरे डी०एन०ए० के सिरे पर इसके संयुग्मी क्षारक जोड़ दें और फिर इन दोनों प्रकार के डी०एन०ए० को मिलाएँ तो नई श्रृंखला आपस में हाइड्रोजन बन्ध बनाकर दो भिन्न डी०एन०ए० अणुओं को संयुक्त कर देगी। ,"రెండు డి.ఎన్.ఎ గొలుసుల చివర కొత్త డి.ఎన్.ఎ శృంఖలములను జోడించడం ద్వారా - మీరు డి.ఎన్.ఎ చివర కొన్ని స్థావరాలను జోడించి, దాని సంయోగ స్థావరాన్ని రెండవ డి.ఎన్.ఎ చివరకి జోడించి, ఆపై రెండు రకాల డి.ఎన్.ఎ లను కలిపి కొత్త శృంఖలముగా కలిపి హైడ్రోజన్ ఏర్పడుతుంది. రెండు వేర్వేరు డి.ఎన్.ఎ అణువులను మిళితం చేస్తుంది."
इस कार्य के लिए विशेष एन्जाइम टर्मिनल ट्रान्सफरेज का उपयोग किया जाता है। ,ఈ ప్రయోజనం కోసం ప్రత్యేక ఎంజైమ్ టెర్మినల్ ట్రాన్స్‌ఫేరేస్‌ను ఉపయోగిస్తారు.
अनजुड़े स्थानों को डी०एन०ए० लाइगेज नामक एन्जाइम द्वारा जोड़ देते हैं।,అనుసంధానించబడని ప్రదేశాలు డి.ఎన్.ఎ లిగేస్ అనే ఎంజైమ్ ద్వారా అనుసంధానించబడి ఉంటాయి.
प्रतिबन्ध एन्जाइम्स की सहायता से – इस विधि में संयुग्मी क्षारकों के बीच हाइड्रोजन बन्ध बनाकर संकर डी०एन०ए० का निर्माण किया जाता है। ,"పరిమితి ఎంజైమ్‌ల సహాయంతో - ఈ పద్ధతిలో, సంయోగ స్థావరాల మధ్య హైడ్రోజన్ బంధాన్ని ఏర్పరచడం ద్వారా హైబ్రిడ్ డి.ఎన్.ఎ ఏర్పడుతుంది."
"इस विधि में एक विशेष एन्जाइम, प्रतिबन्ध एण्डोन्यूक्लिएज टाइप-II एन्जाइम का उपयोग किया जाता है। ","ఈ పద్ధతిలో, ఒక నిర్దిష్ట ఎంజైమ్, పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ టైప్- II ఎంజైమ్ ఉపయోగించబడుతుంది."
ये एन्जाइम चाकू की तरह कार्य करते हैं तथा डी०एन०ए० श्रृंखला को विशिष्ट स्थानों पर इस प्रकार से काटते हैं कि वांछित जीन्स वाले खण्ड प्राप्त हो सकें। ,ఈ ఎంజైమ్‌లు కత్తులు లాగా పనిచేస్తాయి మరియు కావలసిన జన్యు విభాగాలను పొందే విధంగా నిర్దిష్ట ప్రదేశాలలో డి.ఎన్.ఎ శృంఖలమును ఖండించండి.
अब तक लगभग 350 प्रकार के प्रतिबन्ध एण्डोन्यूक्लिएज एन्जाइम ज्ञात हैं जो डी०एन०ए० अणु में 100 से अधिक अभिज्ञान स्थलों को पहचानते हैं।,"ఇప్పటివరకు, సుమారు 350 రకాల పరిమితి ఎండోన్యూకలీస్ ఎంజైమ్‌లు తెలిసినవి, ఇవి డి.ఎన్.ఎ అణువులోని 100 కంటే ఎక్కువ గుర్తింపు స్థలములను ‌లను గుర్తించాయి."
पृथक् डी०एन०ए० खण्ड को लाइगेज एन्जाइम द्वारा आवश्यकतानुसार डी०एन०ए० खण्ड से जोड़कर पुनर्योगज डी०एन०ए० अणु के रूप में (संवाहक वेक्टर) किसी पोषद कोशिका में प्रवेश कराकर इसकी असंख्य प्रतियाँ प्राप्त की जा सकती हैं।,లిగేస్ ఎంజైమ్‌కు అవసరమైన విధంగా డిఎన్‌ఎ విభాగానికి అనుసంధానించడం ద్వారా ఒక ప్రత్యేక డిఎన్‌ఎ బ్లాక్‌ను ‌ పున్ఃసంయోగ డి.ఎన్.ఎ అణువుగా (వాహకము) ఒక రంధ్ర కణంలోకి అనుసంధానించడం ద్వారా దీని యొక్క బహుళ ప్రతులను పొందవచ్చు.
जैसे- ई० कोलाई प्लाज्मिड संवाहक के रूप में प्रयुक्त किया जाता है। ,"ఉదాహరణకు, ఇ. కోలిని ప్లాస్మిడ్ వాహకముగా ఉపయోగిస్తారు."
इस विधि से दो विभिन्न जीवों; विभिन्न प्रकार के पौधों आदि के मध्य संकरण की सम्भावना बढ़ गई है। ,ఈ పద్ధతి ద్వారా రెండు వేర్వేరు జీవులు; వివిధ రకాల మొక్కల మధ్య సంకరణము జరిగే అవకాశం పెరిగింది.
"इतना ही नहीं, पौधों और जन्तुओं में संकरण की सम्भावना भी बढ़ गई है। ","ఇది మాత్రమే కాదు, మొక్కలు మరియు జంతువులలో సంకరణమునకు అవకాశం కూడా పెరిగింది."
संकरित जीन में दोनों ही जीवों के गुण उपस्थित होंगे।,సంకర జన్యువులకు రెండు జీవుల లక్షణాలు ఉంటాయి.
क्लोनिंग —यह विधि सबसे सरल तथा उपयोगी है। ,క్లోనింగ్ - ఈ పద్ధతి చాలా సరళమైనది మరియు ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది.
शरीर में प्रत्येक पदार्थ के संश्लेषण के लिए कोई निश्चित जीन दायी होता है। ,శరీరంలోని ప్రతి పదార్ధం యొక్క సంశ్లేషణకు ఒక నిర్దిష్ట జన్యువు కారణం.
यदि इस विशिष्ट जीन को प्लाज्मिड के साथ संकरित करा दिया जाए और इस संकरित डी०एन०ए० को पुनः जीवाणु की कोशिका में स्थापित कर उपयुक्त संवर्धन माध्यम में उगने दिया जाए तो जीवाणु में वह जीन उसी पदार्थ को संश्लेषण करता है जो कि वह मूल शरीर में करता था। ,"ఈ నిర్దిష్ట జన్యువు ప్లాస్మిడ్‌తో సంకరణము చేయబడి, సంకర డిఎన్‌ఎను బ్యాక్టీరియా కణంలో తిరిగి స్థాపించి, తగిన సంస్కృతి మాధ్యమంలో పెరగడానికి అనుమతించినట్లయితే, అప్పుడు బాక్టీరియంలోని జన్యువు అసలు శరీరంలో చేసిన అదే పదార్థాన్ని సంశ్లేషణ చేస్తుంది."
इस समस्त प्रक्रम को क्लोनिंग कहते हैं। पोषी जीवाणु के लिए ई० कोलाई का उपयोग किया जाता है।,ఈ మొత్తం ప్రక్రియను క్లోనింగ్ అంటారు. ఇ. కోలి ఆతిధేయ బ్యాక్టీరియా కోసం ఉపయోగిస్తారు.
"तेल के रसायनशास्त्र तथा आर डी०एन०ए० तकनीक के बारे में आपको जितना भी ज्ञान प्राप्त है, उसके आधार पर बीजों से तेल हाइड्रोकार्बन हटाने की कोई एक विधि सुझाइए।","చమురు యొక్కర్సాయన మరియు ఆర్ డిఎ పద్ధతి గురించి మీకు ఉన్న జ్ఞానాన్ని బట్టి, విత్తనాల నుండి ఆయిల్ హైడ్రోకార్బన్‌లను తొలగించే ఒక పద్ధతిని సూచించండి."
ग्लिसरॉल के एक अणु के साथ तीन वसीय अम्लों के संघनन द्वारा तेल बनता है।,గ్లిసరాల్ యొక్క ఒక అణువుతో మూడు కొవ్వు ఆమ్లాల సంగ్రహణ ద్వారా నూనె ఏర్పడుతుంది.
वसीय अम्ल एक एंजाइम संकर द्वारा बनते हैं जिसे वसीय अम्ल सिन्थेटेज कहते हैं। ,కొవ్వు ఆమ్లాలు కొవ్వు ఆమ్లం సింథటేజ్ అనే ఎంజైమ్ సంకరము ద్వారా ఏర్పడతాయి.
एक या ज्यादा जीन बनाने वाले वसीय अम्ल की निष्क्रियता वसीय अम्लों का संश्लेषण रोक सकती है। ,ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ జన్యువులను ఉత్పత్తి చేసే కొవ్వు ఆమ్లాల నిష్క్రియాత్మకం కొవ్వు ఆమ్లాల సంశ్లేషణను నిరోధించవచ్చు.
प्लेवट् टोमेटो में एंजाइम पॉलीग्लेक्टोमूटेनेज की निष्क्रियता से जुड़ा होता है। ,మావి టమోటాలలో ఎంజైమ్ పాలిగ్లాక్టోముటనాసే యొక్క క్రియారహితంతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది.
यह बिना तेल वाले बीज उत्पन्न करेगा।,ఇది నూనె లేకుండా విత్తనాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
इण्टरनेट से पता लगाइए कि गोल्डन राइस क्या है?,అంతర్జాలము నుండి బంగారు బియ్యం ఏమిటో తెలుసుకోండి?
गोल्डन राइस (ओराइजा सैटाइवा) जैव प्रौद्योगिकी द्वारा उत्पन्न चावल की एक किस्म है। ,గోల్డెన్ రైస్ (ఒరి యాజా సెటైవా) జీవసాంకేతికత ద్వారా ఉత్పత్తి చేయబడిన వివిధ రకాల బియ్యం.
इस किस्म के चावल में बीटा कैरोटीन (प्रो-विटामिन ए) पाया जाता है जो कि जैव संश्लेषित है। ,బీటా కెరోటిన్ (ప్రో-విటమిన్ ఎ) జీవ సంశ్లేషణ అయిన ఈ రకమైన బియ్యంలో లభిస్తుంది.
सन् 2005 में गोल्डन राइस-2 की एक और किस्म तैयार की गई जिसमें 23 गुना अधिक बीटा केरोटीन होता है।,"2005వ సంవత్సరంలో గోల్డెన్ రైస్ -2 యొక్క మరో రకం తయారు చేయబడింది, ఇందులో 23 రెట్లు ఎక్కువ బీటా కెరోటిన్ ఉంటుంది."
क्या हमारे रक्त में प्रोटिओजेज तथा न्यूक्लिएजेज हैं?,మన రక్తంలో ప్రోటీజెస్ మరియు న్యూక్లియస్ ఉన్నాయా?
इण्टरनेट से पता लगाइए कि मुखीय सक्रिय औषध प्रोटीन को किस प्रकार बनाएँगे? ,ప్రధాన క్రియాశీల ఔషధము ప్రోటీన్‌ను ఎలా తయారు చేస్తుందో అంతర్జాలము నుండి తెలుసుకోండి.
इस कार्य में आने वाली मुख्य समस्याओं का वर्णन कीजिए।,ఈ పనిలో ఎదురైన ప్రధాన సమస్యలను వివరించండి.
मुखीय औषध प्रोटीन के निर्माण में ड्यूटेरियम एक्सचेंज मास स्पेक्ट्रोमीटरी तकनीक का प्रयोग किया जाता है। ,కీలక ఔషధ ప్రోటీన్ ల తయారీలో డ్యూటెరియం ఎక్స్ఛేంజ్ మాస్ స్పెక్ట్రోమెట్రీ టెక్నిక్ ఉపయోగించబడుతుంది.
यह तकनीक प्रोटीन संरचना और उसके प्रकार्यों का अध्ययन करने के लिए एक शक्तिशाली माध्यम है। ,ఈ సాంకేతికత ప్రోటీన్ నిర్మాణం మరియు దాని విధులను అధ్యయనం చేయడానికి ఒక శక్తివంతమైన సాధనం.
इस कार्य में आने वाली मुख्य समस्याएँ श्रम और समय की हैं। यह एक जटिल प्रक्रिया होती है। ,ఈ పనిలో ఎదురయ్యే ప్రధాన సమస్యలు శ్రమ మరియు సమయం. ఇది ఒక సంక్లిష్టమైన ప్రక్రియ అవుతుంది.
अत: मुखीय प्रोटीन्स का निर्माण कम ही किया जा रहा है।,"అందువల్ల, కీలక ప్రోటీన్ల నిర్మాణం తగ్గుతోంది."
जैव प्रौद्योगिकी का उपयोग करके जीवाणुओं की सहायता से पुनर्योगज चिकित्सीय औषधि मानव इन्सुलिन (ह्यूमुलिन) प्राप्त की गई है। ,జీవసాంకేతికతను ఉపయోగించి బ్యాక్టీరియా సహాయంతో పునఃసంయోగ చికిత్సా ఔషధ హ్యూమన్ ఇన్సులిన్ (హుములిన్) పొందబడింది.
यह एक औषध प्रोटीन है। निकट भविष्य में मानव इन्सुलिन मधुमेह रोग से पीड़ित लोगों को मुख से दिया जा सकेगा।,"ఇది ఒక ఔషధ ప్రోటీన్. సమీప భవిష్యత్తులో, డయాబెటిస్ బాధపడుతున్న ప్రజలకు మానవ ఇన్సులిన్ ఇవ్వవచ్చు."
प्रकृति में समजात डी०एन०ए० का पुनर्योजन कहाँ और कैसे होता है? लिखिए।,ప్రకృతిలో ఎక్కడ మరియు ఎలా పునరుత్పత్తి అవుతుంది? వ్రాయండి.
प्रकृति में समजात डी०एन०ए० का पुनर्योजन डी०एन०ए० के समजात अणुओं या इन अणुओं के समजात खण्डों के बीच होता है। ये निम्नलिखित प्रक्रियाओं द्वारा होता है,"ప్రకృతిలో, హోమోలాగస్ డిఎన్ఎ డిఎన్ఎ యొక్క సజాతీయ అణువుల మధ్య లేదా ఈ అణువుల యొక్క సజాతీయ విభాగాల మధ్య పునరుత్పత్తి చేయబడుతుంది. ఇది క్రింది ప్రక్రియల ద్వారా జరుగుతుంది."
असमजात डी०एन०ए० पुनर्संयोजन को परिभाषित कीजिए तथा स्थान-परिवर्ती (ट्रांसपोसॉन) या जम्पिंग जीन्स को समझाइए।,అసమాన డిఎన్ఎ పున సంయోగాన్ని నిర్వచించండి మరియు ట్రాన్స్పోసన్ లేదా జంపింగ్ జన్యువులను వివరించండి.
पारजीनी जन्तु से आप क्या समझते हैं?,ట్రాన్స్జెనిక్ జంతువు ద్వారా మీరు ఏమి అర్థం చేసుకుంటారు?
पारजीनी जन्तु क्या हैं? ,ట్రాన్స్జెనిక్ జంతువులు అంటే ఏమిటి?
पारजीनी जन्तुओं के उत्पादन की एक मुख्य विधि का उल्लेख कीजिए।,ట్రాన్స్జెనిక్ జంతువుల ఉత్పత్తి యొక్క ఒక ప్రధాన పద్ధతిని పేర్కొనండి.
"ऐसे जन्तु जिनके डी०एन०ए० में परिचालन विधि द्वारा एक अतिरिक्त जीन व्यवस्थित कर दिया जाता है तथा जो अपना लक्षण भी व्यक्त करता है, पारजीनी जन्तु कहलाते हैं।",ఆపరేషన్ పద్ధతి ద్వారా డిఎన్ఎ అదనపు జన్యువును ఉత్పత్తి చేస్తుంది మరియు దాని లక్షణాలను వ్యక్తీకరించే జంతువులను ట్రాన్స్జెనిక్ జంతువులు అంటారు.
पारजीनी जन्तुओं को रिकॉम्बीनेन्ट डी०एन०ए० तकनीक द्वारा विजातीय जीन को प्रवेश कराकर आनुवंशिक रूप से रूपान्तरित किया जाता है।,పునఃసంయోగ డీ.ఎన్.ఎ సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించి గ్రహాంతర జన్యువులలోకి ప్రవేశించడం ద్వారా జన్యు జంతువులను జన్యుపరంగా మార్పు చేస్తారు.
बायोपाइरेसी किसे कहते हैं?,బయోపైరసీ అంటే ఏమిటి?
मल्टीनेशनल कम्पनियों व दूसरे संगठनों द्वारा किसी राष्ट्र या उससे सम्बन्धित लोगों से बिना व्यवस्थित अनुमोदन वे क्षतिपूरक के जैव संसाधनों का उपयोग करना बायोपाइरेसी कहलाता है।,ఒక దేశం లేదా దాని సంబంధిత వ్యక్తుల నుండి ఎటువంటి క్రమబద్ధమైన అనుమతి లేకుండా బహుళజాతి కంపెనీలు మరియు ఇతర సంస్థల పరిహారం యొక్క బయోసోర్సెస్‌ను బయోపిరసీ అంటారు.
पुनर्योगज डी०एन०ए० तकनीकी की सहायता से इन्सुलिन का उत्पादन हम कैसे कर सकते हैं?,పునః సంయోగ డీ.ఎన్.ఎ సాంకేతిక సహాయంతో ఇన్సులిన్‌ను ఎలా ఉత్పత్తి చేయవచ్చు?
डी०एन०ए० पुनर्योगज तकनीक का मानव हित में उपयोग बताइए।,మానవాళి హితమునకు డి.ఎన్.ఎ పునః సంయోగ సాంకేతికతను ఉపయోగించడాన్ని వివరించండి.
"इन्सुलिन एक प्रोटीन है जिसके अमीनों अम्ल अनुक्रम (प्राथमिक संरचना) के बारे में सर्वप्रथम फ्रेडरिक सेंगर, 1954 ने पता लगाया। ","ఇన్సులిన్ ఒక ప్రోటీన్, దీని అమైనో ఆమ్ల శ్రేణి (ప్రాధమిక నిర్మాణం) ను ఫ్రెడెరిక్ సాంగెర్, 1954 చేత మొదట కనుగొన్నారు."
"यह प्रोटीन दो पॉलीपेप्टाइड श्रृंखलाओं का बना होता है-ए श्रृंखला तथा B श्रृंखला, जो आपस में डाइसल्फाइड बंधों द्वारा जुड़ी होती हैं। ","ఈ ప్రోటీన్ రెండు పాలీపెప్టైడ్ శృంఖలములచే రూపొందించబడింది - ఎ శృంఖలము మరియు బి శృంఖలము, ఇవి డైసల్ఫైడ్ బంధాలతో అనుసంధానించబడి ఉంటాయి."
ए श्रृंखला 21 अमीनो अम्ल अवशेष से जबकि B श्रृंखला 30 अमीनो अम्ल अवशेष से बनी होती है। ,"ఒక సిరీస్ 21 అమైనో ఆమ్ల అవశేషాలతో రూపొందించబడింది, బి సిరీస్ 30 అమైనో ఆమ్ల అవశేషాలతో రూపొందించబడింది."
ए-श्रृंखला में एक N-छोर ग्लाइसिन एवं एक C-छोर होता है जबकि B-श्रृंखला में एक N-छोर फिनाइल एलेनीन एवं एक C-छोर एलेनीन होता है। ,"ఎ - సిరీస్‌లో N- ఎండ్ గ్లైసిన్ మరియు సి-ఎండ్ ఉంటాయి, బి- సిరీస్‌లో N- ఎండ్ ఫినైల్ ఎలెనిన్ మరియు సి-ఎండ్ ఎలెనిన్ ఉంటాయి."
दो सल्फाइड बंध ए श्रृंखला की 7वीं तथा 20वीं स्थिति पर तथा B श्रृंखला की 7वीं तथा 19वीं स्थिति पर सिस्टीन अमीनो अम्लों के बीच स्थित होते हैं। ,రెండు సిరీస్ సల్ఫైడ్ బంధాలు సిస్టీన్ అమైనో ఆమ్లాల మధ్య ఎ సిరీస్ యొక్క 7 మరియు 20 స్థానాల్లో మరియు బి సిరీస్ యొక్క 7 మరియు 19 స్థానాల్లో ఉంటాయి.
एक तीसरा डाइसल्फाइड बंध ए श्रृंखला की 6वीं एवं 11 वीं स्थिति पर सिस्टीन अमीनो अम्लों के बीच भी स्थित होता है।,మూడవ డైసల్ఫైడ్ బంధం సిరీస్ యొక్క 6వ మరియు 11వ స్థానాలలో సిస్టీన్ అమైనో ఆమ్లాల మధ్య ఉంది.
इन्सुलिन की दोनों श्रृंखलाओं का जैव संश्लेषण एकल पॉलीपेप्टाइड श्रृंखला प्रोइन्सुलिन के रूप में होता है जिसमें B श्रृंखलाएँ 33 अमीनो अम्लों के संयोजी पॉलीपेप्टाइड द्वारा अन्तरआबंध होती हैं।,"ఇన్సులిన్ యొక్క రెండు శృంఖలముల యొక్క జీవసంశ్లేషణ ఒకే పాలీపెప్టైడ్ శృంఖలము ప్రోఇన్సులిన్ రూపంలో ఉంటుంది, దీనిలో బి- శృంఖలములు 33 అమైనో ఆమ్లాల కాంబినేటోరియల్ పాలీపెప్టైడ్ చేత అనుసంధానించబడి ఉంటాయి."
प्रोइन्सुलिन के संश्लेषण का नियंत्रण क्रोमोसोम संख्या 11 की छोटी भुजा पर स्थित जीन द्वारा होता है। ,ప్రోన్సులిన్ యొక్క సంశ్లేషణ క్రోమోజోమ్ సంఖ్య 11 యొక్క చిన్న చేతిలో ఉన్న జన్యువులచే నియంత్రించబడుతుంది.
इसकी प्रोटियोलाइटिक संसाधन द्वारा इन्सुलिन के रूप में उत्पत्ति होती है।,ఇది ప్రోటీయోలైటిక్ ప్రాసెసింగ్ ద్వారా ఇన్సులిన్‌గా ఉత్పత్తి అవుతుంది.
आनुवंशिकतः अभियांत्रिक इन्सुलिन – वयस्कों में होने वाले मधुमेह का नियंत्रण निश्चित समयांतराल पर इन्सुलिन लेने से ही संभव है।,జన్యుపరంగా ఇంజనీరింగ్ చేయబడిన ఇన్సులిన్ - పెద్దవారిలో మధుమేహాన్ని నియంత్రించడం కొన్ని విరామాలలో ఇన్సులిన్ తీసుకోవడం ద్వారా మాత్రమే సాధ్యమవుతుంది.
मानव सहित स्तनधारियों में इन्सुलिन प्राक्-हार्मोन के रूप में संश्लेषित होता है। जिसमें एक अतिरिक्त फैलाव होता है जिसे पेप्टाइड ‘सी’कहते हैं।,ఇన్సులిన్ మానవులతో సహా క్షీరదాలలో ప్రీ-హార్మోన్‌గా సంశ్లేషణ చెందుతుంది. ఇది పెప్టైడ్ 'సి' అని పిలువబడే అదనపు వ్యాప్తిని కలిగి ఉంటుంది.
संसाधन से बने इन्सुलीन में यह ‘C’ पेप्टाइड नहीं होता है। ,వనరు నుండి తయారైన ఇన్సులిన్‌లో ఈ 'C' పెప్టైడ్ ఉండదు.
क्योंकि परिपक्वता के समय यह इन्सुलिन से अलग हो जाता है। ,ఎందుకంటే పరిపక్వ సమయంలో ఇది ఇన్సులిన్ నుండి విడిపోతుంది.
पुनर्योगज डी०एन०ए० तकनीकियों का प्रयोग करते हुए इन्सुलिन के उत्पादन में मुख्य चुनौती यह है कि इन्सुलिन को एकत्रित कर परिपक्व रूप में तैयार किया जाये।,పునః సంయోగ డీ.ఎన్.ఎ పద్ధతులను ఉపయోగించి ఇన్సులిన్ ఉత్పత్తి చేయడంలో ఇన్సులిన్‌ను పరిపక్వ రూపంలో సేకరించి సిద్ధం చేయడం ఒకప్రధానమైన సవాలుగా ఉంది.
"सन् 1983 में एली लिली नामक एक अमेरिकी कम्पनी ने दो डी०एन०ए० अनुक्रमों को तैयार किया जो मानव इन्सुलिन की श्रृंखला ए तथा B के अनुरूप होते हैं, जिसे ईश्चेरिचिया कोलाई के प्लास्मिड में प्रवेश कराया जाता है। ","1983 లో, ఎలి లిల్లీ అనే అమెరికన్ సంస్థ మానవ ఇన్సులిన్ యొక్క సిరీస్ ’ఎ’ మరియు ’బి’ లకు అనుగుణమైన రెండు డీ.ఎన్.ఎ అనుక్రమములను ఉత్పత్తి చేసింది, వీటిని ఇస్రీషియా కోలి యొక్క ప్లాస్మిడ్‌లోకి ప్రవేశపెట్టారు."
अब E. coli को संवर्धन माध्यम में वृद्धि कराते हैं। ,ఇప్పుడు సంవర్ధన మాధ్యమంలో E.coli ని పెంచుదాం.
यह अवश्य ध्यान दिया जाता है कि संवर्धन माध्यम में इन्सुलिन बनाने वाले सभी अमीनो अम्ल अवश्य हों। ,సుసంపన్న సంవర్ధన మాధ్యమంలో ఇన్సులిన్ తయారుచేసే అన్ని అమైనో ఆమ్లాలు ఉండాలి.
E.coli द्वारा दो पॉलीपेप्टाइड श्रृंखलाओं (ए और B) का संश्लेषण अलग-अलग होता है।,E.coli చేత రెండు పాలీపెప్టైడ్ గొలుసుల (ఎ మరియు బి) సంశ్లేషణ భిన్నంగా ఉంటుంది.
इन अलग-अलग निर्मित श्रृंखलाओं में ए और B को निकालकर डाइसल्फाइड बंध बनाकर आपस में संयोजित कर मानव इन्सुलिन का निर्माण किया गया है। यह इन्सुलिन मानव इन्सुलिन से अत्यधिक समानता रखता है; ,"విడిగా ఏర్పడిన ఈ గొలుసులలో ’ఎ’ మరియు ’బి’ లను సంగ్రహించడం, డైసల్ఫైడ్ బంధాలను ఏర్పరచడం మరియు వాటిని కలపడం ద్వారా మానవ ఇన్సులిన్ ఏర్పడింది. ఈ ఇన్సులిన్ మానవ ఇన్సులిన్‌తో సమానంగా ఉంటుంది;"
अतः इसे झूमेलिन कहा जाता है। ,అందువల్ల దీనిని జుమెలిన్ అంటారు.
इसको मधुमेह रोगी द्वारा लिए जाने पर कोई साइड-इफेक्ट या एलर्जी भी नहीं होती है।,మధుమేహ రోగి దీనిని తీసుకున్నప్పుడు ఎటువంటి దుష్ప్రభావములూ లేదా అలెర్జీ ఉండదు.
शीत निष्क्रियता (हाइबर्नेशन) से उपरति (डायपाज) किस प्रकार भिन्न है?,డైపాజ్ నిద్రాణస్థితికి ఎలా భిన్నంగా ఉంటుంది?
"शीत निष्क्रियता – यह इक्टोथर्मल या शीत निष्क्रिय जन्तुओं, जैसे-एम्फिबियन्स तथा रेप्टाइल्स की शरद नींद है। ",కోల్డ్ ఇనాక్టివిటీ - ఇది ఉభయచరాలు మరియు సరీసృపాలు వంటి ఎక్టోథర్మల్ లేదా చల్లని క్రియారహిత జంతువుల శరదృతువు నిద్ర.
जिससे वे अपने आपको ठंड से बचाते हैं। ,దీని ద్వారా అవి చలి నుండి తమను తాము రక్షించుకుంటాయి.
"इसके लिए वे निवास स्थान, जैसे-खोह, बिल, गहरी मिट्टी आदि में रहने के लिए चले जाते हैं। ","ఇందుకోసం వారు కోవ్స్, బొరియలు, లోతైన నేల మొదలైన ఆవాసాలలో నివసిస్తాయి."
यहाँ शारीरिक क्रियाएँ अत्यधिक मन्द हो जाती हैं।,ఇక్కడ శారీరక శ్రమలు చాలా నెమ్మదిగా జరుగుతాయి.
कुछ चिड़ियाँ एवं भालू के द्वारा भी शीत निष्क्रियता सम्पन्न की जाती है।,కోల్డ్ ఇనాక్టివిటీని కొన్ని పక్షులు మరియు ఎలుగుబంట్లు కూడా ప్రదర్శిస్తాయి.
उपरति – यह निलंबित वृद्धि या विकास का समय है। ,ఉపరతి - ఇది రద్దుచేయబడిన చేయబడిన వృద్ధి లేదా అభివృద్ధి సమయం.
प्रतिकूल परिस्थितियों में झीलों और तालाबों में प्राणिप्लवक की अनेक जातियाँ उपरति में आ जाती हैं जो निलंबित परिवर्धन की एक अवस्था है।,"ప్రతికూల పరిస్థితులలో, అనేక జాతులు మంచినీటి సరస్సులూ మరియు చెరువులలో నుండి పైకి వస్తాయి, ఇది వృద్ధి చెందుతున్న స్థితి."
अगर समुद्री मछली को अलवणजल (फ्रेशवाटर) की जलजीवशाला (एक्वेरियम) में रखा जाता है तो क्या वह मछली जीवित रह पाएगी? क्यों और क्यों नहीं?,"సముద్ర చేపలను మంచినీటి (నది నీరు) కలిగిన అక్వేరియంలో ఉంచితే, చేపలు మనుగడ సాగిస్తాయా? ఎందుకు మరియు ఎందుకు కాదు?"
अगर समुद्री मछली को अलवणजल की जल-जीवशाला में रखा जाए तो वह परासरणीय समस्याओं के कारण जीवित नहीं रह पाएगी तथा मर जाएगी।,"సముద్రపు చేపలను మంచినీటి అక్వేరియంలో ఉంచితే, విమోచన సమస్యల వల్ల అది మనుగడ సాగించదు మరియు చనిపోతుంది."
तेज परासरण होने के कारण रक्त दाब तथा रक्त आयतन बढ़ जाता है जिससे मछली की मृत्यु हो जाती है।,"వేగవంతమైన ఆస్మోసిస్/ భాష్పోత్సేకము కారణంగా రక్తపోటు మరియు రక్త పరిమాణం పెరుగుతుంది, దీనివల్ల చేపలు చనిపోతాయి."
लक्षण प्ररूपी (फीनोटाइपिक) अनुकूलन की परिभाषा दीजिए। एक उदाहरण भी दीजिए।,సమలక్షణ అనుకూలతను ఒక ఉదాహరణతో నిర్వచించండి.
लक्षण प्ररूपी अनुकूलन जीवों का ऐसा विशेष गुण है जो संरचना और कार्यिकी की विशेषताओं के द्वारा उन्हें वातावरण विशेष में रहने की क्षमता प्रदान करता है। ,"లక్షణం అనుసరణ అనేది జీవుల యొక్క ప్రత్యేక లక్షణం, ఇది నిర్మాణం మరియు పనితీరు యొక్క లక్షణాల ద్వారా ఒక నిర్దిష్ట వాతావరణంలో జీవించే సామర్థ్యాన్ని ఇస్తుంది."
"मरुस्थल के छोटे जीव, जैसे-चूहा, सॉप, केकड़ा दिन के समय बालू में बनाई गई सुरंग में रहते हैं तथा रात को जब तापक्रम कम हो जाता है तब ये भोजन की खोज में बिल से बाहर निकलते हैं। ","ఎలుక, పాము, పీత వంటి ఎడారిలోని చిన్న జీవులు పగటిపూట ఇసుకతో చేసిన సొరంగంలో నివసిస్తాయి మరియు రాత్రి ఉష్ణోగ్రత తగ్గినప్పుడు, అవి ఆహారం కోసం దానిలో నుండి బయటకు వస్తాయి."
मरुस्थलीय अनुकूलन का सर्वश्रेष्ठ उदाहरण ऊँट है। ,ఒంటె ఎడారి అనుకూలతకు ఉత్తమ ఉదాహరణ.
"इसके खुर की निचली सतह,चौड़ी और गद्देदार होती है। ",దాని గొంతుకు దిగువ ఉపరితలం విశాలమైనది మరియు మెత్తగా ఉంటుంది.
इसके पीठ पर संचित भोजन के रूप में वसा एकत्रित रहती है जिसे हंप कहते हैं। ,"దాని వెనుక భాగంలో, కొవ్వు పేరుకుపోయిన ఆహారం రూపంలో సేకరించబడి ఉంటుంది, దీనిని హంప్ అని అంటారు."
भोजन नहीं मिलने पर इस वसा का उपयोग ऊँट ऊर्जा के लिए करता है। ,ఆహారం అందుబాటులో లేనప్పుడు ఒంటె ఈ కొవ్వును శక్తి కోసం ఉపయోగిస్తుంది.
जल उपलब्ध होने पर यह एक बार में लगभग 50 लीटर जल पी लेता है जो शरीर के विभिन्न भागों में शीघ्र वितरित हो जाता है। ,"నీరు అందుబాటులో ఉన్నప్పుడు, ఇది ఒకేసారి 50 లీటర్ల వరకూ నీరు తాగుతుంది, ఇది శరీరంలోని వివిధ భాగాలకు త్వరగా పంపిణీ అవుతుంది."
उत्सर्जन द्वारा इसके शरीर से बहुत कम मात्रा में जल बाहर निकलता है। ,విసర్జన ద్వారా దాని శరీరం నుండి చాలా తక్కువ నీరు బయటకు వస్తుంది.
यह प्रायः सूखे मल का त्याग करता है।,ఇది తరచుగా పొడి మలమును విసర్జిస్తుంది.
अधिकतर जीवधारी 45° सेंटीग्रेड से अधिक तापमान पर जीवित नहीं रह सकते। ,45° సెంటీగ్రేడ్ కంటే ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత వద్ద చాలా జీవులు జీవించలేవు.
"कुछ सूक्ष्मजीव (माइक्रोब) ऐसे आवास में जहाँ तापमान 100° सेंटीग्रेड से भी अधिक है, कैसे जीवित रहते हैं?",100° సెంటీగ్రేడ్ కంటే ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత ఉన్న ఆవాసాలలో కొన్ని సూక్ష్మజీవులు ఎలా జీవించగలవు?
सूक्ष्मजीवों में बहुत कम मात्रा में स्वतन्त्र जल रहता है। ,సూక్ష్మజీవులు చాలా తక్కువ మొత్తంలో నీటిని కలిగి ఉంటాయి.
शरीर से जल निकलने से उच्च तापक्रम के विरुद्ध प्रतिरोध उत्पन्न होता है। ,శరీరం నుండి నీటిని విడుదల చేయడం ద్వారా అధిక ఉష్ణోగ్రతకు వ్యతిరేకంగా ప్రతిఘటన జరుగుతుంది.
सूक्ष्मजीवों की कोशाभित्ति में ताप सहन अणु तथा तापक्रम प्रतिरोधक एंजाइम्स भी पाए जाते हैं।,సూక్ష్మజీవుల కణత్వచములలో ఉష్ణమును భరించే ఎంజైమ్ లు మరియు ఉష్ణ నిరోధక ఎంజైములు కూడా కనిపిస్తాయి.
उन गुणों को बताइए जो व्यष्टियों में तो नहीं पर समष्टियों में होते हैं।,వ్యక్తులలో కాని సమాజాలలో లేని లక్షణాలను వివరించండి.
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,